________________
-
૯૯
પરંપરા અને પ્રગતિ
ફૉર્મ્યુલા મળેલી હોવાથી તેને રૉયલ્ટી આપવાનો કરાર હતો. આ રૉયલ્ટીની રકમ પંદર લાખ રૂપિયા જેટલી થતી હતી. એ અરસામાં મજુમદાર અમેરિકા જતા હતા. કસ્તુરભાઈએ તેમને કહ્યું: “અમેરિકન સાઇનેમાઇડ કંપનીના મિ. મૂડીને કહેજો કેનેથોલના ઉત્પાદન માટે અમે જર્મન પદ્ધતિ અપનાવવા માગીએ છીએ એટલે તમને આપવાની રૉયલ્ટીની રકમમાં છૂટછાટ મૂકો તો સારું.” રંગના વેપારમાં એકવાર ફોર્મ્યુલા આપીએટલે ફોર્મ્યુલા લેનાર રૉયલ્ટી આપવા બંધાયેલા હોય છે. મજુમદારને એમાં છૂટછાટ માગવી ઠીક લાગી નહીં. પછી વર્ષે કસ્તૂરભાઈ અમેરિકા ગયા ત્યારે સિડ મૂડીને તેમણે આ વાત કરી. તેમણે કહ્યું: “તેથોલ રંગના ઉત્પાદનમાં અમને જર્મન પદ્ધતિ વધુ અનુકૂળ પડે તેમ છે. આ સંજોગોમાં અમારે આપની કંપનીને આપવાની થતી રૉયલ્ટીની રકમમાં કંઈ છૂટછાટ મૂકી શકાશે?
“ફર્ગેટ અબાઉટ ઇટ” સિડમૂડીએ જવાબ આપ્યો. કસ્તૂરભાઈ સમજ્યા નહીં. તેમણે ફરીથી પૂછયું. મૂડી ફરીથી તે જ શબ્દો બોલ્યા ત્યારે તેમને ખ્યાલ આવ્યો કે પંદર લાખ રૂપિયાની રોયલ્ટીની આખી જ રકમ છોડી દેવાનું તેઓ સ્વીકારે છે.
આ ઘટનાના સંદર્ભમાં કસ્તૂરભાઈ કહે છે: “પચાસ વર્ષની મારી કારકિર્દીમાં આટલો ઉદાર વર્તાવ બતાવનાર બીજો કોઈ મળ્યો નથી.૧૪
અતુલે વાટ રંગો આઈ. સી. આઈ.ની ભાગીદારીમાં બનાવવા માંડ્યા તે સીબાને પસંદ નહોતું. પરંતુ થોડા જ વખતમાં સીબા કંપનીના પ્રેસિડન્ટ મિ. કેવેલી અને વાઇસ પ્રેસિડન્ટ ડૉ. વિલ્હેમ સાથે કસ્તૂરભાઈને ગાઢ સંબંધ બંધાયો અને મનદુ:ખ દૂર થયું, એટલું જ નહીં, સીબાના સહયોગમાં અતુલ તેની અમુક દવાઓના ઉત્પાદન માટેના પ્લાન્ટ બેસાડ્યા. સ્કાઉપ રિએકશન નામના એક પ્લાન્ટનો ‘નોહાઉ” પણ સીબાએ અતુલને આપ્યો. તેની પ્રક્રિયા ઘણી જોખમકારક હોય છે. તેમાં સહેજ પણ બેદરકારી રાખે તો મોટો ધડાકો થાય. અતુલના કારીગરો તેની સંભાળ રાખવાનું સારી રીતે શીખી ગયા છે. એવો બીજો જોખમકારક પ્લાન્ટ પી. સી. એલ. થી પણ સીબાએ નાખી આપ્યો છે, જે તેથોલ રંગ બનાવવામાં વપરાય છે. આમ, અમેરિકન સાઇનેમાઇડ, આઈ. સી.આઈ.ને સીબા જેવી જગપ્રસિદ્ધ કંપનીઓનો સહયોગ સાધીને અતુલે બધી જાતના
Scanned by CamScanner
