________________
વાટાઘાટ અને વિષ્ટિ
ગાંસડીથી વધુ રૂ ઇજિપ્ત પાસેથી ખરીદે નહીં. તેના ભાવ અગાઉથી નક્કી થાય અને તાર સેન્સર થાય છે એટલે બ્રિટન, અમેરિકા અને ભારતે સર્વસંમતિથી ઠરાવેલ ભાવના કરતાં ઊંચા ભાવ ઑફર કરવાની મંજૂરી કોઈ મિલને આપવામાં આવે નહીં.”
60
આ યોજના તેમણે સ્વીકારી એટલે પછીના સોદા અંગે સહીસિક્કા થયા. આમ, એક મહત્ત્વની કામગીરી સફળતાપૂર્વક પતાવીને કસ્તૂરભાઈ અને ચૌધરી ઍલેકઝાન્ડ્રિયા ગયા ને ઇજિપ્શિયન કૉટન ઍસોસિયેશનના પ્રતિનિધિઓને મળ્યા. છ મહિના સુધી સોદાનો માલ ભારતે ઉપાડયો નહીં તેથી તેમને વીમા, વ્યાજ અને જાળવણી અંગે વધારાનો ખર્ચ થયો એવી ઇજિપ્તના પ્રતિનિધિઓએ ફરિયાદ કરી.
“તમારી ફરિયાદ સાચી છે. તમે ગણાવેલું વધારાનું ખર્ચ અમારે આપવું જ જોઈએ; પરંતુ સાથે સાથે છ મહિના દરમ્યાન સ્ટીમરનો માલની હેરફેરનો દર ઘટ્યો છે તે તફાવત તમારે અમને મજરે આપવો પડે.” કસ્તૂરભાઈએ કહ્યું. તેમની વાત ઇજિપ્તના પ્રતિનિધિઓએ સ્વીકારી. સ્ટીમરના માલની હેરફેરના દર એટલા બધા ઘટયા હતા કે વીમો, વ્યાજ વગેરેનું ખર્ચ આપતાંયે સરવાળે રૂ ભારતને સોદાના ભાવ કરતાંયે સસ્તું પડ્યું. કસ્તૂરભાઈએ સૂચવેલી રૂની ખરીદી અંગેની યોજનાનો અમલ બીજું વિશ્વયુદ્ધ પૂરું થયા પછી પણ વર્ષ-દોઢ વર્ષ સુધી વિના અવરોધે ચાલુ રહ્યો હતો. વિવેક અને સ્વમાનની મર્યાદામાં રમતી મુત્સદ્દીગીરી, વેપારની સૂક્ષ્મ સમજ અને કુનેહભરી સમજાવટને કારણે આ મહત્ત્વની કામગીરી ત્રણે પક્ષને સંતોષ થાય તે રીતે કસ્તૂરભાઈએ
પાર પાડી.
કરોથી પાછા ફરતાં તેમને જિંદગીભર યાદ રહી જાય તેવો અનુભવ થયો. તેમની ત્રિપુટીએ દરિયાઈ વિમાનમાં જ વળતું ઉડ્ડયન કરવાનું હતું. વિમાન સુધી સ્ટીમ લૉન્ચમાં જવાનું હતું. લૉન્ચમાં છેલ્લા ચડે તેણે પહેલાં ઊતરવાનું આવે. એટલે કસ્તૂરભાઈ અને તેમના સાથીઓ લૉન્ચમાં છેલ્લા ચડવા, તેથી વિમાનમાં પહેલાં ચડીને સારામાં સારી બેઠકો પસંદ કરી શક્યા. થોડી વારમાં જ પર્સર આવ્યો. તેણે એ બેઠકો લશ્કરના ઉચ્ચ અધિકારીઓ (generals) માટે છે એમ કહીને ત્રણેને ઉઠાડચા. ત્રણે ઊઠયા ને બીજી ખુરસીઓ હતી તે પર બેઠા.
Scanned by CamScanner
