________________
ગાથા-૪૩
૫૮
યતિલક્ષણ સમુચ્ચય પ્રકરણ
જેને માર્ગ પ્રસિદ્ધ છે = મોક્ષમાર્ગને જેણે સમ્યક્ જાણ્યો છે તે પ્રાયઃ અપરિણત કે અતિપરિણત ન હોય. અપ્રસિદ્ધ (= સમ્યક્ નહિ જણાયેલા) મોક્ષમાર્ગમાં અપરિણત ભાવ કે અતિપરિણત ભાવ હોય. તેથી નિપુણ પુરુષો વડે આ (= કાલિક શ્રુતમાં નૈગમાદિ ત્રણ નયોનો અધિકાર છે એ) સારું કહેવાયું છે. [૪૨] . वक्कत्थाइदिसाए, अण्णेसु वि एवमागमत्थेसु ॥ पडिवजइ भावत्थं, निउणेणं पन्नविजंतो ॥४३॥ वाक्यार्थादिदिशा अन्येष्वप्येवमागमार्थेषु ॥ प्रतिपद्यते भावार्थं निपुणेन प्रज्ञाप्यमानः ॥ ४३॥ . .
એ પ્રમાણે અન્ય પણ આગમના પદાર્થોમાં પહેલાં વાક્યનો પદાર્થ કરવો ઈત્યાદિ પદ્ધતિથી નિપુણ ગુરુ વડે સમજાવાતો પ્રજ્ઞાપનીય શિષ્ય ભાવાર્થને સ્વીકારે છે.
યથાર્થ બોધ કરવાના ચાર ઉપાયો ' વિશેષાર્થ- કોઈ પણ વાક્યનો યથાર્થ બોધ કરવા માટે શાસ્ત્રોમાં પદાર્થ, વાક્યર્થ, મહાવાક્યર્થ અને ઔદંપર્યાર્થ એમ ચાર ભેદ દર્શાવ્યા છે. તેમાં પદાર્થ એટલે વાક્યનો શબ્દાર્થ = સામાન્ય અર્થ. વાક્યર્થ એટલે ચાલના. ચાલના એટલે પદાર્થમાં શંકા ઉઠાવવી. મહાવાક્યર્થ એટલે પ્રત્યવસ્થાપના. પ્રત્યવસ્થાપના એટલે ઉઠાવેલી શંકાનું યુક્તિપૂર્વક સમાધાન કરવું. ઐદંપર્યાર્થ એટલે તાત્પર્યાર્થ. આ ચાર ભેદોને સૂયગડાંગ સૂત્રના
जे उ दाणं पसंसंति वहमिच्छंति पाणिणं ।
जे अ णं पडिसेहंति वित्तिच्छेयं कुणंति ते ॥ એ વાક્યથી વિચારીએ
પદાર્થ - જેઓ દાનની પ્રશંસા કરે છે તેઓ જીવના વધમાં અનુમતિ આપે છે. જેઓ દાનનો નિષેધ કરે છે તેઓ અયાચકાદિની) આજીવિકાનો વિચ્છેદ કરે છે. આ પ્રમાણે પદાર્થ છે. આ પદાર્થથી દાનની પ્રશંસા અને દાનનો નિષેધ મહાપાપ છે એવો અર્થ સિદ્ધ થયો. કારણ કે દાન પ્રશંસામાં
