Page #1
--------------------------------------------------------------------------
________________ upAdhyAya zrI yazovijayajI mahArAjA viracitA yatilakSaNasamuccaya prakaraNa zabdazaH vivecana bhArgAnusArI DiyA prajJApanIyatA uttamazraddhA kriyAmAM apramAda zakya anuSThAnano AraMbha guruguzano anurAga guruAjJAnu parabhArAdhana lijha 8 paGiI zrI pravINacaMdra khImajI potA
Page #2
--------------------------------------------------------------------------
________________ yatilakSaNasamuccaya prakaraNa zabdazaH vivecana : graMthakAra : nyAyavizArada-nyAyAcArya mahopAdhyAya zrI yazovijayajI mahArAjA : AzIrvAdadAtA : vyAkhyAnavAcaspati, zAsanaprabhAvaka sva. parama pUjya AcAryadeveza zrImad vijaya rAmacaMdrasUrIzvarajI mahArAjA tathA Sagdarzanavid prAvacanikaprabhAvaka sva. pa. pU. munipravara zrI mohajitavijayajI mahArAja tathA vartamAna zrutamarmajJAtA vidvavibhUSaNa pa. pU. gaNivarya zrI yugabhUSaNavijayajI mahArAja : vivecanakAra : paMDitavarya zrI pravINacaMdra khImajI motA : saMpAdikA : smitA DI. koThArI : prajJazaka : gItArtha. paL 5, jaina marcanTa sosAyaTI, phattehapurA roDa, pAlaDI, amadAvAda-7.
Page #3
--------------------------------------------------------------------------
________________ catilakSaNasamuccaya prakaraNa zabdazaH vivecanA ': vivecanAra : paMDitavarya zrI pravINacaMdra khImajI motA vIra saM. 2534 AvRtti : prathama vi. sa. 2064 nakala : pa00 mUlya: rU. 150-00 kara Arthika sahayoga - caMdrAvatIbena bAlubhAI khImacaMda rIlIjIyasa TrasTa ratnapurI, malADa (IsTa), muMbaI. jJAnakhAtAmAMthI A pustaka mATe anudAna maLela che. L: mukhya prAptisthAna : rAtiAmAM 5, jaina marcanTa sosAyaTI, phattehapurA roDa, pAlaDI, amadAvAda-7. : TAIpa seTiMga : sana grAphiksa 13, pritamapurA sosAyaTI, gIradharanagara pAse, zAhIbAga, amadAvAda-4. : mudraka : navaraMga prinTarsa AsToDIyA, amadAvAda-1. phonaH (mo.) 9428500401 (ghara) ra6614603
Page #4
--------------------------------------------------------------------------
________________ - prAptisthAna, * amadAvAda : gItArtha gaMgA 5, jaina marcanTa sosAyaTI, phattehapurA roDa, pAlaDI, amadAvAda-380007. 8 (079) 26604911, 32911471 zrI naTavarabhAI ema. zAha (AphrikavALA) phaleTa naM. 501, bloka-e, riddhi vinAyaka TAvara, vijayanagara relve krosiMganI pAse, nAraNapurA, amadAvAda-380013. 8 (079) 27478512 * muMbaI : zrI nikuMjabhAI Ara. bhaMDArI viSNu mahala, trIje mALe, garavAre pevelIyananI sAme, DI-roDa, carcageTa, muMbaI-400010. (022) 22814048 zrI himAMzubhAI ena. zeTha e-2/41, azoka samrATa, trIje mALe, daphatarI roDa, gauzALA lena, bInA javelarsanI upara, malADa (isTa) muMbaI-400097. 8 (022) 39438434 (mo.) 9322264851, zrI lalitabhAI dharamazI 302. caMdanabALA epArTamenTa, javAharalAla naheru roDa, sarvodaya pArzvanAthanagara, jaina derAsaranI pAchaLa, muluMDa (vesTa), muMbaI-400080. (022) 25680614, 25686030 ja jAmanagara : zrI udayabhAI zAha C/o. mahAvIra agarabattI varksa, sI-9, supara mArkeTa, jayazrI TokIjhanI sAme, jAmanagara-361001 : (0288) ra678513 * surata : Do. praphulabhAI je. zeTha DI-1, arpaNa epArTamenTa, bAbanivAsanI galI, TImalIyAvADa, surata-395001. 6 (0261) 2228623 ja rAjakoTa : zrI mlezabhAI dAmANI jinAjJA", 27, karaNaparA, rAjakoTa-360001. 1 (0281) 2233120 of BANGALORE : Shri Vimalchandji C/o. J. Nemkumar & Company Kundan Market, D. S. Lane, Chickpet Cross, Bangalore-560053. 6 (080) (0) 22875262, (R) 22259925
Page #5
--------------------------------------------------------------------------
________________ prAzakIya gItArtha gaMgAnuM mukhya lakSya to ApaNA upakArI pUrvAcAryo jevA ke pa. pU. A. zrI haribhadrasUrIzvarajI mahArAja sAheba, pa. pU. upAdhyAyajI zrI yazovijayajI mahArAja sAheba Adi racita jainazAstromAM patharAyelA vividha paramArthabhUta tattvonAM rahasyonuM naya, nikSepa, vyavahAra, nizcaya sApekSa arthagAMbhIryapUrNa vizleSaNa karavAnuM che, jethI zrI jainasaMghane te te padArthonA sarvAgI bodhamAM sahAya maLe. A kArya atyaMta vistAravALuM ane gahana che, ghaNA sAdhu-sAdhvIjI bhagavaMto AmAM sahAya karI rahyA che, zrAvako ane zrAvikAo paNa sau saune yogya kAryo saMbhALI rahyAM che, te anusAra kAma bahAra AvI rahyuM che ane kramasara AvatuM raheze. daramyAna zrI saMghamAMthI jijJAsu mumukSuo tathA zrAvaka-zrAvikAo taraphathI evI mAMga vAraMvAra Ave che ke pU. munipravara zrI mohajitavijayajI mahArAja sAhebanAM tathA pU. gaNivarya zrI yugabhUSaNavijayajI mahArAja sAhebanAM judA judA viSayo paranAM apAyelAM vyAkhyAno tathA paMDitavarya zrI pravINabhAI motAe vividha zAstrIya viSayo para karelAM vivecano chapAvIne taiyAra karavAmAM Ave to sakaLa zrI saMghane cokkasa lAbhadAyI nIvaDe. AvI vinaMtIone lakSyamAM rAkhIne TrasTe nakkI karyuM che ke AvAM vyAkhyAno tathA vivecanonAM pustako prakAzita karavA ane tene mAtra eka saMlagna pravRtti tarIke svIkAravI. A kAma gItArtha gaMgAnA mukhya lakSathI saheja phaMTAya che, bodhanI vividhatA ane saraLatAnI dRSTie paNa bhinna prakAre che, chatAM tattvajijJAsu mATe hitakArI hovAthI tema ja ati mAMgane kAraNe uparyukta vinaMtI lakSamAM rAkhIne A pravRtti cAlu rAkhela che. tattvajijJAsu jIvo mATe AvAM pustako samyajJAna-darzana-cAritranI ArAdhanAmAM upayogI thaze, tevI AzA sahita - 5, jaina marcanTa sosAyaTI, phatehapurA roDa, pAlaDI, amadAvAda-7. TrasTIgaNa gItArtha gaMgA sarva hakka gItArtha gaMgA TrasTane AdhIna che.
Page #6
--------------------------------------------------------------------------
________________ : - gItArtha gaMgA dvArA prakAzita vyAkhyAnanA graMtho kArakAzita (gujarAtI) vyAkhyAnakara :- pa. pU. munipravara zrI mohajitavijayajI (moTA paMDita) mahArAja sAheba 1. Azrava ane anubaMdha 2. pudgala vosirAvavAnI kriyA 3. cAritrAcAra vyAkhyAnakara :- pa. pU. gaNivarya zrI yugabhUSaNavijayajI (nAnA paMDita) mahArAja sAheba 1. yogadaSTisamuccaya 2. karmavAda karNikA 3. sadgati tamArA hAthamAM ! 4. darzanAcAra 5. zAsana sthApanA 6. anekAMtavAda 7. praznottarI 8. cittavRtti 9. cAlo, mokSanuM sAcuM svarUpa samajIe 10. manovijaya ane Atmazuddhi 11. bhAgavatI pravajyA paricaya 12. bhAvadharma bhAga-1 (praNidhAna) 13. bhAvadharma bhAga-2 (pravRtti, vinaya, siddhi, viniyoga) 14. lokottara dAnadharma "anukaMpA" 15. kudaratI AphatamAM jainanuM kartavya 16. dharmarakSA pravacana zreNI bhAga-1 pa. pU. gaNivarya zrI yugabhUSaNavijayajI (nAnA paMDita) mahArAja sAheba saMpAdita ] 1. zrAvakanAM bAra vratonA vikalpo lekhaka - pa. pU. gaNivarya zrI yugabhUSaNavijayajI (nAnA paMDita) mahArAja sAheba ] 1. jainazAsana svataMtra dharma ke saMpradAya ?
Page #7
--------------------------------------------------------------------------
________________ hindI vyAkhyAnakAra :- pa. pU. gaNivarya zrI yugabhUSaNavijayajI (nAnA paMDita ) mahArAja sAhaba 3. zrAvaka ke bAraha vrata evaM vikalpa 4. praznottarI 1. jainazAsana sthApanA 2. cittavRtti lekhaka :- pa. pU. gaNivarya zrI yugabhUSaNavijayajI (nAnA paMDita ) mahArAja sAhaba 1. jinazAsana svataMtra dharma yA saMpradAya ? saMpAdaka :- pa. pU. gaNivarya zrI arihaMtasAgarajI mahArAja sAhaba 1. pAkSika aticAra ENGLISH Lecturer H. H. GANIVARYA SHRI YUGBHUSHANVIJAYJI MAHARAJ SAHEB 1. Status of Religion in Modern Nation State Theory Author: H. H. GANIVARYA SHRI YUGBHUSHANVIJAYJI MAHARAJ SAHEB 1. Is Jaina Order Independent Religion or Denomination ? gItArtha gaMgA dvArA prakAzita anya pustakonI yAdI 1. zrI sametazikharajInI saMvedanA 2. zrI navapada ArAdhanA vidhi 3. svataMtra bhAratamAM dharma parataMtra !!!!! (gujarAtI) 4. svataMtra bhArata meM dharma parataMtra !!!!! (hindI) 5. Right to Freedom of Religion !!!!! (aMgrejI) 6. 'rakSAdharma' abhiyAna (gujarAtI) 7. 'Rakshadharma' Abhiyaan (aMgrejI) saMkalanakartA : jyotiSabhAI zAha saMkalanakartA : jyotiSabhAI zAha saMkalanakartA : dharmatIrtha rakSA samiti saMkalanakartA : dharmatIrtha rakSA samiti saMkalanakartA : dharmatIrtha rakSA samiti saMkalanakartA : dharmatIrtha rakSA samiti saMkalanakartA : dharmatIrtha rakSA samiti
Page #8
--------------------------------------------------------------------------
________________ gItArtha gaMgA dvArA prakAzita vivecananA graMtho gujarAtI) vivecanakara - paMDitavarya zrI pravINacaMdra khImajI motA, 1. yogaviMzikA zabdazaH vivecana 2. adhyAtmaupaniSat prakaraNa zabdazaH vivecana 3. adhyAtmamata parIkSA zabdazaH vivecana bhAga-1 4. adhyAtmamataparIkSA zabdazaH vivecana bhAga-2 5. adhyAtmamata parIkSA zabdazaH vivecana bhAga-3 6. viMzativiMzikA zabdazaH vivecana pUrvArdha 7. viMzativiMzikA zabdazaH vivecana uttarArdha 8. ArAdhaka-virAdhaka caturbhagI zabdazaH vivecana 9. samyatva SasthAna caupaI zabdazaH vivecana 10. adhyAtmasAra zabdazaH vivecana bhAga-1 11. pratimAzataka zabdazaH vivecana bhAga-1 12. pratimAzataka zabdazaH vivecana bhAga-2 13. kUpadeSTAMta vizadIkaraNa zabdazaH vivecana 14. paMcasUtra zabdazaH vivecana bhAga-1 (sUtra 1-2) 15. sUtranA pariNAmadarzaka yatnaleza bhAga-1 16. paMcasUtra zabdazaH vivecana bhAga-2 (sUtra 3-4-5) 17. sAmAcArI prakaraNa zabdazaH vivecana bhAga-1 18. sAmAcArI prakaraNa zabdazaH vivecana bhAga-2 19. pratimAzataka zabdazaH vivecana bhAga-3 20. dAnAtrizikA-1 zabdazaH vivecana 21. mitrAddhAtrizikA-21 zabdazaH vivecana 22. yogazataka zabdazaH vivecana
Page #9
--------------------------------------------------------------------------
________________ 23. paMcavastuka prakaraNa zabdazaH vivecana bhAga-1 24. yogabhedadvAtriMzikA-18 zabdazaH vivecana 25. yogavivekadvAtriMzikA-19 zabdazaH vivecana 26. sAdhusAmagradvAtriMzikA-6 zabdazaH vivecana 27. bhikSudvAtriMzikA-27 zabdazaH vivecana 28. dIkSAdvAtriMzikA-28 zabdazaH vivecana 29. yogadRSTinI sajjhAya zabdazaH vivecana 30. kevalibhuktivyavasthApanandvAtriMzikA-30 zabdazaH vivecana 31. pAtaMjalayogalakSaNavicAradvAtriMzikA-11 zabdazaH vivecana 32. jJAnasAra zabdazaH vivecana 33. saMthArA porisI sUtrano bhAvAnuvAda ane hiMsASTaka zabdazaH vivecana 34. jinamahattvadvAtriMzikA-4 zabdaza vivecana 35. samyagdaSTidvAtriMzikA-15 zabdaza vivecana 36. yogalakSaNadvAtriMzikA-10 zabdaza vivecana 37. muktiadveSaprAdhAnyadvAtriMzikA-13 zabdaza vivecana 38. apunabaMdhakadvAtriMzikA-14 zabdaza vivecana 39. yogadRSTisamuccaya zabdazaH vivecana bhAga-1 40. yogadRSTisamuccaya zabdazaH vivecana bhAga-2 41. yogadRSTisamuccaya zabdazaH vivecana bhAga-3 42. adhyAtmasAra zabdazaH vivecana bhAga-2 43. adhyAtmasAra zabdazaH vivecana bhAga-3 gItArtha gaMgA aMtargata gaMgotrI graMthamALA dvArA prakAzita graMtho 1. dharmatIrtha bhAga-1
Page #10
--------------------------------------------------------------------------
________________ saMpAdikAnuM kathana vikrama saMvata 1688mAM 10 varSanI nAnI uMmare dIkSA grahaNa karelA nyAyavizArada, laghuharibhadrasUri mahopAdhyAyajI zrI yazovijayajI mahArAjA racita A 'yatilakSaNasamuccaya prakaraNa'mAM yatinAM sAta lakSaNonuM nirUpaNa suMdara rIte karela che. AjanA dukhama kALamAM yogamArga upara gamana karatA AvA lakSaNavALA bhAvayatine ApaNe akSaradehe sAkSAt joI zakIe eTaluM suMdara vivecana karIne paMDitavarya zrI pravINabhAI motAe temanAthI maMda mativALA ane bhAvayatipaNAnI lAlasAvALA ApaNA sau upara atyaMta upakAra karyo che. mArgAnusArIkriyA, prajJApanIyatA, uttamazraddhA, kriyAmAM apramAda, zakya anuSThAnano AraMbha, guruguNano anurAga ane guruAjJAnuM parama ArAdhana; A yatinAM sAta lakSaNonI rajUAta karIne, vartamAna duSTama kALamAM susAdhu, dharma, sAmAyika, vrato vagere nathI ema kahenArane prAyazcitta ane zramaNa saMgha bahAra mUkavAnI prabhunI AjJA che vagere gaMbhIra bAbatonI suMdara chaNAvaTa A graMthamAM pU. mahopAdhyAyajIe karI che. A graMthamAM satata mArgadarzana ane preraNA ApavA badala pa. pU. munirAja zrI kuzalakIrtivijayajI mahArAja sAheba, pU. sAdhvIjI zrI cArunaMditAzrIjI mahArAja sAhebano upakAra bhUlI zakAya tema nathI. gujarAtI vivecananuM prUphasaMzodhana ane jarUrI sUcano ApavA badala suzrAvaka zrI zAMtilAla zivalAla zAhano sahayoga maLyo te badala huM dhanyatA anubhavuM chuM. mumukSuo ane sAdhuone A graMtha bhAvayati banavAmAM khUba madadarUpa banaze. yatinAM lakSaNo prApta ka2vA mATe jarUrI zaktino saMcaya A graMthanA adhyayanathI huM prApta karI zakuM e ja abhyarthanA. graMthakArazrInA AzayathI ane jinezvaradevanI AjJAthI viruddha kAMI paNa lakhAyuM hoya te badala 'micchA mi dukkaDam. vi. saM. 2063, vaizAkha zukravAra tA. 20-4-2007 12, benka opha InDiyA sosAyaTI, usmAnapurA, amadAvAda-380013. phona : 27750475 suda, trIja - smitA DI. koThArI
Page #11
--------------------------------------------------------------------------
Page #12
--------------------------------------------------------------------------
________________ || ratilakSaNasamuccayanI saMkSipta saMkalanA | utsarga-apavAdanI zAstrAnusArI samyagu yatanA karanArA sAdhune zAstrakAro yati kahe che. te yatinAM sAta lakSaNo che arthAt A sAta lakSaNothI yukta hoya te yati che ane te sAta lakSaNomAMthI ekAda paNa lakSaNa na hoya to te yati nathI. yatinAM A sAta lakSaNo nIce pramANe che. (1) mArthAnusArI kriyA. (2) prajJApanIyapaNuM. (3) uttamazraddhA. (4) kriyAmAM apramAda. (5) zakya anuSThAnano AraMbha. (6) guruguNano anurAga ane (7) guru AjJAnuM parama ArAdhana. (1) mArthAnusArI kriyA :- (gAthA-pa thI 30) sUtranA AcaraNane anusaranArI sarva kriyAo mArgAnusArI kriyA che. mArgAnusArI kriyA karanAra sAdhu je mArgane anusare che te mArga be prakArano che. (1) AgamanItino mArga ane (2) saMvigna-bahujana-Acarita mArga. ahIM prazna thAya ke mokSamArganI prAptinA upAyabhUta mArga sarvajJanA vacanathI anya kema saMbhave ? tethI graMthakAre khulAso karyo ke AgamamAM je prakAranI pravRtti karavAnuM kahevAyuM hoya, chatAM gItArtho kAlAdinI apekSAe anyathA AcaraNa kare che, te apekSAe AgamanItithI saMvigna-bahujana-Acarita mArga judo paDe che. pAMcamA ArAnI hInatAne kAraNe gItArthoe zAstranItithI kaI kaI AcaraNA judI svIkArI che, te gAthA-8 ane 9mAM graMthakAre spaSTa karela che. ahIM prazna thAya ke sarvajJa je kAMI AcaraNA batAve te mokSamArga saMbhave, paraMtu sarvajJanA vacanathI anya prakAranI AcaraNo mArga kaI rIte bane ? tethI gAthA-10mAM graMthakAra spaSTa kare che ke jainazAsana anekAMtavAdarUpa che, tethI sUtramAM koI pravRttinI ekAMte vidhi nathI ke ekAMte niSedha nathI; parantu sarvaze je mArga batAvyo tenAthI anya prakAre AcaraNA dezakALa pramANe hita jaNAvAne kAraNe je pravRttithI saMyamanI vRddhi thAya te pravRtti gItAryo kare che. tethI gItArthonI te AcaraNA tattvathI sarvajJanA vacanamAM aMtarbhAva pAme che. Ama chatAM yogya jIvone mArgano bodha karAvavA arthe AgamanIti ane saMvigna-bahujana-Acarita ema be mArga judA pADIne batAvela che. A rIte bAhya AcaraNAne sAme rAkhIne be prakArano mArga batAvyo. have jIvanA aMtaraMga pariNAmane AzrayIne mArganuM lakSaNa gAthA-15mAM batAve che. uttamaguNanI prAptimAM samartha evo jIvano svArasika pariNAma e mArga che, ane temAM daSTAMta Ape che ke bhujaMganalikAAyAma samAna A mArga che. tethI e prApta thAya ke saMyamI sAdhu je bhUmikAmAM che te bhUmikAthI uttara uttaranI bhUmikAnA guNone prApta kare tevo sAdhuno svArasika pariNAma te mArga che, ane te aMtaraMga mArgane ullasita karavA arthe bAhya AcaraNArUpa pUrvamAM batAvelo be prakArano mArga che.
Page #13
--------------------------------------------------------------------------
________________ catilakSaNasamuccaya prakraNa | saMklanA A rIte aMtaraMga pariNAmarUpa mArganuM lakSaNa batAvyuM. tenAthI mApatuSa jevA jJAna vagaranA sAdhuomAM paNa uttara uttaranA guNa tarapha janAro cittano svArasika pariNAma hovAne kAraNe mArgAnusArIpaNuM che. AvA prakAranA aMtaraMga pariNAmavALA mArgAnusArI sAdhuo koIka sthAnamAM anAbhogavALA hoya topaNa mArgamAM pravRtti karanArA che. ahIM prazna thAya ke Avo mArgAnusArI bhAva kaI rIte pragaTe ? tethI gAthA-18mAM graMthakAra batAve che ke je jIvomAM bhavanA kAraNabhUta asadugraha cAlyo gayo che ane avaMcakatraya prApta thayAM che tevA jIvomAM mArgAnusArI bhAva pragaTe che. mArgAnusArI bhAvavALA sAdhunI kriyA suvarNaghaTa jevI bauddhadarzanavALA paNa svIkAre che. bhAvacAritrInuM liMga mArgAnusArI kriyA che tema kahyuM, ane te mArgAnusArI kriyA be prakAranI che tema pUrvamAM sthApana karyuM. vaLI, gAthA-15mAM uttaraguNanI prAptimAM samartha evo svArasika pariNAma mArgAnusArI bhAva che ema sthApana karyuM. tyAM zaMkA thAya ke saMyamane grahaNa karIne je apunabaMdhaka jIvo cAritranI kriyA kare che, te cAritranI kriyA paNa mAnusArI kriyA che ane jIvanA pariNAmarUpa mArgAnusArI bhAva paNa apunabaMdhakamAM che. tethI bAhya AcaraNArUpa mArgAnusArI kriyA, ane jIvanA pariNAmarUpa mArgAnusArI bhAva A banne cAritrInAM lakSaNo kaI rIte thaI zake ? arthAt thaI zake nahi; kema ke apunabaMdhakamAM bhAvacAritra nathI, chatAM te lakSaNonI prApti apunabaMdhaka jIvomAM che. A prakAranI zaMkA gAthA-20-21mAM karIne gAthA-22mAM samAdhAna karyuM ke apunabaMdhakane dravyamArgAnusArI bhAva che, ane cAritrIne bhAvamArgAnusArI bhAva che. tethI bhAvamArgAnusArI bhAvane AzrayIne thatI mArgAnusArI kriyAne athavA bhAvamArgAnusArI bhAvane bhAvacAritranuM liMga kahela che. bhAvamArgAnusArI kriyA ke bhAvamArgAnusArIpaNuM cAritranuM liMga che, ema kahevAthI prazna thAya ke, vizeSa prakAranA jJAnAdivALA jIvone ja bhAvacAritranuM liMga hoI zake. tethI mApatuSaAdimAM bhAvacAritranuM liMga prApta thAya nahi. te prakAranI zaMkA gAthA-23mAM karIne mASatuSaAdi muniomAM vizeSa jJAna nahi hovA chatAM cAritranuM liMga mArgAnusArI bhAva kaI rIte che, te gAthA-24-25mAM spaSTa karela che. vaLI, "sanmati' graMthamAM mASatuSaAdi munine dravyasamyaktva kahela che. tethI teonA cAritramAM dravyacAritra che, bhAvacAritra nathI tema koIne zaMkA thAya. tenuM spaSTIkaraNa gAthA-27-28mAM karela che. tethI e prApta thAya ke mApatuSaAdi munine samyagdarzana hatuM chatAM saMkSepa bodhanI apekSAe dravyasamyaktva kahela che, topaNa anaMtAnubaMdhI bAra kaSAyanA kSayopazamajanya ratnatrayIno pariNAma mApatuSaAdi munimAM hato, mATe bhAvasAdhu hatA. vaLI, apunabaMdhakanI mArgAnusAritA ane cAritrInI mArgAnusAritA vacce bheda, dRSTAMtathI gAthA30mAM spaSTa karela che. (2) prajJApanIyapaNuM :- (gAthA-31 thI 44) mAnusArI kriyAthI bhAvita cittavALA sAdhu kvacit anAbhogathI viparIta pravRtti karatA hoya topaNa gItArtho dvArA teone mArga upara lAvavAnuM sugama hoya che, kema ke teonuM citta atyaMta tattvane
Page #14
--------------------------------------------------------------------------
________________ catilakSaNasamuccaya prakraNa / saMklanA abhimukha hovAthI anAbhogathI thayelI viparIta pravRttine sudhAravAnuM mAnasa hoya che, ane te teomAM rahelI prajJApanIyatA che. bhAvasAdhu prajJApanIya hoya che. vaLI, kalyANanA arthI hoya che. tethI zAstranuM adhyayana paNa karatA hoya che. tevA bhAvasAdhune zAstranA artho karavAmAM koIka sthAne moha thAya ke bhrama thAya tyAre te prajJApanIya sAdhune suguru kaI rIte bodha karAve che, te gAthA-32 thI 34mAM batAvela che. vaLI, zAstranAM vacano vidhi, udyama AdinA vibhAgavALAM che ane atigaMbhIra che. tethI tenA viSayanAM vibhAgane grahaNa karavAmAM ArAdhaka paNa sAdhu moha pAme, paraMtu gItArtha gurunA vacanathI prajJApanIya sAdhu tene yathArtha jANe che. prajJApanIya sAdhu sUtra vibhAgamAM moha pAme tyAre suguru tene kaI rIte bodha karAve che jethI prajJApanIya sAdhunuM hita thAya, te graMthakAra gAthA-35-36mAM spaSTa kare che. vaLI, suguru jyAre prajJApanIya sAdhune tenA mohane dUra karavA arthe ucita upadeza Ape tyAre te prajJApanIya sAdhu paNa gurunA tAtparyane kaI rIte grahaNa kare, te gAthA-37mAM batAvela che. (3) uttamazraddhA :- (gAthA-45 thI 100) prajJApanIya sAdhumAM uttamazraddhA hoya che, ane te uttamazraddhAnAM cAra kAryo che- (i) vidhisevA (ii) atRmi (iii) sudezanA (iv) alita parizuddhi uttamazraddhA eTale bhagavAnanA vacananI sthira zraddhA arthAt A bhagavAnanuM vacana ekAMte mArA kalyANanuM kAraNa che ane A bhagavAnanA vacanathI viparIta pravRtti ekAMte mArA ahitanuM kAraNa che. | (i) vidhisevA : (46 thI 65) AvI sthira zraddhAvALA jIvo saMyama grahaNa karIne saMyamanI sarva kriyAo vidhipUrvaka seve che. tethI uttamazraddhAnuM prathama kArya vidhisevA che. uttamazraddhAvALA sAdhuono vidhipUrvaka saMyamanI kriyAo sevavAno pakSapAta viSama saMjogomAM paNa hina thato nathI, te vAta gAthA-47-48mAM dRSTAMtathI batAvela che. vaLI, koI sAdhumAM uttamazraddhA hoya, tema chatAM viSama saMjogonA kAraNe koIka pravRtti karI zake tema na hoya, topaNa zakti anusAra temAM yatna karatA hoya to bhAvathI vidhipUrvakanI pravRtti che e kathana gAthA-49 thI 51 sudhI batAvela che. | (i) atRptiH (66 thI 69) vaLI, bhagavAnanA vacana anusAra kriyAone sevanArA te yogIone upara uparanI bhUmikAne prApta karavA mATe atRmi hoya che, A uttamazraddhAnuM bIjuM kArya che. uttamazraddhAvALA sAdhu vaiyAvacca, tapa Adi ucita kRtyo karavAmAM ane navAM navAM zAstronA adhyayanamAM atRpta hoya che. uttamazraddhAvALA sAdhune upara uparanA saMyamasthAnamAM atRpti kema hoya che, tenuM dRSTAMtathI bhAvana gAthA-67-68mAM karela che. uttamazraddhAnA kAryarUpa atRptivALA sAdhu vacanaanuSThAnanA baLathI krame karIne
Page #15
--------------------------------------------------------------------------
________________ yatilakSaNasamuccaya prakraNa / saMklanA asaMga anuSThAnane prApta kare che, ane je sAdhuone upara uparanA saMyamasthAnane sAdhavA mATe atRpti nathI, teo saMyamanA sarva AcAro sArI rIte pALatA hoya topaNa teonuM saMyama asaMga anuSThAnanuM kAraNa banatuM nathI, te vAta yuktithI gAthA-69mAM batAvela che. (ii) sudezanA : (70 thI 98) uttama zraddhAvALA sAdhuo atRptine kAraNe saMyama grahaNa karyA pachI zaktinA prakarSathI zAstraadhyayanamAM ane zAstrane samyagu pariNamana pamADavAmAM yatna kare che, ane zAstranuM adhyayana karIne gItArtha thAya che tyAre sudezanA Ape che. A uttama zraddhAnuM trIjuM kArya che. dezanAnA adhikArI sAdhunuM svarUpa batAvatA kahyuM ke suparicita AgamaarthavALA, suguruthI anujJA apAyelA, madhyastha, zrotAnI hitanI kAMkSAvALA, zrotAnI pAtratAno bodha che jene evA, vizuddha dezanA ApavAnA adhikArI sAdhu sudezanA ApI zake che. ahIM vicArakane prazna thAya ke uttamazraddhAnA kAraNe sudezanAnI prApti kaI rIte thaI zake ? tenuM tAtparya e che ke je sAdhune bhagavAnanA vacanamAM uttamazraddhA hoya te sAdhu anAbhogathI paNa koInuM ahita na thAya te arthe zAstranI sarva maryAdAonuM samAlocana karIne jagatanA jIvonuM hita thAya evI ucita pravRtti kare che. tethI zAstro bhaNIne zAstranA paramArthane jANyA pachI paranA hitanI zakti hoya to AvA sAdhuo avazya yogya jIvonA hita arthe sudezanA Ape, ane jo zakti hovA chatAM sudezanA na Ape to jagatanA jIvonA hitanI upekSA thAya che. tethI bhagavAnanA vacananI uttama zraddhA te sAdhumAM che tema kahI zakAya nahi; kema ke bhagavAnanI AjJA che ke jema bhagavAne jagatanA hita mATe saMdezanA ApI, tema temanA zAsanamAM thayelA samartha sAdhuoe paNa sudezanA ApavI joIe. tethI je sAdhu samartha hovA chatAM sudezanA ApatA nathI teomAM bhagavAnanA vacana pratyenI uttamazraddhA nathI ema phalita thAya che. je sAdhuo saMyama lIdhA pachI sUtro ane artho bhaNIne gItArtha thayA nathI, Ama chatAM upadeza Ape che, teo jainazAsananA zatru che, te vAta gAthA-71 thI 75mAM batAvela che. gItArtha sAdhu kayA dAnanI prazaMsA kare, kayA dAnanI prazaMsA na kare, kayA dAnano niSedha kare e vAta gAthA-76 thI 81mAM batAvela che. dezanAnA adhikArI madhyastha sAdhunuM svarUpa gAthA-84mAM batAvela che. madhyastha gItArtho zAstranI prarUpaNAmAM kayA prakAranI maryAdA sAcave che, tenuM varNana gAthA-85 thI 87mAM karela che. madhyastha evA upadezaka sAdhu kevA prakArano upadeza ApatA nathI ane kevA prakArano upadeza Ape che, te gAthA-88 thI 92mAM spaSTa karela che. vaLI, upadezaka sAdhu zrotAnA hitanI kAMkSAvALA hoya che ane zrotArUpa pAtranA viSayamAM vivekavALA hoya che te gAthA-93-94mAM batAvela che. vaLI, dezanAne mATe traNa prakAranA apAtranuM svarUpa gAthA-95mAM batAvela che. (iv) alita parizuddhiH (99 thI 100) vaLI, sAdhunI aticAra zodhananI maryAdA ane AkuTTI Adi cAra aticAranA bhedone gAthA-99 ane 100mAM spaSTa karela che.
Page #16
--------------------------------------------------------------------------
________________ catilakSaNasamuccaya prakraNa / saMklanA (4) kriyAmAM apramAda :- (gAthA-101 thI 111) saMyamI sAdhu zaktinA prakarSathI prathama dareka anuSThAnanI vidhine jANavA mATe prayatna kare che, zAstravacanathI vidhine jANyA pachI te vidhinA bodhane sthira karavA prayatna kare che ane sthira thayelA bodha anusAra kriyAmAM yatna kare che, jethI te saMyamanI kriyA aMtaraMga rIte mohanI dhArAnA unmelananuM kAraNa bane ane bahiraMga rIte sarva ucita yAtanAothI yukta bane. vaLI, apramAdI sAdhu vratonuM AlanAothI rakSaNa kare che, samiti-guptimAM upayukta hoya che, pApanuM kAraNa evI pramAda-AcaraNAnuM varjana kare che. A prakAranA susthira cittavALA sAdhu apramAdI sAdhu che. saMyamajIvanamAM pramAda vizeSathI anarthano hetu che, tenuM spaSTIkaraNa gAthA-102 ane 103mAM karela che. apramAdI sAdhu kevI rIte pravRttio kare che, tenuM spaSTIkaraNa gAthA-104 ane 105mAM karela che. mokSaprApti pratye saMyamamAM apramAda mukhya hetu che, te gAthA-106mAM spaSTa karela che. saMyamamAM apramAda karavAthI karmanI anubaMdha zaktino kSaya thAya che ane tenA dvArA duHkhakSayanA kAraNa evA akaraNanA niyamanI prApti thAya che, te gAthA-107mAM batAvela che. yogamArganI pravRttimAM kaMTaka, javara ane moha jevAM vighno che, ane apramAdanA kAraNe karmanA anubaMdhanI zaktinA vigamanane kAraNe dIrghakALa prayANabhaMga thato nathI, te vAta gAthA-108mAM batAvela che. apramAdabhAvathI karAtA anuSThAnamAM kSayopazamabhAva vartato hovAnA kAraNe guNasthAnakathI pAta thayo hoya topaNa pharI guNasthAnakanI prApti ane vRddhi thAya che, te gAthA-109mAM batAvela che. apramAdanA arthe AryamahAgiri AdinA caritronuM bhAvana karavuM joIe, te vAta gAthA-110mAM batAvela che. zakti hovA chatAM saMyamayogamAM apramAda na karavAmAM Ave to cAritra saMbhave nahi, te gAthA-111mAM batAvela che. (5) zakya anuSThAnano AraMbha :- (gAthA-112 thI 119) apramAdanI vRddhi arthe kevuM anuSThAna svIkAravuM joIe, te gAthA-112mAM batAvela che. zaktino vicAra karyA vagara uparanI bhUmikAnA anuSThAnane svIkAravAthI saMyamano nAza thAya che, tenuM spaSTIkaraNa gAthA-113mAM karela che, jemAM zivabhUtinuM dRSTAMta gAthA-114mAM batAvela che. AtmautkarSajanaka evA karma vaDe azakya anuSThAnano prAraMbha thAya che, te gAthA-11pamAM spaSTa karela che. apramAdanA arthIe zaktinuM Alocana karIne anuSThAnamAM udyama karavo joIe, te gAthA-116mAM spaSTa karela che. zithilAcArInuM saMghayaNa AdinuM avalaMbana cAritranA nAzanuM kAraNa che, ane zakya AraMbha karanArAo mATe saMghayaNa AdinuM avalaMbana cAritranI vRddhinuM kAraNa che, te gAthA-117 thI 119 sudhI spaSTa karela che.
Page #17
--------------------------------------------------------------------------
________________ catilakSaNasamuccaya prakraNa / saMlanA (6) guruguNano anurAga :- (gAthA-120 thI 135) samyakdaSTine guNamAM atyaMta rAga hoya che, tethI saMyatane to vizeSathI guNarAgamAM yatna karavo joIe, te gAthA-120mAM batAvela che. guNarAgInI pravRtti kevI hoya che te gAthA-121-122mAM virabhagavAnanA daSTAMtathI batAve che. yogya jIvomAM rahela alpa guNa paNa anumodanIya che. AthI pAsatthAmAM paNa bhagavAnanA vacana anusAra alpa guNa hoya to apavAdathI vaMdananI vidhi gAthA-123-124mAM spaSTa karela che. kevI guNagrAhI dRSTi Avazyaka che ? tenuM spaSTIkaraNa gAthA-125-126mAM karela che. guNanA pakSapAtIno, guNahIna evA svajanazipyAdi pratye paNa prIti Adino abhAva, gAthA-127128mAM batAvela che. guNanA pakSapAtInI guNahIna pratyenI ucita pravRtti gAthA-129mAM spaSTa karela che. guNarAgI evA sAdhunI guNavAnanI parataMtratA kevI hoya, te gAthA-130-131mAM spaSTa karela che. anyanA doSalavane joIe tenAmAM rahelA guNano jene rAga nathI tenAmAM niyamA cAritra nathI, te gAthA-132mAM spaSTa karela che. jagatanA bhAvo pratye madhyastha evA paNa sAdhune jo guNadoSamAM madhyasthatA hoya to cAritra nathI, te gAthA-133mAM batAvela che. svajana vagerethI paNa adhika rAga guNIjana pratye jene nathI, tenAmAM samyagdarzana paNa nathI ane samyakracAritra paNa nathI, te gAthA-134mAM batAvela che. guNarAganuM phaLa gAthA-13pamAM batAvela che. (6) guru AjJAnuM parama ArAdhana :- (gAthA-136 thI 216) guNagrAhI sAdhu guNavAna evA gurunI pUrNa AzA avazya vahana kare, te spaSTatA gAthA-136mAM karela che. mAtA-pitA ane bhatu (pati) traNa duSpatikAya che. vaLI, dharmAcArya evA guru vizeSathI duSpatikArya che, te gAthA-137mAM kahela che. guNavAna gurunI AjJAnI upekSA hoya to saMyamanI sarva kriyAo niSphaLa che, te gAthA-140 thI 155 sudhI batAvela che. gItArthone apavAdathI ayogya gurunA tyAganI anujJA che. agItArthane gacchane choDIne ekAkI rahevAno savardhA niSedha che, te gAthA-156 thI 165 sudhI batAvela che. saMkSiNa kALamAM sugurunI prApti hoya topaNa zithilAcArI sAdhu sAthe apavAdathI rahevAnI anujJA gAthA-166-167mAM batAvela che. kevA guNavAna gurune ArAdhaka sAdhue svIkAravA joIe, tenuM svarUpa gAthA-168mAM batAvela che. pArataMtrya svIkAravA yogya gurunA guNonuM svarUpa gAthA-171 thI 178 sudhI batAvela che. mULaguNayukta gurumAM kvacit doSa lava hoya to kaI rIte gurune mArgamAM lAvavA vivekI ziSya yatna kare, tenI vicAraNA gAthA-179 thI 181 sudhI zailakasUri ane paMthakamuninA dRSTAMtathI batAvela che.
Page #18
--------------------------------------------------------------------------
________________ catilakSaNasamuccaya prakraNa / saMklanA zithila evA zailakasUrine mArgamAM lAvavA mATe paMthaka munie sAthe rahIne prayatna karyo chatAM paMthaka munimAM sAdhupaNuM hatuM ane anya ziSyo zailakasUrine choDIne anyatra gayA to gurune choDIne janArA anya ziSyomAM sAdhupaNuM kaI rIte saMgata che? tenI vizad carcA utsarga-apavAdaviSayaka mArgano bodha thAya, te rIte gAthA-182 thI 203 sudhI karela che. vaLI, je guruo sarvathA guNathI rahita che chatAM paMthakamuninA daSTAMtathI mugdha jIvone gurunI sevA karavAnuM kahe che, teo suguru nathI, te gAthA-204mAM kahela che. vaLI, cAritramAM pramAdI paNa saMvignapAkSika guru guNathI yukta che ane mokSamArgamAM che, te gAthA206mAM batAvela che. saMvignapAkSika kevI ucita pravRttio kare che, te gAthA-207thI 214 sudhImAM batAvela che. vaLI, jeo pote saMyata nathI chatAM potAne saMyata kahe che, tevA sAdhune "pApazramaNa' kahyA che, te vAta gAthA-210mAM batAvela che. saMvignapAkSikanA yatkiMcit doSone joIne tenI hIlanA karanArane zAstramAM pApazramaNa kahela che, ane mahAmohanA baMdhaka kahela che, te gAthA-21pamAM batAvela che. vaLI, saMvipAkSika evA gurunI avajJAnuM varjana karIne, vizeSathI saMyamamAM yatamAna sAdhu cAritranI zuddhine pAme che, te gAthA-216mAM batAvela che. pUrvamAM varNana karAyelA sAta lakSaNovALA sAdhuo zIdhra saMsArano aMta kare che, ane viSamakALamAM paNa AvA mahAyazavALA sAdhuo gItArthanA pAtaMtryathI cAritrane prApta karaze, te gAthA-217 thI 219 sudhI karela che. yatinAM sAta lakSaNovALA sAdhuo atialpa hovAne kAraNe, vartamAnamAM koI sAdhu nathI tema kahenArane prAyazcitta ane saMgha bahAra karavAnI bhagavAnanI AjJA che, te vAta gAthA-220-221mAM kahela che. vaLI, je kALamAM ghaNA musAdhu hoya te kALamAM paNa AjJA pramANe cAlanArA susAdhu pratye prIti rAkhIne, agrahIla-grahIlanItivALA rAjAnI jema susAdhumAM prIti rAkhIne jeo vicare che, teo susAdhu che, te gAthA-222mAM batAvela che. paMcavaTuka graMthamAM batAvela arthapadanI bhAvanAthI je sAdhu zuddha cittavALA che, temanAmAM kyAreka doSalava prApta thAya topaNa saMyama nAza pAmatuM nathI, te gAthA-223-224mAM batAvela che. kevA sAdhumAM bhAvayatipaNuM saMbhave, te sArarUpe gAthA-225mAM batAvela che. A vivaraNa karavAmAM chadmasthatAne kAraNe anAbhogathI graMthakArazrInA Azaya viruddha kAMIpaNa lakhAyuM hoya to te badala " micchA mi dukkaDam'. - pravINacaMdra khImajI motA, vi. saM. 2014, mAgazara suda-11, mauna ekAdazI, tA. 20-12-2007, guruvAra 302, vimalavihAra, sarasvatI sosAyaTI, pAlaDI, amadAvAda-7.
Page #19
--------------------------------------------------------------------------
________________ yatilakSaNasamuccaya prakaraNa / anukramaNika anukramaNikA gAthA na. viSaya pAnA na.. 1. | saM 2-3 3-6 7-9 9-10 10-11 11-15 15-17 18-19 19-21 21-22 22-24 maMgalAcaraNa. 2. | yatinuM svarUpa. 3-4. | yatinAM sAta lakSaNo. catinuM prathama lakSaNa - "mArgAnusArI kriyA' (1 thI 30) mArgAnusArI kriyAnuM svarUpa. mArgAnusArI kriyAnA be bheda. AgamanItithI anya prakArano mArga kema che, tenI yukti. 8-9. jItavyavahAranuM svarUpa. 10. | AcaraNAnA viSayamAM anekAMtanuM svarUpa. 11. kayo jItavyavahAra pramANabhUta che tenI yukti. 12 thI 14. apramANabhUta sAdhunI AcaraNAnuM svarUpa. 15. jIvanA mArgAnusArI pariNAmanuM svarUpa. 16. viziSTa jJAnanA abhAvamAM paNa mArgAnusArI pariNAma thavAnuM kAraNa. 17. | mArgAnusArI bhAvamAM anAbhogathI paNa mArgamAM gamana. 18. | mArgAnusArI bhAva thavAnuM kAraNa. 19. mArgAnusArI bhAvamAM suvarNaghaTa jevI kriyA. 20 thI 22. | cAritrAcAranI kriyA apunabaMdhakane ane cAritrIne paNa hoya che, te banne kriyA vacceno bheda. 23-24. | mAlatuSaAdimAM bhAvacAritranA liMganA svIkAranI yukti. 25-26. | mASatuSamunine dravyasamyakatva svIkArela hovA chatAM bhAvacAritranA svIkAranA sadbhAvanI yukti. 27 thI 29. | mApatuSamunimAM vartatA dravyasamyaktvanuM tAtparya. 30. | dRSTAMtathI apunabaMdhakanI ane cAritrInI mArgAnusArItA vacceno bheda. - yatinuM bIjuM lakSaNa - prajJApanIyapaNuM (31 thI 44) 31. | prajJApanIyapaNAnuM svarUpa. 3ra-36. | prajJApanIya sAdhu koI sthAnamAM moha pAme tyAre susAdhu kaI rIte | bodha karAve tenuM spaSTIkaraNa. 32 thI 33. | sUtronA sAta vibhAgo. 37 thI 42. prajJApanIya ziSya paNa guruthI kaI rIte tattvanI prApti kare che ane | guru paNa kaI rIte tattva batAve tenuM spaSTIkaraNa. 43. prajJApanIya sAdhune aidaMparyArtha dvArA mArgano bodha. 44. | aprajJApanIya sAdhunuM svarUpa. 24-27 27-30 30-3ra 3ra-38 38-39 39-40 40-46 46-55 55-57 57-58
Page #20
--------------------------------------------------------------------------
________________ catilakSaNasamuccaya praNa / anukramaNikA gAthA na. viSaya pAnA naM. 58-60 60-89 60-63 64-68 68-69 69-86 75-76 76-79 catinuM trIjuM lakSaNa uttamazraddhA (45 thI 100) 45. . uttamazraddhAnuM svarUpa ane tenAM cAra kAryo. (i) vidhisevA (i) atRmi (ii) dezanA (iv) khalita parizuddhi uttamazraddhAnuM prathama kArya - vidhisevA (46 thI 5) 46 thI 65. uttamazraddhAnuM kArya vidhisevA. 46 thI 49. dravyAdi sAmagrInA abhAvamAM bAhyathI apravRtta evA bhAvasAdhune paNa nirjarA. 50-51. saMgamasUri nityavAsI chatAM bhAvacAritrI. para. samabhAvanA pariNAmanI rakSA arthe viSama saMyogomAM karAtI viparIta AcaraNAthI avadhanI pratijJAnI hAnino abhaMga. pa3 thI 62. | gRhasthanI ane sAdhunI gamanakriyAmAM bAhyathI samAna hiMsA hovA chatAM sAdhune karmabaMdhano abhAva ane gRhasthane karmabaMdhanI prAptinI yukti. samAna paNa hiMsAmAM 'bhAvanA bhedathI karmabaMdhamAM bheda ane nirjarAmAM bheda. saMsAranI sarvapravRtti apekSAe mokSanuM kAraNa ane bhavanuM kAraNa. dharmanI paNa sarvapravRtti apekSAe mokSanuM kAraNa ane bhavanuM kAraNa. yatanAparAyaNane sarvapravRtti baMdhanAM akAraNorUpa ane ayatanAparAyaNane sarvapravRtti karmabaMdhanA kAraNorUpa bAhya AcaraNAmAM lAbhAlAbhanI apekSAe anekAMtatA 61. aprazasta kaSAya paNa koIka jIvane AzrayIne kalyANanuM kAraNa. 62. bAhya hiMsA-ahiMsAthI leza paNa karmabaMdhano abhAva, pariNAmathI ja karmabaMdhanI ane hiMsAnI prApti. 63-64-65.. yatanArahita sAdhune zuddha pariNAmanA asaMbhavanI yukti. uttamazraddhAnuM bIjuM kArya - atRmi (66 thI 69) 66-67. | atRptinuM svarUpa. 68. sAdhunI atRptinuM dRSTAntathI bhAvana. 69. saMga ane tRpti ekAryavAcI : saMyamamAM tRmidoSathI uttaranA yogamArgamAM gamanano avarodha. uttamazraddhAnuM trIjuM kArya - dezanA (70 thI 98) 70 thI 83. vizuddha dezanAnA adhikArInuM svarUpa : (i) suparicita AgamaarthavALA (ii) suguruthI anujJA apAyelA (iii) madhyastha (iv) hitakAMkSI ane (5) avagata pAtravALA 79-81 81-84 84-85 che 85-86 86-89 89-91 91 92-93 93-95
Page #21
--------------------------------------------------------------------------
________________ 10 gAthA naM. viSaya (i) suparicita AgamaarthavALA dezanAnA adhikArI (71 thI 82) 71-72. | jeo zAstranA paramArthane pAmyA nathI tevA upadezako siddhAntanA zatru. 73. | ItarazAstramAM kuzaLa paNa bhASAvizeSanA ajJAnavALA upadezanA adhikArI. 74. 75. 76. 77. 78. 79. 80-81. 82. 84. 85 thI 87. 88 thI 92. yatilakSaNasamuccaya prakaraNa / anukramaNikA pAnA naM. sAvadya-niravagha bhASAne nahi jANanArA sAdhune upadezanA anadhikArI svIkAravAnI yukti. dAnanI prazaMsA ke dAnanA niSedhamAM gItArtha sivAya anyane doSanI prApti. prazaMsAyogya dAnanuM svarUpa. niSedhayogya dAnanuM svarUpa. dAnane yogya pAtranuM svarUpa. nizcayanaya ane vyavahAranayathI dAnaarthe pAtra-apAtrano vibhAga. apAtranA dAnamAM kaI apekSAe pApanI prAptinuM svarUpa. anukaMpAdAnanA niSedhamAM pravacanano uDDAha bhASAnA guNadoSane jANanArA sAdhu upadezanA adhikArI. (ii) suguruthI anujJA apAyelA dezanAnA adhikArI (83) 83. | guru vaDe anuzA pAmelA ziSya zIghra gurubhAvane pAme ane ziSyone pAme. guru vaDe anujJAnA abhAvamAM svamati anusAra upadezanI pravRtti karanAra pote paramArthathI ziSya nathI ane enA koI ziSya thatA nathI. (iii) madhyastha sAdhu dezanAnA adhikArI (84 thI 92) madhyastha sAdhunuM svarUpa. madhyastha evA gItArtha sAdhuonI ucita pravRttio. madhyastha gItArthanA upadezanuM svarUpa. (iv) hitamAMMkSI ane (v) avagata pAtravALA dezanAnA adhikArI (93 thI 98) 93. 94. 95. |dezanA mATe apAtranuM svarUpa. 96. apAtramAM dezanAthI thatA anarthanuM svarUpa. hitakAMkSI sAdhunuM svarUpa. pAtramAM apAyela dezanA ane apAtramAM apAyela dezanAnAM phaLo. 6-2-h-2 2-2-6-2 98-99 99-100 100-101 101-103 103-104 104-106 106-107 107-108 108-110 110-111 111-118 118-124 124-125 125 126-127 127-128
Page #22
--------------------------------------------------------------------------
________________ catilakSaNasamuccaya prakraNa / anukramaNikA gAthA naM. viSaya pAnA naM. 128-129 129-130 130-131 131-134 134-135 135-140 140-142 142-146 147-150 157-152 15ra-155 155-157 97. | apAtramAM dezanAnA parivAramAM paNa sAdhunuM madhyasthapaNuM 98. dezanAmAM pAtra-apAtranA vibhAganI zAstramaryAdA. uttamazraddhAnuM cothuM kArya - alita parizuddhi (99-100) 99. | sAdhunI aticAra zobhananI maryAdA. 100. | aticAranA AkuTTiAdi cAra bhedo. catinuM cothuM lakSaNa - kriyAmAM apramAda (101 thI 111) 101. | apramAdathI karAyelI kriyAthI ja guNasthAnakanI vRddhi. 102. | pravrajyAmAM karAyelA pramAdathI thatA anarthanuM svarUpa. 103. | kriyAmAM prasAdI sAdhune pakAyanI virAdhanA. 104. | aticAranA parihAramAM udyamI sAdhu. 105. | apramAdI sAdhunuM svarUpa. 106. kriyAmAM apramAdathI ja sAdhune mokSagamananI prApti. 107-108. saMyamanI kriyAmAM karAtA apramAdanuM phaLa. - 109. | saMyamamAM apramAda karavAthI koIka rIte pAta thayelAne guNasthAnakanI pharI prApti. 110. saMyamamAM apramAdane ullasita karavA AryamahAgirinuM cAritra kasoTIpatthararUpa. 111. | saMyamamAM pramAdIne cAritranI vizuddhino abhAva. catinuM pAMcamuM lakSaNa - zakya anuSThAnano AraMbha (112 thI 119) 112. | Atmapratyaya, gurupratyaya ane liMgapratyayathI anuSThAnamAM udyama karavAnI vidhi. 113-114. | zaktithI uparanI bhUmikAnA anuSThAnane svIkAravAthI thatA anartha. 116. | zakya anuSThAnanAM AraMbhathI bahu lAbha. 117 thI 119. zithilonuM saMvanana AdinuM AlaMbana saMyamanAzanuM kAraNa. zakya AraMbhakane saMhanana AdinuM AlaMbana saMyamavRddhinuM kAraNa. catinuM chaThuM lakSaNa - guruguNano anurAga (120 thI 135) 120. | samyagudaSTinA guNAnurAganuM ane saMyamInA guNAnurAganuM svarUpa. 1 21-1 22. doSavALA paNa sAdhumAM rahelA alpaguNaviSayaka guNapakSapAtI sAdhunI ucita pravRtti. 157-158 159 160-161 161-163 164-165 165-169 169 170-171
Page #23
--------------------------------------------------------------------------
________________ catilakSaNasamuccaya prakraNa / anukramaNika gAthA na. viSaya pAnA naM. pAsatthA Adi sAdhumAM rahelA alpaguNane AzrayIne vaMdanAdi viSayaka sAdhunI ucitaAcaraNA. 171-174 125. potAnAthI alpaguNavALAmAM paNa mArgAnusArI guNanI prazaMsAnI vidhimAM vIra bhagavAnanuM daSTAMta. 174-175 126. paranA guNaviSayaka ane potAnA doSaviSayaka sAdhunI ucita vicAraNA. 175 127-128. cAritrI guNahIna evA svajanAdi pratye paNa apratibaddha. 176-177 129. guNahIna evA ziSyo pratye cAritrInI ucita pravRtti. 177-178 130-131. guNAnurAgI evA sAdhumAM guNavAnanuM pAtaMtrya. 179-181 132. guNayukta sAdhumAM paNa doSalavane joIne tenA pratye guNarAganA abhAvamAM cAritrano abhAva. 181 133. guNadoSamAM madhyasthapaNuM doSarUpa. guNaSamAM mahAmohanI paravazatA. 181-182 134. adhika guNavAnamAM svajanathI adhika rAganA abhAvamAM samyagdarzanano abhAva. 183 135. guNarAganuM phaLa. 183-185 catinuM sAtamuM lakSaNa - guru AjJAnuM parama ArAdhana (136 thI 216) 136. | susAdhumAM niyamo guNavAnanuM pAtaMtrya 185-186 137. | kRtajJatA guNa arthe dupratikAra karavA yogya mAtA-pitA, svAmI ane vizeSathI dharmAcArya. 186-187 138. | guru AjJAnI virAdhanAmAM doSo ane guru AjJAnI ArAdhanAmAM guNo. 187-188 guru AjJAnuM phaLa. 188-189 140. sarvaguNanI prAptino AdhAra gurukuLavAsa. 190-191 141. guNavAna gurunA pAtaMtryanA tyAgamAM saMyamanI sarvakriyA viphaLa 191-192 142. | guNavAna gurunA pArataMtramAM thatA bhikSAdi doSomAM paNa saMyamanI zuddhi | 192-194 143-144. | guNavAna gurunI AjJAnA tyAgamAM bhagavAnanI AjJAno tyAga 194-197 14pa-148. | gurunI AjJAnA tyAgamAM bhagavAnanI AjJAno tyAga svIkAravAthI | skUlathIoghaniryuktigraMthanA vacana sAthe AvatA virodhano yuktithI parihAra. 197-199 146. | tIrthakaranI AjJAnA pAlanamAM AcAryanI AjJAnA pAlanano aMtarbhAva. | 199-201 147-148. | tIrthakara ane bhAvAcArya bannenI prarUpaNAmAM tulyatA. bhAvAcArya ane tIrthaMkaranA itara-itaranA bhAvasaMvedhanuM svarUpa. 201-203 139. |
Page #24
--------------------------------------------------------------------------
________________ yatilakSaNasamuccaya prakraNa | anukramaNika 13 gAthA naM. viSaya pAnA naM. 203-204 204-205 205-206 206 207-208 208-209 149. | guNathI pUrNa evA gautamaAdi mahAmunione paNa gurukaLavAsathI thato upakAra. 150. gurukuLavAsamAM kvacit bAhya AcaraNAmAM doSa hovA chatAM dezanAdi dvArA saMveganI prApti ane kuLavadhUnA daSTAMtathI gurukaLavAsanA atyAganI yukti. 151. gurukuLavAsamAM thatA guNonuM svarUpa. 152. gurukuLavAsanA tyAgathI thatA doSo. 157-154. gurukuLavAsanA tyAgathI thatA doSonuM daSTAntathI spaSTIkaraNa. 155. gurukuLavAsamAM thatA lAbhonuM svarUpa. 156. nipuNa sahAyanI aprAptimAM ekAkI vihAranI gItArthane AzrayIne anujJA. 157. | pApanuM varjana ane asaMgabhAva gItArthane ja saMbhavita. 158. | agItArthane ekAkI vihArano niSedha. 159. | be prakAranA susAdhunA vihAranuM svarUpa. ekAkI vihAramAM sAdhune thatA doSonuM svarUpa 161 thI 163. jAtakalpa, ajAtakalpa, samApta kalpa ane asamApta kalpanuM svarUpa. 164. | | gItArthane anya guNavAnanA alAbhamAM ekAkI vihAranI anujJA. | gItArthanA alAbhamAM paNa agItArthane ekAkI vihArano niSedha. 166. | gItArthanA alAbhamAM pAsasthAdi sAthe vicaraNa karavAnuM vidhAna. 167. | kAraNe gItArthanA ekAkI vihAramAM paNa gurukuLavAsano atyAga. 168. | AzrayaNa karavA yogya gurunuM svarUpa. 169. | guNarahita guru tattvathI kuguru. 170. | guNarahita gurunuM svarUpa. 171 thI 175. guru tarIke svIkAravA yogya gurunA guNo. 176. | | zuddha prarUpaNA karanArA ane azuddha prarUpaNA karanArA gurunuM svarUpa. 177-178. kALanA doSane kAraNe ekAdi guNathI hIna paNa svIkAravA yogya gurunuM svarUpa. 179-180. guNasaMpanna gurumAM paNa kyAreka doSalavanI prApti thAya tyAre ziSyanA kartavyanI ucita vidhi. 181. | gurunA hitane karanAra paMthakamuni ane zailakasUrinuM daSTAMta. 182 thI 186. doSalavavALA guNasaMpanna guruno paMthakamunie tyAga na karyo ane anya 500 ziSyoe pRthar vihAra karyo tenuM tAtparya. 209-210 211-212 212-213 213-2014 214-216 216-218 218-221 221-222 222-223 223-225 225-226 226-229 229-231 231-235 235-236 236-241 241-244 244-250 250-255
Page #25
--------------------------------------------------------------------------
________________ catilakSaNasamuccaya prakraNa / anukramaNika gAthA na. viSaya pAnA naM. 255 256-57 257-158 258-259 259-60 268-263 263 263-264 186. | zailakasUrinA 500 ziSyo karatAM paMthakamunine guru pratye utkaTa rAga. 187-188. anya sAdhu karatAM vIra bhagavAna pratye sunakSatra sAdhu ane siMhamunine atyaMta rAga. 189. | saMyamI sAdhune paNa koIka dharma anuSThAna karatAM anya dharma anuSThAnamAM adhika prItimAM doSano abhAva. 190. paMthaka munine gurusevAmAM utkaTa rAga ane anya sAdhuone abhyaghata | vihAramAM adhikAra. 191. zailakasUrine pUchIne 500 sAdhunA pRtha vihAramAM doSano abhAva. 192 thI 194 vaiyAvacca karanAra sAdhune anya gacchamAM adhika dharmavinaya arthe javAnI anujJA. 194. | paMthaka munine zailakasUrinI sevAthI vizeSa dharmavinayanI prApti. 195. | paMthaka munine zithilAcArI mAnIne, pratimAnI apUjyatAnI sthApanAnI sthAnakavAsInI yuktinuM nirAkaraNa. 196 thI 199. zailakasUrinA zithilapaNAnuM svarUpa. saMyamamAM utthita thayA pachI koIka nimitte pramAdavALA pharI usthita thanArA sAdhumAM mULaguNanA svIkAranI yukti. 200. chedaprAyazcittanI prApti sudhI sAdhunA mULavratano abhaMga. 201. uttaraguNanI virAdhanAthI sukumAlikAnI jema sAdhunuM ahIlanIyapaNuM. 202. niSkAraNa pratisevAthI uttama cAritrano nAza. | guNIyala guru paNa kyAreka pramAdI bane chatAM zailakasUrinI jema sevavA yogya. 204. | paMthakamuninA daSTAntathI potAnAmAM sAdhupaNuM sthApana karanAra pramAdI sAdhune sarvapAsatthA ane mithyAdaSTirUpe svIkAra. | saMvignapAkSikanuM svarUpa. 206. | saMvignapAkSikanI AcaraNA. 207. | saMyamanI AcaraNAmAM sAmarthya na hoya to paNa potAnI hInatA batAvIne saMvignapAkSikane zuddhaprarUpaNAnI vidhi. pramAdI chatAM saMvignapAkSikane sulabhabodhitva ane karmanirjarAnI prApti 209. | saMvignapAkSikanI ucita AcaraNA. 264-268 268-269 269 270-27ra 272-273 273-274 274-275 275-280 280-281 281-283 283-285
Page #26
--------------------------------------------------------------------------
________________ catilakSaNasamuccaya praNa / anukramaNikA gAthA naM. viSaya pAnA naM. | 285-286 286 286-287 288-289 289-294 294-296 210. |pramAdI hovA chatAM saMvignapAkSika pApI nathI. mRSAbhASaNa karanArA sAdhuno pApIrUpe svIkAra. 211. | saMvignapAkSikamAM icchAyogano svIkAra. 212. duSkara saMyamanI AcaraNa karanArA karatAM paNa jJAnathI adhika saMvignapAkSikano zreSTha tarIke svIkAra. 213-214. | gItArtha gurunI aprAptimAM susAdhune paNa saMvignapAkSika guru tarIke AzrayaNIya. 215. | zuddha prarUpaNA karanAra gurunI avagaNanAmAM pApazramaNa ane mahAmohabaMdhanI prApti. 216. | guruthI adhika jJAnAdivALA ziSyane guruviSayaka ucita kartavya. 217-218. | graMthamAM varNana karAyelAM sAta lakSaNone dhAraNa karanArA susAdhunuM saMkSipta svarUpa. 219. duHSamAkALamAM paNa susAdhunI prApti. vartamAnamAM susAdhunA vicchedane kahenArane prAyazcittanI prApti. 221. vartamAnamAM dharma, sAmAyika ane vrato nathI, ema kahenArane saMgha bahAra karavAnI AjJA. 222. gItArthanA virahakALamAM paNa bhagavAnanI AjJA pramANe ajhahIla-grahIla rAjAnA dRSTAMtathI ucita pravRtti karanAramAM saMyamano sadbhAva. arthapadanA bhAvanathI saMyamamAM alanAvALA sAdhumAM paNa bhAvacAritranI prApti. 224. bakuza-kuzIlathI bhagavAnanA tIrthanI prApti. bhAvayatinuM svarUpa. 226. graMtha racanAranuM prayojana. 227. graMthanI samAptinuM maMgalAcaraNa. 296-297 297-298 298 220. 299 299-301 301-302 302-304 304-305 225. 305-306 306
Page #27
--------------------------------------------------------------------------
________________ Avazyaka sUcana tilakSaNasamuccaya prakaraNa' graMthanI mULa gAthA nyAyavizAradanyAyAcArya upAdhyAya zrI yazovijayajI mahArAjAe racelI che te gAthA upara koI TIkA upalabdha nathI, phakta te graMthanA keTalAka zloko te rUpe ja anya graMthamAM upalabdha che. arihaMta ArAdhaka TrasTa dvArA prakAzita yatilakSaNasamuccaya graMtha, jenuM gujarAtI vivecana karanAra parama pUjya AcAryadeva zrImad vijaya rAjazekharasUrIzvarajI mahArAjAe te zlokonI TIkA je je graMthamAM upalabdha che tyAMthI grahaNa karIne temanA pustakamAM chapAvela che. tethI ame paNa te TIkA ahIM grahaNa karela che ane te TIkAnuM bhASAMtara prastuta graMthanI ekavAkyatA joDavAmAM jyAM jyAM upayogI jaNAyuM tyAM tyAM TIkArtha lakhela che ane anya sthAnomAM mULa TIkA ja rAkhela che, bhASAMtara karela nathI. keTalAka sthAne te TIkAnI avataraNikA te graMtha anusAra ucita hovA chatAM prastuta graMtha anusAra te avataraNikAnuM joDANa saMgata thatuM na hovAthI amArI svataMtra avataraNikA paNa karela che. phakta vAcakavargane upayogI thAya tenA mATe je TIkAnuM bhASAMtara ame karela nathI, te TIkA paNa ame grahaNa karela che.
Page #28
--------------------------------------------------------------------------
________________ >> hai garva nama: | OM zrIzaMkhezvarapArzvanAthAya namaH / zuM nama: | zrIyatilakSaNasamuccayaprakaraNam mahopAdhyAya zrI yazovijayajI gaNi viracita patinA sAdhunA lakSaNonA samuccaya karanAruM prakaraNa gAthA :siddhattharAyaputtaM, titthayaraM paNamiUNa bhattIe / suttoIaNIIe, sammaM jaIlakkhaNaM vuccham // 1 // siddhArtharAjaputraM, tIrthakaraM praNamya bhaktyA / sutroditanItyA, samyagyatilakSaNaM vakSye // 1 // gAthArtha : siddhArtharAjAnA putra evA tIrthakarane bhaktithI praNAma karIne sUtramAM kahevAyelI nItithI=zAstramAM kahevAyelI paddhatithI catinAM lakSaNone huM samyapha kahIza. ll1aaaa gAthA : ussaggavavAyANaM, jayaNAjutto jaI sue bhaNio / biMti a puvvAyariA, sattavihaM lakkhaNaM tassa // 2 // utsargApavAdayoryatanAyukto yatiH zrute bhaNitaH / / bruvanti ca pUrvAcAryAH, saptavidhaM lakSaNaM tasya // 2 // gAthArtha : cutamAM utsarga-apavAdamAM vatanAyukta yati kahevAyA che ane pUrvAcAryo tenuM yatinuM, lakSaNa sAta prakAranuM kahe che. rA. bhAvArtha : dravya, kSetra, kALa ane bhAvane AzrayIne, ucita sthAne utsargathI pravRtti karanAra ane ucita sthAne apavAdathI pravRtti karanAra sAdhu yati che, e pramANe zAstromAM kahevAyeluM che. pUrvAcAryo sAdhunAM lakSaNa sAta prakAranAM kahe che, je sAta prakAranAM lakSaNone graMthakAra svayaM AgaLa batAve che. kerA
Page #29
--------------------------------------------------------------------------
________________ catilakSaNasamuccaya prakraNa | gAthA : 3-4-5 avataraNikA : prathama gAthAmAM maMgalAcaraNa karyuM. bIjI gAthAmAM yati kevA hoya te batAvIne pUrvAcAryo yatinuM saptavidha lakSaNa kahe che te batAvyuM. have gAthA-3 ane 4mAM yatinAM sAta lakSaNa batAve che - gAthA : maggaNusArikiriyA 1, pannavaNijjatta 2 muttamA saddhA / kiriAsu appamAo 4, AraMbho sakkaNuTThANe 5 // 3 // garuo guNANurAo 6, guruANArAhaNaM tahA paramaM / akkhayacaraNadhaNANaM, sattavihaM lakkhaNaM eyaM // 4 // mArgAnusArikriyA 1 prajJApanIyatva 2 muttamA zraddhA 3 / kriyAsvapramAda 4 ArambhaH zakyAnuSThAne 5 // 3 // gururguNAnurAgaH 6 gurvAjJArAdhanaM tathA paramam 7 / akSatacaraNadhanAnAM, saptavidhaM lakSaNametat // 4 // gAthArtha : (1) mArthAnusArI kriyA, (2) prajJApanIyapaNuM, (3) uttamazraddhA, (4) kriyAmAM apramAda, (5) zakya anuSThAnamAM AraMbha, (6) guruguNano anurAga atyaMta guNano anurAga ane () guru AjJAnuM parama ArAdhanaH akSata cAritradhanavALA sAdhunuM A sAta prakAranuM lakSaNa che. l3-jA bhAvArtha : ucita vidhipUrvaka saMyama grahaNa karyA pachI je sAdhu pUrvagAthAmAM kahyuM tema utsarga-apavAdamAM yatanAyukta hoya te sAdhunuM cAritrarUpI dhana uttarottara vadhatuM hoya che. tethI dIkSA grahaNa karyA pachI tevA sAdhu saMyamanA kaMDakomAM arthAt saMyamanAM sthAnomAM kramasara vRddhi pAme che, ane kvacit anAbhogAdithI alanA thayelI hoya topaNa zAstravidhi anusAra tenI zuddhi kare che. tevA sAdhu akSata cAritrarUpI dhanavALA che ane tevA sAdhunAM prastuta gAthA-3 ane 4 mAM batAvyAM tevAM sAta prakAranAM lakSaNa che. ahIM gAthA-3-4mAM sAta lakSaNa che ema na kahetAM savidha lakSaNa che ema kahyuM. ema kahevAthI e kahevuM che ke A sAteya bhAvo jenAmAM hoya te yati che. ethI e phalita thAya ke sAte lakSaNothI yukta yati che, anya nahIM. ane "akSatavarathanAnAM' e padamAM mAnArthe bahuvacanano prayoga karela che. tethI e batAvavuM che ke je koI akSatacAritradhanavALA sAdhu hoya temanuM A gAthAmAM batAvyuM tevuM sAta prakAranuM svarUpa che. l3-4ll. prathama lakSaNa - "mAganusArI kriyA avataraNikA : pUrvagAthAmAM kahyuM ke yatinuM sAta prakAranuM svarUpa che ane temAM prathama mArgAnusArI kriyA batAvI. te mArgAnusArI kriyA zuM che te spaSTa kare che -
Page #30
--------------------------------------------------------------------------
________________ catilakSaNasamuccaya prakraNa / gAthA : pa-6 gAthA : suttAyaraNANugayA, sayalA maggANusAriNI kiriyA / suddhAlaMbaNapunnA, jaM bhaNi dhammarayaNaMmi // 5 // sUtrAcaraNAnugatA sakalA mArgAnusAriNI kriyA / zuddhAlambanapUrNA yad bhaNitaM dharmaratne // 5 // gAthArtha : sUtrane ane AcaraNAne anugata=anusaranArI, zuddha AlaMbanathI pUrNa evI badhI kriyA mArgAnusArI che, je kAraNathI dharmaratnaprakaraNamAM kahevAyeluM che, je svayaM graMthakAra AgaLa batAve che. paNa bhAvArtha :- kriyAne batAvanArAM (1) AgamavacanorUpa sUtra, ane (2) saMvigna-gItArthonI AcaraNA, te bannene anusaranArI evI saMyamanI badhI kriyA mArgAnusArI che. te mArgAnusArI kriyA utsarga-apavAdarUpa che ane utsarga-apavAda yathAsthAne joDAyelA hoya tyAre te mArgAnusArI kriyA zuddha AlaMbanathI pUrNa bane che; ane je zuddha AlaMbanathI pUrNa che te sarva kriyA mArgAnusArI che. mArgAnusArI kriyAnuM AvuM je lakSaNa karyuM temAM dharmaratnaprakaraNanI sAkSI Ape che. tenAthI e batAvavuM che ke dharmaratnaprakaraNamAM mArgAnusArI kriyAnuM je lakSaNa karyuM che tene sAme rAkhIne graMthakAre prastuta gAthAmAM mArgAnusArI kriyAnuM svarUpa batAvela che. ahIM vizeSa e che ke sAdhune saMyamavRddhi mATe satata dhyAna-adhyayana AdimAM yatna karavAno che, ane te dhyAna-adhyayana AdinI kriyA AtmAne samyapha niSpanna karavA arthe karavAnI che. tethI AtmAnI niSpatti utsargamArge thaI zakatI hoya tyAre sAdhu mATe utsargamArga AlaMbana che, ane jyAre utsargamArge pravRtti karavAnA kAraNe adhyayana AdimAM vyAghAta thato hoya, ane tenA kAraNe saMyamanA pariNAmanI vRddhi bAdhA pAmatI hoya, tyAre bhagavAnanA vacananA smaraNapUrvaka apavAdanuM AlaMbana levAmAM Ave to te apavAdanuM AlaMbana paNa zuddha AlaMbana che. AthI sAdhu utsarga ane apavAdane ucita sthAne yojana karIne sUtrane anusaranArI ane saMvigna-gItArthonI AcaraNAne anusaranArI je koI kriyA kare che te mArgAnusArI kriyA che, ane A prakAranI pravRttimAM kvacit anAbhogAdithI skUlanA thAya tyAre tenI zuddhi mATe je kAMI zAstrAnusArI ucita yatna karAya te paNa mArgAnusArI kriyA che. paNa avataraNikA : pUrvagAthAmAM dharmaratnaprakaraNanI sAkSI ApI. tethI dharmaratnaprakaraNamAM kahevAyeluM te have pachInI 6thI 10 gAthAomAM graMthakAra batAve che - gAthA : maggo AgamaNII, ahavA saMviggabahujaNAInnaM / ubhayANusAriNI jA, sA maggaNusAriNI kiriyA // 6 //
Page #31
--------------------------------------------------------------------------
________________ catilakSaNasamuccaya prakraNa / gAthA : 6 mArga AgamanItirathavA saMvignabahujanAcIrNam / ubhayAnusAriNI yA sA mArgAnusAriNI kriyA // 6 // gAthArtha: mArga AgamanIti che athavA saMvigna bahujanathI Acarita mArga che, ane ubhayane anusaranArI AgamanItine ane saMvigna bahujananI AcaraNAne anusaranArI, je kiyA, te mAganusArI kriyA cha. || Tos :___mRgyate-anviSyate'bhimatasthAnAvAptaye puruSaiyaH sa mArgaH, sa ca dravyabhAvabhedAd dvedhA-dravyamArgo grAmAdeH, bhAvamArgo muktipurasya samyagjJAnadarzanacAritrarUpaH kSAyopazamikabhAvarUpo vA, tenehaadhikaarH| sa punaH kAraNe kAryopacArAdAgamanIti:-siddhAntabhaNitAcAraH, athavA saMvigna bahujanAcIrNamiti dvirUpo'vagantavya iti / tatrAgamo-vItarAgavacanam / uktaM ca - "Agamo hyAptavacanamAptaM doSakSayAd viduH / vItarAgo'nRtaM vAkyaM na brUyA'tvasambhavAt // " tasya nIti:-utsargApavAdarUpaH zuddhasaMyamopAyaH, sa mArgaH / uktaM ca - yasmAt pravartakaM bhuvi, nivartakaM cAntarAtmo vacanam / dharmazcaitatsaMstho, maunIndraM caitadiha paramam (SoDa0 2-13) asmin hRdayasthe sati, hRdayasthastattvato munIndra iti / hRdayasthite ca tasminniyamAtsarvArthasaMsiddhiH" (SoDa0 2-14) / iti / tathA saMvignA-mokSAbhilASiNo ye bahavo janA arthAd gItArthAH, itareSAM saMvegAyogAt, tairyadAcIrNamanuSThitaM kriyArUpam, iha ca saMvignagrahaNamasaMvignAnAM bahUnAmapyapramANamatAM darzayati, yad vyavahAraH - "jaM jIyamasohikaraM, pAsatthapamattasaMjayAIhiM / bahuehivi AyariyaM na pamANaM suddhacaraNANaM // " ti // bahujanagrahaNaM saMvignopyeko'nAbhogAnavabodhAdibhirvitathamapyAcarettataH so'pi na pramANamityataH saMvignabahujanAcaritaM mArga iti / ata evAha-ubhayAnusAriNI yA''gamAbAdhayA saMvignavyavahArUpA sA mArgAnusAriNI kriyeti / Aha-Agama eva mArgo vaktuM yukto bahujanAcIrNasya punarmArgIkaraNamayuktam, zAstrAntaravirodhAdAgamasya cAprAmANyApatteH /
Page #32
--------------------------------------------------------------------------
________________ yatilakSasabhuyyaya prara| gAthA : 6 tathA hi - "bahujaNapavittimittaM, icchantehiM ihaloIo ceva / dhammo na ujjhiyavvo, jeNa tahiM bahujaNapavittI // 1 // tA ANANugayaM jaM, taM ceva buheNa hoI kAyavvaM / kimiha bahuNA jaNeNaM, haMdi na seyatthiNo bahuyA // 2 // " tathA "jiTuMmi vijjamANe, ucie aNujiTThapUyaNamajuttaM / loyAharaNaMpi tahA, payaDe bhayavaMtavayaNami // " Agamastu kevalinApi nApramANIkriyate / yataH"ohA suovautto, suyanANI jaIvi giNhai asuddhaM / taM kevalIvi bhuMjai, apamANasuyaM bhave iharA // " kiJca- Agame satyapyAcaritasya pramANIkaraNe tasya laghutA sphuTaiveti / naitadevam asya sUtrasya zAstrAntarANAM ca viSayavibhAgAparijJAnAt / tathA hi-iha sUtre saMvignagItArthA AgamanirapekSaM nAcaranti, kiM tarhi ? "dosA jeNa nirujjhanti, jeNa khijaMti puvvakammAiM / so so mukkhovAo rogAvatthAsu samaNaM va // " ityAdyAgamavacanamanusmaranto dravyakSetrakAlabhAvapuruSAdyaucityamAlocya saMyamavRddhikArye ca kiJcadAcaranti, taccAnye'pi saMvignagItArthAH pramANayantIti sa mArgo'bhidhIyate / bhavaduccAritazAstrAntarANi punarasaMvignagItArthalokamasamaJjasapravRttamAzritya pravRttAni, tataH kathaM taiH saha virodhasambhavaH ? tathAgamasyApi nApramANatApattiH, api tu suSThutaraM pratiSThA, yasmAdAgame'pyAgamazrutAjJAdhAraNAjItabhedAt paJcadhA vyavahAraH prarUpyate / uktaM zrIsthAnAGge- "paJcavihe vavahAre pannate, taM jahA-AgAmavavahAre, suyavavahAre, ANAvavahAre, dhAraNAvavahAre, jiiyvvhaare"| AgamAcaritayozvAnarthAntaratvAdAcaritasya pramANatve sutarAmAgamasya pratiSThAsiddhiH / tasmAdAgamAviruddhamAcaritaM pramANamiti sthitam / (dharmaratnaprakaraNaM gAthA-80) lAvArtha :- bhAnAnusArI DiyAnA : mArga zabdanI vyutpatti e che ke abhimata evA sthAnanI prApti mATe puruSa vaDe je icchAya te mArga; ane prastutamAM sAdhune abhimata sthAne mokSa che, tethI tenI prApti mATe je icchAya te mArga kahevAya. mArga be prakArano che : (1) AgamanIti anusAra AcaraNArUpa mArga, ane (2) saMvigna-gItArtha bahujananI AcaraNArUpa mArga. joke AMtarika dRSTie te mArga jJAna, darzana ane cAritranA kSayopazamabhAvarUpa jIvano pariNAma che, ane A prakAranA pariNAmanI prAptinuM kAraNa bAhyAcArarUpe (1) zAstramAM kahelo AcAra che athavA (2) saMvigna ghaNA sAdhuo vaDe AcarAyelo AcAra che. tethI upacArathI A be prakArano mArga kahela che.
Page #33
--------------------------------------------------------------------------
________________ ratilakSaNasamuccaya prakraNa | gAthA : 6-7 Azaya e che ke sAdhu saMyama grahaNa karyA pachI zAstramAM kahelA AcAro pramANe, athavA saMvigna ghaNA mahApuruSo dvArA AcarAyelA AcAro pramANe prayatna karatA hoya, to te sAdhumAM kSayopazamabhAvarUpe ratnatrayI kramasara vadhatI hoya che, je prakarSane pAmIne mokSaprAptinuM kAraNa bane che. tethI jIvamAM pragaTa thatI ane vRddhi pAmatI kSayopazamabhAvanI ratnatrayInA kAraNabhUta evA zAstranA AcAro athavA saMvigna mahApuruSonA AcArone upacArathI mArga kahela che. dA. avataraNikA : pUrvagAthAmAM kahyuM ke mArga AgamanIti che ane saMvigna ghaNA sAdhuothI AcarAyelI pravRtti che. tyAM zaMkA thAya ke AgamamAM na kaheluM hoya tevuM, ghaNA sAdhuothI AcarAyeluM hoya topaNa, mArga kaI rIte kahI zakAya? ane AgamamAM kaheluM hoya tevuM AcaraNa teoe karyuM hoya to gAthA-damAM batAvyuM e rIte be prakArano mArga kahevAno artha nathI, paNa ema kahevuM joIe ke AgamanIti te mArga che. tenA samAdhAna mATe kahe che - gAthA : annaha bhaNi pi sue, kiMcI kAlAikAraNAvikkhaM / AInamantraha cciya, dIsai saMviggagIehiM // 7 // anyathA bhaNitamapi zrute kiJcitkAlAdikAraNApekSam / AcIrNamanyathaiva dRzyate saMvignagItaiH (gItAthaiH) // 7 // gAthA - cutamAM anyathA kaheluM paNa kaMIka kAlAdi kAraNanI apekSAe saMvigna-gItArtho vaDe anyathA ja AcareluM dekhAya che. Ioll * mArga fpa' mAM "gha' thI e kahevuM che ke anya prakAre zAstramAM kahevAyeluM na hoya tevI AcaraNA to saMvigna-gItArtho Acare che, paraMtu zAstramAM anya prakAre kahevAyelI AcaraNA kAlAdi kAraNe anya prakAre Acare che. TIkA : _ 'anyathA' prakArAntareNa 'bhaNitamapi' uktamapi 'zrute' pAragatagaditAgame kiJcidvastu 'kAlAdikAraNApekSaM' duHSamAdisvarUpAlocanapUrvakam 'AcIrNaM' vyavahRtamanyathaiva cciyazabdasyAvadhAraNArthatvAd 'dRzyate' sAkSAdupalabhyate 'saMvignagItAthaiH' uktasvarUpairiti / (dharmaratna prakaraNa-81) ja "nAdri' mAM "mAdri' padathI kSetra ane bhAvanuM grahaNa karavAnuM che. bhAvArtha : duSamAdikALanuM Alocana karIne zrutamAM kahelA AcAro karatAM judA prakAranA keTalAka AcArone saMvigna-gItArtha puruSo Acare che ema dekhAya che, tenuM kAraNa e che ke bhagavAnano kALa vizeSa prakArano
Page #34
--------------------------------------------------------------------------
________________ ratilakSaNasamuccaya praNa / gAthA : 7-8-9 hato, tethI te vakhatanA jIvomAM saMghayaNabaLa, dhRtibaLa viziSTa koTinuM hatuM. have duSamakALanA kAraNe ArAdhaka jIvomAM paNa saMghayaNabaLanA abhAvane kAraNe ane dhRtibaLanA abhAvane kAraNe tevI AcaraNAo zakya na dekhAvAthI, vizeSa lAbhane sAme rAkhIne saMvigna-gItArtha sAdhuoe keTalAka pheraphAra karyA che. tethI AgamamAM batAvela mArgathI saMvigna-gItArthanI AcaraNArUpa mArga judo che, te batADavA mATe gAthA6mAM be prakArano mArga kahyo. A banne mArga mokSanA sAdhaka che, tethI AcaraNArUpe te mArgano bheda che, paraMtu paramArthathI te banne AcaraNA kSayopazamabhAvanI ratnatrayInI niSpattinuM kAraNa che. tethI bhAvamArgarUpa ratnatrayInA kAraNabhUta evI sanmArganI AcaraNA AgamanItithI ane saMvigna bahujananI AcaraNAthI nakkI thAya che. liNI avataraNikA : AgamamAM batAvelA mArga karatAM saMvigna-gItArthothI AcarAyelo judA prakArano mArga saMyamanI AcaraNAmAM kyAM kyAM che? te gAthA-8 ane 9mAM batAve che - gAthA : kappANaM pAvaraNaM, aggoaracAo jholiAbhikkhA / ovaggahiakaDAhayatuMbayamuhadANadorAI // 8 // kalpAnAM prAvaraNamagrAvatAratyAgaH jholikAbhikSA / aupagrahikakaTAhakatumbakamukhadAnadavarakAdi // 8 // sikkiganikkhivaNAI, pajjosavaNAi tihiparAvatto / bhoyaNavihiannattaM, emAI vivihamannaM pi // 9 // sikkakanikSepaNAdiH paryuSaNAditithiparAvartaM / bhojanavidhyanyatvamevamAdi vividhamanyadapi // 9 // gAthArtha : 1. kalponuM prAvaraNa, 2. agrAvatArano tyAga, 3. jhoLInI bhikSA, 4. aupagrahika evA kaTTAhaka, tuMbaka, mukhadAna ane davaraka Adi, 5. sIkAmAM-dorIthI banAvela sIkAmAM pAtarAno nikSepa Adi, 4. paryuSaNa Adi tithinuM parAvartana, . bhojanavidhinuM anyapaNuM- AvA prakAranuM vividha anya paNa (Acarita) che zAstranA vacanAthI anya, gItArthane anumata evuM vividha anya paNa Acarita pramANabhUta che. I-lA * "sivinivizvavaUT' mAM "mari' padathI yuktilepa vaDe pAtrAnA vepAdinuM grahaNa karavuM. * "pamosava' mAM "gari' padathI cAturmAsika tithinuM parAvartana grahaNa karavuM. * "mAruM' mAM "gati' padathI dazavaikAlika sUtranA jIvanikAyarUpa cothA adhyayanane bhaNI lIdhA pachI ziSyane vaDI dIkSA apAya che tenuM grahaNa karavuM.
Page #35
--------------------------------------------------------------------------
________________ yatitakSasabhuyyaya praharaeu | gAthA : 8-6 TI :___ 'kalpAnAm' AtmapramANAyAmasArddhadvihastavistarANAmAgamapratItAnAM 'prAvaraNaM' parito veSTanaM pratItameva / te hi kila kAraNavyatirekeNa bhikSAcaryAdau gacchatA saMvRtAH skaMdhata eva voDhavyA ityAgamAcAraH, saMprati prAvriyante / aggoyara'tti agrAvatAraH paridhAnavizeSaH sAdhujanapratItastasya tyAga:-kaTIpaTTakasyAnyathAkaraNam, tathA 'jholikA' granthidvayaniyantritapAtrabandharUpA tayA bhikSA, Agame hi maNibandhapratyAsannaM pAtrabandhAJcaladvayaM muSTyA dhriyate, kUrparasamIpagame ca badhyate iti vyavasthA / tathaupagrahikakaTAhakatumbakamukhadAnadavarakAdayaH suviditA eva sAdhUnAmAcaritAH, saMpratIti gamyate iti / (dharmaratna pra. gA.-82) kA : sikkiko-davarakaracito bhAjanAdhAravizeSaH, tatra nikSepaNaM bandhanam, arthAt (atha) pAtrANAm, AdizabdAdyuttilepena pAtralepanAdi, tathA paryuSaNAditithiparAvarttaH-paryuSaNA sAMvatsarikam, AdizabdAccAturmAsakaparigrahaH, tayoH tithiparAvarttaH-tithyantarakaraNaM, supratItametat, tathA bhojanavidheranyatvaM yatijanaprasiddhameva, 'emAitti prAkRtazailyaivaMzabde vakAralopaH, tata evamAdigrahaNena SaTjIvanikAyAmapyadhItAyAM ziSya utthApya ityAdi gItArthAnumataM vividhamanyadapyAcaritaM pramANabhUtamastItyavagantavyam / tathA ca vyavahArabhASyam "satthaparinnA chakkAyasaMjamo piMDa uttarajjhAe / rukkhe vasahe gove, johe sohI ya pukkhariNI // 1 // " asyA ayamarthaleza: zastraparijJAdhyayane sUtrato'rthatazcAvagate bhikSurutthApanIya ityaprameyaprabhAvapAramezvarapravacanamudrA, jItaM punaH SaTkAyasaMyamo-dazavaikAlikacaturthAdhyayane SaTjIvanikAkhye jJAte bhikSurutthApyata iti / tathA piNDaiSaNAyAM paThitAyAmuttarAdhyayanAnyadhIyante sma, saMprati tAnyadhItyAcAra uddizyate / pUrva kalpapAdapA lokasya zarIrasthitihetavo'bhUvana, idAnIM sahakArakarIrAdibhirvyavahAraH / tathA vRSabhAHpUrvamatulabalA dhavalavRSabhA babhUvuH, saMprati dhUsarairapi loko vyavaharati / tathA gopA:-karSakAzcakravartigRhapatiratnavat taddina eva dhAnyaniSpAdakA Asan, saMprati taaddgbhaave'piitrkrsskailoko nirvahati / tathA pUrvaM yodhAH-sahasrayodhAdayaH samabhavan, saMpratyalpabalaparAkramairapi rAjAnaH zatrUnAkramya rAjyamanupAlayanti / tadvat sAdhavo'pi jItavyavahAreNApi saMyamamArAdhayantItyupanayaH / tathA zodhiHprAyazcittam, pANmAsikyAmapyApattau jItavyavahAre dvAdazakena nirUpiteti / puSkariNyo'pi prAktanIbhyo hInA api lokopakAriNya eveti dArTAntikayojanA pUrvavat / evamanekadhA jItamupalabhyata iti / (dharmaratna prakaraNe gA.-83)
Page #36
--------------------------------------------------------------------------
________________ catilakSaNasamuccaya prakraNa | gAthA : 8-9-10 bhAvArtha : pUrve sAdhuo bhikSAcaryA AdimAM jatA hatA tyAre koI kAraNa na hoya to kalpa nAmanuM vastra skaMdha upara rAkhatA hatA e prakArano AcAra hato. vartamAnamAM saMvigna-gItArtha dvArA kalpa nAmanA te vastrane bhikSAcaryA Adi vakhate oDhavAno vyavahAra che. pUrve colapaTTAnA sthAne agrAvatAra nAmanuM vastra dhAraNa karAtuM hatuM, tenA sthAne vartamAnamAM kaTipaTTaka keDa upara baMdhAtuM vastracolapaTTo, te colapaTTAne vALIne hamaNAM anya rIte bAMdhavAmAM Ave che. pUrve jhoLImAM bhikSA levAmAM AvatI na hatI paraMtu pAtrabaMdha =pAtrane bAMdhavAnA vastranA be cheDAne muThThIthI dhAraNa karatA hatA, vartamAnamAM jhoLImAM bhikSA grahaNa karavAmAM Ave che. vaLI vartamAnamAM aupagrahika upadhi kaTAhakAdi vaparAya che je pUrvamAM sAdhuo vAparatA na hatA. pUrvamAM sAdhuo gItArthe potAne ApelI DA hAtha pramANa jagyAmAM potAnI sarva upadhi rAkhIne rAtre sUtA hatA, have kALadoSanA kAraNe vartamAnanA sAdhuomAM tevo apramAdabhAva nahi hovAthI rAtre mAtru Adi mATe koI sAdhu UThe ane bAjumAM rahelA pAtrA phUTI javAno saMbhava rahe; tethI pUrvAcAryoe te vidhimAM parAvartana karIne sAdhuo mATe dorInuM sIkuM banAvIne pAtrA addhara rAkhavAnI vidhi, ane anya sarva upadhi potAnI pAse rAkhIne sUvAnI vidhi svIkArI che. A prakAranI vidhi saMvigna-gItArtha sAdhuoe Acarela che tethI te pramANabhUta che. vaLI, pUrvAcAryo pUrvamAM saMvatsarI bhAdaravA suda pAMcamanI karatA hatA, pAchaLathI bhAdaravA suda cothanA saMvatsarI svIkArI; tema ja pAkSika pratikramaNa pUnama ane amAsanA karatA hatA, pAchaLathI caudaza svIkArI. A paNa saMvigna-gItArthanI AcaraNArUpa che, tethI mArga che. 8-lA. avataraNikA : gAthA-6mAM kahela ke mArga AgamanIti che athavA saMvigna bahujana Acarita che. tyArapachI gAthA7mAM AgamanItithI anya evI saMvignanI AcaraNA paNa mArga kema banI zake, te yuktithI sthApana karyuM ane tyArapachI AgamathI anya prakAranuM saMvignanuM AcaraNa zuM che te gAthA-89mAM sthApana karyuM. tethI jijJAsA thAya ke kevA prakAranI pravRtti saMvigna bahujana Acarita hoya te mArga banI zake? te spaSTa karavA mATe kahe che - gAthA : jaM savvahA na sutte, paDisiddhaM neva jIvavahaheU / taM savvaMpi pamANaM, cArittadhaNANa bhaNiaM ca // 10 // yatsarvathA na sUtre pratiSiddhaM naiva jIvavadhahetuH / tatsarvamapi pramANaM cAritradhanAnAM bhaNitaM ca // 10 //
Page #37
--------------------------------------------------------------------------
________________ 10 catilakSaNasamuccaya prakraNa | gAthA : 10-11 gAthArtha : sUtramAM je sarvathA pratiSiddha nathI ane je jIvavadhano hetu nathI te sarva paNa cAritradhanavALA sAdhuone pramANa che; ane kahevAyuM che, je AgaLanI gAthAmAM batAvaze. ll1nA ja "gha' zabda pAdapUrti mATe che. * "tatparva' mAM "ma' thI e kahevuM che ke sAdhuone te eka to pramANa che paraMtu te sarva paNa pramANa che. TIkA :____ yattu sarvathA-sarvaprakArairnaiva sUtre-siddhAnte pratiSiddhaM-nivAritaM suratAsevanavat / 3 - "na ya kiMci aNunAyaM, paDisiddhaM vAvi jiNavariMdehi / mottuM mehuNabhAvaM, na taM viNA rAgadosehiM // " nApi jIvavadhaheturAdhAkarmagrahaNavat, tad-anuSThAnaM sarvamapi pramANaM cAritrameva dhanaM yeSAM teSAM cAritradhanAnAM-cAritriNAmAgamAnujJAtatvAd, bhaNitamuktaM ca pUrvAcAriti / (dharmaratna pra0 gA.84) bhAvArtha - zAstramAM maithunasevanano ekAMte pratiSedha karyo che, te sivAya saMyamanA bhAvanI vRddhi mATe je kAMI AcaraNA ucita jaNAya te karavAnuM kahela che; ane je kriyAmAM jIvavadha na thato hoya tevuM sarva paNa anuSThAna zAstrakAroe cAritrIone sevavAnuM kahela che. tethI saMyamanI puSTi kare tevuM deza-kALane anurUpa saMvigna-gItArthoe AcaraNa karyuM hoya ane zAstraniSiddha na hoya te mokSano mArga che, te prakAranuM prastuta gAthAnuM tAtparya che. 1 avataraNikA : yad bhaNitaM tadevAha - pUrvanI gAthAmAM sthApana karyuM ke jeno sUtramAM sarvathA niSedha na hoya ane je jIvavadhano hetu na hoya te sarva cAritrIone pramANa che. tethI e phalita thAya ke dezakALa pramANe saMvigna-gItArtha sAdhuoe AgamanIti karatAM judA prakAranI AcaraNa svIkArI hoya ane zAstraniSiddha na hoya, te paNa zAstranIti karatAM anya prakArano mArga che. tene daDha karavA mATe je anya graMthamAM kahyuM che te batAve che - gAthA : avalaMbiUNa kajjaM, jaM kiMci samAyaraMti gIyatthA / thovAvarAhabahuguNaM savvesiM taM pamANaM tu // 11 // avalambya kAryaM yatkiJcitsamAcaranti gItArthAH / stokAparAdhabahuguNaM sarveSAM tatpramANaM tu // 11 //
Page #38
--------------------------------------------------------------------------
________________ yatilakSaNasamuccaya prakraNa / gAthA : 11-12 gAthArtha : kAryane avalaMbIne thoDA aparAdhavALuM ane bahuguNavALuM je kaMI gItArtho Acare che te jinazAsanane anusaranArA sarva sAdhuone pramANa ja che. ll11| TIkA : avalambya-Azritya kAryaM yatkiJcidAcaranti-sevante 'gItArthAH' AgamavidaH stokAparAdhaM bahuguNaM mAsakalpAvihAravat sarveSAM jinamatAnusAriNAM tat pramANameva, utsargApavAdarUpatvAdAgamasyeti gAthArthaH (paMcavastuka gA. 279) bhAvArtha - sAdhu ratnatrayInI vRddhi thAya te rIte saMyamayogamAM sudaDha yatna kare che, ane sAdhune sarvatra pratibaMdha na rahe mATe bhagavAne mAsakalpa vihAra karavAnuM kahela che, tethI kSetranA pratibaMdhanA varjana mATe ke zrAvakanA pratibaMdhanA varjana mATe sAdhuo haMmezAM navakalpI vihAra kare che. Ama chatAM koIka evA saMyogomAM jJAnAdinI vRddhi thatI hoya to mAsakalpanI maryAdAmAM pheraphAra karIne paNa pravRtti kare che. te vakhate mAsakalpanI maryAdAmAM je pheraphAra kare che te alpadoSa che, ane tenA karatAM jJAnAdinI vRddhi thAya e rUpa bahuguNanI prApti thAya che. tethI gItArtho navakalpI vihAranA vacanane ekAMta pakaDIne adhika lAbhane gauNa karatA nathI, paraMtu je rIte pariNAmanI vizuddhi thAya te rIte yatna kare che, ane te sarva jinamatane anusaranArA sAdhuone pramANarUpa che; kema ke bhagavAnanuM vacana utsarga-apavAdarUpa che. mATe koI vizeSa kAraNa na hoya to utsargathI navakalpI vihAra kare, ane jJAnAdinI vRddhi mATe kvacit adhika sthiratA Avazyaka jaNAya to apavAdathI adhika sthiratA paNa gItAryo kare che, je paMcavastuka graMthamAM kahela che. tethI e phalita thAya ke kema te te saMyogone AzrayIne zAstramAM kahela kathanamAM paNa utsarga-apavAdathI pheraphAra karI zakAya che, tema kALahAni thavAthI zAstramAM je rIte utsargathI AcaraNA karavAnuM kahela che te rIte AcaraNA karavAnuM have pachInA jIvo mATe upakAraka nathI tevuM gItArthone jaNAya, tyAre ghaNA saMvigna sAdhuo te vidhimAM pheraphAra karIne saMyamanI vRddhinuM kAraNa jaNAya te rIte pheraphAra paNa kare che, ane te AcaraNA have pachInA kALa mATe ucita banavAthI AgamanItithI judA prakAranA mArgarUpe grahaNa karIne gAthA-6mAM be prakAranA mArga kahela che. ll115 avataraNikA :___atra kazcidevamAha-nanvevamAcarite yuSmAbhiH pramANIkRte'smAkaM pitRpitAmahAdayo nAnArambhamithyAtvakriyApravRttayo'bhUvannato'smAkamapi tathaiva pravartitumucitamiti / atrocyate-saumyamArgeNApi nIyamAno monmArgeNa gamaH, yato'smAbhiH saMvignAcaritameva sthApitam, na sarvapUrvapuruSAcaritamityata evAha - pUrvanI gAthAthI sthApana karyuM ke saMvigna-gItArthanI AcaraNArUpa evo AgamanItithI anya paNa AgamathI aviruddha mArga lAbhAlAbhane sAme rAkhIne gItArthoe svIkArela che. tyAM zaMkA thAya ke sarvajJanA vacanane choDIne anya chaghastha evA tamArA pUrvAcAryoe karelI pravRtti jo mArgarUpe tamane ucita che,
Page #39
--------------------------------------------------------------------------
________________ 12 catilakSaNasamuccaya prakraNa / gAthA : 12 to amArA paNa pitA-pitAmaha Adie je AraMbha-samAraMbhanI kriyAo karI che te pravRtti amane paNa karavI ucita che, tema mAnavuM paDaze. tene graMthakAra kahe che ke sarva pUrvapuruSonuM AcaraNa ane mArgarUpe svIkAratA nathI, paraMtu saMvigna-gItArthanI AcaraNAne ame mArgarUpe svIkArIe chIe. saMvigna-gItArthanuM AcaraNa haMmezAM ratnatrayInI vRddhinuM kAraNa hoya che tethI te mArgarUpa banI zake, jyAre tamArA pUrvajoe je AcaraNa karyuM che te saMsAranI vRddhinuM kAraNa hovAthI ucita bane nahi. te batAvavA arthe kayA puruSanuM AcaraNa mArga nathI, te batAvatAM kahe che - gAthA : jaM puNa pamAyarUvaM, gurulAghavaciMtavirahiyaM savahaM / suhasIlasaDhAinnaM, carittiNo taM na sevaMti // 12 // yatpunaH pramAdarUpaM gurulAghavacintAvirahitaM savadham / sukhazIlazaThAcIrNaM cAritriNastanna sevante // 12 // gAthArtha - je vaLI pramAdarUpa che, guru-lAghavanI cinArahita che, savA che, sukhazIla evA zaTha lokothI Acarita che, tene cAritrIo sevatA nathI. vizA TIkA : yat punarAcaritaM pramAdarUpaM saMyamabAdhakatvAt, ata eva gurulAghavaciMtAvirahitaM-saguNamapaguNaM veti paryAlocanavarjitamata eva savadhaM yatanAbhAvAt, sukhazIlA-ihalokapratibaddhAH, zaThA:mithyAlambanapradhAnAstairAcIrNa-samAcaritaM cAritriNaH-zuddhacAritravantastaM na sevante nAnutiSThantIti |(dhrmrtn p. . 86) bhAvArtha :- zaTha lokothI Acarita apramANabhUta AcaraNAnuM svarUpa : pUrvanA sukhazIla puruSoe paNa pramAdane vaza thaIne saMyamane bAdha kare tevI je koI AcaraNA karI che ke je AcaraNAmAM guru-lAghavanI vicAraNA nathI, je kriyAmAM saMyamane anukULa yatanA nahi hovAnA kAraNe hiMsAtmaka che ke zarIranI zAtA arthe ke mAna-sanmAna arthe sAdhuo vaDe zaThatAthI je AcarAyela che arthAtu khoTA AlaMbanathI AcarAyela che, tevI AcaraNAne zuddhacAritravALA sAdhu AcaratA nathI. AnAthI e phalita thAya ke saMvigna-gItArtha deza-kALano vicAra karIne ratnatrayInI vRddhinuM kAraNa hoya tevI ucita pravRtti lAbhAlAbhane AzrayIne kare che, ane te pramANe kALabaLanI hAni joIne saMvignagItArtha sAdhuoe pUrvapuruSonI AcaraNAmAM je kAMI pheraphAra karyo te AgamanItithI judA prakAranA mArgarUpe grahaNa karIne be prakArano mArga kahela che. paramArthathI to A judA prakArano mArga paNa bhagavAnane saMmata ja che; kema ke bhagavAne dezakALAnusAra lAbhAlAbhane joIne je rIte pariNAmanI vizuddhi thAya te rIte AcaraNA karavAnI anujJA ApI che. kALanI hAninA kAraNe bhAvinA sAdhuone A judA prakAranI AcaraNA ja hitAvaha che tema nakkI karIne saMvigna-gItArthoe AgamathI aviruddha je judI AcaraNA
Page #40
--------------------------------------------------------------------------
________________ yatilakSaNasamuccaya prakaraNa / gAthA : 12-13 svIkArI, te ratnatrayInI vRddhinuM aMga hovAthI vastutaH prathama mArgamAM aMtarbhAva pAme che, topaNa vizeSa bodha karAvavA mATe tenAthI judA mArga tarIke nirUpaNa karela che. tethI tenA baLathI ema na kahI zakAya ke pUrvanA chadmastha sAdhuo vaDe svIkArAyelo A bIjo mArga jo tamane pramANa hoya to saMsArI jIvone potAnA pitA-pitAmahe AcarelA mArgane pramANabhUta mAnavAno prasaMga Avaze. vastutaH A banne mArga sarvajJanA vacana anusAra che mATe ekAMte kalyANanuM kAraNa che. / 12 / avataraNikA : 13 asyaivollekhaM darzayannAha pUrvagAthAmAM kahyuM ke je vaLI pramAdathI AcarAyeluM che ane guru-lAghavanI cintAthI rahita che tevuM AcaraNa saMvigna sAdhuo AcaratA nathI. have te pramAdayukta AcaraNAo kevI che te batAve che - gAthA : jaha saDDhesu mamattaM, rADhAi asuddhamuvahibhattAi / niddijjavasahi tUlI - masUragAINa paribhogo // 13 // yathA zrAddheSu mamatvaM rADhayA azuddhamupadhibhaktAdi / niddijjavasatitUlImasUrakAdInAM paribhogaH // 13 // gAthArtha : je pramANe zrAvakomAM mamatva rADhAthI azuddha upadhi ane bhaktAdinuM grahaNa=zarIranI zobhAnI kAmanAthI azuddha upadhi ane AhAra-pANI AdinuM grahaNa, niddi vasati=kAyama mATe vasati koI zrAvaka sAdhune Ape te, vaLI, tUlI=rUnI gAdI ane masUraka=rUnuM ozIkuM Adino paribhoga. [sAdhune niSiddha che. te koI sAdhuo AcaratA hoya teTalA mAtrathI saMvigna-gItArtha sAdhunI AcaraNArUpa mArga bane nahi] ||13|| TIkA H yathetyupadarzane, zrAddheSu - zrAvakeSu mamatvaM mamakAraM 'madIyo'yaM zrAvaka' iti gADhAgrahaM " grAme kule vA nagare ca dese mamattabhAvaM na kahiM pi kujjA" ityAgamaniSiddhamapi kecit kurvanti / tathA rADhayA-zarIrazobhAkAmyayA'zuddhopadhibhaktAdi kecana gRhNanti / tatrAzuddhamudgamotpAdanAdidoSaduSTam, upadhirvastrapAtrAdirbhaktamazanapAnakhAdyasvAdyAdi, AdizabdAdupAzrayagrahaNam, etAnyapyAgame'zuddhAni niSiddhAnyeva / yata evamArSam "piMDa sinaM 7 varSaM ca, ghaDatna pAyameva ya / akappiyaM na icchijjA, paDigAhijja kappiyaM // " iti // iha ca rADhAgrahaNaM puSTAlambanena durbhikSAkSemAdau paJcakaparihANyA kiMcidazuddhamapi gRhNato na doSa iti jJApanArtham, yato'bhANi piNDaniryuktau -
Page #41
--------------------------------------------------------------------------
________________ 14 tathA " eso AhAravihI jaha, bhaNio savvabhAvadaMsIhiM / dhammAvassagajogA, jeNa na hAyanti taM kujjA // 1 // " "kAraNapaDisevA puNa, bhAveNAsevaNatti daTThavvA / ANAitI bhAve, so suddho mukkhaheu tti // " tathA 'niddijja 'tti patralekhanenAcandrakAlikaM pradattA vasatigRhameSApi sAdhUnAmakalpanIyA, anagAratvahAneH bhagnasaMsthApanAdau kAyavadhasaMbhavAt / tathA ca pavya ** 'avikattiUNa jIve, katto gharasaraNaguttisaMThappaM / avikattiyA ya taM taha paDiyA assaMjayANa pahe // " - yatilakSaNasamuccaya prakaraNa / gAthA : 13-14 avataraNikA : etadgrahaNamapyaikairAcaryate / tathA tUlImasUrakAdInAmapi paribhogaH kaizcidvidhIyate / tatra tUlImasUrake pratIte, AdizabdAttUlikAkhallakakAMsyatAmrapAtrAdInAM parigrahaH, etAnyapi yatInAM na kalpante kRti / ( dharmaratnapra. . 87) bhAvArtha :pUrvagAthAmAM kahyuM ke pramAdAdithI AcarAyela asaMvignAdinI AcaraNAo saMvigna-gItArthanI AcaraNArUpa mArga banatI nathI. tenA prakAra 'vaLA' thI kahe che 'A zrAvako amArA che' e prakAre zrAvakanuM mamatva karavuM te mArga bane nahi. vaLI, zarIranI zobhAnI kAmanAthI azuddha upadhi ke azuddha AhArAdi koI sAdhu grahaNa karatA hoya, to te saMvignagItArthanI AcaraNArUpa mArga bane nahi. ahIM zarIranI 'zobhAnI kAmanAthI' ema kahevAthI, koIka evA viSama saMyogomAM apavAdathI paMcakahAni pramANe azuddha vastra ke AhAra Adi grahaNa karatA hoya to te doSa nathI, te batAvela che. vaLI, koI gRhastha koI sAdhune kahe ke 'A vasati sadA mATe huM tamane ApuM chuM.' ane tevI vasati koI sAdhu grahaNa kare topaNa te saMvigna-gItArthanI AcaraNArUpa mArga bane nahi. vaLI, keTalAka pramAdI sAdhuo rUnI gAdI, rUnuM ozIkuM vAparatA hoya, ane TIkAmAM 'Adi' zabdathI kahela rUnuM gAdaluM, pagarakhAM, kAMsAnAM vAsaNa ke tAMbAnAM vAsaNa rAkhatA hoya, topaNa te saMvigna-gItArthanI AcaraNArUpa mArga bane nahi. // 13 // atha prastutamupasaMharannAha gAthA-6mAM be prakAranA mArga batAvyA. temAM eka mArga AgamanItino che ane bIjo mArga saMvignagItArtha bahujana AcaraNAno che. tyArapachI gAthA-12mAM kevA prakAranI AcaraNA asaMvigna-gItArthathI AcarAyelI che je mArgarUpa nathI te batAvyuM, ane te asaMvignanI AcaraNAnA prakAro gAthA-13mAM batAvyA. have teno upasaMhAra karatAM kahe che
Page #42
--------------------------------------------------------------------------
________________ yatilakSaNasamuccaya prakraNa / gAthA H 14-15 15 gAthA : iccAI asamaMjasamaNegahA khuddaciTThiaM loe / bahuehi vi AyariaM, na pamANaM suddhacaraNANaM // 14 // ityAdyasamaJcasamanekadhA kSudraceSTitaM loke / bahubhirapyAcaritaM na pramANaM zuddhacaraNAnAm // 14 // gAthA : AvA prakAravALuM aneka prakAranuM asamaMjasa=anucita, kSudraSTita, lokamAM=sAdhuvezavALA lokamAM, ghaNA vaDe paNa AcarAyeluM, zuddha cAstriIone pramANa nathI. II14 TIkA :___ ityAdi-evaMprakAramasamaJjasaM-vaktumapyanucitaM ziSTAnAmanekadhA'nekaprakAraM kSudrANAM tuccha sattvAnAM ceSTitamAcaritaM loke-liGgijane bahubhirapyanekairapyAcIrNaM na pramANaM-nAlambanahetuH zuddhacaraNAnAMniSkalaGkacAritriNAm / apramANatA punaretasya siddhAntaniSiddhatvAt saMyamaviruddhatvAdakAraNapravRttatvAcca samyagAlocanIyeti / (dharmaratna prakaraNa gAthA-88) bhAvArtha - gAthA-13mAM batAvyuM tevA svarUpavALuM aneka prakAranuM asamaMjasa AcaraNa, je saMyamaveza grahaNa karIne alpasattvavALA sAdhuo vaDe paNa karAyeluM, te zuddha cAritrIone AlaMbanano hetu nathI arthAt mArgarUpe mAnya nathI. /14 avataraNikA : gAthA-6mAM be prakArano mArga batAvyo. tyArapachI saMvigna bahujana AcaraNArUpa bIjo mArga zuM che te batAvyuM, ane kahyuM ke ghaNA vaDe AcarAyela paNa asamaMjasa AcaraNa mArgarUpa nathI. tyAM vicArakane jijJAsA thAya ke AgamanIti to mArga kahI zakAya, paraMtu saMvigna bahujananI AcaraNA kaI ? ane asaMvigna bahujananI AcaraNA kaI ? teno nirNaya AcaraNAnA baLathI dareka sthAnamAM nakkI karavAnuM duSkara che. tethI jIvanA pariNAmanA baLathI mArganuM svarUpa batAvIne, AvA pariNAmavALA jIvonI je AcaraNA hoya te mArga che, te batAvavA mATe kahe che - athavA pUrvamAM saMvigna bahujanathI AcarAyelo mArga kayo che ane asaMvigna bahujanathI paNa AcarAyelo apramANabhUta mArga kayo che te batAvyuM. have jIvano kevo pariNAma mArgarUpa che te batAve che - gAthA : sArasio pariNAmo, ahavA uttamaguNappaNappavaNo / haMdi bhujaMgamanaliAyAmasamANo mao maggo // 15 //
Page #43
--------------------------------------------------------------------------
________________ 16 yatilakSaNasamuccaya prakaraNa / gAthA : 15 svArasikaH pariNAmaH athavottamaguNArpaNapravaNaH / handi bhujaGgamanalikAyAmasamAno mato mArgaH // 15 // gAthArtha : athavA sApanI nalikAnA AyAma samAna, uttama guNane ApavAmAM samartha evo svArasika pariNAma mArga kahevAyela che. ||1|| bhAvArtha :- jIvanA mArgAnusArI pariNAmanuM svarUpa : gAthA-6mAM be prakAranA mArga batAvyA je AcaraNAtmaka hatA. have jIvanA pariNAmarUpa mArga batAvavA mATe 'avA' thI kahe che : je sAdhu vivekasaMpanna hoya te sAdhu bhagavAnanA vacana pramANe svAbhAvika cAlavAnA pariNAmavALA hoya che ane te temano svArasika pariNAma che arthAt sva-rasathI utpanna thayelo pariNAma che, ane A pariNAma potAnI bhUmikA pramANe ucita yatna karatA sAdhune je guNa potAnAmAM varte che tenAthI u52no zreSTha guNa ApavA mATe samartha hoya che. AthI AvA sAdhu ucita pravRtti karIne uttarottara nirlepadazAnI vRddhi karatA hoya che, ane kayA sthAne utsargathI ane kayA sthAne apavAdathI pravRtti karavI, tenI samyag samAlocanA karIne, je pravRttithI saMyamanA kaMDakanI vRddhi thAya te rIte yatna karatA hoya che; ane kvacit koI sthAnamAM potAnI matinI alpatA hoya to gItArthane pUchIne utsargaapavAdano nirNaya karIne te rIte pravRtti kare che, jethI te pravRtti ekAMte guNavRddhinuM kAraNa thAya che. A svArasika pariNAma kevo che te spaSTa batAvavA mATe kahe che ke 'A svArasika pariNAma sApanI nalikAnI laMbAI samAna jIvanA avakra pariNAmarUpa che.' sAmAnya rIte sApa vakra cAlavAnA svabhAvavALo hoya che, tethI te je dizAmAM jato hoya te dizAmAM jema jema AgaLa jAya tema tema tenI dizA pharatI jAya che; kema ke prakRtithI vakragati karavAnA svabhAvavALo sApa te je dizA tarapha jato hoya te dizAmAM thoDuM AgaLa jatAM tenI gamananI pravRtti dizAntaramAM thaI jAya che. tema saMsArI jIvo svabhAvathI vakra cAlavAnA svabhAvavALA che, tethI AtmAnA hitakArI evA uttama bhAvone anukULa yatna karavA mATe saMyama grahaNa kare, ane sAdhvAcAranI kriyA kare, topaNa sApanI jema vakra cAlavAnA svabhAvavALA hovAthI, temanI te skhalanAyukta kriyA uttama guNa pragaTa karavAmAM samartha banatI nathI. Ama chatAM prakRtithI vakra gatinA svabhAvavALo paNa sApa koI lAMbI nalikAmAM praveza kare ane nalikAnI aMdarathI pasAra thato hoya tyAre, joke svabhAvathI vAMkocUko cAlato hoya, chatAM paNa dizAntara pAmyA vinA sIdhI dizAmAM jato hoya che. tema je sAdhu saMsArathI atyaMta bhaya pAmelA che, te sAdhu leza paNa AtmavaMcanA karyA vagara sarvajJanA vacanane parataMtra rahIne utsarga ane apavAdane ucitasthAne joDIne zaktinA prakarSathI ucita kriyA karavA mATe yatna kare che, ane anAbhoga ke sahasAtkArathI skhalanArUpa yatkiMcit vakragamana thAya topaNa, uttarottara yogamArganI dizAmAMthI dizAntara na thAya te rIte samyag AlocanAdi karavArUpa saraLa gamana kare che.
Page #44
--------------------------------------------------------------------------
________________ ratilakSaNasamuccaya prakraNa / gAthA : 15 jema nalikAmAM peselo sApa nalikAnI jeTalI pahoLAI che teTalA pramANamAM ja vAMkocUko cAlI zake che adhika nahi, tethI sIdhI nalikAmAM peselo sApa dizAntara thaI zakato nathI paraMtu nalikAnA sAme cheDe nIkaLe che; tema bhagavAnanA vacananI smRtinA baLathI yogamArgamAM cAlatA muni, bhagavAnanA vacanarUpa nalikAmAM pravezIne cAlatA hoya che, tethI mArga upara sIdhA cAle che. kvacit anAbhogathI kyAMka upayoganI plAni thAya to paNa mArgane choDIne anya dizAmAM gamana karatA nathI, phakta jema nalikAmAM peselo sApa jeTalo vAMkocUko cAle che tema anAbhogathI thatI skUlanAnA kAraNe muninI yogamArgamAM vAMkIcUkI gamananI pravRtti che, ane anAbhogathI ke sahasAtkArathI koI alanA thAya to AvA sAdhuo samyagU AlocanA kare che ane thayelI skUlanAnI niMdA-ga karIne te bhAva pharI na UThe arthAt tevI alanA pharI na thAya tevo sudaDha yatna kare che. munino Avo pariNAma samyagrajJAnamAM, samyagurucimAM ane samyagurucithI niyaMtrita samyakriyAmAM zaktinA prakarSathI karAtA yatnasvarUpa che, je yatna pUrva-pUrvanA saMyamasthAna karatAM uttara-uttaranA saMyamasthAnamAM javAnA yatnasvarUpa che. A pariNAma jIvano svArasika pariNAma che, je ratnatrayInA pariNAmasvarUpa bhAvamArga che. lalitavistarA graMthamAM "mujhamAmanananiyAma:' sApanA gamananI nalikAnI laMbAI jevA, viziSTa guNanI prAptimAM samartha evA kSayopazamavizeSane mArga kahela che ane te kathanathI "namutthaNaM sUtra'mAM "mammadayANaM'nA varNanamAM mArganuM AvuM ja je lakSaNa batAvyuM che je dravyamArga che, ane te mArga paNa cittanA avakragamanarUpa che ane yoganI trIjI dRSTinI maMda mithyAtvanI bhUmikAno che. ahIM je mArga batAvyo che te paNa tevA lakSaNavALo che, paraMtu munibhAvanI bhUmikAvALo che. tethI e prApta thAya ke ahIM je mArganuM lakSaNa batAvyuM te bhAvamArganuM che. A rIte lakSaNathI dravyamArga ane bhAvamArga mArgarUpe samAna hovA chatAM bhUmikAnA bhedathI A prakArano arthabheda che. jIva yoganI trIjI dRSTimAM dravyamArga upara gamana kare che arthAt ratnatrayIrUpa bhAvamArganA kAraNabhUta dravyamArgamAM gamana kare che, ane te dravyamArganA baLathI bhAvamArganI prApti have karaze. ane muni to ratnatrayInI pariNatirUpa mokSamArgamAM yatna kare che, je bhAvamArgamAM gamanasvarUpa che; ane te muni kvacit pAMcamI dRSTimAM ke tethI uparanI koIpaNa daSTimAM hoya che. tenAthI e phalita thayuM ke trIjI dRSTimAM rahelo jIva koIpaNa sadanuSThAna karato hoya tyAre tattva-atattvanA vibhAga mATe samyagu yatna karato hoya che tyAre tenuM citta kaSAyane anukULa thayA vinA tattvane anukULa banavA samyaguM yatna karatuM hoya che, je tenA cittanuM avakragamana che, ane tenAthI kramasara tattvanI prApti thAya che, je bhAvamArganI prAptirUpa che. prastuta graMthamAM yatinA lakSaNarUpe mArgAnusArI kriyA batAvavI che. tethI je sAdhu tattvano nirNaya karI cUkyA hoya tevA sAdhu, kAM svayaM gItArtha hoya kAM gItArthane parataMtra hoya tyAre, leza paNa AtmavaMcanA karyA vagara potAnI bhUmikA pramANenAM ucita anuSThAno sevIne uttarottara guNanA prakarSane pAme te rIte kriyAmAM yatna karatA hoya che. AvA mArga upara cAlanArA sAdhuno je svArasika pariNAma tene ahIM mArgarUpe grahaNa karela che. tethI ratnatrayInI pariNatirUpa A bhAvamArga che. 1pa.
Page #45
--------------------------------------------------------------------------
________________ yatilakSaNasamuccaya prakraNa | gAthA : 16 avataraNikA - pUrvagAthAmAM batAvyuM tevuM jIvanA svArasika pariNAmarUpa mArganuM lakSaNa hovAthI, vizeSa jJAna na hoya topaNa "mASatuSa' jevA muniomAM mArgAnusArIbhAva saMbhave che, te batAvavA mATe kahe che - gAthA : itthaM suhohanANA, suttAyaraNA ya nANavirahe vi / guruparataMtamaINaM, juttaM maggANusArittaM // 16 // itthaM zubhaughajJAnAtsUtrAcaraNAcca jJAnavirahe'pi / guruparatantramatInAM yuktaM mArgAnusAritvam // 16 // gAthArtha : A rIte pUrvagAthAmAM kahyuM ke uttama guNonI prAptimAM samartha evo savArasika pariNAma mArga che e rIte, zubha oghajJAnathI ane sUAcaraNAthI=sUtra anusAra AcaraNAthI, jJAnanA virahamAM paNa=vizeSa prakAranA jJAnanA virahamAM paNa, guruparataMtramativALA sAdhuonuM mAganusArIpaNuM yukta che. ll1dyA bhAvArtha : pUrvagAthAmAM batAvyuM ke uttama guNonI prAptimAM samartha evo sAdhumAM vartato svArasika pariNAma e mArga che, ane Avo pariNAma jIvane vizeSa jJAnanA abhAvamAM paNa tyAre pragaTe ke jyAre tenAmAM zubha oghajJAna hoya ane sUtra anusAra AcaraNa hoya. Azaya e che ke je sAdhumAM zAstranA ghaNA padArthonuM avagAhana karavAnI vipula prajJA=mati nathI, topaNa jo te sAdhumAM AtmakalyANanuM kAraNa bane tevuM zubha oghajJAna-zubha saMgrahAtmaka jJAna pedA thayeluM hoya, tevA sAdhu Atmahita mATe vicAre che ke "A saMsArathI taravAno upAya sarvajJa sAkSAt joI zake che, anya nahi; ane te upAya sarvaze kahelAM zAstromAM batAvela che, paNa mArI mati eTalI vipula nathI ke te zAstronuM huM sAkSAt avagAhana karI zakuM. paraMtu je guru vipula mativALA che ane kalyANanA arthI che ane zAstro bhaNIne jemaNe paramArthane jANyo che ane ekAMte sva-para kalyANa mATe yatna karanArA che, eTaluM ja nahi paNa yogya jIvone bhagavAne batAvelo yogamArga temanI bhUmikA pramANe batAvIne yogamArgamAM pravartAvI zake tevA che, tevA guNavAna gurune huM parataMtra thAuM; jethI temanA jJAna pramANe ucita pravRtti karIne ane te pravRttithI ucita pariNAmane pedA karIne huM A saMsArathI pArane pAmuM." AvA zubha oghajJAnavALA mASatuSa jevA keTalAka munio, zAstranA vizeSa paramArthane jANavA mATe asamartha hovA chatAM gurunA viSayamAM abhrAnta hoya che. eTaluM ja nahi paNa gurue batAvela dizAmAM yatna karI zake tevuM jJAna paNa temane hoya che, te temanuM zubha ovajJAna che; ane A zubha oghajJAnane kAraNe teo guNavAna evA gurune parataMtra thaI zake che ane teone parataMtra thaIne temaNe batAvelI
Page #46
--------------------------------------------------------------------------
________________ yatilakSaNasamuccaya prakraNa | gAthA : 16-17 19 dizA pramANe sUtra anusAra AcaraNA paNa karI zake che. AvA muniomAM zAstronA paramArthanuM avagAhana kare tevA vizeSa jJAnano viraha hovA chatAM mArgAnusArIpaNuM teomAM saMgata che; kema ke AvA sAdhuo svAbhAvika saMsArathI bhaya pAmelA hoya che ane leza paNa AtmavaMcanA karyA vagara svabodha anusAra zaktinA prakarSathI guNavAna gurune oLakhIne, temane parataMtra rahIne, temanA upadezanA paramArthane jANavA mATe zaktinA prakarSathI yatna karatA hoya che; tema zaktinA prakarSathI temanA upadeza anusAra AcaraNAmAM paNa yatna karatA hoya che, jethI uttarottara guNasthAnakanI prAptimAM samartha evo svArasika pariNAma temanAmAM varte che. AthI mASatuSamuni gurunA upadezane avalaMbIne "mA stha" ane "mA tuSya' be zabdonuM avalaMbana laIne, leza paNa cittanA vakragamana vagara sudaDha yatna karIne, upara uparanAM guNasthAnakonuM avagAhana karatAM kevaLajJAnane pAmyA. A rIte mASatuSamunimAM vizeSa jJAna nahi hovA chatAM svArasika mArgAnusArI pariNAma hovAthI, guNavAnane parataMtra thaIne Atmahita pAmI zakyA. AnAthI e phalita thayuM ke je sAdhu gItArtha hoya ane leza paNa AtmavaMcanA karyA vagara bhagavAnanA vacana anusAra yatna karatA hoya, teomAM mArgAnusArI bhAva che; tema jeo gItArtha nathI topaNa gItArthane oLakhIne temanA vacana anusAra paripUrNa yatna kare tevuM jemanuM citta che, temAM paNa mArgAnusArI bhAva che. 1dI avataraNikA - pUrvagAthAmAM kahyuM ke mApatuSa jevA keTalAka munione vizeSa jJAna nahi hovA chatAM zubha oghajJAnanA kAraNe mArgAnusArIpaNuM hoya che. ahIM vicArakane prazna thAya ke mArgAnusArIpaNuM eTale AtmAne ratnatrayInI vRddhine anukULa pravRtti, ane jenI pAse zAstrano tevo bodha nathI tevA sAdhu guNavAna gurune parataMtra rahe topaNa, guNavAna guru jyAre temane anuzAsana Ape tyAre temanA vacananA avalaMbanathI bodha karIne ratnatrayInI vRddhine anukULa mArgagamana karI zake, paraMtu gItArtha guru paNa satata temane anuzAsana ApavAmAM vyasta rahI zakatA nathI, kema ke potAnI anya ucita pravRtti paNa karatA hoya che; to vizeSa jJAna nahi hovA chatAM te vakhate te sAdhu ratnatrayIne anukULa sUkSama yatna kaI rIte karI zake? ane jo ratnatrayIne anukULa yatna na karI zake to temanAmAM mArgAnusArI bhAva che tema kema kahI zakAya? tethI kahe che - gAthA : eyArisassa jamiha, gamaNamaNAbhogao vi maggaMmi / ajjhappaciMtaehi, sadaMdhaNIIi uvai8 // 17 // etAddazasya yadiha gamanamanAbhogato'pi mArge / adhyAtmacintakaiH sadandhanItyopadiSTam // 17 // gAthArtha : je kAraNathI AvA prakAranA svArasika pariNAmavALA evA sAdhune sadaMdhanItithI adhyAtmaciMtako vaDe anAbhogathI paNa A mArgamAM=ratnatrayIrUpa mokSamArgamAM, gamana upadiSTa che. ll1oll
Page #47
--------------------------------------------------------------------------
________________ yatilakSaNasamuccaya prakraNa | gAthA : 17 ahIM 'nam' no anvaye pUrvagAthA sAthe A rIte che - je kAraNathI AvA sAdhuone anAbhogathI paNa mArgamAM gamana kahevAyeluM che, te kAraNathI jJAnanA virahamAM paNa guruparataMtramativALA sAdhuonuM mArgAnusArIpaNuM yukta che. bhAvArtha : sadaM=sAro aMdha=je aMdhane koI sArI AMkhavALo puruSa roja mArga uparathI laI jaIne ucita sthAne pahoMcADato hoya, ane tenA baLathI te mArganI dizA pakaDI zake tevA abhyAsavALo hoya, te sadaMdha che; ane je AMdhaLA evA hoya ke koInA doravAthI te mArga uparathI roja jatA-AvatA hoya topaNa anyanA AlaMbana vagara svayaM jaI zake tevo kSayopazama na thayo hoya, to tevA aMdha sabaMdha nathI. jema sabaMdha puruSa eka nagarathI bIjA nagare sAmAnyathI koIkanI sahAyathI jatA hoya, ane rojanA gamananA abhyAsathI kyAreka koInI sahAya vagara te nagare javA nIkaLe tyAre, kyA kayA sthAne te rasto te nagara tarapha vaLe che tevuM cakSuthI nahi dekhAtuM hovA chatAM, rojanA abhyAsanI paTutAnA kAraNe te te dizAmAM vaLAMka laIne paNa nizcita sthAne pahoMcI jAya che; tema je sAdhuomAM ratnatrayInI vRddhine anukULa svArasika pariNAma utpanna thayo che tevA mAtuSa jevA munio, guNavAna gurune parataMtra thaIne roja ratnatrayInI vRddhine anukULa mana, vacana, kAyAnA yogo pravartAvatA hoya che; Ama chatAM, jyAre guru anya koI pravRttimAM hoya ane gurue batAvelI dizAmAM teo yatna karatA hoya tyAre, viziSTa jJAna nahi hovAnA kAraNe gurunA upadeza vinA sUkSma dizAmAM javA mATeno anAbhoga vartato hoya topaNa, sadaMdha nyAyanA daSTAMtathI uttarottara saMyamanI vRddhi thayA kare ane kaSAyo kSINa kSINatara thayA kare tevo yatna kriyAmAM pravartato hoya che, tethI teonuM mArgagamana cAlatuM hoya che; phakta jyAre gurunA upadezathI sUkSma dizAmAM yatna pravartato hoya tyAre evuM mArgagamana che, tevuM mArgagamana anAbhoga hoya tyAre nahi hovA chatAM, rojanA abhyAsanA baLathI mokSamArgane anukULa evI ratnatrayInI vRddhimAM temano yatna vartato hoya che. jema sabaMdha puruSa rojanA abhyAsanA baLathI nagaranI dizAne choDIne anya dizAmAM jato nathI, tema zAstrano sUkSmabodha nahi hovAthI sadaMdha jevA moSatuSa Adi munio paNa, jyAre anAbhoganA kAraNe tevo sUkSma upayoga pravartAvI zakatA na hoya topaNa, rojanA gurunA vacananA baLathI karAtA abhyAsanA baLathI, temanI mana-vacana-kAyAnI kriyA mokSamArga tarapha pravartAvI zake che. jema koI suabhyasta citrakAra citra karatI vakhate vacce vacce anAbhoga hoya topaNa rojanA abhyAsanA baLathI sArI rIte citra karI zake che, ane koIka viziSTa mArgadarzaka hoya to tenA vacananuM avalaMbana laIne pUrva karatAM paNa vizeSa ramya citra banAvI zake che; tema mAlatuSa jevA munio gurunA avalaMbanakALamAM AbhogathI pravRtti karatA hoya che, paraMtu tenA abhAvamAM paNa gurue batAvelI dizAno bodha spaSTa pakaDAyelo hoya tenA baLathI, AbhogapUrvaka mArgamAM sudaDha yatna karatA hoya che tyAre, vizeSa prakArathI yogamArgamAM pravRtta thatA hoya che; paraMtu tevo sUkSma Abhoga na pravartato hoya tyAre anAbhogathI paNa rojanA abhyAsanA baLathI ratnatrayInI vRddhine anurUpa yatna karatA hoya che, e pramANe adhyAtmaciMtako vaDe kahevAyuM che.
Page #48
--------------------------------------------------------------------------
________________ tilakSaNasamuccaya prakaraNa / gAthA : 17-18 ahIM adhyAtmaciMtako vaDe kahevAyuM che ema kahIne e batAvavuM che ke adhyAtmanuM vAstavika svarUpa jANanArAo, adhyAtmakALamAM jIvanI kevI manovRtti hoya che te joI zake che, ane teo svaabhyAsanA baLathI pote paNa nirNaya karI zake che ke jyAre jyAre upayogapUrvaka pote yogamArgamAM pravRtti kare che tyAre to yoganI vRddhi thAya che, paraMtu kvacit tevo jvalaMta upayoga na pravartato hoya topaNa rojanA abhyAsanA kAraNe potAnI adhyAtmanI kriyAo adhyAtmanI vRddhinuM kAraNa bane che. te pramANe mASatuSa jevA munio paNa jyAre anAbhogavALA hoya che tyAre paNa teo mArgamAM jAya che, tema adhyAtmaciMtako joI zake che. tethI adhyAtmaciMtako kahe che ke AvA jIvonuM anAbhogathI paNa sadaMdhanyAyathI mArgagamana che. 17nA avataraNikA : gAthA-15mAM mArgAnusArI bhAva kevo che te batAvyuM. A mArgAnusArI bhAva vizeSa jJAna na hoya topaNa gurune parataMtra evA mASatuSa Adi munione saMgata che te vAta gAthA-16mAM batAvI. Avo mArgAnusArI bhAva vizeSa jJAna nahi hovA chatAM teomAM kema saMbhave ? te yuktithI gAthA-17mAM batAvyuM. have Avo mArgAnusArI bhAva kyAre pragaTa thaI zake te batAvavA mATe kahe che gAthA H laddhe'vaMcakajoe, galie a asaggahaMmi bhavamUle / kusalANubaMdhajuttaM, eaM dhannANa saMbhavai // 18 // labdhe'vaJcakayoge galite cA'sadgrahe bhavamUle / kuzalAnubandhayuktametaddhanyAnAM sambhavati // 18 // 21 - gAthArtha : bhavano mULa evo asadguha galita thaye chate=gaLI gaye chate, ane yogAvaMcaka Adi traNa avaMcaka yoga prApta thaye chate, dhanya jIvone kuzala anubaMdhathI yukta A=mArgAnusArIpaNuM saMbhave che. II18 bhAvArtha : jIvone tattvano baddha Agraha thAya tyAre temano Agraha mAtra zruta ane zIlamAM hoya che, tethI AvA jIvone bhagavAnanA vacanathI anyatra leza paNa ruci hotI nathI. AvA nirmaLa buddhivALA jIvomAM bhavanA mULa kAraNarUpa atattvanA AgraharUpa asagraMha gaLI jAya che, jenA kAraNe guNavAna puruSano yoga thAya to temanA pratye AvA jIvone Adara thAya che, te yogAvaMcakayoga che. vaLI, AvA jIvo leza paNa AtmavaMcanA karyA vagara svazakti anusAra guNavAnanI bhakti Adi guNaniSpatinuM kAraNa bane te rIte samyak kare che. tethI temanI guNavAnane karAtI vaMdana Adi kriyAo avaMcaka thAya che, te kriyAvaMcakayoga che.
Page #49
--------------------------------------------------------------------------
________________ catilakSaNasamuccaya praNa | gAthA : 18-19 vaLI, guNavAna gurunA yoganuM phaLa yogamArganA upadezanI prApti che; kema ke guNavAna guru AvA yogya jIvone temanI bhUmikA pramANe ucita yogamArga batAve che; ane tevA yogya jIvone te upadeza paNa samyak pariNamana pAme che, jethI potAnI bhUmikA pramANe apramAda karIne upara uparanA yogamArgamAM teo yatna karI zake che. AvA jIvomAM guNavAnanA yoganuM phaLa avaMcaka che, te phaLAvaMcakayoga che. AnAthI e phalita thAya ke je jIvono asadgaha cAlyo gayo che ane jemane yogAvaMcaka, kriyAvaMcaka ane phaLAvaMcaka yoga prApta thayA che, tevA dhanya jIvomAM kuzalanA anubaMdhathI yukta mArgAnusArIpaNuM che arthAt je jIvone mAtra zrutamAM abhiniveza che ane zruta anusAra ucita kriyAo karavAmAM abhiniveza che, tevA yogya jIvone, jyAre guNavAna guruno yoga thAya che, tyAre traNe avaMcaka yogo pragaTa thAya che. tethI tevA yogya jIvo guNavAnane parataMtra thaIne mArgAnusArI ucita kriyAo kare che, je kuzala anubaMdhathI yukta mArgAnusArI bhAva che. ll18 avataraNikA : gAthA-18mAM ratnatrayInI prAptirUpa mArgAnusArIpaNAnA lakSaNane sAme rAkhIne mArgAnusArIpaNAnuM svarUpa batAvyuM. have te mArgAnusArIbhAvane bauddhadarzana paNa suvarNaghaTa jevo kahe che, tene sAme rAkhIne te mArgAnusArIpaNAnuM svarUpa batAve che - gAthA : eyaMmi nANaphalao, hemaghaDasamA mayA parehipi / kiriyA jaM bhaggA vi hu, esA muMcai Na tabbhAvaM // 19 // etasmin jJAnaphalataH hemaghaTasamA matA parairapi / kriyA yad bhagnApi khalveSA muJcati na tadbhAvam // 19 // gAthArtha : AmAM mAganusArIpaNAmAM, jJAnanuM phaLa hovAthI bIjA vaDe paNa tene suvarNaghaTa jevI kriyA kahevAya che, je kAraNathI bhagna thayelI paNa A kriyA, tadbhAvane suvarNabhAvane, choDatI nathI. II1lI * "pareTiM' mAM "pi' thI e kahevuM che ke jainadarzanane to A mArgAnusArI kriyA suvarNaghaTa jevI mAnya che paNa para evA bauddhadarzana vaDe paNa A mArgAnusArI kriyA suvarNaghaTa jevI kahevAya che. * "manA vi' mAM vi'=zabda "pi' arthamAM che ane enAthI e kahevuM che ke A mArgAnusArI kriyAo bhagna na thAya to to suvarNabhAva choDatI nathI paNa bhagna thAya to paNa suvarNabhAvane choDatI nathI. * 'du' zabda vAkyAlaMkAramAM che. bhAvArtha :- mAganusArI bhAvamAM sAdhunI suvarNaghaTa tulya kriyA : mAtuSa jevA keTalAka muniomAM ratnatrayIne anusaranAro svArasika pariNAma varte che je mArgAnusArI bhAvarUpa che, ane tevA jIvo guNavAna evA gurune guNavAnarUpe oLakhIne temane parataMtra thAya che,
Page #50
--------------------------------------------------------------------------
________________ yatilakSaNasamuccaya praNa / gAthA : 19 eTaluM ja nahi paNa zaktinA prakarSathI temanA upadezanA tAtparyane grahaNa karIne temanA upadeza anusAra mana-vacana-kAyAnI sudRDha pravRtti paNa kare che. tethI guNavAna evA gItArtha gurunA jJAnanuM phaLa tevA mArgAnusArI jIvomAM che, tethI samyak jJAnanA phaLarUpa ratnatrayInI vRddhine anukULa evI kriyA teomAM varte che, jene anya darzanakAro suvarNaghaTa jevI kahe che. 23 mASatuSa jevA keTalAka munio suvarNaghaTa jevI kriyA karIne vIryanA prakarSavALA thAya to kevaLajJAnane pAme che; paraMtu jema suvarNano ghaDo phUTI jAya topaNa suvarNabhAva choDato nathI, tema koIka tevA mArgAnusArI bhAvavALA muni te bhavamAM kevaLajJAna na pAme topaNa bhagavAnanA vacana anusAra saMyama pALIne devalokamAM jAya, ane devalokamAM ratnatrayInI vRddhine anukULa cAritranI kriyAo bhagna thaI jAya topaNa, pUrvabhavamAM je ratnatrayInuM sevana karyuM che, tenAthI je suvarNa jevo AtmAno bhAva niSpanna thayo che, te devabhavamAM paNa saMskArarUpe nAza pAmato nathI, paraMtu saMskArarUpe vidyamAna rahe che; ane AthI devabhavamAM paNa saMyama pratyeno baddha rAga teomAM varte che. joke pUrvabhavamAM jema saMyamanI kriyAo karIne AtmAne vizeSa vizeSa saMpanna karatA hatA, tevI kriyAo devabhavamAM nathI, paNa suvarNa sadeza saMyamanA uttama saMskAro AtmA uparathI devabhavamAM paNa nAza pAmatA nathI; ane devabhavamAM bhogAdi kare che topaNa te bhoganI kriyA saMyamanA saMskArone mlAna karI zakatI nathI, paraMtu devabhavamAM paNa vAraMvAra bhagavAnanI bhakti karIne ke sAdhu AdinI bhakti karIne AvA jIvo saMyama pratyenA rAganA pariNAmane puSTa kare che, ane tenA kAraNe AvA jIvo pharI manuSyabhavane pAme tyAre, pUrva karatAM paNa UMcA prakAranA saMyamane zIghra pAme che; kema ke devabhavamAM kriyArUpe saMyamanI pravRtti na hatI topaNa saMyama pratyeno baddha rAga saMskArarUpe hato. vaLI, devabhavamAM bhogAdinI kriyA saMyamanI kriyAthI viruddha hovA chatAM saMyama pratyeno balavAna rAga hovAnA kAraNe te bhogAdinI kriyA saMyamanA saMskAranI glAninuM kAraNa banatI nathI. AthI AvA jIvo manuSyabhavanI prApti karIne jevuM bhogakarma kSINa thAya ke turata pUrva karatAM paNa vizeSa prakAranA saMyamanA pariNAmane prApta kare che. jema bharata mahArAjAe pUrvabhavamAM saMyama pALyuM, tyArapachI sarvArthasiddhamAM saMyamanI kriyAno nAza thavA chatAM, ane cakravartInA bhavamAM paNa bhogakarmakALa daramyAna saMsAranI bhogAdinI kriyA hovA chatAM, nimittane pAmIne parama saMvega pAmI kevaLajJAna pAmyA, tenuM kAraNa pUrvabhavanI saMyamanI kriyAthI thayelA ane suvarNabhAve rahelA uttama saMskAro che. ahIM vizeSa e che ke pUrvabhavamAM bharata cakravartIe dIrghakALa sudhI niraticAra cAritra pALeluM jenAthI ratnatrayInA saMskAro AtmA upara ati ghaniSTha ane sthira thayelA, jethI devabhavamAM bhavasvabhAve ja saMyamanI kriyA nahi hovA chatAM ane asaMyamamAM pravRtti hovA chatAM ane kriyArUpe aviratinI ja kriyA hatI topaNa, pUrvabhavamAM sevAyelA ratnatrayInA suvarNa jevA uttama saMskAro AtmA upara avasthita hatA. vaLI manuSyabhavamAM paNa, cakravartInA bhogakALa daramyAna yuddhanI AraMbha-samAraMbhanI pravRtti paNa hatI, eTaluM ja nahi paNa bAhubalI sAthe jyAre yuddhamAM hAre che tyAre ati AvezamAM AvIne bAhubalInA nAza mATe cakrano upayoga kare che te vakhate yoganI pariNatithI ThIka viparIta kriyAo paNa hatI, topaNa
Page #51
--------------------------------------------------------------------------
________________ PM catilakSaNasamuccaya prakraNa / gAthA : 19-20-21 suvarNa jevo uttama yogano pariNAma AtmAmAM saMskArarUpe jIvaMta hato; tethI nimitta pAmIne jevo vairAgyano upayoga ullasita thayo ke tarata te yoganA saMskAra jAgRta thayA, tethI saMyama grahaNa karIne ratnatrayInI vRddhine anukULa kriyAo thavA lAgI ane alpakALamAM kSAyikabhAvanI ratnatrayI pragaTa thaI. A rIte mokSane anukULa pariNAmanI niSpatti thAya tevI rIte karAyelI kriyAo nAza thAya topaNa te kriyAothI pedA thayelA yoganA uttama bhAvo nAza pAmatA nathI, e prakAranuM prastuta gAthAnuM hArda che. ll19. avataraNikA : gAthA-3mAM kahela ke mArgAnusArI kriyA yatinuM lakSaNa che ane tyArapachI mArgAnusArI kriyAnuM lakSaNa gAthA-pamAM batAvyuM, ane te mArga, (1) AgamaanusArI AcaraNArUpa ane (2) saMvigna bahujana Acarita AcaraNArUpa be prakArano che tema gAthA-6mAM batAvyuM. tethI e prApta thayuM ke ubhayane anusaranArI evI je kriyA te mArgAnusArI kriyA che. have tene sAme rAkhIne banavuM' thI zaMkA kare che - gAthA : naNu bhAvacaraNaliMgaM, kaha maggaNusAriNI bhave kiriyA / jaM apuNabaMdhagANaM, davvajaINaM pi sA iTThA // 20 // nanu bhAvacaraNaliGga kathaM mArgAnusAriNI bhavetkriyA / yadapunarbandhakAnAM dravyayatInAmapi sA iSTA // 20 // gAthArtha : mAganusArI kriyA cAritranuM liMga kaI rIte thaI zake? athar thaI zake nahi, je kAraNathI apunarvadhaka evA dravyayatione paNa te mAganusArI kriyA ISTa che. ll2mAM bhAvArtha : nanuM' thI pUrvapakSI zaMkA kare che ke zAstramAM batAvela ane saMvignabahujanathI AcarAyela evI mArgAnusArIkriyA jema cAritrI kare che tema sAdhuno veza lIdho hoya evA apunabaMdhaka jIva paNa kare che. tethI bAhya AcaraNArUpe susAdhunI mArgAnusArIkriyA jevI bAhya AcaraNA dravyayati evA apurnabaMdhaka jIvo paNa kare che. mATe mArgAnusArI kriyA bhAvacAritrInuM liMga kahI zakAya nahi. A prakArano zaMkAkArano Azaya che. 2oll. avataraNikA : gAthA-15mAM graMthakAre mArganuM lakSaNa pariNAmane AzrayIne karyuM ke uttama guNanI prAptimAM samartha bhujaMganalikAnA AyAma samAna svArasika pariNAma te mArga che, ane tenA pariNAmavALA sAdhu mArgAnusArI bhAvavALA che. tene sAme rAkhIne pUrvapakSI zaMkA kare che -
Page #52
--------------------------------------------------------------------------
________________ yatilakSaNasamuccaya praNa / gAthA : 21 gAthA : jAyai a bhAvacaraNaM, duvAlasaNhaM khae kasAyA / maggasAritaM puNa, havijja tammaMdayAe vi // 21 // jAyate ca bhAvacaraNaM dvAdazAnAM kSaye kaSAyANAm / mArgAnusAritvaM punarbhavettanmandatAyAmapi // 21 // 25 gAthArtha : ane bhAvacAritra bAra kaSAyonA kSayamAM=kSayopazamabhAvamAM thAya che, ane mArgAnusArIpaNuM vaLI tenI maMdatAmAM paNa=bAra kaSAyonI maMdatAmAM paNa thAya che. (tethI gAthA-15mAM kaheluM mArgAnusArIpaNAnuM lakSaNa jema cAritrImAM saMgata thAya che tema apunabaMdhakamAM paNa saMgata thaI zake che. mATe mArgAnusArIpaNuM bhAvacAritranuM liMga kahI zakAya nahi, e prakArano pUrvapakSIno Azaya che.) ||21 // * ahIM 'sva' zabda kSayopazama arthamAM che. jema bhImasenane 'bhIma' kahevAya che, tema kSayopazamane 'kSaya' zabdathI kahela che. * ahIM 'tamaMDyA vi' mAM 'vi' zabda 'pi' arthamAM che ane tenAthI e kahevuM che ke bAra kaSAyonA kSayopazamabhAvamAM to mArgAnusArIpaNuM che, paraMtu bAra kaSAyonI maMdatAmAM paNa mArgAnusArIpaNuM che. bhAvArtha : lalitavistarA graMthamAM 'maLayALa' no artha karatAM kahyuM ke 'munaSmAmananatiAyAmatutya:' viziSTa guNasthAnakanI prAptimAM samartha svarasavAhI kSayopazamavizeSa mArga che, je cittanA avakragamanarUpa che; ane A magaMdayANuMnuM varNana mithyAtva avasthAmAM rahelA yoganI trIjI daSTivALA apunarbaMdhaka jIvane AzrayIne karela che. tethI e prApta thAya ke je jIvonA anaMtAnubaMdhI Adi bAra kaSAyo maMda thayelA che teonuM citta svAbhAvika rIte yogamArgamAM avakra cAle che, ane te bhAva apunarbaMdhaka Adi jIvomAM rahelo dravyamArgAnusArI bhAva che; jyAre bAra kaSAyonA kSayopazamabhAvathI pragaTa thayela bhAvacAritra e sAdhuno bhAvamArgAnusArI bhAva che; ane bhAvamArgAnusArI bhAvane batAvavA graMthakAre gAthA-15mAM lakSaNa karyuM ke 'bhujaMganalikAAyAma samAna uttama guNanI prAptimAM samartha evo svArasika pariNAma' te mArga che, ane tene anusaranArA jIvo mArgAnusArI che, ane A mArgAnusArIpaNuM bhAvacAritranuM lakSaNa che. paraMtu A rIte 'dravyamArgAnusArI bhAva' ane 'bhAvamArgAnusArI bhAva'nA bhedano vicAra karyA vagara pUrvapakSI kahe che ke graMthakAre gAthA-15mAM lakSaNa karyuM evuM mArgAnusArIpaNuM to apunarbaMdhakane paNa hoya che, mATe mArgAnusArIpaNuM bhAvacAritranuM lakSaNa thaI zake nahi; kema ke bhAvacAritra to anaMtAnubaMdhIAdi bAra kaSAyonA kSayopazamabhAvavALA jIvone hoya che, anyane nahi. tethI bhAvacAritranuM lakSaNa apunarbaMdhakamAM na jAya tevuM karavuM joIe. / / 21 /
Page #53
--------------------------------------------------------------------------
________________ 26 catilakSaNasamuccaya prakaraNa | gAthA : 22 avataraNikA : pUrvagAthA 20mAM pUrvapakSIe zaMkA karelI ke mArgAnusArI saMyamanI kriyA bhAvacAritranuM liMga thaI zake nahi; kema ke dravyayatione paNa te hoya che; ane gAthA-21mAM zaMkA karela ke cittanA avakragamanarUpa mArgAnusArIpaNuM bhAvacAritranuM liMga thaI zake nahi; kema ke e bAra kaSAyonI maMdatAthI pragaTa thAya, chatAM apunabaMdhaka jIvomAM paNa te lakSaNa jAya che. e bane zaMkAonuM nirAkaraNa karavA mATe mArgAnusArI kriyA athavA cittanA avakragamanarUpa svArasika pariNAma bhAvacAritranuM liMga kaI rIte saMgata che, te batAvavA arthe kahe che - gAthA : lahuatte kammANaM, tIe jaNiaM tayaM ca guNabIaM / vavahAreNaM bhaNNai, nANAijuaM ca Nicchayao // 22 // laghutve karmaNAM tayA jAtaM tacca guNabIjam / vyavahAreNa bhaNyate jJAnAdiyutaM ca nizcayataH // 22 // gAthArtha - karmanuM laghupaNuM hote chate anaMtAnubaMdhI Adi bAra kaSAyonI maMdatA hote chate, ane tenA vaDe mArgAnusArI saMyamanI kriyA vaDe, pedA thayeluM guNabIja rAtrayIrUpa guNanuM kAraNa evuM te cittanA avakragamanarUpa mArgAnusArIpaNuM, vyavahArathI=vyavahAranayathI kahevAya che ane jJAnAdiyukta jJAnAdiyukta (kSayopazamabhAvanuM) mArthAnusArIpaNuM, nizcayathI nizcayanayathI kahevAya che. rerA bhAvArtha - apunabaMdhakane dravyamAganusArI bhAva ane cAritrIne bhAvamAganusArI bhAva: sAdhuvezane dhAraNa karanAra ArAdhaka evA apunabaMdhaka jIva paNa mArgAnusArI kriyA karatA hoya che, tethI mArgAnusArI kriyAne bhAracAritranuM liMga kahI zakAya nahi, ema gAthA-20mAM pUrvapakSIe sthApana karyuM. vaLI, yogamArgamAM cittanuM svAbhAvika avakragamana bAra kaSAyanI maMdatAthI apunabaMdhakane paNa thAya che ane te paNa mArgAnusArI bhAva che, tethI Avo mArgAnusArI bhAva paNa sAdhudharmanuM lakSaNa kahI zakAya nahi ema gAthA-21mAM pUrvapakSIe sthApana karyuM. tenuM nirAkaraNa karatAM graMthakAra kahe che je apunabaMdhaka jIvanA anaMtAnubaMdhI Adi bAra kaSAyo maMda thayelA che tevo apunabaMdhaka jIva saMyama grahaNa karIne sAdhvAcAranuM pAlana kare che te ratnatrayInI pariNatirUpa mArgAnusArIpaNuM nathI, paraMtu bhAvimAM ratnatrayInI pariNatinuM kAraNa bane evuM mArgAnusArIpaNuM che, je vyavahAranayathI mArgAnusArIpaNuM kahevAya che; kema ke vyavahAranaya kAraNamAM kAryano upacAra karIne bhAvamArgAnusArIpaNAnA kAraNabhUta evA dravyamArgAnusArIpaNAne paNa mArgAnusArIpaNArUpe svIkAre che. vaLI, bAra kaSAyono kSayopazamabhAva je sAdhumAM varte che tevA bhAvasAdhumAM je mArgAnusArI kriyA che te ratnatrayInI pariNatinI niSpatti ane vRddhinuM kAraNa che, ane tenAmAM raheluM mArgAnusArIpaNuM ratnatrayIrUpa mokSamArganI pariNati svarUpa che, tene nizcayanayathI mArgAnusArIpaNuM kahevAya che.
Page #54
--------------------------------------------------------------------------
________________ ratilakSaNasamuccaya prakraNa | gAthA : 22-23 27 Azaya e che ke saMyamadhArI apunabaMdhaka jIva paNa saMyamanI kriyAo zAstrAnusArI karatA hoya, topaNa te kriyAo sAkSAt ratnatrayIne pragaTa karatI nathI, paraMtu mithyAtvanI maMdatA hovAne kAraNe te kriyAo mithyAtvano nAza karIne samyakatvanI prAptinuM kAraNa bane che, ane krame karIne cAritranuM paNa kAraNa bane che; tethI vyavahAranaya apunabaMdhaka jIvanI saMyamanI kriyAne mArgAnusArI kriyA kahe che. vaLI, apunabaMdhaka jIvanA cittanA avakragamanane paNa vyavahAranaya mArgAnusArI bhAva kahe che; kema ke tattvanI prApti karavAne anukULa evA tenA cittanuM avakragamana che. joke A cittanuM avakragamana ratnatrayInI prAptinuM sAkSAt kAraNa nathI paNa tattvanI prApti karAvIne paraMparAe ratnatrayInI prAptinuM kAraNa che. tethI bhAvamArgAnu-sArIbhAvarUpa cittanA avakragamananuM kAraNa evuM apunabaMdhakanuM cittanuM avakragamana che, tethI kAraNamAM kAryano upacAra karIne apunabaMdhakanA cittanA avakragamanane paNa vyavahAranaya mArgAnusArIbhAva kahe che. mATe apunabaMdhakanI cAritranI kriyA paNa dravyamArgAnusArI che ane apunabaMdhakanuM cittanuM avakragamana paNa dravyamArgAnusArI che arthAt apunabaMdhaka jIvanI cAritranI kriyA pradhAnadravyakriyA che ane tenuM cittanuM avakragamana samyakatvanI prAptinA kAraNarUpa evA cittanA avakragamanarUpa che. vaLI, nizcayanaya ratnatrayInI pariNatine mArgAnusArI bhAva kahe che, ane je sAdhuo mokSamArgamAM sudaDha yatna karIne ratnatrayInI uttarottara vRddhi kare che tevA sAdhunI kriyAne mArgAnusArI kriyA kahe che. prastuta graMthamAM yatinuM lakSaNa batAvavuM che ane yati haMmezAM ratnatrayInI pariNativALA ja hoya. tethI nizcayanayane mAnya evI ratnatrayInI vRddhinA kAraNarUpa evI kriyAne je sAdhu karatA hoya, te kriyAne mArgAnusArI kriyArUpe A graMthamAM grahaNa karela che. vaLI, gAthA-15mAM je svArasika pariNAmarUpa mArga batAvyo te pariNAma paNa guruparataMtra evA mANatuSa Adi muniomAM vartatA ratnatrayInA pariNAmarUpa grahaNa karela che. tethI apunabaMdhaka jIvamAM vartato mArgAnusArIbhAva e dravyamArgAnusArIbhAva che ane thatimAM vartato mArgAnusArIbhAva e ratnatrayInI pariNatirUpa bhAvamArgAnusArIbhAva che. mATe "nanuM' thI pUrvapakSIe gAthA-20/21mAM kahyuM ke mArgAnusArI kriyA ke mArgAnusArI bhAva apunabaMdhakamAM paNa che, mATe bhAvacAritranuM liMga mArgAnusArI kriyA thaI zake nahi, tenuM AnAthI nirAkaraNa thaI jAya che. rerA avataraNikA : gAthA-20 thI 22 sudhImAM sthApana karyuM ke apunabaMdhaka jIvo saMyama grahaNa karIne cAritrAcAranI kriyAmAM yatna karatA hoya to paNa temane vyavahAranayathI mArgAnusArIpaNuM che, je dravyamArgAnusArIpaNuM che; ane je bhAvasAdhu Agamane parataMtra thaIne ratnatrayImAM yatna karatA hoya, tevA sAdhune nizcayanayathI jJAnAdiyukta mArgAnusArIpaNuM che, je bhAvacAritranuM liMga che. tyAM vicArakane prazna thAya ke Agamane parataMtra thaIne ratnatrayImAM yatna karI zake tevuM bhAvamArgAnusArIpaNuM jJAnAdivizeSa hoya to thaI zake, paraMtu mASatuSa jevA alpabodhavALA sAdhune tevuM mArgAnusArIpaNuM thaI zake nahi. tenA nirAkaraNa mATe kahe che -
Page #55
--------------------------------------------------------------------------
________________ 28 catilakSaNasamuccaya prakraNa | gAthA H 23-24 gAthA : nANAivisesajuaM, Na ya taM liMgaM tu bhAvacaraNassa / tayabhAve tabbhAvA, mAsatusAINa jaM bhaNiyaM // 23 // jJAnAdivizeSayutaM na ca talliGgaM tu bhAvacaraNasya / tadabhAve tadbhAvAnmASatuSAdInAM yad bhaNitam // 23 // gAthArtha : ane jJAnAdivizeSayukta ja te mArgAnusArIpaNuM, bhAvacAritranuM liMga nathI; kema ke mAlatuSa Adine tenA abhAvamAM jJAnAdivizeSanA abhAvamAM, teno bhAva che=bhAvacAritranA liMgano sadbhAva che, je kAraNathI kahevAyuM che : (je AgaLanAM zlokamAM batAve che.) ra3 * ahIM "jJAnAri' mAM "mati' padathI darzananuM grahaNa karavAnuM che. * "tu' zabda "va' kAranA arthamAM che ane tenuM yojana "nAvilesanui' pachI che. * "' zabda "' arthamAM che ane teno pUrvagAthA sAthe saMbaMdha che. bhAvArtha :- mASatuSaAdimAM bhAvacAritranA liMganA svIkAranI yuti H pUrvagAthAmAM sthApana karyuM e rIte nizcayanayathI jJAnAdiyukta mArgAnusArIpaNuM bhAvacAritranuM liMga che. tethI e prApta thAya ke je sAdhumAM vizeSa zrutajJAna che, bhagavAnanA vacananI sthira zraddhA che ane bhagavAnanA vacana anusAra ucita AcaraNAthI yukta cAritranI pariNati che, te sAdhumAM bhAvacAritranA liMgarUpa jJAnAdiyukta mArgAnusArIpaNuM che. tethI sAmAnya rIte ema jaNAya ke je sAdhu gItArtha hoya ane tenA kAraNe bhagavAnanA vacananI vizeSa ruci hoya ane bhagavAnanA vacanane paripUrNa parataMtra thaIne cAritramAM yatna karatA hoya, te sAdhumAM mArgAnusArI bhAva che. mATe bhAvacAritranA liMgarUpa mArgAnusArI bhAva jJAnAdivizeSayukta ja hoI zake; kema ke vizeSa jJAna ke vizeSa ruci vagara Agamane parataMtra thavuM azakya che, ema pUrvapakSIno Azaya che. tenuM nirAkaraNa karatAM graMthakAra kahe che ke jJAnAdivizeSa hoya to ja Agamane parataMtra thaI zake tevI niyata vyApti nathI; kema ke mAtuSa jevA maMdabuddhivALA sAdhuomAM jJAnAdivizeSa nahi hovA chatAM bhAvacAritranA liMgarUpa mArgAnusArIbhAvano sadbhAva che. ahIM vicArakane prazna thAya ke jenI pAse vizeSa jJAnAdinI zakti nathI tevA maMdabuddhivALA mASatuSa AdimAM bhAvacAritranA liMgabhUta mArgAnusArIpaNuM che tenuM pramANa zuM? tethI kahe che - je kAraNathI kahevAyuM che arthAt je kAraNathI zAstramAM kahevAyuM che, te svayaM graMthakAra AgaLanI gAthAmAM batAve che. ra3 avataraNikA : pUrvagAthAmAM kahyuM ke mASatuSaAdi munione jJAnAdivizeSanA abhAvamAM paNa bhAvacAritranA liMgano sadbhAva che, ane tyAM kahyuM ke "je kAraNathI kahevAyuM che te have prastuta gAthAmAM kahe che -
Page #56
--------------------------------------------------------------------------
________________ catilakSaNasamuccaya prakraNa | gAthA : 24 gAthA : gurupArataMtanANaM, saddahaNaM eyasaMgayaM ceva / itto u carittINaM, mAsatusAINa NiddiSTuM // 24 // gurupAratantryajJAnaM zraddhAnametatsaGgatameva / itastu cAritriNAM mASatuSAdInAM nidiSTam // 24 // gAthArtha: AthI ja jJAna ane zraddhAna vagara cAritra nathI AthI ja, cAritrI evA mASatuSaAdi munione gurupArakhaMbhyarUpa jJAna ane guru pArartavyarUpa jJAnathI saMgata ja zraddhAnA nirdiSTa che. li24 * 'itto u' bhai 'u' zabda eva 12 arthamA cha. DA: ____ yata etAbhyAM vinA caraNaM na zraddheyaM tato viziSTazrutavarjitAnAmapi caraNavatAM kathaMcijjJAnAdyastIti darzayannAyaha-'gurupAre' tyAdi, gurupAratantryaM jJAnAdhikAcAryAyattatvaM yattajjJAnaM-bodho, viziSTajJAnavikalAnAmapi gurupArataMtryasya jJAnaphalasAdhakatvAt, yadAha____"yo niranubandhadoSAt zrAddho'nAbhogavAn vRjinabhIruH / gurubhakto graharahitaH so'pi jJAnyeva tatphalataH // 1 // cakSuSmAnekaH syAdantho'nyastanmatAnuvRttiparaH / gantArau gantavyaM prApnuta etau yugapadeva // 2 // " tathA zraddhAnaM ca samyagdarzanaM ca etatsaMgataM-garupAratantryarUpajJAnocitaM nirdiSTamiti saMbandhaH, jJAnAnurUpatvAcchaddhAnasya, caivazabdaH samuccayArthoM yojitazca, 'etto utti yato jJAnadarzanAbhyAM vinA sAmAyikaM na keSAJcidbhavatyata eva cAritriNAM cAritravatAM mASatuSAdInAM AgamaprasiddhAtijaDasAdhUnAM nirdiSTaM-uktaM sarvajJairiti, athavA nanu viziSTazrutavikalatvena jJAnAdinA vinApi keSAJcitsAdhUnAM caraNaM zrUyate'taH kathamuktametAbhyAM vinA caraNaM na zraddheyamityAzaMkyAha-guru0' gAhA, 'gurupAratantryameva jJAnaM viziSTazrutavarjitAnAM zraddhAnaM caitatsaMgatameveti, tataH kimityAha-'etto utti yato viziSTazrutavarjitAnAmuktarUpe jJAnazraddhAne ata eva cAritriNAM mASatuSAdisAdhUnAM nirdiSTaM jJAnaM darzanaM ceti zeSaH, athavA ita eva teSAM caraNaM nirdiSTaM, na svatantramevetyato na tAbhyAM vinA caraNamiti / kathAnaka-saMpradAyazcaivam-babhUva kazcidAcAryoM, guNaratnamahAnidhiH / zrutamadhvarthiziSyAlisevyamAnakramAmbujaH // 1 // sUtrArthapAthasAM dAne, mahAmbhoda ivAzramaH / saMghAdikAryabhArANAM, nistAre dhuryasannibhaH // 2 // tasyaivAnyo'bhavad bhrAtA, viziSTazrutavarjitaH / svecchayA sthAnanidrAdeH kartA svArthaparAyaNaH // 3 // tatra sUriH kvacitkArye, zrAntaH san mugdhabuddhibhiH / ajJAtAvasaraiH ziSyAkhyAnaM kAritaH kila // 4 // tato'sau zrAntadehatvAda, vyAkhyAyAmakSamatvataH / cittakhedaM jagAmAtha, cintayAmAsa ceddazam // 5 // dhanyo'yaM puNyavAneSa, majhAtA nirguNo yataH / sukhamAste sukhaM zete, pAratantryavivarjitaH // 6 // vayaM punaradhanyA ye, svaguNaireva vazyatAm / pareSAM prApitAH sthAtuM, sukhena / cintayatA tena, nibaddhaM karma sariNA / jJAnAvaraNamatyugraM, jJAnAvajJAnimittataH // 8 // nAlocitaM ca tattena, tato mRtvA divaM gataH / tato'pyasau cyutaH kvApi, satkule janma labdhavAn // 9 // kAlena sAdhusamparkAd, buddho'sau jinazAsane / sadgurUNAM samIpe'tha, pravavAja virAgataH // 10 // tatoDasau sUripAdAnte'dhIte sAmAyikaM zrutam / udIrNaM ca takattasya, karma janmAntarArjitam // 11 // tasyodayAna zaknoti, grahItuM padamapyasau / prayacchannapyavizrAma, bahumAnayuto'pi san // 12 // tataH sUri zaktaM taM, pAThe jJAtvA tapodhanam / sAmAyikazrutasyArthaM, te saMkSepAdapIpaThat // 13 // yathA mA ruSya mA tuSyetyevameva sa bhaktitaH / ghoSayAmAsa tatrApi, vismRtistasya jAyate // 14 // tato mahAprayalena, saMsmRtya kila kiMcana / tatrAsau ghoSayAmAsa, tuSTo mASatuSetyalam // 15 // tatastadghoSaNAnnityaM, mASatuSetyabhikhyayA / khyAti nIto mahAtmA'sau, bAlizaiH krIDanAparaiH // 16 // ado'pi vismaratyeSa, yadA mohAttadA takam / nyastacittamavAcaM ca, hasanto
Page #57
--------------------------------------------------------------------------
________________ 30 catilakSaNasamuccaya prakraNa / gAthA : 24-25 bAlakA jaguH // 17 // aho mASatuSaH sAdhureSa maunena tiSThati / evamuktaH sa tairmene, sAdhu bhoH smAritaM mama // 18 // tato'dhIte, tadevAsau, manyamAno'tyanugraham / sAdhavastu tadA zrutvA, prerayanti sma cAdarAt // 19 // zikSayanti sma taM sAdho ! mA ruSyetyAdi ghoSaya / tataH pramodamApanno, ghoSayAmAsa tattathA // 20 // evaM sAmAyikasyArthe'pyazakto gurubhaktitaH / jJAnavArya che, vAta: vizrayam rizA (pa0 22-7) bhAvArtha - pUrvagAthAmAM sthApana karyuM ke mASatuSaAdine jJAnAdivizeSa nahi hovA chatAM bhAvacAritranuM liMga che tema zAstramAM kaheluM che, te prastuta gAthAmAM batAve che. mAtaSa muni pAse vizeSa jJAna na hatuM topaNa gurunA viSayamAM yathArtha nirNaya karI zake teTaluM jJAna hatuM. tethI kayA guru mane bhagavAnanA vacana anusAra mokSamArgamAM pravartAvI zakaze teno nirNaya te karI zakelA hatA. eTaluM ja nahi paNa te guru je rIte yogamArgamAM prayatna karavAnuM kahe tenA paramArthane samajIne te rIte gurune parataMtra thavAnuM jJAna paNa temanAmAM hatuM. tethI ghaNAM zAstro bhaNIne vizada bodha karI zake tevI prajJA temanAmAM nahi hovA chatAM paNa, ghaNAM zAstro bhaNIne je tattvano bodha karavo ati duSkara che tevuM sUkSma tattva " suSya' ane "mA tuSya' e prakAranA gurunA vacananA baLathI teo pAmI zakyA. AthI mApatuSa munine apekSAe jaDa sAdhu kahyA che, to apekSAe ghaNAM zAstrone bhaNIne je tattva prApta karavuM duSkara che, evA tattvane prApta karI zake tevI sUkSma prajJAvALA paNa kahyA che. tethI mApatuSa munimAM guNavAnane parataMtra karAve tevuM nirmaLa koTinuM jJAna hatuM ane te jJAnane anurUpa ruci hatI. tethI guNavAna evA gurune parataMtra thaIne, temaNe kahelA padArthanA tAtparyane grahaNa karIne, te pramANe ucita kriyA karatA hatA, tethI temanAmAM cAritrano pariNAma paNa hato. AthI zAstramAM bhAvacAritrI evA mASatuSaAdi muniomAM gurupArataMtrarUpa jJAna ane tenAthI yukta zraddhAna che, tema kahIne ratnatrayInI pariNatirUpa bhAvacAritranuM liMga mArgAnusArIpaNuM che tema kahela che. ahIM vizeSa e che ke sAmAnya rIte ArAdhaka jIvone paNa jema jema zAstrano bodha vadhato jAya che tema tema bhagavAnanA zAsananI ruci sthira thatI jAya che, ane jema jema sUkSma bodha ane sthira ruci thAya che tema tema samyapha AcaraNA karIne prAyaH bhAvacAritrane prApta kare che. tethI je lokone vizeSa jJAnAdi nathI teone prAyaH bhAvacAritranA liMgarUpa mArgAnusArIpaNuM prApta thAya nahi, topaNa tevI ekAMta vyApti nathI. tethI viziSTa vyutarahita evA paNa mApatuSamuni jevA keTalAka sAdhuo, guNavAna gurune parataMtra thaIne ratnatrayInI pUrNa ArAdhanA karI zake che. mATe jema skUla bodhavALA apunabaMdhaka jIvo cAritrane grahaNa karIne dravyamArgAnusArIpaNuM pAmI zake che, tema keTalAka sUkSma prajJAvALA mAlatuSamuni jevA sAdhuo paNa zAstrone avadhAraNa karavAnI zakti nahi hovA chatAM, tattvamArganI pravRttine anukULa sUkSma prajJAnA baLathI, anaMtAnubaMdhI Adi 12 kaSAyono kSayopazama karIne ratnatrayInI pariNatirUpa bhAvathI mArgAnusArIbhAvane prApta karI zake che. ra4ll. avataraNikA : gAthA-23/24mAM sthApana karyuM ke mASatuSa jevA keTalAka muniomAM vizeSa jJAna ane vizeSa darzana nahi hovA chatAM bhAvacAritranuM liMga vidyamAna che, tethI teomAM nizcayanayane mAnya evuM ratnatrayInA
Page #58
--------------------------------------------------------------------------
________________ yatilakSaNasamuccaya praNa / gAthA : 25 pariNAmarUpa mArgAnusArIpaNuM che. tyAM koIne zaMkA thAya ke zAstrakAroe mASatuSa jevA munione dravyasamyagdarzana kahela che. tethI teomAM jema samyagdarzana dravyathI che tema jJAna paNa dravyathI che. mATe ratnatrayInI pariNati teomAM che, tema kaI rIte mAnI zakAya ? tenuM nirAkaraNa karavA arthe kahe che -- gAthA : tesiM pi davvanANaM, Na ya ruimittAo davvadaMsaNao / gIyatthaNisiANaM, caraNAbhAvappasaMgAo // 25 // teSAmapi dravyajJAnaM na ca rucimAtrAt dravyadarzanataH / gItArthanizritAnAM caraNAbhAvaprasaGgAt // 25 // 31 gAthArtha : ane rucimAtrarUpa dravyasamyagdarzana hovAne kAraNe teone=mASatuSaAdi munione dravyajJAna ja che ema na kahevuM; kema ke gItArthanizrita evA mASatuSaAdine cAritrano abhAva mAnavAno prasaMga Ave. // 5 // * 'tesi pi' mAM 'vi' zabda va kAra arthamAM che ane bhinna kramamAM che. tethI teno saMbaMdha 'ttvanAmAM' pachI che. bhAvArtha : 'sanmatitarka'graMthamAM pU. siddhasenadivAkarasUrie sva-paradarzananA vettA evA gItArtha sAdhune bhAvasamyagdarzana kahela che, ane te bhAvasamyaktva vistAraruci samyagdarzana che; ane je sAdhuo gItArtha nathI paraMtu gItArthane nizrita rahIne sAdhanA kare che, ane odhathI bhagavAnanA vacananI sthira zraddhA che, teone dravyasamyagdarzana kahela che, ane te dravyasamyaktva ogharuci samyagdarzana che. te pramANe mASatuSamuni gItArtha na hatA paraMtu teone 'tameva sao nisaMkh' ityAdirUpa bhagavAnanA vacana pratye ogharucirUpa dravyasamyagdarzana hatuM. tethI pUrvapakSI kahe che ke siddhasenadivAkarasUrinA kathana pramANe mASatuSamunine dravyasamyagdarzana che, tema teone je jJAna che te paNa dravyasamyajJAna che. mATe mASatuSamunimAM samyagnAna ane samyagdarzana 52mArthathI nathI, paraMtu samyajJAna ane samyagdarzananuM kAraNa evuM dravyasamyajJAna ane dravyasamyagdarzana che. tethI mASatuSamunimAM ratnatrayInI pariNatirUpa bhAvacAritranuM liMga ghaTe nahi. tenuM nirAkaraNa karatAM graMthakAra kahe che ke jo mAtRSamunimAM bhAvacAritrarUpa ratnatrayInI pariNati nathI tema svIkAravAmAM Ave to gItArthanizrita sAdhuone cAritrano abhAva mAnavAno prasaMga Ave; kema ke je sAdhumAM samyajJAna ane samyagdarzana hoya nahi temanAmAM cAritra paNa hoya nahi. Azaya e che ke zAstramaryAdA pramANe prathama samyajJAna ane samyagdarzana Ave che, tyArapachI samyakcAritra Ave che. have jo mASatuSamunimAM samyagdarzana ane samyajJAna nathI tema mAnIe to cAritra paNa nathI tema mAnavuM paDe; ane tema svIkArIe to je sAdhu gItArthanizrita hoya teomAM paNa
Page #59
--------------------------------------------------------------------------
________________ yatilakSaNasamuccaya prakaraNa / gAthA : 25-26-27 cAritra nathI tema mAnavAno prasaMga Ave, je zAstradaSTithI iSTa nathI, ane tenI spaSTatA graMthakAra svayaM AgaLanI gAthAmAM kare che. 25 // 32 avataraNikA : pUrvagAthAmAM kahyuM ke mASatuSamunine dravyasamyajJAna ane dravyasamyagdarzana che, mATe ratnatrayInI pariNati nathI, tema mAnIe to, gItArthanizrita sAdhune cAritranA abhAvano prasaMga prApta thAya. ahIM pUrvapakSI kahe ke gItArthanizrita sAdhune cAritra na mAnIe to zuM vAMdho ? tethI kahe che gAthA : duviho puNo vihAro, bhAvacarittINa bhagavayA bhaNio / ego gIyatthANaM, bitio taNNissiANaM ca // 26 // dvividhaH punarvihAro bhAvacAritriNAM bhagavatA bhaNitaH / eko gItArthAnAM dvitIyastannizritAnAM ca // 26 // - gAthArtha H bhagavAna vaDe vaLI bhAvacAritrIono vihAra=saMyamayogamAM viharaNa, be prakArano kahevAyo che. gItArthono eka-eka vihAra ane temanA nizritono gItArthanizritono, bIjo=bIjo vihAra. II26aa bhAvArtha : bhagavAne bhAvacAritrInI saMyamanI AcaraNA be prakAranI kahI che. je sAdhuo svadarzana-paradarzana bhaNIne ucita sthAne ucita zAstravacanone joDI zake tevI nipuNa prajJAvALA che, teo gItArtha che; ane tevA gItArtho je mArgAnusArI ucita pravRtti kare che, te bhAvacAritrIno eka prakArano vihAra vaLI, keTalAka sAdhu tevI sUkSma prajJAvALA nathI, topaNa teo gItArtha sAdhune oLakhI zake tevA che, ane temanA vacananA niyaMtraNa nIce ucita pravRtti karIne bhAvacAritranI pariNati pragaTa karI zake tevI prajJAvALA che, te bhAvacAritrIno bIjA prakArano vihAra che. te bannenI saMyamanI ucita AcaraNAne bhAvacAritranI AcaraNArUpe bhagavAne kahela che. tethI gItArthanizrita sAdhuone paNa bhAvacAritra che tema mAnavuM joIe; ane tema svIkArIe to gItArthanizrita mASatuSaAdi munione paNa ratnatrayInI pariNatirUpa mArgAnusArIpaNuM che tema mAnavuM joIe. mATe gAthA25mAM pUrvapakSIe kahela ke mASatuSamunine dravyasamyajJAna ane dravyasamyagdarzana che mATe bhAvacAritranuM liMga nathI, tenuM nirAkaraNa thAya che.||26|| avataraNikA : gAthA-26mAM bhAvacAritrIno be prakArano vihAra batAvIne mASatuSaAdi muniomAM ratnatrayInI pariNatirUpa mArgAnusArIpaNuM che tema sthApana karyuM. tyAM vicArakane prazna thAya ke 'sanmatirka' graMthamAM mASatuSaAdi muniomAM dravyasamyagdarzana kahela che. tethI temanAmAM bhAvasamyagdarzana nathI, to pachI
Page #60
--------------------------------------------------------------------------
________________ 33 catilakSaNasamuccaya prakraNa | gAthA : 27 ratnatrayInI pariNatirUpa bhAvacAritranuM liMga kaI rIte saMgata thAya? tenA samAdhAna mATe prastuta gAthAmAM mASatuSaAdi munione dravyasamyakatva kaI apekSAe kaheluM che, te spaSTa kare che - gAthA - saMkhevAvikkhAe, ruirUve daMsaNe ya davvattaM / bhannai jeNuvagijjai, ayANamANe vi sammattaM // 27 // saMkSepApekSayA rucirUpe darzane ca dravyatvam / bhaNyate yenopagIyata ajAnatAmapi samyaktvam // 27 // gAthArtha : ane rucirUpa darzanamAM saMkSepanI apekSAthI dravyapaNuM kahevAya che, je kAraNathI ajANatAmAM paNa navatattvanA bodha vagaranA jIvomAM paNa, samyakatva zAstramAM kahevAya che. raoll bhAvArtha : mASatuSaAdi munione oghathI bhagavAnanA vacana pratyenI sthira ruci che, ane te agharuci dravyasamyagdarzana che, e prakAre "sanmatitarkamAM je kahela che, te saMkSepanI apekSAthI kahela che. temAM yukti Ape che ke je kAraNathI zAstramAM navatattvanA nahi jANanArane paNa samyakatva hoya che, tema kahevAyeluM che. AnAthI e prApta thAya ke mAlatuSamunimAM darzanamohanIyano kSayopazamabhAva che, topaNa gItArtha sAdhune je rIte vistAraruci samyagdarzana che tevuM vistAraruci samyagdarzana mApatuSamunimAM nathI; paNa "A saMsArathI taravAno upAya ekamAtra sarvajJanuM vacana che, anya koInuM nahi; ane tenA mATe gItArthane parataMtra thaIne mAre sAdhanA karavI joIe, jethI huM A saMsArathI pAra pAmuM." A prakAranI jinavacananI saMkSeparuci darzanamohanIyanA kSayopazamabhAvathI mApatuSaAdi munione thayela che. tethI vistArarucinA abhAve teonA samyagdarzanane dravyasamyagdarzana karyuM che. tenAthI ema nathI kahevuM ke temanAmAM samyagdarzana pragaTyuM nathI, paraMtu vistArarucirUpa bhAvasabhyatvanA kAraNabhUta evuM dravyasamyagdarzana che; mATe bhAvathI ratnatrayInI pariNatirUpa mArgAnusArIpaNuM mApatuSaAdi muniomAM che. ahIM vizeSa e che ke apunabaMdhaka jIvo saMyama grahaNa kare che tyAre temane samyaktva uccarAvavAmAM Ave che, tyAre temanAmAM darzanamohanIyano kSayopazamabhAva nathI, topaNa kSayopazamabhAvanA samyaktvanA kAraNabhUta mithyAtvanI maMdatAthI thayela ruci che tethI kSayopazamabhAvanuM samyaktva nahi hovA chatAM tenA kAraNabhUta dravyasamyakatva apunabaMdhakamAM che; ane mApatuSamunimAM to darzanamohanIyano kSayopazamabhAva ve che, tethI bhagavAnanA vacanamAM sthira zraddhA che, topaNa teo gItArtha nahi hovAthI vistAraruci samyagdarzana nahi hovAnA kAraNe mApatuSamunimAM dravyasamyatva kahela che. mASatuSamunimAM darzanamohanIyano kSayopazama che, tenI puSTi karavA arthe navatattvanI gAthA-51nI sAkSI Ape chegayA mALe' e prakAranuM zAstravacana che. tenAthI e prApta thAya ke vistArathI navatattvano bodha to gItArthane hoya che, paNa jeo gItArtha nathI, jeo navatattvane bhaNyA hoya topaNa paramArthathI
Page #61
--------------------------------------------------------------------------
________________ 34 catilakSaNasamuccaya prakraNa | gAthA: 228 jANatA nathI, chatAM bhAvathI zraddhA kare che ke "jIva mATe eka mokSa ja upAdeya che, ane teno upAya sarvajJanA vacana anusAra ja ucita pravRtti che', A prakAranI jeone sthira zraddhA che, teo navatattva nahi jANatA hovA chatAM samyagdaSTi che, ane tevuM samyagdarzana mASatuSamunimAM paNa che; paraMtu apunabaMdhakamAM jevuM dravyasamyagdarzana che tevuM samyagdarzana grahaNa karIne sanmatitarka graMthamAM mApatuSamunine dravyasamyagdarzana kahela nathI. mATe bhAvathI ratnatrayInI pariNatirUpa mArgAnusArIpaNuM mApatuSamunimAM svIkAravAmAM koI doSa nathI, e prakArano dhvani prastuta gAthAmAM che. kerI avatariNakA : pUrvagAthAmAM sthApana karyuM ke siddhasenadivAkarasUrie mAtuSaAdi munione dravyasamyakatva kahyuM che, te saMkSeparucinI apekSAe kahyuM che, paraMtu apunabaMdhakamAM vartatA, mithyAtvanI maMdatAthI thayelA, kSAyopathamika samyakatvanA kAraNarUpa evA dravyasamyakatvane grahaNa karIne kahela nathI. te vAtane spaSTa karavA arthe kahe che - gAthA : savvavaesA bhannaDa, liMge abbhaMtarassa caraNassa / jaM dalarUvaM davvaM, kajjAvannaM ca jaM bhAvo // 28 // savyapadezAd bhaNyate liGge'bhyantarasya caraNasya / yaddalarUpaM dravyaM kAryApannaM ca yad bhAvaH // 28 // gAthArtha : savyapadezathI kAraNane dravya kahevuM ane kAryane bhAva kahevo e prakAranA vyapadezathI, atyaMtara cAritranA=bhAvacAritranA, liMgamAM je dalarUpa kAraNarUpa che te dravya, ane je kAryaApanna che kAryarUpe thayela che, te bhAva kahevAya che. 28 bhAvArtha : prastuta graMthamAM gAthA-3 thI bhAvacAritranuM liMga kahevAno prAraMbha karela che, ane tyArapachI gAthA-22mAM kahyuM ke nizcayanayathI jJAnAdiyukta mArgAnusArIpaNuM atyaMtara cAritranuM liMga che, ane te atyaMtara cAritranA liMgamAM vartatI ratnatrayInI pariNatimAM samyagdarzana che. te samyagdarzanane saMkSeparucinI apekSAe dravyasamyakatva kahyuM che, ane te kathana savyapadezathI che; ane te savyapadezathI kathananuM tAtparya spaSTa kare che. je dalarUpa =kAraNarUpa hoya te dravya kahevAya ane je kAryarUpe pariNAma pAmela hoya te bhAva kahevAya, tevo niyama che. - ahIM vizeSa e che ke siddhasenadivAkarasUrie apunabaMdhakamAM kevaLa dravyasamyakatva kahela che, ane mASatuSa jevA agItArtha muniomAM dravya ane bhAva ubhaya samyakatva kahela che, topaNa mApatuSa jevA munione dravyanI pradhAnatA ane bhAvane gauNa karIne dravyasamyakatva kahela che. jema piMDarUpa mATI hoya te dravyaghaTa kahevAya ane te piMDarUpa mATI ghaTa bane tyAre bhAvaghaTa kahevAya; te rIte mApatuSamuni
Page #62
--------------------------------------------------------------------------
________________ catilakSaNa samuccaya prakraNa / gAthA : 28 35 jevA muniomAM bhagavAnanA vacananI je sthira ruci che ane tenA kAraNe guNavAna gurune parataMtra thavAno je pariNAma che, te bhAvasamyagdarzananuM dila che=kAraNa che, je dravyasamyaktva che; ane je jIvomAM AvA prakAranuM dalarUpa samyakatva vidyamAna hoya, tevA jIvo gItArthane parataMtra thaIne grahaNazikSA ane AsevanazikSA grahaNa kare che, ane zAstra bhaNIne gItArtha bane eTale bhagavAnanA vacanano vistArathI bodha thAya che, tyAre tevA jIvamAM vistAraruci samyagdarzana pedA thAya che, je kAryarUpe pariNamana pAmelI ruci che, ane te bhAvasamyakatva che. AnAthI e phalita thayuM ke mASatuSa jevA keTalAka munione dIkSA letI vakhate saMkSepathI bhagavAnanA vacana pratye sthira ruci hoya che, tethI gItArthane parataMtra thaIne teo ratnatrayImAM yatna kare che tyAre, teomAM mithyAtvamohanIyanA kSayopazamajanya bhagavAnanA vacananI ruci che, topaNa bhagavAnanA vacanano vistArathI bodha nathI, tethI vistAraruci samyagdarzana nathI. Ama chatAM, teonI te ruci vistArathI ruci thavAnuM dala che=kAraNa che. tethI vistArathI ruci thavAnA dalanI virakSA karIne siddhasenadivAkarasUrie agItArtha sAdhune dravyasamyakatva kahela che; ane A agItArtha sAdhu gItArthane nizrita thaIne grahaNazikSA ane AsevanazikSA dvArA gItArtha bane che tyAre, bhagavAnanA vacananA paramArthano bodha thavAthI vistAraruci samyakatva pragaTe che, je bhAvasamyakatva che. tethI e prApta thayuM ke agItArtha avasthAmAM mithyAtvamohanIyanA kSayopazamajanya kAraNarUpa dravyasamyagdarzana hoya che, te bhagavAnanA vacananA paramArthane jANyA pachI vistArarucirUpe pariNamana pAme che, je pUrvanI saMkSeparucinuM kArya che, tethI bhAvasamyaktva che. jema dalarUpa piMDaavasthAvALI mATI dravyaghaTa che, ane te mATI ghaTarUpe pariNamana pAme che tyAre bhAvaghaTa bane che, tema saMyama lIdhuM tyAre agItArthane je dalarUpa =kAraNarUpa=dravyarUpa bhagavAnanA vacananI ruci hatI, te zAstronA paramArthanA avagAhananA kAraNe bhAvasamyakatvarUpe pariNamana pAme che. AnAthI mApatuSaAdi munione dravyasamyakatva che, mATe teone dravyajJAna che, tethI teomAM bhAvacAritranuM liMga ratnatrayInI pariNati ghaTe nahi, e prakArano gAthA-25mAM pUrvapakSIno Azaya hato, tenuM nirAkaraNa thAya che. te A rIte- mASatuSaAdi muniomAM kSayopazamabhAvanA samyaktvanA kAraNabhUta evuM mithyAtvanI maMdatAvALuM apunabaMdhakamAM vartatuM dravyasamyakatva grahaNa karIne siddhasenadivAkarasUrie dravyasamyakatva kahela nathI, paraMtu ogharucine AzrayIne dravyasamyakatva kahela che; jyAre apunabaMdhakamAM hajI mithyAtva varte che, tethI teomAM vAstavika samyakatva nathI, paraMtu mithyAtvanI maMdatAne kAraNe samyakatvanI najIkanI bhUmikA che. tethI samyaktvanA kAraNabhUta mithyAtvanI maMdatAjanya rucimAM samyakatvano upacAra karIne apunabaMdhakane dravyasamyaktva zAstrakAro svIkAre che; ane AthI apunabaMdhaka jIvo zAstra bhaNe che topaNa viparyAsane kAraNe zAstrono bodha teone viparIta paNa pariNamana pAme che. Ama chatAM mithyAtvanI maMdatA hovAne kAraNe zAstranA vacananA baLathI teo krame karIne kSayopazamabhAvanA samyaktane pAme che. vaLI, moSatuSa jevA agItArtha munione to mithyAtvamohanIyano kSayopazamabhAva hovAne kAraNe bhagavAnanA vacana pratye sthira ruci che, Ama chatAM ogharuci hovAne kAraNe dravyasamyakta kahela che,
Page #63
--------------------------------------------------------------------------
________________ 36 catilakSaNasamuccaya prakraNa | gAthA : 28-29 ane tevA munio jema jema zAstro bhaNe che tematema bodhanI vizadatAne kAraNe vizada rucivALA thAya che, ane tevA munio jyAre gItArtha thAya che tyAre temane vistAraruci samyakta thAya che, tene siddhasenadivAkarasUri bhAvasamyakta kahe che. - ahIM vizeSa e che ke apunabaMdhakamAM kevaLa dravyasamyakta che; jyAre moSatuSa jevA agItArtha muniomAM dravya-bhAva ubhayarUpa samyakta che, to paNa temane dravyane pradhAna ane bhAvane gauNa karIne dravyasamyakta kahela che; ane gItArtha munione kevaLa bhAvasabhyattva che. A prakArano khulAso upAdhyAyajI mahArAje "pratimAzataka' graMthamAM gAthA-15mAM karela che. 28 avataraNikA : gAthA-20thI 22mAM kahela ke apunardhadhaka jIva paNa dravyacAritra pALe che ane te mArgAnusArI kriyA che, mATe mArgAnusArI kriyA bhAvacAritranuM liMga thaI zake nahi. tenA samAdhAnarUpe graMthakAre gAthA-22mAM khulAso karyo ke apunabaMdhakamAM vyavahArathI mArgAnusAritA che te bhAvacAritranuM liMga nathI, paraMtu nizcayanayathI ratnatrayInA pariNAmarUpa je mArgAnusAritA che te bhAvacAritranuM liMga che. tyAM zaMkA thAya ke vyavahAranayathI dravyasAdhupaNuM pALanAra apunabaMdhakamAM mArganusAritA svIkArI che, tema bhavAbhinaMdI jIvo paNa dravyacAritra pALe che, temAM paNa vyavahAranayathI mArgAnusAritA svIkAravI joIe. tenuM nirAkaraNa karatAM kahe che - gAthA : Na ukkaDarUvasarisaM, bhAvavirahINa bhavAbhiNaMdINaM / ahava kahaM pi visiTuM, liMgaM sA bhAvacaraNassa // 29 // notkaTarUpasaddazaM bhAvavirahiNAM bhavAbhinandinAm / athavA kathamapi viziSTaM liGgaM sA=mArgAnusArikriyA bhAvacaraNasya // 29 / / gAthArtha : bhAvavirahita evA bhavAbhinaMdI jIvone utkaTarUpa sadaza liMga nathI=bhAvacAritranA liMga sadaza apunabaMdhaka jevuM mArgAnusArIpaNuM nathI athavA bhAvacAritranuM koIka rIte paNa viziSTa evuM liMga sAtekamArgAnusArI kriyA che. cUlA bhAvArtha : keTalAka ArAdhaka jIvo ArAdhanA arthe saMyama grahaNa kare che, ane teo saMyamanI kriyA seve che tyAre anaMtAnubaMdhI Adi 12 kaSAyono kSayopazamabhAva varte che, tethI bhAvathI ratnatrayInI pariNati varte chekema ke tevA munio bhagavAnanA vacanane parataMtra thaIne ucita kriyAo kare che, ane te ucita kriyA bhAvacAritranA liMgarUpa mArgAnusArI kriyA che.
Page #64
--------------------------------------------------------------------------
________________ catilakSaNasamuccaya prakraNa / gAthA : 29 39. vaLI, keTalAka apunabaMdhaka jIva paNa bhavathI virakta thaIne saMyama grahaNa kare che, chatAM anaMtAnubaMdhI Adi 12 kaSAyono kSayopazamabhAva thayo nathI; ane guNavAna gurunI nizrAmAM rahIne cAritranI kriyA kare che, tenA kAraNe anaMtAnubaMdhI 12 kaSAyonI maMdatA varte che, mATe teonI cAritranI kriyA bhAvasAdhunI mArgAnusArI kriyA jevI nahi hovA chatAM, tene kaMIka sadaza dravyamArgAnusArI kriyA che; kema ke bhAvamArgAnusArI evA muniomAM jevuM cAritranuM utkaTarUpa che, tevuM cAritranuM utkaTarUpa dravyacAritra pALanArA evA apunabaMdhakamAM nathI, topaNa utkaTarUpa jevuM utkaTarUpanI najIkanuM bhAvacAritranuM liMga apunarbalakamAM che. mATe vyavahAranaya cAritra pALanArA evA apunarbalakamAM paNa mArgAnusArI kriyA svIkAre che, e prakAre gAthA-22 mAM kahela che. paraMtu jeo bhagavAnanA vacana pratyenI rucithI viparIta rucivALA che teo bhAvathI rahita che, ane tevA bhavAbhinaMdI jIvo cAritra grahaNa karIne cAritranI kriyA karatA hoya, topaNa apunabaMdhakanA jevuM bhAvacAritranA bIjabhUta mArgAnusArIpaNuM paNa bhavAbhinaMdI jIvomAM nathI. mATe vyavahAranaya bhAvacAritrarUpa guNanA bIjabhUta mArgAnusArIpaNAne grahaNa karIne jema apunabaMdhakanI cAritranI kriyAne mArgAnusArI kriyA kahe che, tema bhavAbhinaMdInI cAritranI kriyAne mArgAnusArI kriyA kaheto nathI. A batADavA mATe mAthAnA pUrvArdhamAM kahyuM ke bhAvarahita evA bhavAbhinaMdI jIvone utkaTarUpa jevuM liMga nathI. enAthI e phalita thayuM ke vyavahAranayathI paNa bhavAbhinaMdI jIvone mArgAnusArIpaNuM nathI. gAthA-20/21mAM pUrvapakSIe zaMkA karelI ke cAritrInI mArgAnusArI kriyA bhAvacAritranuM liMga thaI zake nahi; kema ke apunabaMdhaka paNa te mArgAnusArI kriyAo kare che. tenuM samAdhAna gAthA-22mAM graMthakAre karela ke apunabaMdhakamAM vyavahAranayathI mArgAnusArIpaNuM che ane cAritrImAM nizcayanayathI ratnatrayInI pariNatirUpa mAnusArIpaNuM che, mATe cAritrInI mArgAnusArI kriyA bhAvacAritranuM liMga thaI zakaze. have cAritrAcAranI kriyAne grahaNa karIne apunabaMdhaka karatAM vilakSaNa evI cAritranI kriyA bhAvasAdhumAM che, ane te bhAvacAritranuM liMga che, te batAvavA mATe 'havA' thI kahe che- bhAvacAritranuM viziSTa liMga mArgAnusArI kriyA che." Azaya e che ke bhavAbhinaMdI jIvo, apunabaMdhaka jIvo ane anaMtAnubaMdhI Adi bAra kaSAyanA kSayopazamavALA bhAvacAritrI jIvo, A traNeya sAdhuvezamAM hoya tyAre sAdhvAcAranI kriyAo karatA hoya, topaNa bhavAbhinaMdI jIvonI sAdhvAcAranI kriyA dravyathI paNa mArgAnusArI kriyA nathI arthAta apradhAnadravyakriyA che, ane apunabaMdhaka jIvonI kriyA dravyathI mArgAnusArI kriyA che, ane bhAvacAritrInI kriyA ratnatrayIrUpa bhAvamArgane anusaranArI che. tethI bhAvacAritrInI kriyA apunabaMdhaka jIvo karatAM viziSTa che, ane tevI viziSTa kriyA bhAvacAritranuM liMga che. mATe apunabaMdhaka jIvamAM ke bhavAbhinaMdI jIvamAM bhAvacAritranA liMganI ativyAmi nathI. ahIM vizeSa e che ke bhAvasAdhune A saMsArano atyaMta bhaya che ane bhagavAnanA vacanamAM sthiraruci che. tenA kAraNe guNavAna evA saMvigna-gItArthane jANIne temane parataMtra thayelA che ane gItArthanA vacana
Page #65
--------------------------------------------------------------------------
________________ 38 yatilakSaNasamuccaya prakraNa / gAthA : 29-30 anusAra kriyAmAM yatna kare che. ane te kriyAnA vyatyayane karanAra pratyAkhyAna kaSAyono temane kSayopazamabhAva varte che. tevA sAdhu je kriyA kare tenAthI samabhAvanI vRddhirUpa saMyamanA kaMDakonI vRddhi thAya che, ane temanI AvI viziSTa kriyA bhAvacAritranuM liMga che. apunabaMdhaka jIva sAdhupaNuM laIne guNavAnagurune parataMtra thaIne cAritrAcAranI kriyA karato hoya topaNa bhagavAnanA vacanathI viparIta ruci karanAra anaMtAnubaMdhI kaSAya vidyamAna che, ane kriyAnA vyatyayane karanAra apratyAkhyAnI ane pratyAkhyAna kaSAyono udaya paNa varte che; arthAt karAtI cAritrAcAranI kriyAne cAritranI niSpattimAM bAdha kare evA apratyAkhyAnI ane pratyAkhyAna kaSAyono udaya paNa varte che. vaLI, anaMtAnubaMdhI Adi 12 kaSAyo kaMIka maMda thayA che, tethI sthUlathI bhagavAnanA vacananI ruci paNa che, ane cAritrAcAranI kriyA pUlathI mArgAnusArI che; tethI bhAvacAritranA liMgarUpa mArgAnusArI kriyA nahi hovA chatAM bhaviSyamAM bhAvacAritranA liMganuM kAraNa bane tevI mAnusArI kriyA apunabaMdhakanI che. vaLI, bhavAbhinaMdI jIvone bhagavAnanA vacanathI anivartinIya viparIta ruci che. tethI teonI cAritranI kriyA sthUlathI muni jevI ke apunabaMdhaka jIva jevI dekhAya, topaNa mokSamArgane anukULa jIvanI pariNatinuM kAraNa bane tevI nathI. mATe te kriyAo AkArathI saMdeza dekhAya, topaNa paramArthathI saMsAranuM kAraNa che. 29 avataraNikA : pUrvagAthAmAM "davA' thI kahyuM ke bhAvacAritrInI mAganusArI kriyA koIka rIte paNa viziSTa che tethI bhAvacAritranuM liMga che. mATe apunabaMdhaka AdinI sAdhvAcAranI kriyAmAM bhAvicAritrInA liMganI ativyApti thaze nahi. have te vAtane spaSTa karavA daSTAMta dvArA apunabaMdhaka ane bhAvacAritrInI mArgAnusArI kriyAnA bhedane batAve che - gAthA : ikkhurasaguDAINaM, mahuratte jaha phuDaM vibhiNNattaM / taha apuNabaMdhacaraNAibhAvabheo vi supasiddho // 30 // ikSurasaguDAdInAM madhuratve yathA sphuTaM vibhinnatvam / tathA'punarbandhakacaraNAdibhAvabhedo'pi suprasiddhaH // 30 // (iti mArgAnusArikriyAsvarUpaM prathamaM lakSaNam) gAthArtha : Izkarasa ane guDAdinA madhurapaNAmAM je prakAre spaSTa bheda che, te prakAre apunarvadhakanA caraNAdinA bhAvano bheda paNa suprasiddha che. [3nA
Page #66
--------------------------------------------------------------------------
________________ yatilakSaNasamuccaya praNa / gAthA : 30-31 * ahIM 'kSurasavuDAvi' mAM 'Avi' padathI 'zarkarA'nuM grahaNa karavAnuM che. tethI dRSTAMtamAM IkSurasa ane guDAdinA madhu25NAno bheda levo athavA IkSurasa ane zarkarAnA madhurapaNAno bheda levo, ane dAntikamAM apunarbaMdhakanuM caraNa ane 'vi' padathI bhAvacAritrInuM caraNa te beno ja bheda grahaNa karavAno che, anyano nahi. bhAvArtha : zeraDIno rasa mITho hoya che ane temAMthI goLa banelo hoya che temAM ghaNI mIThAza hoya che. tethI jema IkSurasamAM madhuratA hoya che tema goLamAM paNa madhuratA hoya che. Ama chatAM, IkSurasamAM jeTalI madhuratA che tenA karatAM goLamAM adhika madhuratA hoya che. tethI IkSurasa ane goLanI madhuratAmAM bheda spaSTa dekhAya che. te rIte guNavAnane parataMtra thayelA apunarbaMdhaka sAdhu saMyamanI kriyA kare che ane tenA dvArA saMveganI madhuratAno je anubhava kare che, ane bAra kaSAyanA kSayopazamavALA muni guNavAnane parataMtra thaIne saMyamanI AcaraNA kare che ane tenA dvArA saMveganI madhuratAno je anubhava kare che, te banneno spaSTa bheda paNa suprasiddha che. 39 AnAthI e prApta thAya ke saMyamane svIkArela evA apunarbaMdhaka sAdhu, guNavAnane parataMtra thaIne vidhipUrvaka grahaNazikSA ane AsevanazikSAnI kriyA karatA hoya tenA dvArA je saMveganI vRddhi thAya che, te sAmAnya nirjarAnuM kAraNa che; ane tattvanA paramArthane jANanAra bhAvacAritrI, saMyama grahaNa karyA pachI guNavAnane parataMtra rahIne vidhipUrvaka grahaNazikSAmAM ane AsevanazikSAmAM yatna karatA hoya tenA dvArA je saMveganI vRddhi thAya che, te mahAnirjarAnuM kAraNa che. vaLI apunarbaMdhakane anubhavAto saMvega ane cAritrIne anubhavAto saMvega aMtaraMga sukhanA saMvedanarUpa che. tethI te banne vacceno bheda batAvavA mATe InnurasanI ane guDAdinI madhuratAnA dRSTAMtathI kahyuM ke apunarbaMdhakanI saMyamanI kriyAmAM IkSurasa jevuM mAdhurya che, ane bhAvacAritrInI saMyamanI kriyAmAM goLanA jevuM mAdhurya che, athavA apunarbaMdhakanI saMyamanI kriyAmAM IkSurasa jevuM mAdhurya che ane bhAvacAritrInI saMyamanI kriyAmAM zarkarA jevuM mAdhurya che. apunabaMdhakane jevA prakAranuM saMveganuM sukha che tenA karatAM bhAvacAritrIne anaMtagaNuM adhika saMveganuM sukha che. tethI apunarbaMdhakanI AcaraNA ane bhAvacAritrInI AcaraNA vacce bheda prasiddha che. II30nA bIjuM lakSaNa 'prajJApanIyapaNuM' - avataraNikA : gAthA-3 mAM batAvela yatinAM sAta lakSaNomAMthI prathama lakSaNa mArgAnusArIkriyA' gAthA-4 thI 30 sudhImAM spaSTa karyuM. have bIjuM lakSaNa 'prajJApanIyapaNuM' batAvatAM kahe che - gAthA H maggaNusArikiriyAbhAviacittassa bhAvasAhussa / vihipaDisehesu bhave, pannavaNijjattamujubhAvA // 31 //
Page #67
--------------------------------------------------------------------------
________________ yatilakSaNasamuccaya prakraNa | gAthA : 31-32-33 mArgAnusArikriyAbhAvitacittasya bhAvasAdhoH / vidhipratiSedhayorbhavetprajJApanIyatvamRjubhAvAt // 31 // gAthArtha : vajubhAva hovAnA kAraNe saraLatA guNa hovAnA kAraNe, mArgAnusArI kriyAthI bhAvita cittavALA evA bhAvasAdhune vidhi ane niSedhamAM prajJApanIyapaNuM hoya che. ll31|| bhAvArtha : bhAvasAdhu haMmezAM mArganusAra kriyA karIne te kriyAothI AtmAne bhAvita cittavALo banAve che, jethI ratnatrayInI pariNati sadA tenAmAM varte che. AvA sAdhuo bhagavAnanA vacana anusAra vidhimAM pravRtti kare che ane bhagavAne karelA niSedhathI nivRtta thAya che; Ama chatAM kvacit anAbhogathI vidhimAM koI viparIta pravRtti thAya ke niSedhamAM koI viparIta pravRtti thAya tyAre gItArtha teone ucita bodha karAve che; tyAre tenAmAM ArAdhanAno saraLa bhAva hovAnA kAraNe gItArthanuM vacana te sahaja svIkArI le che, je tenAmAM rahela prajJApanIyapaNuM che. je sAdhumAM AvI prajJApanIyatA nathI te sAdhu saMyamane ucita kriyA karatA hoya topaNa bhAvasAdhu nathI; kema ke sAmAyika samatAnA pariNAmarUpa che, ane samabhAva e ucita pravRttinI pradhAnatAvALuM che tethI je sAdhu anAbhogathI paNa viparIta pravRtti karatA hoya ane gItArtha tene samajAve topaNa te svIkAravA taiyAra na thAya to te ucita pravRtti bane nahi, tethI jeomAM prajJApanIyatA nathI. teomAM samabhAvano pariNAma rahI zake nahi, mATe bhAvasAdhunuM lakSaNa prajJApanIyapaNuM kahela che. 31il. avataraNikA : pUrvagAthAmAM batAvyuM ke bhAvasAdhu prajJApanIya hoya che. te prajJApanIya evA bhAvasAdhune jyAre koIka sthAne moha thAya ke bhrama thAya tyAre evA prajJApanIya te sAdhune suguru je bodha karAve che, te gAthA-32 thI 34 sudhImAM kahe che - gAthA - vidi-35-vanaya-ma-35-vavAtha-tamayathAvuM che suttAI bahuvihAiM, samae gaMbhIrabhAvAiM // 32 // piMDesaNa-dumapattaya-riddhasthimiyAi-narayamasAi / chajjIve-gavihArA, vAhitigicchA ya NAyAiM // 33 // vidhyudyamavarNakabhayotsargApavAdatadubhayagatAni / sUtrANi bahuvidhAni samaye gambhIrabhAvAni // 32 // piNDaiSaNa-drumapatraka-RddhastimitAdi-narakamAMsAdIni / SaDjIvaikavihArau vyAdhicikitsA ca jJAtAni // 33 / /
Page #68
--------------------------------------------------------------------------
________________ atilakSaNasamuccaya prakraNa | gAthA : 32-33-34 41 gAthArtha : siddhAMtamAM (1) vidhi, (2) udhama, (3) varNaka, (4) bhaya, (5) utsarga, () apavAda ane (0) tadubhayagata-utsarga-apavAdagata bahuprakAranAM gaMbhIrabhAvavALAM sUtro che. IBzA te sAta prakAranAM sUtronAM daSTAMto batAve che - (1) piDaeNSaNA (2) dumapatraka (3) riddhablyuimiyAi (4) narakamAMsAdi (5) pajavanikAya (6) ekAkI vihAra ane (8) vyAdhicikitsA dRSTAMto che. 3rA gAthA : tesiM visayavibhAgaM, mujjhai kuggaharao ayANaMto / bohei taM ca NAuM, pannavaNijjaM susIlagurU // 34 // teSAM viSayavibhAgaM, muhyate kugraharato'jAnan / bodhayati taM ca jJAtvA, prajJApanIyaM suzIlaguruH // 34|| gAthArtha : teonA gAthA-32 mAM batAvyAM te sUtronA, viSayavibhAgane gAthA-33 mAM batAvyA te rUpa daSTAMtavibhAgane, nahi jANatA, kugrahamAM rata evA sAdhu moha pAme che, ane tene prajJApanIca jANIne suzIla guru bodha karAve che. 34ll bhAvArtha : bhagavAnanA vacanarUpa zAstro sUtrAtmaka che. vaLI te sUtro gaMbhIra bhAvavALA ane ghaNA prakAranAM che ane sAmAnya rIte te sUtronA sAta prakAranA vibhAgo che. - sAdhu zAstro bhaNatA hoya tyAre A sAta prakAranA vibhAgomAMthI je sUtra jyAM joDAtuM hoya tyAM joDe. eTaluM ja nahi paNa te sUtramAM rahelA gaMbhIra bhAvone samajavA mATe paNa samyapha yatna kare, ane samyapha bodha karIne te sUtranA baLathI vidhi ane niSedhamAM ucita pravRtti karIne saMyamanA kaMDakonI vRddhi kare. Ama chatAM te sAdhu koIka sthAnamAM te sUtranA viSayavibhAgane na jANI zake to, je sUtra je vibhAgamAM che tenAthI anya vibhAgamAM joDIne pravRtti karatA hoya tyAre, temanI te pravRtti kugrahavALI hoya che arthAt bhagavAnanA vacanathI viparIta rIte grahaNa karAyelI hoya che, tethI te pravRtti viparIta rIte thAya che. AthI te sAdhu yogamArgamAM moha pAmelA che. Ama chatAM te prajJApanIya che, tethI suzIla evA guru tene bodha karAve che, arthAt je suMdara zIlavALA guru che teo haMmezAM yogya ziSyanA hitanI ciMtA karanArA hoya che, ane yogya ziSya zAstranA viSayavibhAgane nahi jANatA hovAnA kAraNe viparIta pravRtti karatA hoya tyAre suguru kevaLa tenA hitanA AzayathI tene prajJApanIya jANIne bhagavAnanA vacananA pAramArthika tAtparyane batAve che, jethI prajJApanIya evA te sAdhu sUtranA ucita vibhAgane jANIne Atmahita sAdhI zake che.
Page #69
--------------------------------------------------------------------------
________________ 42 yatilakSaNasamuccaya praNa / gAthA : 32-33-34 have prajJApanIya sAdhune guru, sUtranA ucita vibhAgane kaI rIte batAve che, ane sUtranA arthane samyapha jANavA mATe yatna karanAra paNa sAdhu viSayavibhAgamAM kema moha pAme che, te batAvavA mATe gAthA-3ramAM sUtronA sAta prakAranA vibhAgo batAvela che. te sAta vibhAgonAM sAta daSTAMta gAthA-33mAM batAvyAM che, teno artha A pramANe che : (1) vidhisUtro : temAM piMDa eSaNA nAmanuM dazavaikAlika sUtranuM adhyayana daSTAMta che, jenI aMdara sAdhue bhikSA lAvavA saMbaMdhI ucita vidhinuM varNana che. AnI jema anya sAdhvAcAranI vidhi batAvanArAM sarvasUtro vidhi vibhAgamAM aMtarbhAva pAme che. (2) udyamasUtro : temAM mapatrakanuM daSTAMta che. uttarAdhyayana sUtranA 10mA dhrumapatraka adhyayanathI kahela che ke jevI rIte rAtrio ane divaso pasAra thatAM vRkSa uparathI jIrNa thayeluM vRkSanuM pAMdaDuM kharI jAya che, tema manuSyanuM AyuSya paNa divaso ane rAtrio pasAra thatAM nAza pAme che; mATe eka kSaNa paNa pramAda karavo joIe nahi. A prakAre gautamasvAmIne uddezIne uttarAdhyayanasUtramAM kahela che. AvAM vacano je je zAstramAM che te te udyamasUtra che, jenA baLathI jIva yogamArgamAM apramAdathI udyama karI zake che. sAmAnya rIte yogamArga kAyika, vAcika ane mAnasika kriyAtmaka che. tethI sAdhu koIka saMyamanA prayojanathI kAyika kriyA karatA hoya tyAre, te kAryamAM zrutathI niyaMtrita sudaDha manoyoga pravartAvatA hoya, to te kAyika kriyA yogamArga bane. jema gamanAdi karatA hoya tyAre atyaMta iryAsamitinA upayogapUrvaka gamanAgamana karatA hoya to te gamananI kriyA saMyamanI vRddhi ane samabhAvanI vRddhinuM kAraNa bane, anyathA pramAda bane. vaLI, sAdhu koIka saMyamanA prayojanathI vAcika kriyA karatA hoya tyAre, vacanayoganI zAstramaryAdAthI saMveganI vRddhi thAya tevA vacanaprayoga karatA hoya to te vAcika kriyA yogamArga bane, paNa jenuM koI prayojana na hoya tevuM je te vacana bole to te pramAda bane. vaLI, sAdhu mAnasika kriyA karatA hoya tyAre paNa svAdhyAya dvArA saMveganI vRddhi thAya ke dhyAna dvArA saMveganI vRddhi thAya tema manoyoga pravartAvatA hoya to te mAnasika kriyA yogamArga bane, paraMtu sAmAnya rIte sUtranI vicAraNA karatA hoya chatAM saMveganI vRddhine anukULa yatna na hoya to te pramAda bane. AthI mAnasika, vAcika ane kAyika traNeya yoganI pravRttio saMyamanI vRddhinuM kAraNa bane te rIte pravartAvavA te apramAdabhAva che, ane apramAdabhAvane ullasita karavAmAM upakAraka dareka zAstravacana udyamasUtramAM aMtarbhAva pAme che. (3) varNakasUtro - nagara vagerenuM varNana je sUtromAM AvatuM hoya te varNakasUtro che; jema ke caMpAnagarInuM varNana jJAtAdharmakathA zAstramAM "risthifmayamA ' e sUtramAM Ave che. jJAtAdharmakathA vagere aMgazAstromAM AvAM varNakagata sUtro che.
Page #70
--------------------------------------------------------------------------
________________ catilakSaNasamuccaya praNa / gAthA : 32-33-34 43 (4) bhayasUtro : saMsArathI ke pApathI bhaya pamADavA mATe je sUtro che te bhayasUtro che; jema ke nArakInAM zarIro mAMsAdinA locA jevAM che ane atyaMta bibhatsa che tema varNana karela che, je sAMbhaLIne vicAraka jIvane nArakInI kevI viSama sthiti che tenI upasthiti thAya, ane tenI upasthiti thavAthI tene thAya ke A saMsAramAM jo sAdhanA karIne mokSamAM na pahoMcAya to pharI pharI nArakanI prAptinI paNa saMbhAvanA che. vaLI, pramAdapUrvaka saMyamamArganuM pAlana karavAmAM Ave to pharI pharI narakamAM javAnA prasaMgo Ave. mATe nArakIne batAvanArA bhayasUtronA baLathI paNa apramAdabhAvanI vRddhi thAya, te arthe bhayasUtro batAvavAmAM Avela che. A bhayasUtro paNa vAstavika arthane kahenArAM hoya che, paraMtu nArakInAM zarIro vaikriya pudgalarUpa hovAthI audArika zarIramAM rahelAM mAMsa-lohI jevo pariNAma na hovA chatAM, ahIM manuSyanA zarIramAM mAMsa-lohI Adi jevAM bibhatsa dekhAya che, tenA karatAM paNa atyaMta bibhatsa teonuM zarIra hoya che, te batAvavA mATe mAMsAdinI upamA dvArA tenuM varNana kahela che. * ahIM "navamAMzAvati' mAM 'mAdri' padathI utsutra bhASaNathI anaMta saMsArane kahenArAM zAstravacana paNa bhayasUtra che. (5) utsargasUtro : utsargasUtro pajavanikAyane kahenArAM che; jema ke dazavaikAlikasUtramAM paDajIvanikAyanuM varNana che, temAM cha javanikAyanA rakSaNa mATe sAmAnya rIte zuM karavuM joIe ane zuM na karavuM joIe tenuM vaktavya che, te utsargasUtra che. A sivAyanAM saMyamajIvananI nirdoSa ucita AcaraNAnuM vidhAna karanArA ane anucita pravRttinA niSedhane karanArAM anya paNa sAmAnya vacano utsargasUtro che; jema ke sAdhujIvanamAM nirdoSa bhikSA, nirdoSa vastI Adine kahenArAM sUtro te utsargasUtro che. (6) apavAdasUtro : apavAdasUtramAM sAdhunA ekAkI vihArane kahenArAM zAstravacano che; jema ke gItArtho tevuM kAraNavizeSa hoya to apavAdathI gacchane choDIne ekAkI vihAra kare, tema dazavaikAlikasUtramAM kahyuM che, te apavAdasUtra che. te sivAya utsargathI jeno niSedha karyo hoya tenuM kAraNavizeSathI vidhAna hoya, tevAM sUtro paNa apavAdasUtro che. vaLI, utsargathI jenuM vidhAna hoya teno kAraNavizeSathI niSedha karavAmAM Avyo hoya, tevAM kathano kahenArAM paNa apavAdasUtro che. (7) ubhayasUtro : utsarga-apavAda bannene kahenArAM sUtro ubhayasUtro che. jema vyAdhicikitsAne kahenArAM zAstravacano utsarga-apavAda bannene kahenArAM che. te A rIte koIpaNa vyAdhi thayo hoya to utsargathI sAdhu vyAdhicikitsA na kare, paNa adInabhAvathI sahana karIne samabhAvanI vRddhi kare; paNa koIka sAdhumAM tevuM dhRtibaLa na hoya, tethI vyAdhisahanakALamAM saMyamayoganA adhyavasAya zithila thatA hoya, to saMyamayoganA adhyavasAyanA prakarSa arthe vyAdhicikitsA paNa kare. tethI utsargathI vyAdhicikitsAno niSedha karIne te
Page #71
--------------------------------------------------------------------------
________________ 44 catilakSaNasamuccaya prakraNa / gAthA : 32-33-34-35-36 sUtramAM apavAdathI vyAdhicikitsAne kahenAruM vidhAna hoya, to te sUtra utsarga-apavAdasUtra che arthAta eka sUtramAM utsarga-apavAda banne vaNAyelAM che, tethI te ubhayasUtra che. gAthA-32mAM 7 prakAranAM sUtronA vibhAgo che tema batAvI te vibhAgo gaMbhIrabhAvavALA che tema kahyuM. tethI e prApta thAya ke A vibhAgothI kayuM sUtra kayA vibhAgamAM jAya te ucita rIte yojIne te sUtranA vacanathI saMyamanA kaMDakanI vRddhi kema karavI te prakArano yathArtha viniyoga bahuzruta gItArtha karI zake; anya nahi. vaLI, ArAdhaka agItArtha sAdhu tenA viSayavibhAgane kyAMka nahi jANI zakavAne kAraNe, viparIta yojana karIne ema paNa mAne ke "huM A sUtrathI ucita pravRtti karuM chuM', to A prakAranI tenI mAnyatA kugraharUpa che sUtranA kutsita grahaNarUpa che, ane sUtrane te rIte grahaNa karIne te pramANe pravRtti karavAmAM rata te sAdhu moha pAme che, jethI saMyamanAM kaMDakonI vRddhine badale te sUtranA avalaMbanathI viparIta pravRtti karIne saMyamanAM adhokaMDakomAM jAya che tyAre te sAdhu prajJApanIya che tema jANIne suzIla guru arthAt gItArtha guru tene bodha karAve che viSayavibhAgane samajAve che, ane tenA kugrahane dUra kare che. AnAthI e prApta thAya ke gAthA-31mAM kahyuM tevI mArgAnusArI kriyAthI bhAvita cittavALA sAdhu RjubhAvavALA ane prajJApanIya hoya che. AvA prajJApanIya sAdhu koI sthAnane AzrayIne sUtranA vibhAgamAM moha pAmyA hoya to suguru temane bodha karAvIne hitamAM pravRtti karAve che. AvA sAdhu prajJApanIyatA guNavALA hovAthI bhAvasAdhu che, ane je sAdhu prajJApanIyatA guNavALA nathI te bhAvasAdhu nathI. 32 thI 34 avataraNikA : pUrvagAthAmAM batAvyuM ke prajJApanIya paNa sAdhu sUtranA viSayavibhAgane nahIM jANavAne kAraNe ucita pravRttimAM moha pAme che, tyAre suguru tene bodha karAve che. te bodha kevI rIte karAve che jethI prajJApanIya evA te sAdhunuM hita thAya? te batAvatAM kahe che - gAthA : avasiTuM ThAvittA, biMti ya aNNayarapakkhavAyaM se / pariNAmei sa sammaM, jaM bhaNiyaM kappabhAsaMmi // 35 // saMviggabhAviANaM, luddhayadiTuMtabhAviANaM ca / muttUNa khittakAlaM, bhAvaM ca karhiti suddhaMchaM // 36 // avaziSTaM sthApayitvA bruvanti cA'nyatarapakSapAtaM tasya / pariNAmayati sa samyagyadbhaNitaM kalpabhASye // 35 // saMvignabhAvitAnAM (tebhyaH) lubdhakadaSTAntabhAvitAnAM (tebhyaH) ca / muktvA kSetrakAlau bhAvaM ca kathayanti zuddhoJcham // 36 / /
Page #72
--------------------------------------------------------------------------
________________ yatilakSaNasamuccaya praNa / gAthA : 35-36 gAthArtha : ane avaziSTane=bAkInAne sthApana karIne=je viSayavibhAgamAM moha pAmIne sAdhu viparIta yojana kare che tenAthI anyane sthApana karIne ziSye svIkArela vibhAganA tAtparyane batADanArI yuktine kahevAnuM choDIne, tene=prajJApanIya evA sAdhune, (suzIla guru), anyataranA pakSapAtane=je dRSTi pratye susAdhu moha pAmela che tenAthI je anya dRSTi che tenA pakSapAtane kahe che. te-suzIla guru, (potAnA upadezane prajJApanIya sAdhumAM) samyak pariNamana pamADe che=prajJApanIya sAdhune samyakdbodha karAve che, je kAraNathI 'kalpabhASya'mAM kahevAyuM che. ||35|| te kalpabhASyanI gAthA batAve che -- 45 saMvignabhAvitone=saMvignathI bhAvita evA dAnamAM zUravIra bALajIvone, ane lubdhaka dRSTAMtathI bhAvitone=pAsasthAthI apAyela lubdhakanA dRSTAMtathI bhAvita evA dAna ApavAmAM zUravIra bALajIvone, kSetra, kALa ane bhAvane mUkIne zuddha uMchanuM=susAdhune nirdoSa bhikSA ApavI joIe e prakAranA zuddha uMchanuM, upadezaka kathana kare che. ||36nA * ahIM gAthA-35mAM 'viMti'dhAtuno kartA suzIla guru adhyAhAra che ane mAnArthe bahuvacanamAM 'dviti' prayoga che. bhAvArtha : pUrvagAthAmAM sthApana karyuM ke mArgAnusArI kriyAthI bhAvita cittavALA bhAvasAdhuo paNa sUtranA viSayavibhAgane na jANatA hoya to moha pAme che, ane te sAdhu prajJApanIya hovAthI suzIla guru temane bodha karAve che. tevA prajJApanIya sAdhune suzIla guru kaI rIte bodha karAve ke jethI temanuM hita thAya ? te gAthA-35 batAve che. ArAdhaka sAdhu je sthAnamAM moha pAmela hoya te sthAnamAM te zAstranA viSayavibhAgane viparIta rIte joDatA hoya che, ane ema mAnatA hoya che ke huM bhagavAnanA vacana anusAra zAstranuM yojana karIne pravRtti karuM chuM. AvA sAdhunA kugrahanuM nivartana karavA arthe, je dRSTi tarapha tenuM valaNa che jenA kAraNe te zAstranuM viparIta yojana kare che, te dRSTine puSTa karanArI yuktine kahevAnuM choDI daIne gItArtha guru tenAthI anya dRSTi tarapha pakSapAta thAya e prakAranI yuktithI tenI AgaLa padArthanuM sthApana kare che. A rIte sthApana karIne te suguru te prajJApanIya sAdhune zAstravacana samyak pariNamana pamADe che. A rIte upadeza ApavAnI vidhi che, tenI puSTi karavA mATe kahe che ke kalpabhASyamAM je kAraNathI kahevAyuM che. kalpabhASya gAthA-36 no artha A pramANe che : keTalAka bALajIvo saMvigna sAdhunA paricita hoya che ane keTalAka bALajIvo pAsasthA sAdhunA paricita hoya che; ane te banne prakAranA bALajIvo dharma karavAnA arthI hoI susAdhune dAna ApIne AtmakalyANa karavAnI manovRttivALA hoya che; Ama chatAM mugdhabuddhi hovAthI sAdhunI bhaktinA viSayamAM ucita vibhAgane jANatA nathI, mAtra sAdhunI bhakti karavI e mArA hitanuM sAdhana che, teTalI buddhine vahana kare che, paraMtu dAnanA viSayamAM ucita viveka teone
Page #73
--------------------------------------------------------------------------
________________ 46 yatilakSaNasamuccaya praNa / gAthA : 35-36-37 hoto nathI. AvA jIvone ucita bodha karAvavA mATe susAdhu kevo upadeza Ape ? te kalpabhASyamAM kaheluM che. te A rIte saMvignathI bhAvita je bALajIvo che teo sAdhunI bhakti karavI joIe tevuM jANe che, ane saMvignanA upadezane kAraNe zuddha bhikSAne paNa kaMIka jANe che, paraMtu bALabuddhi hovAthI bhikSAzuddhinI upekSA karIne paNa azuddha ApavAnuM valaNa temane thAya che pAsasthAthI bhAvita je bALajIvo che teone pAsatthA sAdhuo upadeza Ape che tyAre ema kahe che ke jema haraNa pAchaLa lubdhaka-zikArI doDe tema sAdhunI pAchaLa doDIne temane pakaDI pakaDIne temanA pAtarA bharavA e zrAvakano dharma che, paraMtu sAdhune kaI bhikSA ka2e kaI bhikSA na kalpe teno vicAra zrAvake karavAno hoto nathI. A prakAre lubdhakadRSTAMtathI bhAvita bALajIvo hoya che. A banne prakAranA jIvone sanmArgano bodha karAvavA arthe susAdhu, je tarapha teonI mati vAsita che tenAthI viparIta pratye pakSapAta pedA karAvavA arthe, 'kSetra-kALa-bhAvane AzrayIne sAdhune azuddha bhikSA ApavAnuM vidhAna che' tenuM kathana kare nahi, paraMtu e kathanane choDIne ema kahe ke 'jema saMyamInI bhakti karavI e zrAvakanuM ucita kartavya che, tema teone zuddha cha=zuddha bhikSA ApavI e temanA saMyamanI vRddhinuM kAraNa che ane tema karavAthI kalyANa thAya.' A prakAre bALajIvonI buddhine, potAnA pakSapAtathI anya sthAnamAM pakSapAta pedA karAvavA arthe susAdhu upadeza Ape, jethI zuddha bhikSAno vicAra karyA vagara avivekapUrvaka bhikSA ApavAnI pariNati teomAM sthira na thAya. ane A rIte zuddha bhikSA ApavAno pakSapAta thayA pachI yogya jIvone ucita kALe, kSetra-kALane AzrayIne azuddha bhikSA ApavAnuM kathana paNa samajAvavuM saheluM bane; paraMtu jyAM sudhI teonI azuddha bhikSA ApavA pratyenI manovRtti dUra na thAya tyAM sudhI zuddha bhikSA pratye pakSapAta pedA thAya te rIte vAraMvAra upadeza Ape. A prakAranA kalpabhASyanA dRSTAMtathI e phalita thayuM ke mArgAnusArI kriyAthI bhAvita evA prajJApanIya sAdhune paNa jyAre viSayavibhAganA ajJAnane kAraNe kugraha thAya che, tyAre e kugrahane dUra karavA arthe, tarapha enuM valaNa che enAthI anyanA pakSapAtano guru upadeza Ape to prajJApanIya sAdhunuM hita thAya. tethI suzIla guru te prakAre bodha karAve. 35-36 // avataraNikA : gAthA-34 mAM kahyuM ke mArgAnusArI kriyAthI bhAvita cittavALA bhAvasAdhu paNa zAstranA viSayavibhAgane nahi jANatA moha pAme che, tyAre temane prajJApanIya jANIne suzIla guru bodha karAve che; ane te kaI rIte bodha karAve tenI spaSTatA gAthA-35 mAM karatAM kahyuM ke je dRSTithI te ziSya zAstrano viSayavibhAga kare che, tenAthI anya dRSTinA pakSapAtane guru kahe che; ane A prakAre koIne bhrama thayo hoya tyAre samyagbodha karAvavA mATe zAstrIya maryAdA zuM che, te batADavA mATe yuktirUpe kalpabhASyanI sAkSI ApI. have sugurunA upadezathI prajJApanIya sAdhu arthanA tAtparyane kaI rIte prApta kare che, te batAve che -
Page #74
--------------------------------------------------------------------------
________________ catilakSaNasamuccaya praNe / gAthA : 37 gAthA : so vi ya samma jANai, gurudinnaM niravasesapannavaNaM / Na ya uttANamaIe, pallavamitte havaI iTTho // 37 // sopi ca samyagjAnAti gurudattaM niravazeSaprajJApanam / na cottAnamatyA pallavamAtre bhavatISTaH // 37 // gAthArtha : te paNa=prajJApanIya sAdhu paNa, guru vaDe apAyeluM niravazeSa prajJApanaHniravazeSa kathana, samyapha jANe che. ahIM prazna thAya ke anyataranA pakSapAtane kahIne ziSyane samyagubodha karAvavAne badale guru badhA dRSTikoNone yuktithI spaSTa kare to zuM vAMdho? jethI prajJApanIya sAdhune sarvadaSTino ughADa thAya. tethI kahe che ane uttAnamatithI=padArthane sarvadaSTikoNathI vistAra karavAnI matithI, pallavamAtramAM vistArathI zAstranA padArthone spaSTa karavAmAtramAM, iSTa thatuM nathI arthAt prajJApanIya sAdhune niravazeSa bodha karAvavArUpa iSTanI prApti upadezakane thatI nathI arthAt suzIla gurunuM prajJApanIya evA susAdhune samyakrabodha karAvavArUpa iSTa siddha thatuM nathI. llaoll * ahIM 'nava' zabdathI zAstrIya vastune pallavita karavAnI kriyA khIlavavAnI kriyAne grahaNa karela che. bhAvArtha : suzIla guru prajJApanIya sAdhune bodha thAya te rIte anyataranA pakSapAtane kahe che, ane te prajJApanIya sAdhu paNa atyaMta ArAdhaka hovAthI gurue kahelA tAtparyane samyapha jANavA mATe atyaMta upayogIpUrvaka yatna kare che. jyAM sudhI gurunA kahevAyelA kathananA tAtparyane pote samajI na zake tyAM sudhI prajJApanIya sAdhu ucita vivekapUrvaka yogya prazno karIne guru vaDe kahevAyeluM niravazeSa kathana samyaka jANe che, ane gaMbhIra evA sUtranA viSayavibhAgane samyapha joDIne ucita pravRtti karavA pote samartha bane che. A rIte gAthAnA pUrvArdhathI prajJApanIya sAdhu kaI rIte gurue kahelA arthanA tAtparyane prApta kare che, te batAvela che. tyAM koIne prazna thAya ke jyAre ziSya zAstranA viSayavibhAgamAM moha pAme, tyAre koI buddhimAna guru vistAra karavAnI matithI zAstrIya padArthone sarva dRSTikoNathI pallavita kare. to sAdhune zAstrano vizada bodha thaI zake; tenA badale je sthAnamAM ziSya sUtrane yoje che, te sthAnane batAvanAra yuktine kahevAnuM choDI daIne, anya sthAnanA pakSapAtane batAvanAra yukti guru kema batAve che ? te spaSTa karavA mATe gAthAnA uttarArdhathI kahe che vistAra karavAnI matithI zAstrIya padArthono vistAra sarva daSTikoNathI karavAmAtrathI ISTa thatuM nathI arthAt suguru zAstranA dareka padArthanA dareka dRSTikoNanuM vistArathI kathana kare to, prajJApanIya sAdhune paNa je rIte mArgano bodha thavo joIe te rIte bodha thavAne badale matino moha thavAno saMbhava che;
Page #75
--------------------------------------------------------------------------
________________ 48 catilakSaNasamuccaya prakraNa | gAthA : 3-38-39 kema ke matinI kaMIka alpatAne kAraNe te prajJApanIya sAdhue pUrvamAM zAstranA padArtho viparIta rIte joDela hatA. have guru vistAra karavAnI matithI zAstrIya padArthone pallavita kare to, bAhya rIte padArtho ghaNA suMdara che tevuM ziSyane bhAse, paraMtu potAne je viparIta pakSapAta che te ucita nathI tevo spaSTa bodha to anyantaranA pakSapAtane kahenAra yuktithI ja prApta thaI zake; ane gurunuM tAtparya paNa e hoya ke yogya sAdhu zAstranA paramArthane grahaNa karIne AtmahitamAM joDe. tethI je sthAnamAM tene moha thayo che tenuM nivartana prathama karAvavuM Avazyaka che. tethI tenA nivartana mATe ucita prayatnane choDIne zAstrane sarva dRSTikoNathI pallavita kare to te upadeza ziSyanA hitanI prAptinuM kAraNa bane nahIM. Ama chatAM koI guru teno vicAra karyA vagara mAtra zAstrIya padArthone vistArathI samajAve to prajJApanIya sAdhune samyapha bodha karAvavArUpa iSTa gurune prApta thatuM nathI. li37 avataraNikA : pUrvagAthAmAM sthApana karyuM ke vistAra karavAnI matithI zAstrIya padArthone pallavita karavAmAtramAM upadezakanuM iSTa thatuM nathI. te vAta daSTAMtathI batAve che - gAthA : jaha boDiAivayaNaM, souM AvAyaramma mUDhanayaM / vavahArAipahANA, taM koi suA. visesei // 38 // yathA boTikAdivacanaM, zrutvA''pAtaramyaM mUDhanayam / vyavahArAdipradhAnAttaM, kazcicchatAdvizeSayati // 38 // Na ya jANai aipariNaI apariibhayA kayammi mUDhanae / kAliyasuaMmi pAyaM, uvaogaM tiNha jaM bhaNiyaM // 39 // na ca jAnAtyatipariNatyapariNatibhayAtkRte mUDhanaye / kAlikazrute prAya upayogaM trayANAM yadbhaNitam // 39 // gAthArtha : je pramANe ApAtaramya mUDhanacavALuM boTikaAdinuM digaMbara AdinuM vacana sAMbhaLIne koIka upadezaka vyavahAraAdipradhAna evA zrutathI tene boTikaAdinA vacanane, vizeSita kare che=vistArathI spaSTa kare che, ane atipariNati ane apariNatinA bhayathI karAyelA mUTanavALA kAlikazrutamAM, prAyaH traNanA upayoganekanaigamanaya, saMgrahanaya ane vyavahAranaya e traNa nagonA upayogane jANatA nathI, je kAraNathI kahevAyuM che. l38-39ll * ahIM "vodimAphavayaor' mAM "mAdri' padathI brahmAdvaitAdinA vacanane grahaNa karavAnuM che. * "vyavahAradri' mAM "di' padathI nizcayanaya grahaNa karavAno che. * ahIM "pArtha" no anvaya "tig lavamona' sAthe karavAno che, paraMtu " ya nApha' sAthe karavAno nathI.
Page #76
--------------------------------------------------------------------------
________________ catilakSaNasamuccaya prakraNa | gAthA : 38-39 bhAvArtha : digaMbara graMthakAra kuMdakuMdAcArye "samayasAra' Adi graMthonI racanA karI tyAM nizcayanayane pradhAna karIne ane vyavahAranayane gauNa karIne bhagavAnanA zAsananA ghaNA padArtho kholyA che, je ApAtathI=sthUladaSTithI ramya che. vaLI, te dareka kathana upara nayonuM vizleSaNa karela nathI arthAta ekaeka sUtra "A nayanI apekSAe A rIte artha kare che, to anya nayanI apekSAe A rIte artha kare che" te rIte vibhAga karyo nathI, tethI te graMtha mUDhanayavALo che. Azaya e che ke pUrve AgamanAM dareka sUtro grahaNa karIne tenA upara sarvanayone utAravAmAM AvatA hatA, jethI sarvanayanI dRSTithI te sUtranuM tAtparya grahaNa thAya. paraMtu AryarakSitasUrijIe, te rIte kahevAthI pachInA jIvone matibhrama thavAno saMbhava jANIne sUtramAM nayone utAravAno niSedha karyo, ane sUtrone caraNakaraNAnuyoga, gaNitAnuyoga, kathAnuyoga ane dravyAnuyogarUpe vibhAga karIne samajAvavAnuM zarU karyuM; jethI te sUtro dvArA ucita bodha karIne ArAdhaka sAdhu potAnI bhUmikA pramANe caraNakaraNAnuyoganA sUtranA baLathI cAritranI AcaraNAmAM prayatna karI zake, gaNitAnuyoga dvArA padArthano yathArtha bodha karIne saMsAranA svarUpanuM bhAvana karI zake, dharmakathAnuyoga dvArA pUrvanA mahApuruSonA prasaMgonA baLathI saMyamanI vRddhimAM kaI rIte yatna karavo teno ucita bodha prApta kare ane dravyAnuyoganA ciMtanathI nirlepadazAnI vRddhi karIne saMyamanA kaMDakonI vRddhi karI zake. A rIte zubha ciMtavana dvArA sAdhu saMyamayoganI vRddhi karI zake. jo A rIte vibhAga karyA vagara dareka sUtra upara sarvanayo khIlavavAmAM Ave, to sAmAnyathI ArAdhaka jIvone te te nayanA dRSTikoNano kaMIka-kaMIka bodha thAya, topaNa te sUtranA baLathI kaI rIte hitamAM pravRtti ane ahitathI nivRtti karI zakAya, teno bodha thAya nahIM. tethI AryarakSitasUrijIe sUtramAM naya utAravAno niSedha karyo ane tethI te sUtro mUDhanayavALAM kahevAyAM. te rIte kuMdakuMdAcArye paNa potAnI graMtharacanAmAM nayone khIlavyA nathI, tethI temanA samayasAra Adi graMtho mUDhanayavALA che. Ama chatAM kuMdakuMdAcArya jIvonA upakAra mATe vyavahArapradhAna upadezane choDIne nizcayanayanA daSTikoNane sAme rAkhIne te graMthanI racanA karelI che, tethI mUDhanayavALuM boTika AdinuM vacana ghaNA jIvone nizcayanaya pradhAna hovAne kAraNe mArgano vyAmoha karavAnuM kAraNa thAya tevuM che. tethI paramArthathI te ramya nathI, topaNa nizcayanayanA dRSTikoNa dvArA ramya padArthothI racAyelA te graMtho yoganA arthI jIvone prathama dRSTie ramyA lAge tevA che. tethI graMthakAra kahe che ApAtaramya evAM boTikanAM te vacanone sAMbhaLIne koI buddhizALI vaktA tenAM vacanone vyavahArAdi pradhAna evA zrutathI vizeSita kare to lokone samajAvI zake ke boTikanuM A vacana A dRSTikoNathI nizcayanayane sparzanAruM che ane A dRSTikoNathI vyavahAranayane sparzanAruM che, phakta nizcayapradhAna tenAM vacano hovAthI vyavahAranAM pratipAdaka vacano te graMthamAM alpa che ane tenA upara pradhAnatA te graMthamAM apAI nathI. uttAnamatithI arthAt vistAra karavAnI matithI digaMbaranA te vacanane koI upadezaka pallavita kare eTalA mAtrathI A pramANe upadezakane iSTa prApta thatuM nathI; kema ke zrotAne samyapha bodha karAvIne
Page #77
--------------------------------------------------------------------------
________________ yatilakSaNasamuccaya praNa / gAthA : 38-39-40 yogamArgamAM pravRtti karAvavI te upadezakanuM prayojana che; tenA badale upadezaka digaMbaranA te graMthane te te nayanA dRSTikoNathI vizeSita kare, arthAt boTikanAM A vacano nizcayanayanA che ane boTikanAM A vacano vyavahAranayanAM che, to yogya jIvane paNa e bhrama thAya ke A dRSTikoNathI vicArIe to digaMbaranAM sarvavacano paNa ucita che. paraMtu te upadezakane e khyAla nathI ke AryarakSitasUrijIe yogya zrotAne atipariNati ke apariNati na thAya tevA AzayathI ja mUDhanayavALuM sUtra kareluM che; eTaluM ja nahi paNa vyavahA2pradhAna evA prathamanA traNa nayothI upadezanI vidhi kahelI che. Ama chatAM, koI upadezaka boTikanA nizcayapradhAna vacanone kahenAra zAstrane grahaNa karIne nayavibhAga kahe ane jo koI zrotA buddhizALI hoya to digaMbaranA vacana nayasApekSa che tema sAMbhaLIne nizcayanayanA vacanathI prabhAvita thAya, ane nizcayanayanA pakSapAtavALo bane ane vyavahAramArgano tyAga kare, to te zrotAne upadezakanA vacanathI boTikanA vacananuM tAtparya atipariNamana pAme, jenA kAraNe tenuM ahita thAya. vaLI, jo koI zrotA maMdabuddhivALA hoya to nizcayanayanI vAto sAMbhaLIne tenA paramArthane samajI zake nahIM, ane gurunA upadezane sAMbhaLIne tene thAya ke jo paramArthathI zarIra ane AtmA judA hoya ane kriyA karavAthI kaMI Atmahita thatuM na hoya, paraMtu bhedajJAnathI Atmahita thatuM hoya, to AtmakalyANa mATe kevo yatna karavo joIe, teno nirNaya te zrotA karI zake nahIM. tethI te zrotAne upadezakanAM vacano apariNamana pAme, tethI te zrotAnuM hita thAya nahi. 50 A prakAre guruno upadeza koI zrotAne atipariNamana pAme to koI zrotAne apariNamana pAme tevI saMbhAvanAne sAme rAkhIne kAlikazrutamAM naya utAravAno niSedha karyo che. tethI upadezake sAmAnya rIte naya utAryA vagara zrotAne ucita pravRttimAM kAraNa bane tevo upadeza Apavo joIe. Ama chatAM koI buddhimAna zrotA hoya ane vaktA paNa ucita rIte nayone utArI zake tevA hoya, to tevA zrotA AgaLa samartha vaktAe prAyaH karIne naigama Adi traNa nayo utAravA joIe, jethI te traNa nayone AzrayIne sarva vyavahAra saMgata thAya. vaLI, pAchaLanA RjusUtrAdi cAra nayo to atigaMbhIra che, jethI buddhimAna zrotA hoya topaNa upara uparathI te nayane samaje, chatAM ucita sthAne viniyoga na karI zake to hitapravRttimAM vyAmoha pAme. A vAtane je vaktA jANatA nathI te vaktA uttAnamatithI zAstrIya padArthone pallavita kare paraMtu tenAthI zrotAne upakAra thato nathI. A prakAre 38-39 e be gAthAonuM gAthA-37 sAthe joDANa che. II38-39nA avataraNikA : pUrvagAthAmAM kahyuM ke atipariNati ane apariNatinA bhayane kAraNe kAlikazrutamAM naya utAravAno niSedha karyo che; chatAM koIka zrotAvizeSane AzrayIne nayo utAravAthI tene lAbha thAya tema hoya, tyAre prAyaH karIne naigamaAdi traNa nayo utAravAnA kahyA che; ane gAthAnA aMte kahyuM ke je kAraNathI kahevAyuM che, te kathana gAthA-40-41mAM batAve che -
Page #78
--------------------------------------------------------------------------
________________ catilakSaNasamuccaya prakraNa / gAthA : 40 pu gAthA : mUDhanaiaM suaM kAliaM tu na NayA samoaraMti ihaM / apuhatte samoAro, Natthi puhatte samoAro // 40 // mUDhanayikaM zrutaM kAlikaM tu na nayA samavatarantIha / apRthaktve samavatAro nAsti pRthaktve samavatAraH // 40 // gAthArtha : mUhanacika kAlikazruta che. vaLI, ahIM kAlikazrutamAM navo avatAra pAmatA nathI. apRthaphatramAMka kAlikazrutamAM caraNakaraNAnuyogAdinA apRthakRtvamAM, samavatAra hato arthAt nayono samavatAra hato, pRthapaNAmAM caraNakaraNAnuyogaAdinA pRthakSapaNAmAM nayono samAvatAra nathI=nayone utAravAnI vidhi nathI. I40ll TIkA :____ mUDhA avibhAgasthA nayA yatra tad mUDhanayaM, tadeva mUDhanayikam / kiM tat ? kAliMka zrutaM, kAle prathamacaramapauruSIlakSaNe kAlagrahaNapUrvakaM paThyata iti kAlikam, tatra na nayAH samavataranti atra pratipadaM na bhaNyanta ityarthaH / kva punastamISAM samavatAra AsIt, kadA cAyamanavatA-rasteSAmabhUt ? ityAha-'apuhatte' ityAdi / caraNakaraNAnuyogadharmakathAnuyogagaNitAnuyogadravyAnuyogAnAmapRthagbhAvo'pRthaktvaM pratisUtramavibhAgena vakSyamANena vibhAgAbhAvena pravartanaM prarUpaNamityarthastasminnapRthaktve nayAnAM vistareNAsIt samavatAraH / caraNakaraNAdyanuyogAnAM punarvakSyamANalakSaNe pRthaktve nAsti samavatAro nayAnAm / bhavati vA kvacit puruSApekSo'sau // iti niyuktigAthArthaH // 2279 // (vizeSAvazyakam) bhAvArtha : je zrutamAM navo avibhAgarUpe rahelA hoya te mUDhanayika zruta kahevAya, ane tevuM mUDhanayavALuM zruta kAlikazruta che. sAdhu prathama ane carama porisarUpa kALamAM kAlagrahaNapUrvaka je zrutane bhaNe che te kAlikazruta kahevAya che. A kAlikazrutanA dareka sthAnamAM nayo utAravAmAM AvyA nathI; paraMtu pUrvamAM te kAlikazruta caraNakaraNAnuyoga, dharmakathAnuyoga, gaNitAnuyoga ane dravyAnuyogarUpe vibhakta na hatuM, tyAre tenA dareka padamAM navo utAravAmAM AvatA hatA. jyArathI ArakSitasUrijIe potAnA ziSyane thatA bhramane joIne kAlikazrutane caraNakaraNAnuyogaAdi cAra vibhAgarUpe pRtha karyuM, ane naya utAravAno niSedha karyo, tyArathI te kAlika zrutanA dareka padamAM navo utAravAmAM AvatA nathI. Azaya e che ke koIpaNa zrutano bodha zrotAne e rIte thavo joIe ke jethI zrotA te bodhano potAnA jIvanamAM ucita AcaraNArUpe upayoga karI zake, kadAca AcaraNA karavA jeTaluM sattva na hoya topaNa te bodha dvArA pote kaI rIte ucita AcaraNA karavI joIe teno nirNaya karI zake jethI te prakAre karavAnI ruci avazya pragaTa thAya; paraMtu je zrutanA bodhathI tevo koI nirNaya na thaI zake to zrutano
Page #79
--------------------------------------------------------------------------
________________ 52 catilakSaNasamuccaya prakraNa / gAthA : 40-41 te bodha Atmahita mATe upakAraka bane nahIM. jo kAlika zrutanA pratyeka padamAM pUrvanI jema badhA nayo utAravAmAM Ave to kayuM pada AcAra mATe upayogI che ane kayuM pada dharmakathAnuyoga batAvanAra che ityAdi vibhAgano bodha to na thAya, paraMtu nayanI vistAravALI duniyAne joIne te zrutane kaI rIte AtmAnI sAthe joDavuM tenI koI dizAsUjha paNa na paDe tevo bodha thavAnI saMbhAvanA rahe. kadAca koIka buddhimAna zrotA hoya to te padone aneka nayothI sAMbhaLIne potAne aneka nayono bodha thayo che tevo mAtra saMtoSa mAne tema bane, paraMtu te sUtrane kayA sthAne kaI rIte joDIne AtmakalyANamAM upayogI banAvavuM tevo bodha na thAya to te zrutajJAna mAtra mAhitIjJAna banI rahe. tethI bhAvi jIvonA upakAra arthe AryarakSitasUrijIe kAlikazrutamAM cAra vibhAgo batAvyA, jethI caraNakaraNAnuyoganA baLathI saMyamamAM kaI rIte yatna karavo teno ucita bodha thAya, dharmakathAnuyoga dvArA pUrvanA mahApuruSonA prasaMgonA baLathI saMyamanI vRddhimAM kaI rIte yatna karavo teno bodha thAya ane gaNitAnuyoga ane dravyAnuyoganA ciMtavanathI nirlepadazAnI vRddhi karIne saMyamanA kaMDakonI kaI rIte vRddhi karavI teno bodha thAya. tenA badale nayavAdathI pallavita kareluM te kAlikazruta saMyamanI pravRttimAM upakAraka na bane to AtmahitanuM kAraNa bane nahIM. mATe AryarakSitasUrijIe mUDhanayavALuM kAlikazruta karyuM. lol avataraNikA : pUrvagAthAmAM kahyuM ke kAlikazrutamAM caraNakaraNAnuyoga Adino vibhAga karyo tyArathI nayono samAvatAra nathI. have nayono samAvatAra kAlikazrata choDIne dRSTivAdamAM che, ane kAlikazrutamAM nayono samAvatAra nahIM hovA chatAM zrotAvizeSane AzrayIne nayonA samavatAramAM lAbha jaNAya, to traNa nayano adhikAra che, te vAta batAve che - gAthA : eehiM diTThivAe, parUvaNA suttaatthakahaNA ya / iha puNa aNabbhuvagamo, ahigAro tIhi osannaM // 41 // etairdRSTivAde prarUpaNA sUtrArthakathanA ca / iha punaranabhyupagamo'dhikArastribhiH utsannaM // 41 // gAthArtha : AmanA vaDekanaigamaAdi nava vaDe, dRSTivAdamAM prarUpaNA karAya che ane sUtrArthanI kathanA karAyA che. vaLI, ahIM kAlikazrutamAM ananyupagama che=naya utAravAno niSedha che. traNa vaDe zrotAnI apekSAe naya utAravA jevuM lAge to Adi traNa naya vaDe adhikAra mosanaM paryApta che=Adi traNa naya vaDe kathana prAyaH pati che. II41|| TIkA : ebhina~gamAdibhirnayaiH saprabhedairdRSTivAde sarvavastuprarUpaNA sUtrArthakathanA ca 'kriyate' iti zeSaH / iha punaH kAlikazrute'nabhyupagamo nAvazyaM nayairvyAkhyA kAryA / yadi ca zrotrapekSayA nayavicAraH kriyate tadA tribhirAdyairutsannaM prAyeNAtrAdhikAraH // iti niyuktigAthArthaH // 2275 // (vizeSaAvazyakam)
Page #80
--------------------------------------------------------------------------
________________ ratilakSaNasamuccaya prakraNa | gAthA : 41-42 53 bhAvArtha : gAthA-39 mAM kahyuM ke atipariNatinA ane apariNatinA bhayathI kAlikakRta mUDhanayavALuM karAyeluM che, ane kAlikazrutamAM caraNakaraNAnuyogaAdi cAra vibhAga karAyA tyArathI AryarakSitasUrijIe zrotAnA lAbha mATe nayo utAravAno niSedha karyo che. te kAlikakRta 11 aMgarUpa che ane daSTivAda tenA 12mA aMgarUpa che. te dRSTivAda nAmanA AgamamAM aneka bhedothI yukta evA naigamaAdi sAte nayo batAvIne sarva vastunI prarUpaNA karAya che, ane dRSTivAdasUtranA arthanuM kathana paNa samabheda evA naigamaAdi sarva nayo vaDe batAvavAmAM Ave che, jethI daSTivAdane bhaNanAra zrotA dareka sUtranA artho sAta nayothI samajI zake; eTaluM ja nahi paNa te sAte nayonA sarva paTAbhedo vaDe paNa samajI zake. paraMtu dRSTivAdane bhaNanAra to ativizeSa prajJAvALA mahAtmA hoI zake, je prajJA sAmAnya sAdhumAM na hoya. tethI kAlikazruta bhaNanArA sAdhuo mATe AcArAMga Adi aMgomAM navo utAravAno niSedha karyo che, kema ke jeonI daSTivAda bhaNavAnI prajJA nathI tevA sAdhuone jo AcArAMga Adi aMgomAM paNa nayo utArIne samajAvavAmAM Ave, to tenA tAtparyane ucita rIte joDI zake tevI saMbhAvanA ochI che. mATe AryarakSitasUrijIe nayo utAravAnuM choDIne caraNakaraNAnuyoga AdirUpe vibhAga batAvIne zrotAnuM hita thAya tema prarUpaNA karavAnuM kahyuM. vaLI koI zrotA ati buddhisaMpanna hoya to tevA zrotA pAse prAya: naigamaAdi prathama traNa nayothI kAlikazrutanI prarUpaNA karavAno adhikAra Apela che, jethI Agama bhaNIne yogya zrotA potAnI zaktine anurUpa hita karI zake. ll41 avataraNikA : gAthA-39 mAM kahyuM ke atipariNati ane apariNatinA bhayathI kAlikazruta mUDhanayavALuM karAyuM che. te vAta ucita che, te batAvavA mATe graMthakAra kahe che - gAthA : pAyaM pasiddhamaggo, apariNaI nAipariNaI vA vi / apasiddhe tabbhAvo, buhehiM tA suTTha diTThamiNaM // 42 // prAyaH prasiddhamArga apariNatirnAtipariNatirvApi / aprasiddha tadbhAvaH budhaistAvatsuSTha dRSTamidam // 42 // gAthArtha : prAyaH prasiddha mArga che kAlikazrutane mUhanayavALuM karIne caraNakaraNAnuyoga AdirUpe batAvyuM tethI kAlikazrutanA vibhAgane batAvanAra vacana prAyaH prasiddha mArga che, jethI apariNati athavA atipariNati paNa thatI nathI. aprasiddhamAM teno bhAva che=apariNati athavA atipariNatino sabhAva che, te kAraNathI buddha puraSa vaDe ArakSitasUrijI vaDe, A=kAlikazrutane mUDhanayavALuM karyuM, te suppa daSTa che sAruM jovAyeluM che=sAruM karAyeluM che. jarA
Page #81
--------------------------------------------------------------------------
________________ 54 catilakSaNasamuccaya prakraNa | gAthA : 42 bhAvArtha : AryarakSitasUrijIe kAlikazrutano caraNakaraNAnuyogaAdi cArarUpe vibhAga karyo tyArathI temanuM te vibhAga kathana ucita pravRtti karavA mATe prAyaH prasiddha mArga banela che; kema ke caraNakaraNAnuyoganA kathanathI saMyamajIvanamAM zuM ucita AcaraNAo karavI joIe tenuM jJAna thAya che, dharmakathAnuyogaAdi dvArA saMyamanA kaMDakonI vRddhi mATe AtmAne kevI rIte bhAvita karavo tenuM jJAna thAya che ane ArAdhaka jIvo mATe prAyaH te kathanathI yogamArgamAM kaI rIte prayatna karavo teno bodha thaI zake che. tethI tattvanA arthI jIvone te cAra vibhAganA kathanathI apariNati thatI nathI ke atipariNati thatI nathI; aprasiddha mArgamAM teno bhAva che" tema gAthAmAM kahyuM, tenAthI e kahevuM che ke vartamAnamAM kAlikazrutamAM nayo utAravAno mArga aprasiddha che, ane te mArga koI apanAve to atipariNati ke apariNatino sadbhAva che arthAt jo kAlikazrutamAM caraNakaraNAnuyoga AdirUpe cAra vibhAga karavAmAM Avela na hoya, ane tenA dareka padamAM nayo pallavita karavAmAM Ave, to enA dvArA Atmahita kema karavuM teno bodha prAyaH jIvone thaI zake nahi. tethI te prakAranA aprasiddha mArgamAM upadezaka pravRtti kare to ghaNA yogya jIvone te zrutanA vacanothI kevI ucita pravRtti karavI joIe teno bodha thAya nahi; paraMtu apariNatinI prApti thAya. vaLI, koI zrotA kAMIka buddhivALA hoya, ane vaktA aprasiddha evA nayane pallavita karavAno prayatna kare, to te nayonA varNanathI tene kAMIka kAMIka bodha paNa thAya; paraMtu gaMbhIra evA RjusUtrAdi cAra nayonA tAtparyane jANIne paramArthane na prApta karI zake ane atipariNati thAya, to ucita vyavahAramArgano tyAga karIne nizcayapradhAna AtmAnI vicAraNA karavAmAM yatna kare, ane Atmahita sAdhI zake nahIM. arthAt nayonI vAto kAMIka samajI zake tevI mati hovA chatAM RjusUtrAdi cAra nayorUpa nizcayanaya ane naigamAdi traNa nayorUpa vyavahAranayanA paramArthane samajI zake tevI mati nahi hovAthI, nizcayanayanuM avalaMbana laIne vyavahAranI AcaraNAno tyAga kare, ane ucita vyavahArano tyAga kare tethI Atmahita sAdhI zake nahi. A rIte kAlikazrutamAM no pallavita karavAthI jIvo atipariNata ke apariNata thAya tevuM jaNAvAthI buddhimAna evA AryarakSitasUrijIe nayo utAravAnuM choDIne caraNakaraNAnuyogaAdi je cAra vibhAga karyA che te yogya karela che. A kathanathI e phalita thAya ke gAthA-37 mAM kahela ke uttAnamatithI padArthone pallavita karavAmAM upadezakanuM iSTa thatuM nathI, paraMtu je rIte zrotAne hita thAya te rIte suguru prajJApanIya evA ziSyane zAstrapadArthomAM kyAMka bhrama thayo hoya to mArga upara lAvavA prayatna karIne hita karI zake; jema ke kAlikazrutamAM AryarakSitasUrijIe zAstrane pallavita karavAno mArga baMdha karIne have pachI thanArA yogya jIvone ucita bodha thAya te mATe cAra anuyogo pRthapha karela che. ahIM vizeSa e che ke naigamaAdi sAta nayomAM prathamanA naigamAdi traNa navo vyavahAranaya upara jIve che ane pachInA RjusUtrAdi cAra no nizcayanaya upara Ave che, ane tene sAme rAkhIne, pU. yazovijayajI mahArAja sAhebe 350 gAthAnA stavananI 16 mI DhALamAM 13 thI 16 gAthAmAM kahela
Page #82
--------------------------------------------------------------------------
________________ 55 ratilakSaNasamuccaya prakraNa / gAthA : 42-43 che ke kAlikazrutamAM sarva nayo pallavita karavAmAM Ave to keTalAka jIvo apariNatine kAraNe, to keTalAka jIvo atipariNatinA kAraNe mArgano tyAga kare, mATe kAlikazrutamAM nayo utAravAno niSedha karyo che; ane zrotAvizeSane AzrayIne nayo utAravA jevA jaNAya to prAyaH naigamaAdi traNa nayo utAravA. AnAthI UlaTuM boTika zuddhanayane mukhyarUpe kahe che, te tenI UMdhI rIta che. jarA avataraNikA : gAthA-34 mAM kahela ke koIka prajJApanIya sAdhu zAstranA viSayavibhAgamAM moha pAme to, je dRSTithI te zAstranA viSayavibhAgane yoje che, tenAthI anya dRSTinA pakSapAtane sthApana karIne suzIla guru tene yathArtha bodha karAve che. tyAra pachI gAthA-37 mAM kahyuM ke te prajJApanIya sAdhu paNa te arthane te prakAre jANe che. tyArapachI kahyuM ke jo guru vistAra karavAnI matithI nayone pallavita kare to ziSyanuM hita thatuM nathI; kema ke je viSayavibhAgamAM ziSya moha pAmyo che, te ziSyane je dRSTino bodha che, tenAthI anya dRSTino bodha karAvavo e tenA mohanA nivartana mATeno ucita upAya che. tethI suzIla gurue te ziSyane anya dRSTimAM pakSapAta thAya tevo upadeza Apavo joIe. tenA badale jo guru je sthAnamAM ziSya bhrama pAmyo hoya tene dUra karavAne badale nayono vistAra kare to ziSyanuM hita thAya nahIM. te kathanane daSTAMtathI samajAvavA mATe gAthA-38-39mAM yukti ApI ke ApAtaramya mUDhanayavALuM boTika AdinuM vacana koI pallavita kare to tenAthI zrotAnuM hita thatuM nathI, kema ke tethI zrotAne atipariNati ke apariNati thavAthI ahita thAya che, mATe AryarakSitasUrijIe kAlikazrutane mUDhanayavALuM karyuM che. Ama chatAM kAlikazrutane mUDhanayavALuM karavAno paramArtha zuM che teno vicAra karyA vagara upadezaka nayone pallavita kare to zrotAne upakAra thato nathI. A kathana gAthA-42 sudhI karyuM tethI phalita thayuM ke jema boTikanuM vacana nathI pallavita karavuM ucita nathI tema prajJApanIya sAdhu viSayavibhAgamAM moha pAmatA hoya to temane bodha karAvavA mATe suguru anyatara pakSapAta batAve te ucita che, paNa vistAranI matithI badhA dRSTikoNo batAve te ucita nathI; kema ke tema karavAthI ziSyanuM hita thAya nahIM. vaLI, bIjuM paNa zuM kahe che, jethI ucita sthAne zAstranA tattvane joDIne prajJApanIya sAdhu hita sAdhI zake? te batAvavA arthe kahe che - gAthA : vakvatthAidisAe, aNNesu vi evamAgamatthesu / paDivajjai bhAvatthaM, niuNeNaM pannavijjato // 43 // vAkyArthAdidizA anyeSvapyevamAgamArtheSu / pratipadyate bhAvArthaM nipuNena prajJApyamAnaH // 43 / / * 'vi' mAM "pi' thI e kahevuM che ke ziSyane sUtranA viSayavibhAgamAM matimoha thayo hoya te sthAnamAM to guru je artha batAve che temAM to prajJApyamAna susAdhu bhAvArtha prApta kare che, paraMtu vAkyartha Adi dizAthI anya paNa AgamArthamAM prajJApyamAna evA susAdhu bhAvArthane prApta kare che.
Page #83
--------------------------------------------------------------------------
________________ 56 catilakSaNasamuccaya prakraNa / gAthA : 43 gAthArtha : e rIte gAthA-30 mAM kahyuM ke viSayavibhAgamAM moha pAmelA prajJApanIya sAdhune suzIla guru jyAre upadeza Ape tyAre te sAdhu gurue batAvela niravazeSa prajJApanane samyapha jANe che e rIte, anya paNa Agama arthamAM pUrvamAM kahyuM te sAta prakAranA sUtranA viSayavibhAganA je sthAnamAM matimoha thayo hoya tenA karatA anya paNa Agama arthamAM, nipuNa evA guru vaDe prajJApyamAna evA susAdhu vAkyartha Adi dizAthI bhAvArthane prApta kare che=edaMparcAIne prApta kare che. I43 bhAvArtha :- prajJApanIya sAdhune daMparza dvArA bodha : zAstrano viSayavibhAga atigaMbhIra hovAthI zAstravacanathI bhAvitamativALA evA susAdhu paNa kyAreka matimohane pAmIne zAstranA viSayavibhAganuM viparIta yojana kare che, ane te pramANe viparIta pravRtti karIne potAnuM hita sAdhI zakatA nathI. te vakhate tene joIne guNiyala guru temano matimoha dUra thAya te rIte zAstranA viSayavibhAgane batAve che ema pUrvamAM sthApana karyuM. vaLI, e rIte vAkyartha Adi dizAthI=vAyArtha, mahAvAkyartha, aidaMparyArthane batAvavAnA mArgathI, ziSyane ucita bodha karAve che, jethI te sAdhu mAtra padArthano bodha karIne zAstranA paramArthane jANyA vagara pravRtti karatA hoya to, te pravRttithI nivartana pAmIne zAstravacananA audaMparyArthane prApta karIne hitamAM pravRtti karI zake; kema ke zAstranA dareka vacanano audaMparyArtha hAthamAM na Ave to yogya sAdhu paNa hita sAdhI zake nahi. " jema ke zAstranuM vacana che ke "nA hiMthI sarvabhUtAni' "koI jIvanI hiMsA karavI joIe nahIM" A prakArano bodha e padArthabodha che. A padArthabodha mAtrane laIne hiMsAnI nivRtti ane ahiMsAnI pravRtti karavA koI Icche, to sAdhunI vihAraAdi ke locaAdinI kriyA paNa tene hiMsArUpa bhAse, ane zrAvakanI jinamaMdiranA nirmANanI kriyA ke pUjAnI kriyA paNa hiMsArUpa bhAse. A sthAnamAM suguru "ma hiMyAt sarvabhUtAni' e sUtranA padArthabodhavALA ziSyane tenA bhramanA nivAraNa mATe vAkyArtha, mahAvAkyarthano bodha karAvIne te vacananA aidaMparyArthane batAve che, jethI ziSya te vacanane ucita sthAne joDIne hitamAM pravRtti karI zake ane ahitathI nivRtti karI zake. te A rIte padArtha bodhaH "hiMcat sarvabhUtAni' e sUtrano "koI jIvanI hiMsA karavI joIe nahIM." A arthano bodha thAya che, te padArthabodha che. vAkyartha bodha : A padArthabodha karyA pachI cAlanArUpa vAkyArthabodha karAvavAmAM Ave che. mA hiMyAt sarvabhUtAni'' sUtranuM tAtparya zuM che? e prakAranI jijJAsAthI zaMkAnuM ubhAvana karavuM te cAlanA che, ane te vAkyartha bodharUpa che. ahIM zaMkA udbhave che ke "mA hiMsthAt sarvabhUtAni' sUtra anusAra to sAdhu vihAra, loca, tapa, upadeza Adi karI zake nahi; kema ke sUtra anusAra to bhagavAna koI paNa jIvanI hiMsA karavAno niSedha kare che, jyAre vihAranI kriyAmAM vAyukAyanI hiMsA thAya che, mATe sAdhu vihAra karI zake nahIM. locanI ane tapanI kriyAmAM paNa sAdhune kaSTa thAya che, tethI te paNa hiMsArUpa che, mATe sAdhu loca ane tapa paNa karI zake nahi. paraMtu bhagavAne to zAstramAM sAdhune hiMsA karavAno
Page #84
--------------------------------------------------------------------------
________________ yatilakSaNasamuccaya prakaraNa / gAthA : 43-44 niSedha karyA pachI paNa vihAra karavAno ane tapa-saMyamamAM prayatna karavAno kahela che. tethI sUtranuM tAtparya zuM che e prakAranI zaMkAnuM udbhAvana te cAlanA che, ane te vAkyArtha bodharUpa che. 57 mahAvAkyArtha bodha : A prakAranI cAlanArUpa zaMkAnuM je samAdhAna karavAmAM Ave te cAlanAnA pratyavasthAnarUpa che, jene mahAvAkyArtha kahevAya che. prastutamAM pratyavasthAna e che ke vihAraAdithI sAdhu sarvakSetramAM nirlepabhAve rahI zake che, ane loca, tapa AdithI sAdhu samabhAvanI vRddhi karI zake che ane sAdhune potAnA deha pratyenuM mamatva ghaTe che. tethI vihAra, loca, tapa Adi vivekI sAdhu mATe zubhabhAvano hetu che. tethI vivekI sAdhunA vihArAdimAM thatI hiMsA zubhabhAvano hetu hovAthI phaLathI ahiMsA che; ane bhagavAne je azubha bhAvano hetu hoya tevI hiMsAno niSedha karyo che. tethI ''mA hi~sthAt sarvabhUtAni'' sUtrathI vihAra AdinA niSedhanI prApti thatI nathI. A prakArano je bodha karAvavAmAM Ave che te mahAvAkyArtharUpa che. aidaMparyArtha bodha : A rIte mahAvAkyArthano bodha karyA pachI aidaMparyArtha batAvavAmAM Ave che ke je je pravRtti bhagavAnanA vacana anusAra che te te sarva pravRtti vItarAgatAnuM kAraNa hovAthI ahiMsArUpa che, ane je pravRtti bhagavAnanA vacanathI nirapekSa che te pravRttimAM bAhyathI ahiMsA dekhAtI hoya topaNa AtmAnA azubha bhAvarUpa hovAthI hiMsA che. tethI bhagavAnanI AjJA anusAra pravRtti karavI e "mA hiMsyAt sarvabhUtAni'' sUtrano audaMparyArtha bodha che. A rIte je je sthAnamAM prajJApanIya sAdhu mAtra padArthano bodha karIne viparIta pravRtti karatA hoya te te sthAnamAM nipuNa evA guru vAkyArtha Adi dvArA te sAdhune aidaMparyArthano bodha karAve che, jethI prajJApanIya sAdhu hitamAM pravRtti karIne Atmahita sAdhI zake che. II43mA avataraNikA : pUrvamAM sthApana karyuM ke suguru prajJApanIya sAdhune viSayavibhAgamAM bhrama thayo hoya to anyataranA pakSapAtane kahIne tene samyak bodha karAve, ane sUtronA mAtra padArthano artha karIne viparIta pravRtti karatA hoya to vAkyArNAdi dizA dvArA aidaMparyArthano bodha karAve, jethI te sAdhu zAstranA viSayavibhAgane samyak joDe ane zAstravacanonA aidaMparyArthane jANe, ane ucita pravRtti karIne hita sAdhI zake. have je sAdhu prajJApanIya nathI, tene prajJApanIya jANIne suguru prakRtithI madhura paNa vacana kahe to zuM thAya ? te vyatirekathI batAve che. - gAthA H jo na ya pannavaNijjo, guruvayaNaM tassa pagaimahuraM pi / pittajjaragahiassa va, guDakhaMDaM kaDuamAbhAi // 44 // yo na ca prajJApanIyaH guruvacanaM tasya prakRtimadhuramapi / pitajvaragRhItasyeva guDakhaNDaM kaTukamAbhAti // 44 //
Page #85
--------------------------------------------------------------------------
________________ 58 catilakSaNasamuccaya prakraNa / gAthA : 44-45 gAthArtha : pittavarathI gRhita=pittajvaravALAne, goLa-khAMDa jema kaDavA lAge che, tema je sAdhu prajJApanIya nathI tene guranuM prakRtithI madhura paNa vacana kaDavuM lAge che. I44l * "VrUmag fpa' mAM 'pa' thI e kahevuM che ke gurunuM prakRtithI amadhura vacana to kaDavuM lAge che, paNa prakRtithI madhura vacana paNa kaDavuM lAge che. bhAvArtha : zarIramAM pittanA udrakane kAraNe koIne tAva Avato hoya tyAre tene goLa-khAMDa je pUrvamAM priya lAgatAM hatAM te paNa kaDavAM lAge che te rIte je sAdhunuM citta avicAraka rIte potAnI mAnyatA pratye baddha AgrahavALuM che tevA sAdhune AtmakalyANamAM atyaMta upakAraka evuM madhura paNa gurunuM vacana upakAraka lAgatuM nathI, paraMtu jyAM potAnI mati nivezavALI che tyAM sUtrane joDavA mATe yatna kare che; ane tevA sAdhu saMyamanI kaThora AcaraNa karatA hoya topaNa paramArthathI duraMta saMsAramAM bhaTakanArA che. mATe bAhya AcaraNA sArI pALatA hoya to paNa aprajJApanIyatA doSane kAraNe te bhAvasAdhu nathI. I44 trIjuM lakSaNa - "uttamazraddhA avataraNikA : gAthA-3-4mAM cAritrInAM sAta lakSaNo batAvyAM, tyArapachI gAthA-5 thI 30 sudhI cAritrInuM prathama lakSaNa mArgAnusArIbhAva batAvyuM, tyArapachI gAthA-31thI 44mAM mArgAnusAritAthI bhAvitamativALA sAdhu prajJApanIya che, tethI cAritrInuM bIjuM lakSaNa prajJApanIyatA' spaSTa karyuM. have prajJApanIya sAdhumAM uttamazraddhA hoya che te batAvavA mATe cAritrInuM trIjuM lakSaNa 'uttamazraddhA che, te gAthA-4pathI batAve che - gAthA : pannavaNijjassa puNo, uttamasaddhA have phalaM jIse / vihisevA ya atattI, sudesaNA khaliaparisuddhI // 45 // prajJApanIyasya punaruttamazraddhA bhavetphalaM yasyAH / vidhisevA cAtRptiH sudezanA skhalitaparizuddhiH // 45 // gAthArtha : prajJApanIya sAdhune vaLI uttamazraddhA hoya che, jenuM uttamazraddhAnuM, phaLa : vidhisevA, atRmi, sudezanA ane rakhalitaparizuddhi che. Ir4pa bhAvArtha - je sAdhune bhAvathI cAritrano pariNAma che te sAdhu haMmezAM bhagavAnanA vacana anusAra sarva kriyAo kare che mATe mArgAnusArI che, ane mArgAnusArI hovAne kAraNe prajJApanIya hoya che. AthI kadAca anAbhogathI
Page #86
--------------------------------------------------------------------------
________________ catilakSaNasamuccaya prakraNa / gAthA : 45 59 kyAMka zAstrano viparIta bodha thayo hoya to suguru tene yathArtha bodha karAve che. AvA prajJApanIya sAdhumAM uttama koTinI zraddhA hoya che arthAt ene bhagavAnanA vacanamAM evI uttama koTinI ruci che ke je zaktinA prakarSathI bhagavAnanAM vacanone jANavA mATe yatna karAve. ane bhagavAnanAM vacano jANIne te prakAre jIvanamAM utAravA mATe yatna karAve. joke samyagdaSTine paNa bhagavAnanA vacana pratye sthira zraddhA hoya che, topaNa bhagavAnanA vacana anusAra saMyamamAM ucita pravRtti karAve tevI uttamazraddhA jevI cAritrIne hoya che, tevI uttamazraddhA samyagdaSTine nathI. cAritrInI A uttamazraddhAnAM cAra kAryo che : (1) vidhisevA, (2) atRpti, (3) sudezanA ane (4) alita parizuddhi. (1) vidhisevA : bhAvasAdhu bhagavAnanA vacanano yathArtha bodha karIne leza paNa pramAda vagara sarva kriyAo vidhipUrvaka kare che, te uttamazraddhAnuM kArya che. (2) atRptiH uttamazraddhAvALA muni bhagavAnanA vacanane jANavA mATe ane jANIne jIvanamAM utAravA mATe sadA yatnazIla hoya che, paraMtu yatkiMcit bodhamAtramAM ke yatkiMcit AcaraNAmAtramAM temane saMtoSa thato nathI. tethI AvI uttamazraddhAvALA sAdhu dIkSA lIdhA pachI zaktinA prakarSathI grahaNazikSA ane AsevanazikSAmAM sadA atRptivALA hoya che, te uttamazraddhAnuM kArya che. (3) sudezanAH uttamazraddhAvALA sAdhu pratidina grahaNazikSA ane AsevanazikSA dvArA krame karIne prAyaH zAstranA paramArthane jANanArA bane che, ane zAstranA paramArthanuM jJAna thayA pachI temane jJAna thAya che ke bhagavAne A sanmArganuM sthApana karIne jagata upara mahAna upakAra karyo che, jenA phaLarUpe Aje huM saMyamanA uttama bhAvone pAmyo chuM. bhagavAnane mArA upara A mahAna RNa che. jo bhagavAne A mArga na sthApyo hota to Aje huM bhAvathI kevo daridrI hota ! tethI potAne je bhagavAnano mArga maLyo che tenuM RNa adA karavA arthe, bhagavAnano mArga jagatamAM kema pratiSThAne pAme, jethI potAnI jema anya jIvo paNa bhagavAnanA zAsanane pAmIne hita sAdhe, tevA AzayathI gItArtha thayA pachI te sAdhu yogya jIvone sudezanA Ape che, te uttamazraddhAnuM kArya che. vaLI, sAdhu sudezanA ApavA samartha thayA na hoya, chatAM vicAryA vagara yatkiMcit bodhamAtranA baLathI upadezamAM pravRtti kare to teomAM uttamazraddhA nathI; kema ke uttamazraddhAvALA sAdhu dezanAnI zakti pragaTa thayA pachI ja sudezanA ApIne sanmArgano vistAra kare che, ane aniSpanna bhUmikAvALA sAdhu bIjAnA kalyANanA AzayathI paNa upadezamAM pravRtti karatA hoya to paNa jIvonA hitane badale ahitanuM kAraNa bane. tethI uttamazraddhAvALA sAdhu tevuM karatA nathI. (4) alita parizuddhi : A rIte uttamazraddhAvALA sAdhu vidhipUrvaka AcAro pALatA hoya ane zaktinA prakarSathI atRptine kAraNe grahaNazikSA ane AsevanazikSAmAM yatna karatA hoya ane niSpanna thayA pachI sudezanA paNa ApatA hoya, Ama chatAM, anAbhogathI paNa kyAreka vidhimAM skUlanA thaI hoya ke grahaNazikSA ane AsevanazikSAmAM skUlanA thaI hoya ke dezanAmAM paNa kyAMka skUlanA thaI hoya, to zAstravidhi anusAra tenI avazya zuddhi kare che; kema ke teo jANe che ke sArI rIte sevAyelo
Page #87
--------------------------------------------------------------------------
________________ 60 catilakSaNasamuccaya prakraNa / gAthA : 45-46-47 paNa saMyamadharma skUlanAvALo hoya ane zuddhi na karavAmAM Ave to virAdhita cAritra bane, ane virAdhita cAritravALA jIvo saMsArano zIghra uccheda karI zakatA nathI. mATe susAdhu thayelI skUlanAnI zuddhi karIne cAritranI vizuddhi kare te uttamazraddhAnuM kArya che. I4pI uttamazraddhAnuM prathama kArya - vidhisevA avataraNikA : pUrvagAthAmAM batAvyuM ke prajJApanIya sAdhune uttamazraddhA hoya che ane te uttamazraddhAnAM cAra kAryo batAvyAM. have uttamazraddhAnuM prathama kArya "vidhisevA' gAthA-46 thI 65 sudhI batAve che - gAthA : saddhAlU sattijuo, vihisAraM ceva sevae kiriyaM / tatpakkhavAyahINo, Na have davvAidose vi // 46 // zraddhAluH zaktiyuto vidhisArameva sevate kriyAm / tatpakSapAtahIno na bhaved dravyAdidoSe'pi // 46|| gAthArtha : zraddhALu ane zaktithI yukta evA sAdhu vidhipUrvaka sevavAnI zaktithI yukta evA sAdhu, sAdhvAcAranI kriyAne vidhisAra jagavidhianusAra ja seve che, dravyAdi doSamAM paNa tenA pakSapAtathI hIna=vidhinA pakSapAtathI hIna thatA nathI. jA. TravyAritogi' mAM "maNi' thI e kahevuM che ke dravyAdidoSo na hoya to to sAdhu vidhinA pakSapAtathI hIna thatA nathI, paNa dravyAdidoSomAM paNa sAdhu vidhinA pakSapAtathI hIna thatA nathI. bhAvArtha : saMyama grahaNa karyA pachI bhAvathI saMyamI sAdhumAM uttamazraddhA hoya che ane temanI indriyo ane mana saMvRta hoya che. vaLI, vidhipUrvaka kriyA karavAnI zaktithI paNa teo yukta hoya che. tethI AvA sAdhu saMyamanI sarva kriyAo vidhipUrvaka seve che, chatAM dravya, kSetra ane kALa pratikULa hoya to bAhya rIte samyapha vidhinuM pAlana asaMbhava bane, topaNa uttamazraddhAvALA sAdhumAM vidhi sevavAno pakSapAta leza paNa hIna thato nathI. tethI viparIta dravya, kSetra ane kALamAM paNa jeTalI vidhi sevI zakAya tema hoya teTalI vidhi sevavAmAM teo leza paNa pramAda karatA nathI; ane dravya, kSetra, kALanuM vaikalya na hoya to, uttamazraddhAvALA sAdhune jema vidhi sevavAno aMtaraMga pariNAma che, tema vidhipUrvakanI bAhya AcaraNA paNa hoya che. ll46 avataraNikA :- pUrvagAthAmAM kahyuM ke uttamazraddhAvALA muni vidhisAra kriyA seve che ane dravyAdinA doSamAM paNa vidhinA pakSapAtathI hIna thatA nathI. te vAta daSTAMtathI batAvatAM kahe che -
Page #88
--------------------------------------------------------------------------
________________ yatilakSaNasamuccaya praNa / gAthA : 47-48 gayA : jaha sammamuTThiANaM, samare kaMDAiNA bhaDAINaM / bhAvo na parAvattai, emeva mahANubhAvassa // 47 // yathA samyagutthitAnAM samare kANDAdinA bhaTAdInAM / bhAvo na parAvartate evameva mahAnubhAvasya // 47 // 61 gAthArtha : je pramANe samyak utthita evA subhaTone yuddhamAM zarIramAM lAgelAM bANAdi vaDe bhAva=zatrunI sAme yuddha karavAno pariNAma, parAvartana pAmato nathI, e rIte ja mahAnubhAvane=bhagavAnanI AjJAnA pAlanamAM atyaMta rasika evA sAdhune paNa jANavuM. (dravyAdinA vaiSamyamAM paNa vidhi sevavAno bhAva parAvartana pAmato nathI.) II4ll TIkA H yathA samyak=svaucityAnatilaGghanena, utthitAnAM unmIlitAdhyavasAyAnAm, bhaTAdInAM subhttaaddInAM, samare-saMgrAme, jANDAvinA=zarIratanavALAtinA bhAvaH-pratijJAtavyavasAyaH, na parAvarttata= nAnyathA bhavati, pratyuta svAmyAjJApAlanaparAyaNatvena ratikelikupitakAntAkarNotpalatADanAdivat pramodAyaiva bhavati, evameva mahAnubhAvasya = vItarAgAjJApAlane'tyantarasikasya sAdhordravyAdivaiSamye'pi na bhAvaH parAvarttate, kintu pravarddhata iti draSTavyam / subhaTadRSTAntena dravyavaiSamye bhAvAvicchittinidarzitA, AdinA saurASTrAdidezotpannAnAmapi dhIrANAM magadhAdidezagamane'pi dhairyAvicalanavat subhikSa iva durbhikSe'pi dAnazUrANAM dAnavyasanAkSobhavat bubhukSAdivyasane'pi siMhAdInAM tRnnaadygraasavat kSetrAvaiiSamyupi bhAvAvighdhittimAMvanIyA // ( upadezarahasya // 8 // ) bhAvArtha : je subhaTo svAmIne atyaMta vaphAdAra hoya che teone yuddhabhUmimAM potAnA aucityanuM ullaMghana karavAno pariNAma hoto nathI, ane tevA samyag utthita subhaTo zatru sAme yuddha karatA hoya tyAre zatrunuM bANa zarIra u5ra lAge to te pIDAthI vyAkuLa to thatA nathI, paraMtu vizeSa prakAranA utsAhathI zatrunI sAme yuddha karavA mATe kaTibaddha thAya che. te rIte bhagavAnanI AjJAnA pAlanamAM atyaMta rasika evA sAdhune, saMyamane anukULa dravya-kSetrAdi na hoya topaNa bhagavAnanI AjJAnA pAlanano pariNAma leza paNa parAvartana pAmato nathI, paraMtu viSama sthitimAM vizeSa prakArano yatanAno pariNAma vRddhivALo thAya che. TIkAmAM subhaTanA dRSTAMtathI, dezAMtaragamanamAM dhairyavALAnA dRSTAMtathI, dAnazUrAnA dRSTAMtathI, ane bhUkhyA paNa siMhanA dRSTAMtathI bhAvasAdhunA vidhisevanA pariNAmanI nivRtti thatI nathI, tema batAvela che. 47NA avatariNakA : uttamazraddhAvALA sAdhune vidhipUrvaka kriyA sevavAno pakSapAta viSama saMjogomAM paNa hIna thato nathI, temAM bIjuM dRSTAMta batAve che -
Page #89
--------------------------------------------------------------------------
________________ 62 gAthA : yatilakSaNasamuccaya praNa / gAthA : 48-49 mAiguNaguNo mahuarassa tappakkhavAyahINattaM / paDibaMdhe vi na kaiA, emeva muNissa suhajoge // 48 // mAlatIguNajJasya madhukarasya tatpakSapAtahInatvam / pratibandhe'pi na kadAcidevameva muneH zubhayoge // 48 // gAthArtha : jema mAlatIpuSpanA guNane jANanAra evA bhramarane pratibaMdhamAM paNa=mAlatIpuSpanI aprAptimAM paNa, mAlatInA puSpa pratyeno pakSapAta kyAreya hIna thato nathI, e rIte ja zubha yogamAM munino paNa. (pakSapAta hIna thato nathI). Il48nA TIkA H mAlatIguNajJasya=mAlatIparimalacArimAnubhavaikamagnacetasaH, madhukarasya = bhramarasya, pratibandhe'pi = kuto'pi hetostadaprAptAvapi tatra = mAlatyAM yaH pakSapAto = bahumAnanairantaryAtmA taddhInatvaM = tadvikalatvaM kadAcidapi na bhavati evameva munezcaraNapariNAmavataH zubhayoge svAdhyAyadhyAnavinayavaiyAvRttyamAnAdirUpe dravyavaiSamyarUpe pratibandhe'pi pakSapAtahInatvaM na bhavati, yathAzaktyanuSThAnena mAtRsthAnAnAsevanena ca tatraiva cetasaH pratibandhAt / ( upadezarahasya // 89 // ) bhAvArtha : bhamarAne mAlatIpuSpanI gaMdha atyaMta priya hoya che; chatAM evA koIka saMyogomAM mAlatIpuSpa na maLe topaNa bhamarAne mAlatIpuSpa pratyeno pakSapAta kyAreya ocho thato nathI. e rIte cAritranA pariNAmavALA munine dravyanuM vaiSamya utpanna thAya tyAre svAdhyAya Adi pravRtti na karI zake topaNa svAdhyAya, dhyAna, vinaya, vaiyAvacca AdirUpa zubha yogamAM leza paNa pakSapAta ocho thato nathI, ane viSama saMyogomAM paNa zakti anusAra svAdhyAya AdimAM yatna kare che; paraMtu aMtaraMga rIte mAyA karIne manane samajAvatA nathI ke saMyoga viSama che tethI svAdhyAya thato nathI. muni viSama saMyogomAM paNa zaktine gopavyA vinA je kAMI saMbhavita che temAM sudRDha yatna kare che; kema ke jema bhamarAne mAlatInA puSpanI sugaMdha pratye pakSapAta che, tema susAdhune nirjarAnA upAyabhUta svAdhyAya AdimAM atyaMta pakSapAta che. II48 // avataraNikA : gAthA-46mAM sthApana karyuM ke dravyAdinA doSamAM paNa uttamazraddhAvALA sAdhune vidhizuddha kriyA karavAno pakSapAta hIna thato nathI. tyAM prazna thAya ke uttamazraddhAvALA munine vidhino pakSapAta hovA chatAM paNa saMyoganI viSamatAne kAraNe pravRtti thatI nathI tyAre phaLanI prApti kema thaI zake ? arthAt na thaI zake; kema ke vidhipUrvaka karavAnI icchAthI phaLa maLatuM nathI, paraMtu vidhipUrvaka karavAnI icchA thayA pachI te pramANe pravRtti thAya to phaLa maLe che. A prakAranI zaMkAnA nivAraNa mATe kahe che
Page #90
--------------------------------------------------------------------------
________________ catilakSaNasamuccaya prakraNa | gAthA : 49 gAthA : apayaTTo vi payaTTo, bhAveNaM esa jeNa tassattI / akkhaliA niviDAo, kammakhaovasamajogAo // 49 // apravRtto'pi pravRtto bhAvenaiSa yena tatzaktiH / askhalitAnibiDAtkarmakSayopazamayogAt // 49 // gAthArtha : apravRtta evA paNa A=viSama saMyogonA kAraNe apravRtta evA paNa bhAvasAdhu, bhAvathI pravRtta che; je kAraNathI tenI zakti=saddhavRttinI zakti, nibiDa evA karmanA kSayopazamanA yogathI akhalita che. III TIkA :___apravRtto'pi pratibandhAt dravyakriyAmavyApRto'pi, bhAvena-paramArthena pravRtta eSa zubhabhAvavAn yena kAraNena tacchaktiH=satpravRttizaktiH askhalitA-avyAhatA, nibiDAt-vajrAzmavad durbhedAt karmakSayopazamayogAt satpravRttipratipanthicAritramohanIyakarmakSayopazamasambandhAt / itthaM cAtra zakye zaktyasphoraNavinAkRtaH zubhabhAva eva svagatanirjarAlAbhaheturabAhyatvAccaitatphalasya bAhya pravRttyabhAve'pi na kSatiriti phalitam // 10 // bhAvArtha : je sAdhune uttamazraddhA che te sAdhu zaktinA prakarSathI svAdhyAya Adi zubha yogamAM sadA pravRtta che. Ama chatAM koIka dravyAdi sAmagrInA vaikalyanA kAraNe svAdhyAya Adi kriyA karI zake nahIM, topaNa svAdhyAya Adi karavAno pariNAma te sAdhumAM paramArthathI jvalaMta varte che. tethI je kAMI svAdhyAyAdi saMbhavita che te svAdhyAya AdimAM te sAdhu yatna kare che, tethI paramArthathI svazakti anusAra ucita pravRttimAM te sAdhu yatnavALA che; kema ke vajanA patthara jevA bhedI na zakAya tevA prakAranA karmanA kSayopazamabhAvane kAraNe=cAritramohanIyanA kSayopazamabhAvane kAraNe satyavRtti karavAno pariNAma te sAdhumAM leza paNa khulanA pAmato nathI. AnAthI e phalita thAya ke je sAdhu bAhyathI zakya hoya te sarvamAM yatna karatA hoya ane aMtaraMga rIte pUrNa vidhi pramANe karavAnA pariNAmavALA hoya, to uttarottara cAritranI vRddhi thAya tevI nirjarA thAya che. jema jIraNa zeThamAM bhagavAnane vivekapUrvaka dAna ApavAno pariNAma vartato hato, chatAM bhagavAnanA AgamananA abhAvane kAraNe dAnanI pravRtti na thaI, topaNa bhAvadAnanA pariNAmathI nirjarArUpa phaLanI prApti thaI. tema bAhya saMyogonI vikalatAne kAraNe susAdhu bAhya pravRtti na karI zake topaNa vidhizuddha kriyAno asmalita pariNAma hovAthI cAritranA phaLarUpa nirjarAnI prApti thAya che. NI49mAM
Page #91
--------------------------------------------------------------------------
________________ 64 catilakSaNasamuccaya prakraNa | gAthA : 50-51 avatarazi: gAthA-47 thI 49mAM daSTAMtathI batAvyuM ke uttamazraddhAvALA sAdhu vidhimAM pakSapAtavALA hovAthI dravyAdinA doSamAM bAhyathI apravRtta hovA chatAM paNa bhAvathI vidhimAM pravRtta che. te vAtane anya daSTAMtothI 48 42vA mATe 4 cha - gAthA : niruo bhujjarasannU, kiMci avatthaM gao asuhamannaM / bhuMjai tammi na rajjai, suhabhoaNalAlaso dhaNiaM // 50 // nIrujo bhojyarasajJaH kAMcidavasthAM gato'zubhamannam / bhunakti tasminna rajyate zubhabhojanalAlaso bADham // 50 // gAthArtha : nirogI, bhojya padArthanA rasane jANanAro, koIka avasthAne pAmelo koIka viSama avasthAne pAmelo puruSa, azubha annane vApare che, paraMtu atyaMta zubha bhojananI lAlasAvALo evo te temAMs azubha bhojanamAM, rAga karato nathI gRddhine karato nathI. ApaNA TIs:___ nIrujo-jvarAdirujArahito bhojyAni-khaNDakhAdyAdIni teSAM rasamAsvAdavizeSaM jAnAtIti bhojyarasajJaH, kAmapyavasthAM-duSkAladAridrayAdidazAM gataH-prAptaH sannazubhamaniSTamannaM bhojanaM bhuJjAno na tasminnazubhAnne rajyati-gRddhimupaiti / tathAhi saMbhavatyetat kadAcit suhabhattalAliovi hu, dukkAladAriddabhihuo puriso / bhakkaDayabhasTTAI, bhuMjai taha kaMDuyaM kaMTiM // 1 // kaDDayarasaM ca guyAraM, araNidalAI kuDijharAIyaM / bhuJjai jaNo chuhatto, taruchalI hillijhillAi // tti // nacAsau teSu guddhimAdhatte zubhabhojanalAlaso-viziSTAhAralampaTo 'laGghayAmyetAM kudazAM tataH subhikSaM prApya punarapi zobhanamAhAraM bhokSye iti manorathavAn 'dhaNiyaM ti bADhamiti / (dharmaratna pra. gA. 92) evaM dRSTAntamabhidhAya dArTAntikayojanAmAha - gAthA : iya suddhacaraNarasio, sevaMto davvao viruddhapi / saddhAguNeNa eso, na bhAvacaraNaM aikkamai // 51 //
Page #92
--------------------------------------------------------------------------
________________ yatilakSaNasamuccaya prakraNa / gAthA : 50-51 E4 evaM zuddhacaraNarasikaH sevamAno dravyato viruddhamapi / zraddhAguNenaiSa na bhAvacaraNamatikrAmati // 51 // gAthArtha : zatAyA-40mAdRSTAMta tApyuM me zata, zuddha yAzinA rasiDa, dravyathIlAva AyarayAthI, viruddha paNa nityavAsAdirUpa viruddha paNa, sevatA evA AebhAvasAdhu, zraddhAguNanA kAraNe bhAvacAritranuM atikramaNa karatA nathI. pa1 :____ iti evaM kubhaktabhogadRSTAntena zuddhacaraNarasiko-niSkalaGkasaMyamapAlanotsAhavAn sevamAno dravyato-bAhyavRttyA viruddhamAgamaniSiddhaM nityavAsAdikam, apizabdAdekAkitvamapi zraddhAguNenasaMyamArAdhanalAlasatvapariNAmena na-naiva bhAvacaraNaM-pAramArthikacAritramatikrAmati-aticarati zrIsaMgamasUrivat / tathA coktam - davvAiyA na pAyaM, sohaNabhAvassa huMti vigdhakarA / bajjhakiriyAu vi tahA, havaMti loevi siddhamiNaM // 1 // daiyAkanuppalatADanaM va suhaDassa nivvuI kuNai / pahuNo ANAe patthiyassa kaMDaMpi laggaMtaM // 2 // jaha ceva sadesaMmi, taha paradesevi calai nahu sattaM / maNavaMchiyaMmi kajje, Araddhe dhIrapurisANaM // 3 // kAlovi hu dubbhikkhAilakkhaNo na khalu dANasUrANaM / bhiMdai AsArayaNaM, avi ahiyayaraM visohei // 4 // evaM ciya bhavvassavi, carittiNo na hi mahANubhAvassa / sahasAmAyArigao, bhAvo pariyattai kayAvi // 5 // kiJca - jo hojjau asamattho, rogeNa va pillio jhuriyadeho / savvamavi jahA bhaNiyaM, kayAi na tarijja kAuM je // 6 // sovi ya niyayaparakkamavavasAyadhiIbalaM agRhaMto / muttUNa kuDacariyaM, jai jayae to avassa jaI // 7 // iti / zrIsaMgamasUrikathA punarevam - iha sirisaMgamasUri, dUrIkayasayalagurupamAyabharo / annANadArudAruNadavahuyavahasarisasamayadharo // 1 // paisamayamuttaru ttaravisuddhapariNAmahaNiyapAvoho / naganagaragAmamAisu, navakappapakappiyavihAro // 2 //
Page #93
--------------------------------------------------------------------------
________________ 66 o tathA aitivvapavarasaddhAvasapariNayasuddhabhAvacAritto / jaMghAbalaparihINo, kullAgapuraMmi vihiyaThiI // 3 // vaTTaM dubbhikkhe, kayajaNadukkhe kayAvi so bhayavaM / pavayaNamAyAparipAlaNujjayaM ujjayavihAraM // 4 // AhiMDiya bahudesaM, avadhAriya sayaladesabahubhAsaM / sIhaM nAmaNagAraM gaNAhivatte nirUveI // 5 // bhai ya jaivi mahAyasa ! saya taM muNasi sayalakaraNijjaM / AyAta vicitiya iya vuccasi tahavi amhehiM // 6 // ullasirapavarasaddho caraNabharaM duddharaM dharijja sayA / sItaM sIsagaNaM miumahuragirAi sArijjA // 7 // - jIhAevi lihato, na bhaddao jattha sAraNA natthi / daMDeNavi tADanto, sa bhaddao sAraNA jattha // 8 // jaha sIsAiM nikitai, koI saraNAgayANa jaMtUNaM / evaM sAraNiyANaM, Ayario asArao gacche ||9 // -- davvAiapaDibaddho amamo viharijja vivihadesesu / aniyayavihArayA jaM jaINa sutte viNiddiTThA // 10 // tathAhi - yatilakSaNasamuccaya prakaraNa / gAthA : 50-51 anieyavAso samudANacAriyA, annAyauMchaM pairikkayA ya / appovahI kalahavivajjaNA ya, vihAracariyA isiNaM pasatthA // 11 // iccAi kahiya vutto, so evaM vaccha ! vihara annattha / mA ome ittha Thio, sIsagaNo esa sIijjA // 12 // egAgIvi ahaM puNa, pahINajaMghAbalo abaladeho / analo vihariumannattha to ihaM ceva ThAissaM // 13 // iya bhaNiya muNI vuttA, vacchA ! sacchAsayA sayAkAlaM / kulavahunAeNa imaM mA muMcijjaha kayAvi tume // 14 // tiNNucciya bhavajalahI, eyapasAyA suheNa tubbhehiM / saMpai imiNA saddhi, kuNaha vihAraM mahAbhAgA ! // 15 // iha suNiya sumuNivaiNo, te muNiNo sUricaraNaThaviyasi / muMcatA guru virahutthasoyauppanna subharaM // 16 // paDipunnamannubhararuddhakaMThauTThitagaggara girillA / guruvayaNaM paDikUliumacayaMtA dukkhasaMtattA // 17 // kahamavi namiuM guruNo, avarAhapae khamAviDaM niyae / omAidosarahie dese pattA vihAreNa // 18 // saMgamagurUvi khittaM, navabhAgIkAu kAyaniravikkho / vIsuM vasahIgoyaraviyArabhUmAisu jaei // 19 //
Page #94
--------------------------------------------------------------------------
________________ catilakSaNasamuccaya prakraNa | gAthA : 50-51 suddhikae gurupAse, kayAvi sIheNa pesio datto / so puvvavasahisaMThiyasUriM daTuM viciMtei // 20 // kAraNavasA na kIrai, khitte avarAvare jai vihAro / navanavavasahivihAro, kIsa eehiM paricatto ? // 21 // tA esa siDhilacaraNo, khaNaMpi na khamo imeNa saMvAso / evaM ciMtiya vIsuM, samIvavasahIi so ThAi // 22 // bhikkhAsamae guruNA, saha hiMDanto visiTramAhAraM / dubbhikkhavasA alahaMtao ya, jAo tattha kasiNavayaNo // 23 // taM taha nievi sUrI, kammivi Isaragihe gao tattha / revaidoseNego, sayA ruyaMto sisU atthi // 24 // so dAuM cappuDiyaM, guruNA bhaNio ya bAla ! mA ruyasu / guruteyaM asahantI, jhaDatti sA revaI naTThA // 25 // jAo bAlo suttho, tajjaNago gahiya moyage patto / guruNA karuNAnihiNA, davAviyA te u dattassa // 26 // aha muNipahuNA bhaNiyaM, taM gacchasu datta ! saMpayaM vasahiM / ahayaMpi AgamissaM, paDipunnaM kAu samuyANaM // 27 // saDagihamegamimiNA, cirAu maha daMsiyaM sayaM ahuNA / sesesu gamI datto, iya ciMtaMto gao vasahiM // 28 // guruNovi aMtapaMtaM, gahiuM sucireNa AgayA vasahiM / pannagabilanAeNaM, bhuMjaMti tayaM samayavihiNA // 29 // AvassayavelAe, Aloiya sUriNo samuvaviTThA / so nisiyaMto guruNA, Aloisu saMmamiya vutto // 30 // sa bhaNaDa tabbhehiM ciya, saha paribhamio mhi kimiha viyaDemi / Aha gurUsisuvisayaM, suhumaM naNu dhAipiMDaM ti // 31 // datto tao durappA, aNappasaMkappakappaNAbhihao / liMbukkaDakaDuyagirAi, muNivaraM pai imaM bhaNai // 32 // rAIsarisavamittANi, paricchadANi picchasi / appaNo billamittANi, pAsaMtovi na pAsasi ? // 33 // iya bhaNiya gao eso, niyavasahi tayaNu tassa sikkhatthaM / puradevayAi sigdhaM viuvviyaM duddiNaM garuyaM // 34 // phuDaphuTTamANabaMbhaMDabhaMDaravavirasajalaharArAvaM / / so nisuNaMto bhayabharakhalaMtavayaNo bhaNai sUriM // 35 // bhayavaM ! bIhemi ahaM, Aha guru ehi mama sayAsaMmi / sa bhaNai timirabhareNaM, disividisi neva picchAmi // 36 // dIvasihaM va jalaMti, niyaMguliM khelaladdhiNA kAuM / daMseUNa ya guruNA, so vutto vaccha ! ehi io // 37 // duTThappA, jaMpai dIvovi asthi kimimassa ? / to paccakkhIhouM, evaM vutto sa devIe // 38 // hA ! duTThaseha ! ninneha ! dehagehAimukkapaDibandhe / muNinAhaMmi imaMmivi, evaM ciMtesi nilajja ! // 39 //
Page #95
--------------------------------------------------------------------------
________________ 68 yatilakSaNasamuccaya prakaraNa / gAthA : 50-51-52 vasahivihArakameNaM, puNovi ittha TThiyaM sugurumeyaM / pAvika ! tukuDathambiTTu ! mannama mithitAttti rAjA aMtapaMtabhoyaNaparaMpi kappesi muddha ! rasagiddhaM / dhiddhI laddhisamiddhapi dIvajuttaM payaMpesi // 41 // davvAidosavasao, bIyapayaThievi suddhasaddhAe / bhAvacarittapavitte, kiha avamannasi ime guruNo ? // 42 // iya aNusiddho, so devayAi saMjAyagaruyaaNutAvo / gurupalaggo khAmai, puNo puNo niyayamavarAhaM // 43 // AloiyAiyAro, datto gurudattavihiyapacchitto / viNaujjuo sunimmalacArittArAhago jAo // 44 // saMgamasUrIvi ciraM, vihisevAvallipallavaNaho / niruvamasamAhijutto, sugaI patto gayakileso // 45 // itthaM vizuddhavidhisevanatatparasya zrIsaMgamasya sugurozcaritraM nizamya / dravyAdidoSanihatA api sAdhulokAH, zraddhAM vidhatta caraNe pravarAM pavitre // 46 // // iti saMgamasUrikathA // ( dharmaratnaprakaraNam gAthA - 93 ) bhAvArtha : koI puruSa rogAdi rahita zarIravALo hoya, suMdara bhojananA guNone jANanAro hoya ane tene suMdara bhojana karavAnI lAlasA paNa hoya, Ama chatAM duSkALa hoya ke daridra avasthA prApta thayelI hoya ane tenA kAraNe tene suMdara bhojana na maLatuM hoya to tuccha ane asAra bhojana paNa karIne zarIrane TakAve che, chatAM tuccha ane asAra bhojanamAM tene leza paNa rAga thato nathI. tevI rIte mokSanI eka kAmanAvALA muni zuddha AcaraNAnA rasika hoya che; chatAM koIka evA saMyogone kAraNe bAhyathI sthiravAsa ke ekAkIvAsa karatA hoya topaNa saMyamaArAdhanAnI lAlasAnA pariNAmarUpa zraddhAguNa hovAne kAraNe temAM Asakta thatA nathI ane pAramArthika cAritranA pariNAmarUpa bhAvacAritranuM atikramaNa karatA nathI. jema saMgamasUri jaMghAbaLa kSINa thavAnA kAraNe nityavAsa karIne rahelA hovA chatAM potAnI zakti pramANe eka nagaramAM rahIne dara mahine sthAna pheravIne navakalpI vihAra karatA hatA. tethI bhagavAnanI AjJAnA pAlanano adhyavasAya jIvaMta hato, ane svazakti anusAra eka ja nagaramAM sthAnanA parAvartanarUpa navakalpI vihArane kAraNe vastutaH eka nagaramAM nivAsarUpa nityavAsa hovA chatAM lezapaNa kSetrano pratibaMdha nahi thavAthI sarvatra apratibaddha mAnasarUpa bhAvacAritrano atikrama thayo nahi. 50-51 // avataraNikA : gAthA-50-51mAM deSTAMtathI batAvyuM ke dravyathI viparIta AcaraNAmAM paNa zraddhAguNane kAraNe sAdhunA bhAvacAritrano pariNAma atikrama thato nathI. te rIte tevA saMyogomAM AtmarakSA mATe bAhyathI viparIta pravRtti dekhAtI hoya topaNa uttamazraddhAvALA sAdhunI chakAyanA pAlananI pratijJAmAM hAni thatI nathI, te batAvavA mATe kahe che . -
Page #96
--------------------------------------------------------------------------
________________ catilakSaNasamuccaya prakraNa / gAthA : pa2-53 gAthA : avahapainnAjaNiaM, bhAvaM pAleumAyarakkhAe / tIe ceva Na hANI, suakevaliNA jao bhaNiaM // 52 // avadhapratijJAjAtaM bhAvaM pAlayitumAtmarakSayo / tasyA eva na hAniH zrutakevalinA yato bhaNitam // 52 // gAthArtha : avadhanI pratijJAthI thayelA bhAvanuM pAlana karavA mATe (karAtI) AtmarakSAthI, tenI ja avadhanI pratijJAnI ja, hAni thatI nathI; je kAraNathI zrutakevaLI vaDe kahevAyuM che. parA bhAvArtha : gAthA-50-51mAM sthApana karyuM e rIte sAdhu viparIta saMyogomAM saMgamasUrinI jema nityavAsa ke ekAkIvAsa kare topaNa bhAvacAritranA pariNAmano atikrama thato nathI. tethI e phalita thayuM ke bhagavAne cAritra mATe je ucita AcaraNA kahI che te AcaraNA samyagU karanArane jema bhAvacAritra che, tema viSama saMyogomAM viparIta AcaraNa karanArane paNa bhAvacAritra che. vastutaH sAdhue saMyama lIdhuM tyAre ahiMsArUpa paheluM mahAvrata grahaNa karela che, tethI "koI jIvano vadha nahIM karuM" tevI tenI pratijJA che; ane te pratijJAno nirvAha samabhAvanAM pariNAmathI ja thAya che ane samabhAvano pariNAma nAza pAme to bAhya hiMsA na thAya topaNa bhAvathI hiMsA che tethI sAdhu vihAra Adi karatA hoya tyAre koI hiMsaka prANI sAmethI AvatuM hoya ane tenAthI AtmarakSA karavAmAM na Ave to durbAna thavAnI saMbhAvanA hoya tyAre samabhAva khaMDita thavAno saMbhava che. tethI avadhanI pratijJAthI thayelA bhAvarUpa samabhAvanA rakSaNanA upAyabhUta durgAnanA parivAra arthe dehanI rakSA mATe sAdhu vRkSAdi upara caDI jAya topaNa avadhanI pratijJAnI hAni thatI nathI; kema ke avadhanI pratijJAno Azaya "sarvajIvo pratye samabhAva pragaTa karavAno hato." ane vRkSa upara caDIne dehanI rakSA karavI ane durbAna aTakAvavuM e samabhAvanA pariNAmane jivADavAno upAya che, mATe pratijJAnI hAni thatI nathI. je kAraNathI zrutakevaLI evA bhadrabAhusvAmIe kaheluM che, je svayaM graMthakAra AgaLanI gAthAmAM batAve che. parA avataraNikA : pUrvagAthAmAM kahyuM ke sAdhu SakAyanA pAlananI pratijJAnA bhAvanA rakSaNa mATe hiMsaka prANI AdithI dehanuM rakSaNa karavA mATe viparIta pravRtti kare to paNa pratijJAnI hAni thatI nathI, ane gAthAnA aMtamAM kahyuM ke je kAraNathI zrutakevaLI evA bhadrabAhusvAmIe kaheluM che, te bhadrabAhusvAmIe kaheluM kathana gAthA-pa3 thI 64mAM batAve che -
Page #97
--------------------------------------------------------------------------
________________ 90 catilakSaNasamuccaya prakraNa | gAthA : 53-54 gAthA : cikkhillavAlasAvayasareNukaMTagataNe bahuajale a / logo vi nicchai pahe, ko Nu viseso bhayaMtassa // 53 // kardamavyAlazvApadasareNukaNTakataNAn bahujalAMzca / / loko'pi necchati pathaH ko nu vizeSo bhadantasya // 53 / / gAthArtha : kAdava, sarpa, jaMgalI pazu dhULa, kAMTA ane tRNavALA ane bahu pANIvALA evA mArgane loka paNa icchato nathI, to lokathI bhadantano sAdhuno zuM vizeSa che ? (ke je kAraNathI Ama kahevAya che sAdhune deharakSA mATe, tevA mArganuM varjana karIne, jemAM jIvonI hiMsA thatI hoya tevA mArgamAMthI javA chatAM pratijJAno bhaMga thato nathI, ema kahevAya che). li5all TIkA : cikkhallavyAlazvApadasareNukaNTakatRNAn bahujalAMzca sopadravAn patha:mArgAn loko'pi necchatyeva, ata: ko nu vizeSo? lokAt sakAzAdbhadantasya, yenaivamucyate iti |(oghni. gA. 49) bhAvArtha : oghaniryuktimAM A gAthA-49 mI che, ane tenI pUrvanI oghaniryuktinI 48mI gAthA sAthe oghaniryuktinI 49 mI gAthAno saMbaMdha A pramANe che oghaniryuktinI 48mI gAthAmAM kahela che ke sAdhune saMyamanimitte deha dhAraNa karavAno che, ane dehano abhAva thAya to saMyamanuM pAlana thaI zake nahIM. tethI tevA koI viSama saMyogomAM dharmakAyarUpa dehanuM paripAlana karavA mATe sAdhu evA pathamAMthI paNa jAya che jethI bAhya rIte hiMsAnI paNa prApti thAya; chatAM dharmakAyanA rakSaNa mATe karAyelI te hiMsA paramArthathI hiMsA thatI nathI. tyAM zaMkA karatAM kahe che ke je sthAna ghaNA kAdavavALuM hoya, sarpa Adi hiMsaka prANIthI AkrAnta hoya ane dhULa-kAMTA AdithI vyApta hoya athavA ghaNA jaLano upadrava hoya, tevA upadravavALA mArgamAMthI loka paNa jato nathI, paraMtu anya jIvonI hiMsAnI upekSA karIne paNa nirupadrava pathamAMthI jAya che. te rIte sAdhu paNa AvA upadravavALA pathane choDIne bIjA jIvonI hiMsA thAya tevA mArgamAMthI jAya to loko karatAM sAdhumAM zuM bheda che ? arthAta koI bheda nathI. A prakArano zaMkAkArano Azaya che, ane e zaMkA karIne zaMkAkArane e kahevuM che ke sAdhue to potAnA dehanA bhoge paNa jIvarakSA mATe yatna karavo joIe, jethI chakAyanA pAlananI pratijJA surakSita rahe; paraMtu lokonI jema nirupadrava mArgamAM javAthI jIvonI hiMsA thatI hoya to upadravavALA mArgane choDIne upadrava vagaranA mArgamAMthI vihAra karavo ucita nathI. paNa avataraNikA : 3vyate - pUrvagAthAmAM pUrvapakSa dvArA karAyelI zaMkAnuM samAdhAna ApatAM graMthakAra kahe che -
Page #98
--------------------------------------------------------------------------
________________ caMtilakSaNasamuccaya prakraNa | gAthA : 54 1 gAthA : jayaNamajayaNaM ca gihI, sacittamIse parittaNaMte a / na vijANaMti Na yAsiM, avahapainnA aha viseso // 54 // yatanAmayatanAM ca gRhiNaH saccittamizre pratyekAnante ca / na vijAnanti na caiSAvadhapratijJA'tha vizeSaH // 54 // gAthArtha : sacitta, mizra, pratyeka ane anaMtakAyanA viSayamAM gRhastho yatanA-ayatanAne jANatA nathI, ane teone gRhasthone avadhanI pratijJA nathI. AthI karIne vizeSa che sAdhu ane gRhasthamAM bheda che. pijhA TIkA : yatanAmayatanAM ca gRhiNo na jAnanti, kva?-sacittAdau, na ca eteSAM' gRhiNAM 'avadhapratijJA' vaghanivRtti, gata va vizeSa: (moni. ma. 10) bhAvArtha : sAdhue chakAyanA avadhanI pratijJA grahaNa karelI che ane te avadhanI pratijJAnuM pAlana samabhAvanA pariNAmathI thAya che. tethI sAdhu sarva jIvo pratye samabhAvanA pariNAmavALA hoya che ane sarva pudgalo pratye paNa samabhAvanA pariNAmavALA hoya che, ane samabhAvanI vRddhi arthe chakAyanA jIvonuM pAlana kare che ane dhyAna-adhyayanamAM paNa sudaDha yatna kare che. A sarvemAM sahAyaka evI teonI kAyA che, tethI sAdhu samabhAvanI vRddhinA sAdhanarUpe potAnA dehanuM rakSaNa kare che, paraMtu gRhasthanI jema dehanA mamatvathI dehanuM rakSaNa karatA nathI. vaLI, sAdhune viSama saMjogomAM ema jaNAya ke A dharmanI kAyAnuM rakSaNa thaze to te kAyAnA baLathI saMyamapAlana dvArA ane dhyAna-adhyayana dvArA samabhAvanI vRddhi thaze ane tenAthI karmabaMdhanI prApti aTakaze, ane karmabaMdhanI prApti aTake to ja bhavaparaMparA ghaTaze; ane A dharmanI kAyAnA rakSaNano anya upAya nathI AvuM jaNAya to te sAdhu jIvAkula bhUmimAMthI paNa jaIne dehanuM rakSaNa kare. vaLI, upadravavALo mArga choDIne jIvAkula bhUmimAMthI jatI vakhate paNa sAdhu zakya eTalI yatanA kare che, je kaMI hiMsA thAya che te azakya parihArarUpa che. jo te sAdhu jIvAkula bhUmi choDIne upadravavALI bhUmimAMthI jAya to sthUlathI dekhAya ke jIvAkula bhUmimAMthI nahIM javAnA kAraNe te jIvonI hiMsA thaI nahIM ane ahiMsAnuM pAlana thayuM, topaNa te viSama sthAnamAM javAthI te sAdhunA prANano nAza thAya ane te sAdhune ArtadhyAna thAya to durgatinI prApti thAya, jethI te sAdhune adhika bhavaparaMparAnI prApti thAya, jemAM aviratine kAraNe te sAdhune ghaNI hiMsAnI prApti thAya. tethI jIvAkula bhUmimAM javAthI sAdhuthI je hiMsA thAya che tenA karatAM ArtadhyAna ane prANanAzathI durgatiomAM paribhramaNa karIne te sAdhune
Page #99
--------------------------------------------------------------------------
________________ 7 catilakSaNasamuccaya prakraNa | gAthA : pa4-55 ghaNI hiMsAnI prApti thAya che. mATe vivekI sAdhu hiMsAnA anubaMdhanA nivAraNa arthe yatanApUrvaka jIvAkula bhUmimAMthI jaIne paNa potAnI dharmakAyAnuM rakSaNa kare che. vaLI, gRhastha to chakAyanA avadhanA pariNAmavALA nathI, ane jIvAkula bhUmimAMthI gamana vakhate yatanA-ayatanA paNa jANatA nathI, phakta dehanI anukULatAnA AzayathI upadravavALAM sthAno choDIne jIvAkula bhUmimAMthI jAya che. tethI sAdhu ane gRhasthano bheda che; kema ke sAdhu dharmanI vRddhi arthe nirupadrava sthAnamAMthI jAya che, ane gRhastha dehanA mamatvathI nirupadrava sthAnamAMthI jAya che. paNa avataraNikA : pUrvagAthAmAM sthApana karyuM ke viSamamArgane choDIne jIvAkula bhUmimAMthI gRhastha ane sAdhu banne jAya che chatAM te bemAM bheda che. te bhedane adhika spaSTa karavA mATe kahe che - gAthA - avi a jaNo maraNabhayA, parissamabhayAu te vivijjei / te guNadayApariNayA, mukkhatthamisI pariharaMti // 55 // api ca jano maraNabhayAtparizramabhayAttu tAnvivarjayati / tAn guNadayApariNatA mokSArthamRSayaH pariharanti // 55 // gAthArtha : ane vaLI, loka maraNanA bhayathI ane parizramanA bhayathI te teno upadravavALA pathono, tyAga kare che, jyAre guNa ane dayAnI pariNativALA traSio mokSa mATe te teno upadravavALA pathono parihAra kare che. ApapA TIkA : vacce 'pira' rUti ane myuccayamA, nava te 'tti sApAyanAtha: (moni. ma. 12) bhAvArtha : gRhastha upadravavALo mArga hoya to potAnA maraNanA bhayathI athavA upadravavALA mArgamAM javAthI potAne thatA parizramanA bhayathI teno tyAga karIne upadravarahita mArgamAMthI jAya che, pachI te mArga jIvAkula hoya ke jIvAkula na paNa hoya. vaLI, jo te mArga jIvAkula hoya topaNa gRhastha sAdhu jevI yAtanAthI jatA nathI. vaLI, sAdhu mokSanA arthI che, samatAnA pariNAmavALA che ane chakAyanA jIvo pratye dayAnI pariNativALA che, tethI te pariNatinuM rakSaNa karavA arthe teo upadravavALA mArgane choDIne nirupadrava mArge paNa jAya che. vaLI, potAnI bhUmikA anusAra sAdhune jaNAya ke jo upadrava vALA sthAnamAMthI javAthI dehano abhAva thAya to saMyamanuM pAlana thaI zakaze nahi, ane A dehanuM rakSaNa karAze to mokSaprAptinuM
Page #100
--------------------------------------------------------------------------
________________ catilakSaNasamuccaya prakraNa / gAthA : 55-56 93 prabaLa kAraNa thaze; tyAre upadravavALo mArga choDIne nirupadrava mArge jAya che, ane te nirupadrava mArga kvacit jIvAkula hoya to te jIvonA rakSaNa mATe zakya eTalo badho yatna sAdhu kare che, chatAM jyAM jIvarakSA zakya nathI tyAM jIvonI hiMsA thavA chatAM jIvarakSA mATe samyagu yatanAno pariNAma sAdhune che, tethI sAdhunI gamananI kriyA saMyamavRddhinuM kAraNa bane che. vaLI, sAdhu je nirupadrava sthAnathI gamana kare che te mokSanA arthI che, samatAnA pariNAmavALA che, jIvo pratye dayAnA pariNAma che. AthI spaSTa che ke je jIvonuM rakSaNa zakya nathI te jIvono mAtra nAza thAya che, ane te vinAza paNa rakSaNanI upekSAne kAraNe thayo nathI paraMtu rakSaNa karavuM azakya hovAthI thAya che. tethI sAdhunI gamanakriyAmAM je jIvono vinAza thAya che te jIvo pratye paNa sAdhune dayAno pariNAma che; kema ke sAdhu SakAyanA pAlanamAM apramAdabhAvavALA che; sthAna kvacit jIvAkula na hoya arthAt jIvarahita hoya, topaNa sAdhu samyagu yatanApUrvaka ja te sthAnathI gamana kare che, A rIte jIvAkula ke jIvarahita nirupadrava sthAnathI jatA gRhastha ane sAdhu banne bAhya rIte samAna gamananI pravRtti karatA hoya topaNa pariNAmathI te banne vacce moTo bheda che. papA. avataraNikA : itazca sAdhoH prANAtipAtApattAvapi gRhiNA saha vaidhuryamityAha - bhAvArtha gAthA-54mAM kahyuM ke sAdhu yatanA-ayatanA jANe che ane avadhanI pratijJAvALA che, ane gRhastha yatanA-ayatanA jANatA nathI ane avadhanI pratijJAvALA nathI, mATe gRhasthanA ane sAdhunA gamanathI samAna bAhya hiMsA thatI hoya topaNa gRhasthanI hiMsA ane sAdhunI hiMsAmAM bheda che. vaLI, gAthA-papa mAM batAvyuM ke loko maraNanA bhayathI ane parizramanA bhayathI upadravavALA mArgano tyAga kare che, ane sAdhu mokSa mATe upadrava vALA mArgano tyAga kare che. A rIte sAdhunI gamanakriyAmAM jIvahiMsAnI prApti thavA chatAM gRhastha sAthe videzatA che=samAnatA nathI, te batAvavA mATe kahe che - gAthA : avisiTuMmi vi jogaMmi, bAhire hoi vihurayA iharA / suddhassa u saMpattI, aphalA jaM desiA samae // 56 // aviziSTe'pi yoge bAhye bhavati vidhuratetarathA / zuddhasya tu samprAptiraphalA yaddezitA samaye // 56 / / gAthArtha : sAdhunA ane gRhasthanA prANAtipAtaAdi bAhya vyApArarUpa yoga samAna hovA chatAM paNa vidhuratA che visadazatA che arthAt sAdhuthI thatI hiMsAmAM ane gRhasthathI thatI hiMsAmAM visadazatA che. ItarathA=evuM na mAno to, zuddhane sAdhvAcAranI kriyAmAM zuddha AcAravALA sAdhune, saMprAphika prANAtipAtaAdinI prApti, aphaLaHkarmabaMdharUpa phaLa rahita, je kAraNathI samayamAM zAstramAM kahevAyelI che, teno virodha thAya. IfpavA
Page #101
--------------------------------------------------------------------------
________________ 74 yatilakSaNasamuccaya prakraNa | gAthA : 56-57 TIkA : rU viziSTafu' 'jo' pratipAtadivyA re vA' vadivarjini bhavati vidharatA' vaizuI vidizatA, rUlya caitagrupanAvya, tarathI zuddhI-sAtho: "saMprati: prAtipataaptti: 'aphalA' niSphalA yataH pradarzitA 'samaye' siddhAnte tadvirudhyate, tasmAdetadevamevAbhyupagantavyaM bAhyaprANAtipAtavyApAraH zuddhasya sAdhorna bandhAya bhavatIti // (oghani. gA. 52) bhAvArtha - gamananI kriyA samAna hovA chatAM gRhasthane karmabaMdha ane sAdhune karmabaMdhano abhAvaH upadravavALA mArgane choDIne loko nirupadrava mArgamAMthI jAya che tyAre teonA gamanathI prANAtipAtaAdi bAhya vyApAra thAya che tenA jevo prANAtipAtAdino bAhya vyApAra sAdhuthI paNa thato hoya, topaNa temAM samAnatA nathI; kema ke te prANAtipAtaAdi vyApArathI gRhasthane karmabaMdha thAya che ane sAdhune karmabaMdha thato nathI. jo evuM na mAnavAmAM Ave to, zAstramAM je kahyuM che ke "bhagavAnanI AjJA anusAra cAritrAcAranI zuddha kriyA karanAra sAdhunI prANAtipAtanI kriyA aphala che arthAt te sAdhune tenAthI leza paNa karmabaMdha thato nathI" te kathanano virodha thAya. AnAthI e phalita thayuM ke paripUrNa yatanAparAyaNa evA sAdhu mokSa mATe upadravavALA mArgane choDIne nirupadrava jIvAkula bhUmimAMthI jatA hoya topaNa, tenA kAraNe je kAMI hiMsA thAya, te hiMsAkRta leza paNa karmabaMdha thato nathI; kema ke temane hiMsAno adhyavasAya nathI, eTaluM ja nahIM paNa saMyamavRddhimAM apramAdabhAvathI yatna che, ane saMyamavRddhimAM apramAdabhAvanA yatnathI karmabaMdha thAya nahIM. padA avataraNikA : tathA - avataraNikArya : ane te rIte kahe che - bhAvArtha :- tathA gaM ane te rIte=pUrvagAthAmAM batAvyuM ke gRhasthathI ane sAdhuthI samAna hiMsA thaI hovA chatAM te hiMsAkRta karmabaMdha gRhasthane thAya che ane yatanAzuddha sAdhune leza paNa karmabaMdha thato nathI. te anya yuktithI paNa gAthAmAM batAve che - gAthA : ikkaMmi vi pANivahaMmi, desiaM sumahadaMtaraM samae / emeva NijjaraphalA, pariNAmavasA bahuvihIA // 7 // ekasminnapi prANivadhe dezitaM sumahadantaraM samaye / evameva nirjaraphalA pariNAmavazAd bahuvidhAH // 57||
Page #102
--------------------------------------------------------------------------
________________ yatilakSaNasamuccaya prakaraNa / gAthA : 57 gAthArtha : samayamAM=zAstramAM, eka paNa=tulya paNa, prANIvadhamAM, sumahad aMtara=ghaNuM aMtara, kahevAyuM che. e rIte ja=samAna hiMsAmAM adhyavasAyanA bhedathI ghaNo moTo bheda che e rIte ja, bahu prakAre pariNAmanA bhedathI nirjarArUpa phaLabhedo che. II57nA TIkA H 'sminnapi' tulye'pa prAptivaye 'vazita' pratipAti sumahavattAM, vava ? 'samaye' siddhAnta, tathAhi - yathA dvau puruSau prANivadhapravRttau tayozca na tulyo bandho, yastatrAtIvasaMkliSTapariNatiH sa saptamyAM pRthivyAmutpadyate, aparastu nAtisaMkliSTapariNatiH sa dvitIyanarakAdAvapIti / iyaM tAvadvisadRzatA bandhamaGgIkRtya idAnIM nirjarAmaGgIkRtya vizadRzatAM darzayannAha evameva nirjarA phalavizeSA api parinAmavazAt 'vavidhA' vahuprArA viziSTa-viziSTata-viziSTatamAH / (oya ni. . 13) bhAvArtha :- samAna hiMsA hovA chatAM bhAvanA bhedathI karmabaMdhamAM bheda ane nirjarAmAM bheda : 75 be puruSo samAna hiMsA karatA hoya, temAM ekane atisaMkliSTa pariNAma thAya to sAtamI narakamAM utpanna thAya che, ane bIjAne tevo atisaMkliSTa pariNAma na thAya, tethI bIjI Adi narakamAM utpanna thAya che. oghaniryukti zAstranA A kathanathI nakkI thAya che ke bAhya hiMsAnA bhedathI karmabaMdhanI taratamatA nathI, paraMtu samAna hiMsAmAM paNa adhyavasAyanA bhedathI karmabaMdharUpa phaLamAM taratamatA che. e rIte koI be jIvo vidhizuddha samAna dharmaanuSThAna karatA hoya ane temAM samAna hiMsA thatI hoya, topaNa adhyavasAyanA bhedathI ekane te dharmAnuSThAnathI ghaNI nirjarA thAya che to bIjAne alpa nirjarA thAya che. tethI nirjarArUpa phaLanI prAptimAM paNa mAtra bAhya AcaraNAo niyAmaka nathI, paraMtu te bAhyaAcaraNAjanya adhyavasAya niyAmaka che. tethI je anuSThAnamAM bAhya rIte samAna hiMsA thatI hoya tevA paNa mokSArthe karAtA vizuddha anuSThAnamAM adhyavasAyanA bhedathI nirjarAno bheda paDe che. je jIvo mokSanA arthI che, vidhizuddha anuSThAna karavAnI icchAvALA che ane kAMIka vidhimAM yatna paNa kare che, paraMtu vidhizuddha anuSThAna karI zakatA nathI, teone je nirjarA thAya che tenA karatAM je jIvo te anuSThAna vidhizuddha kare che temane viziSTa nirjarA thAya che; to vaLI anya koI jIvane te anuSThAna vidhizuddha samAna adhyavasAyanA bhedanA kAraNe viziSTatara nirjarA thAya che, to vaLI anya koI jIvane te anuSThAnatA vidhizuddhatA samAna chatAM adhyavasAyanA vizeSa prakarSanA kAraNe viziSTatama nirjarA thAya che. A kathanathI e phalita thayuM ke karmabaMdha ane karmanirjarA pratye adhyavasAya ja niyAmaka che, bAhya AcaraNA adhyavasAyane pedA karavAnuM avalaMbanamAtra che. AthI gAthA-pa6 mAM kahyuM ke gRhastha ane sAdhu bannenI gamanAdinI bAhya AcaraNA samAna hovA chatAM gRhastha te bAhya AcaraNAne avalaMbIne karmabaMdhane anukULa pariNAma kare che tethI karmabaMdha thAya che, ane tenI te ja AcaraNAmAM sAdhuno adhyavasAya saMyamane avalaMbIne pravartato hovAthI temane lezapaNa karmabaMdha thato nathI; kema ke sAdhunI ane gRhasthanI samAna
Page #103
--------------------------------------------------------------------------
________________ yatilakSaNasamuccaya prakaraNa / gAthA : 57-58 gamanAdinI pravRttimAM bAhya rIte samAna hiMsA thaI hovA chatAM, gRhastha potAnA bhautika svArtha mATe pravRtti kare che tethI tene karmabaMdha thAya che, ane sAdhu te ja pravRtti mokSa mATe kare che tethI tene karmabaMdha thato nathI, paraMtu nirjarA thAya che. 76 Ama, bAhya rIte samAna pravRtti ane samAna hiMsA dekhAtI hovA chatAM gRhastha te pravRtti kare che tyAre jeTalo kliSTa bhAva hoya che teTalo tene karmabaMdha thAya che. vaLI, te ja pravRtti gRhasthane sAdhunI jema saMyamavRddhinuM kAraNa nahi hovAthI karmanirjarAnuM kAraNa banatI nathI, jyAre sAdhune te ja pravRtti saMyamavRddhinuM kAraNa hovAthI karmanirjarAnuM kAraNa bane che. pA avataraNikA : ekAM prANijAtimaGgIkRtyAntaramuktam, adhunA sakalavyaktyAzrayamantaraM pratipipAdayiSurAha avataraNikArtha : pUrvagAthAmAM eka prANIjAtine AzrayIne=samAna jIvahiMsArUpa prANIjAtane AzrayIne, thatI hiMsAthI karmabaMdha ane karmanirjarAmAM aMtara batAvyuM, have sakala vyaktirUpa pravRttine AzrayIne=saMsAranI ane dharmanI sakala vyaktirUpa sarvapravRttine AzrayIne, karmabaMdha ane karmanirjarAmAM aMtara batAvavAnI icchAvALA graMthakAra kahe che - gAthA : je jattiA ya heU, bhavassa te ceva tattiA mukkhe / gaNaNAIA logA, duha vi punnA bhave tullA // 58 // ye yAvantazca hetavo bhavasya ta eva tAvanto mokSe / gaNanAtItA lokA dvayorapi pUrNA bhaveyustulyAH // 58 // gAthArtha H ne 'nattimA ya mavamsa he=je ane jeTalA bhavanA hetuo che. te ceva tatti mukte-te ja teTalA mokSanA hetuo che, sukhta vi zALArUM tonA punnA mave-bannenA paNa arthAt bhavanA ane mokSanA bannenA paNa hetuo saMkhyAthI gaNanAtIta eTalA lokAkAzo pUrNa thAya tultA=bhava ane mokSanA hetunI saMkhyA tulya che. I[pA TIkA H ye hetavo yAvanto - yAvanmAtrA 'bhavasya' saMsArasya nimittaM ta eva nAnye tAvanmAtrA eva mokSasya zvetavo-nimittAni| vinmAtrAste ata A.-55nAyA atItA:-sAyA atiAntAH, je ?lokAH 'dvayorapi' bhavamokSayoH saMbandhinAM hetUnAmasaGkhyeyA lokAH 'pUrNA' bhRtAH, tatra pUrNA hetunyUnA api mavatyaMta saha-tutyAH, thamrUtA: ? yiAvizeSAM 'tutvA: ' satRzA kRtyartha: / nanu tulyagrahaNameva kasmAt kevalaM na kRtaM ? yena punaH pUrNagrahaNaM kriyate, bhaNNati paDivayaNaM
Page #104
--------------------------------------------------------------------------
________________ ratilakSaNasamuccaya prakraNa / gAthA : 58 tullagahaNeNa kevaleNaM saMvaliANaM saMsAramokkhaheUNaM lokA tullatti kassavi buddhI hojjA to puNNaggahaNaMpi kIDa, doNhavi puNNatti jayA bhariatti neyavvA / iyamatra bhAvanA-sarva eva ye trailokyodaravivaravartino bhAvA rAgadveSamohAtmanAM puMsAM saMsArahetavo bhavanti ta eva rAgAdirahitAnAM zraddhAmatAmajJAnaparihAreNa mokSahetavo bhavantIti / evaM tAvatpramANamidamuktam / (oghani. gA. 54) bhAvArtha : saMsAranA paribhramaNanuM kAraNa bane te saMsAranA hetu kahevAya, mokSanI prAptimAM kAraNa bane te mokSanA hetu kahevAya; ane saMsAranA paribhramaNanA kAraNabhUta je hetuo jeTalI saMkhyAmAM che, te ja hetuo teTalI ja saMkhyAmAM mokSanI prAptimAM kAraNabhUta hetuo che. A kathanathI e prApta thAya ke saMsAranI koIpaNa bAhya pravRtti karmabaMdha dvArA saMsAranuM kAraNa che, ane te ja bAhya pravRtti nirjarA dvArA mokSanuM kAraNa che; ane te rIte dharmanI koIpaNa AcaraNA nirjarA dvArA mokSanuM kAraNa che, ane dharmanI te ja AcaraNA karmabaMdha dvArA saMsAranuM kAraNa che. AthI bAhya AcaraNArUpa jeTalI saMsAranI pravRtti ane dharmanI pravRtti che, te sarva pravRtti adhyavasAyanA bhedathI saMsAranuM kAraNa bane che ane adhyavasAyanA bhedathI mokSanuM kAraNa bane che. vaLI, saMsAranA hetuo ane mokSanA hetuo saMkhyAthI gaNanAtIta che arthAt gaNanA thaI zake teTalI mAtrAnA nathI. Ama chatAM saMkhyAno kaMIka bodha thAya te mATe upamAthI batAve che 14 rAjaloka pramANa loka che ane te lokanA ekaeka AkAzapradeza upara kalpanAthI eka eka hetune mUkavAmAM Ave to Akho cauda rAjaloka bharAI jAya te eka loka hetuthI pUrNa kahevAya; ane te loka jevA ja bIjA asaMkhyAta lokanI saMkhyAne grahaNa karIne te dareka lokanA eka eka pradezamAM eka eka hetu mUkavAmAM Ave to aMkhyAtaloka paNa hetuothI pUrNa bharAI jAya ane je saMkhyA prApta thAya teTalI saMkhyA pramANa bhavanA hetuo che, ane te ja sarve bhavanA hetuo mokSanA paNa hetuo che. tethI bhavanA hetuonI ane mokSanA hetuonI saMkhyA paNa samAna che. bannenA paNa arthAt bhavanA ane mokSanA hetuo saMkhyAthI asaMkhyAtaloka pUrNa che tyAM eka hetuthI nyUna paNa pUrNa gaNAya che, AthI karIne mULa gAthAmAM kahe che- 'tulya che' arthAt eka hetuthI paNa nyUna nathI, ane te ja "tulya padArtha TIkAmAM spaSTa kare che. kevA prakAranA che? arthAt asaMkhyAtaloka pUrNa kevA prakArano che? e prakAranI zaMkAmAM "tulya kriyAvizeSaNa batAve che- tulya che sadeza che arthAt bhavanA ane mokSanA hetuo asaMkhyAta lokAkAzo pUrNa evA saMkhyAmAM sadaza che. Azaya e che ke saMsAranA ane mokSanA baMnenA hetuonI saMkhyAthI asaMkhya lokAkAzo "pUrNa che, tema kahevA chatAM "tulya" kema kahyuM ? ema zaMkA thAya; kema ke pUrNa kahevAthI tulyatAnI prApti thaI jAya che. teno uttara ApatAM TIkAkAra kahe che ke bhavanA hetuothI asaMkhyAta lokAkAzo pUrNa che ane mokSanA hetuothI paNa asaMkhyAta lokAkAzo pUrNa che. Ama chatAM tulya na kahevAmAM Ave to bhavanA hetuo karatAM mokSanA hetuomAM eka hetunI nyUnatA hoya athavA mokSanA hetuo karatAM bhavanA hetuomAM eka hetunI nyUnatA hoya to paNa asaMkhyAta lokAkAzo pUrNa che tevo artha thaI zake che. jema RSabhadeva
Page #105
--------------------------------------------------------------------------
________________ 78 yatilakSaNasamuccaya prakzaNa / gAthA : 59 bhagavAna ane zreyAMsakumAra pUrvabhavamAM sAthe anazana karIne 33 sAgaropamanA AyuSyavALA sarvArthasiddha vimAnamAM utpanna thAya che, tethI devabhavamAM baMnenuM AyuSya 33 sAgaropamanuM hatuM. Ama chatAM zreyAMsakumAranA AyuSya karatAM RSabhadeva bhagavAnanuM devabhavanuM 33 sAgaropamanuM AyuSya kaMIka nyUna hatuM, tethI zreyAMsakumAra karatAM RSabhadeva bhagavAnano janma kaMIka vahelo thayo hato, topaNa ema kahevAya ke RSabhadeva bhagavAna ane zreyAMsakumAra bane 33 sAgaropamanA devaAyuSyano bhoga pUrNa karIne manuSyarUpe janmyA. te rIte saMsAranA hetuo karatAM mokSanA hetuomAM ekAda hetunI nyUnatA ke adhikatA hoya topaNa baMnenA hetuothI asaMkhyAta lokAkAzo pUrNa che tema kahI zakAya; paNa tulya kahevAthI e phalita thayuM ke saMsAranA ane mokSanA hetuonI saMkhyAmAM eka paNa saMkhyAnI viSamatA nathI. ozaniyukti gAthA-54nI TIkAmAM "nanu...ne vyA' no bhAvArtha : nana thI zaMkA kare che ke gAthAmAM kevaLa "tulya" ja grahaNa kema na karyuM ? je kAraNathI vaLI, pUrNa paNa grahaNa karAya che? zaMkAkArano Azaya e che ke saMsAra ane mokSanA hetuo tulya che tema kahevAthI pUrNa kahevAnI jarUra nathI. Ama chatAM, gAthAmAM kema kahyuM ke saMsAranA ane mokSanA hetuothI loka pUrNa che? arthAta "asaMkhyAta lokAkAzo pUrNa che" ema kahevAnI jarUrata rahetI nathI; kema ke saMsAranA ane mokSanA hetuonI saMkhyA tulya kahevAthI ja bannenA hetuothI asaMkhyAta lokAkAzo pUrNa che, e artha prApta thaI jAya che. teno uttara ApatAM prativacana kahevAya che saMvalita evA saMsAra ane mokSanA hetuo kevaLa tulya grahaNa vaDe karIne lokatulya che arthAt saMsAra ane mokSa bannenA hetuo asaMkhyAta lokatulya che=asaMkhyAta lokanI saMkhyA tulya che e pramANe koIne buddhi thAya, te kAraNathI pUrNa paNa grahaNa karAya che. bannethI paNa saMsAranA hetuothI ane mokSanA hetuothI paNa pUrNa che, e pramANe jANavuM. Azaya e che ke bannenA hetuothI asaMkhyAta lokAkAzo pUrNa bharAyelAM che tema na kahevAmAM Ave, ane ema kahevAmAM Ave ke saMsAranA ane mokSanA hetuo asaMkhya lokatulya che, to koIne evI buddhi thAya ke asaMkhyAta lokanI saMkhyA samAna asaMkhyAtA saMsAranA ane mokSanA hetuo che, ane pUrNa kahevAthI e prApta thAya ke asaMkhyAta lokanI saMkhyA samAna saMsAra ane mokSanA hetu nathI, paraMtu asaMkhyAta lokanA jeTalA AkAzapradeza che tenI saMkhyA tulya saMsAranA ane mokSanA hetuo che; kema ke asaMkhyAtaloka bannenA hetuthI pUrNa che ema kahevAthI e artha prApta thAya ke asaMkhyAta lokAkAzI aMtargata dareka lokanA eka eka AkAzapradeza para eka eka hetune kalpanAthI mUkavAmAM Ave to te asaMkhyAta lokAkAzo pUrNa bharAI jAya. AnAthI e prApta thayuM ke rAga-dveSa ane mohavALA jIvone traNa lokamAM rahelA padArtho saMsAranA hetuo thAya che, ane bhagavAnanA vacananI zraddhAvALA rAgAdi rahita evA sAdhuone bhagavAnanA vacanAnusAra pravRtti karatA hoya to te ja padArtho mokSanA hetuo thAya che.
Page #106
--------------------------------------------------------------------------
________________ catilakSaNasamuccaya prakraNa | gAthA : 58-59 ahIM vizeSa e che ke gAthA-53 mAM prazna karyo ke saMsArI jIvo paNa upadravavALA mArgane choDIne nirupadrava mArgathI jAya che, ane sAdhu paNa upadravavALA mArgane choDIne nirupadrava mArgathI jAya che, tethI baMnenI pravRtti samAna hovA chatAM loka karatAM sAdhuno zuM bheda che ? tenuM samAdhAna gAthA-54 thI 57 sudhI ApyuM have tenI ja puSTi prastuta gAthAthI paNa thAya che. te A rIte jeTalA hetu saMsAranA che teTalA ja hetu mokSanA che. tenAthI e prApta thayuM ke loka upadravavALA mArgane icchatA nathI tema sAdhu paNa upadravavALA mArgane icchatA nathI, ane banne nirupadrava pathathI jAya che. tethI bannenI kriyA samAna che; topaNa rAga-dveSathI AkuLa evA lokanI te pravRtti saMsArano hetu che ane bhagavAnanA vacananI rucivALA, rAgAdithI rahita, yatanApUrvaka ucita pravRtti karanArA evA muninI te ja pravRtti mokSano hetu che. paTo avataraNikA : evaM tAvatpramANamidamuktam, idAnIM yeSAmamI trailokyApannA padArthA bandhahetavo bhavanti na bhavanti ca yeSAM tadAha - avataraNikArya : A rIte=gAthA-58mAM kahyuM e rIte, teTalA pramANavALuM asaMkhyAta lokAkAzonA asaMkhya asaMkhya pradezonI saMkhyAnA pramANavALuM, A=bhavanA ane mokSanA hetuonuM pramANa kahevAyuM. have jeone traNa lokamAM rahelA A padArtho=bhAvo baMdhanA hetuo thAya che, ane jeone baMdhanA hetuo nathI thatA, tene kahe che - gAthA : iriAvahamAIA, je ceva havaMti kammabaMdhAya / ajayANaM te ceva u, jayANaM NivvANagamaNAya // 59 // IryApathAdyA ya eva bhavanti karmabandhanAya / / ayatAnAM ta eva yatAnAM nirvANagamanAya // 59 / / gAthArtha : je ja Iyapitha Adi vyApAro ayatanAvALAone karmabaMdha mATe thAya che, te ja ipitha Adi vyApAro vatanavALAone mokSagamana mATe thAya che. IFpalA TIkA :___ 'Ira gatipreraNayoH' IraNamIryA, pathi IryA, IryApathaM-gamanAgamanamityarthaH, IyA pathamAdau yeSAM te IryApathAdyAH, AdizabdAddaSTavAgAdivyApArA gRhyante, IryApathAdyA vyApArA ya eva bhavanti
Page #107
--------------------------------------------------------------------------
________________ catilakSaNasamuccaya prakraNa | gAthA : 59 'kammabaMdhAya' karmabandhanimittaM-karmabandhahetavaH, keSAm ? 'ayatAnAm' ayatnaparANAM puruSANAM, ta eva IryApathAdyA vyApArA 'yatAnAM' yatnavatAM 'nirvANagamanAya' mokSagamanAya bhavanti // (oghani. pa. 5) bhAvArtha : ayatanAvALA jIvone gamana Adi ceSTA ke vANInI ceSTA ke mananI ceSTA, karmabaMdha mATe thAya che, ane yatanAvALA jIvone te ja gamana Adi ceSTA mokSanuM kAraNa bane che. Azaya e che ke jIvane mATe ucita pravRtti mokSanuM kAraNa che ane anucita pravRtti karmabaMdhanuM kAraNa che. ucita pravRtti e che ke potAnI bhUmikA pramANe rAgAdine vaza thayA vagara koInA ahitanuM kAraNa na bane te rIte manavacana-kAyAnI pravRtti karavI. tethI e prApta thAya ke sAdhu upadravavALA mArgane choDIne nirupadrava mArgamAMthI jAya che tyAre, rAgAdithI AkuLa thayA vagara samabhAvanI vRddhinA upAyabhUta yatanApUrvaka gamana karatA hoya che, tethI temanI te gamananI kriyA samabhAvanI vRddhinuM kAraNa hovAthI mokSanuM kAraNa bane che. vaLI, saMsArI jIvo upadrava vALA mArgane choDIne te ja prakAranA nirupadrava mArgamAMthI jatA hoya tyAre, teonI te gamananI kriyA saMsAranA koIka AzayathI ayatanApUrvaka pravartatI hoya che, tethI karmabaMdhanuM kAraNa bane che. ahIM yatanA zabdathI bahiraMga ane aMtaraMga yatanA grahaNa karavAnI che. tethI e prApta thAya ke sAdhu gamana karatA hoya tyAre koI jIvane leza paNa pIDA na thAya taarthe atyaMta upayogapUrvaka iryAsamitimAM yatna kare che je bahiraMga yatanA che, ane gamanakriyA saMyamavRddhinuM kAraNa bane te rIte kare che te aMtaraMga yatanA che. jo saMyamavRddhinuM kAraNa na hoya tevI gamana Adi kriyA sAdhu karatA hoya, ane iryAsamitimAM sudaDha yatna hoya, topaNa te kriyA aMtaraMga yatanAvALI nahIM hovAthI karmabaMdhanuM kAraNa che. te rIte sAdhu koI vacanaprayoga karatA hoya tyAre, koI jIvanI hiMsA na thAya te arthe "muhapattino upayoga rAkhIne bolatA hoya, ane potAnuM vacana koIne paNa pIDAkAraka na thAya tevuM bolatA hoya, te bahiraMga yatanA che; ane sva-paranA hitanA pariNAmane lakSya karIne saMyamavRddhinuM kAraNa bane te rIte upayukta thaIne vacanaprayoga kare, te aMtaraMga yatanA che. jo vacanaprayogamAM saMyamane anukULa aMtaraMga yatanA na hoya, ane mAtra bAhya rIte koI jIvanI hiMsA na thAya tenA mATe vacanaprayogakALamAM mukhavastrikA rAkhIne bole, ane vacana paNa koIne pIDAkAraka na hoya tevAM niravadya vacana bole, topaNa aMtaraMga yatanA na hoya to karmabaMdhanI prApti thAya che. jema koI sAdhu upadezanI kriyA karatA hoya, ane bhagavAnanA vacana pramANe ja padArtha samajAvatA hoya, tethI te vacanaprayogo sAvadharUpe nathI; Ama chatAM aMtaraMga rIte mAnAdi kaSAyane vaza thaIne te upadezanI pravRtti karatA hoya, to te vacanaprayogathI paNa karmabaMdha thAya che, kema ke bahiraMga yatanA hovA chatAM aMtaraMga yatanA nathI. te rIte sAdhu saMyamanI koIpaNa kriyA karatAM pUrve vidhinuM smaraNa kare, ane te vidhinA smaraNapUrvaka vAcika ane kAyika kriyAmAM yatna kare, ane te vidhi anusAra temAM mAnasayatna kare, to te manoyoganA
Page #108
--------------------------------------------------------------------------
________________ yatilakSaNasamuccaya prakraNa | gAthA : 59-60 viSayamAM bahiraMga yatanA che; ane sAdhunuM lakSya asaMgabhAva che, ane te lakSyane anurUpa saMyamavRddhinuM kAraNa bane te rIte upayukta thaIne manoyoga pravartAve, to te aMtaraMga yatanA che. je kriyAmAM manoyoga, vacanayoga ane kAyayoganI bahiraMga ane aMtaraMga yatanA banne vartatI hoya te kriyA paripUrNa vizuddha bane che, ane je kriyAmAM bahiraMga yatanA hovA chatAM aMtaraMga yatanA na hoya ke aMtaraMga yatanA hovA chatAM bahiraMga yatanA na hoya, to te kriyA vidhizuddha banatI nathI. po. avataraNikA :___ evaM tAvatsAdhorgRhasthena saha tulye'pi vyApAre visadRzatoktA, idAnIM sajAtIyameva sAdhumAzritya visadRzatAmupadarzayannAha - avataraNikArya : A rIte-gAthA-53 thI atyAra sudhI varNana karyuM e rIte, gRhasthanA ane sAdhunA samAna paNa vyApAramAM videzatA batAvAI arthAt gRhasthane je vyApArathI karmabaMdha thAya che te ja vyApArathI sAdhune karmanI nirjarA thAya che, e rUpa visadezatA batAvAI. have sajAtIya=samAna dharmavALA ja evA sAdhune AzrayIne videzatAne batAvatAM kahe che - bhAvArtha - gAthA-pa3 thI atyAra sudhI varNana karyuM e rIte gRhastha upadravavALA mArgane choDIne nirupadrava mArgamAM jatAM hoya ke sAdhu upadravavALA mArgane choDIne nirupadrava mArgamAM jatA hoya, ane te baMnenI gamananI kriyA bAhya rIte samAna hoya, topaNa gRhasthane te vyApArathI karmabaMdha thAya che ane sAdhune te ja vyApArathI karmanirjarA thAya che. have koIka sAdhu je kriyA kare che te ja kriyA anya sAdhu karatA hoya, ane teonI bannenI pravRtti bAhya rIte samAna hoya, to eka sAdhune karmabaMdha thAya che ane anya sAdhune nirjarA thAya che, e rUpa visadazatAne batAvatAM graMthakAra kahe che - gAthA : egaMteNa Niseho, jogesu Na desio vihI vA vi / daliaM pappa Niseho, hujja vihI vA jahA roge // 60 // ekAntena niSedho yogeSu na dezito vidhirvApi / dalikaM prApya niSedho bhavedvidhirvA yathA roge // 60 // gAthArtha : je pramANe rogamAM ekAMta vidhi-niSedha nathI, te pramANe yogomAM gamana-Adi vyApAramAM, ekAMtathI niSedha kahevAyo nathI athavA vidhi paNa kahevAI nathI, "dalikane dravyane AzrayIne niSedha thAya athavA vidhi thAya. dA.
Page #109
--------------------------------------------------------------------------
________________ 80 ratilakSaNasamuccaya prakraNa / gAthA : 60 TIkA : ekAntena niSedhaH 'yogeSu' gamanAdivyApAreSu 'na dezitaH' nopadiSTaH 'vidhirvA' anujJA vA kvacitsvAdhyAyAdau na darzitA, kintu 'daliaM' dravyaM vastu vA 'prApya' vijJAya niSedho bhavet, tasyaiva vA 'vidhirbhavet' anuSThAnaM bhavediti / ayamatra bhAvaH-kasyacitsAdhorAcAryAdiprayojanAdinA sacite'pi pathi vrajato gamanamanujJAyate, kAraNikatvAt, nAkAraNikasya, dRSTAntamAha-'jahA roge'tti yathA 'roge' jvarAdau paripAcanabhojanAdeH pratiSedhaH kriyate, jIrNajvare tu tasyaiva vidhirityataH sAdhUcyatevastvantaramavApya vidhiH pratiSedho vA vidhIyate / athavA'nyathA vyAkhyAyate-ihoktaM-'akhilAH padArthA AtmanaH saMsArahetavo mokSahetavazca' tatazca na kevalaM ta eva yAnyapi samyagdarzana-jJAnacAritrANi tAnyapi saMsAramokSayoH kAraNAnIti, tathA cAha-'egaMteNa niseho0' ekAntena niSedhaH samyagdarzanAdidAneSu, tatprakhyApakazAstropadezeSu na darzito vidhirvA na darzita iti saMTaGka kintu 'dalikaM prApya' pAtravizeSaM prApya kadAcid dIyate kadAcinna, etaduktaM bhavatiprazamAdiguNasamanvitAya dIyamAnAni mokSAya, viparyayeNa bhavAya, tadAzAtanAt, yathA jvarAdau taruNe satyapathyaM pazcAttu pathyamiti tadeva / (oghani. gA. 56) bhAvArtha : sAdhune zAstramAM gamana, svAdhyAya, tapa ke dhyAnAdinI pravRttimAM ekAMtathI niSedha kahevAyo nathI ke ekAMte te prakArano vyApAra karavAnI vidhi paNa kahevAI nathI, paraMtu dravyane athavA vastune AzrayIne gamana-svAdhyAyaAdi kriyAno niSedha kahevAyo che, athavA gamana-svAdhyAyaAdi kriyAnI vidhi kahevAI che. tAtparya e che ke AcAryaAdinA prayojanathI sacitta paNa pathamAM sAdhune javAnI anujJA che; kema ke AcAryaAdinA prayojanane mATe te pathamAMthI gayA vagara te kAma thAya tema nathI; ane sacitta pathamAMthI gayA vagara AcAryAdinA prayojananI siddhi thAya tema hoya, to te sacitta pathamAMthI javAnI anujJA nathI. jema ke jvarAdirogamAM jvaranA paripAcana mATenA auSadhano ane bhojanAdino pratiSedha karAya che, ane jvara jIrNa thAya tyAre varanA paripAcana mATe auSadhanI ane pathya bhojanaAdinI vidhi karAya che. tethI e prApta thAya ke lAbha ane nukasAnane AzrayIne vidhi-niSedha nakkI thAya che. tethI je pravRtti karatI vakhate AcAryAdinI bhaktithI ghaNI nirjarA thatI hoya tyAre sacitta pathamAMthI javAnI kriyA AcAryAdinI bhaktinI poSaka hovAthI karmabaMdhanuM kAraNa nathI, ane tenI te kriyA pramAdane vaza thaIne karavAmAM Ave to karmabaMdhanuM kAraNa thAya che. te rIte baLavAna yogono nAza kare tevI svAdhyAyanI kriyA, tapanI kriyA ke dhyAnanI kriyAno zAstramAM niSedha che, ane te kriyAo ja jyAre saMveganI vRddhi dvArA atyaMta ucita pravRttinuM kAraNa bane tyAre te karavAnI vidhi che. gAthAnI avataraNikAmAM samAna dharmavALA be sAdhuone AzrayIne samAna vyApAramAM phaLanI visaTezatAne batAvavAnuM kathana karela, ane prastuta gAthAnA arthathI sAkSAt tevo artha dekhAto nathI, chatAM te arthanI prApti thAya che, te A rIte
Page #110
--------------------------------------------------------------------------
________________ catilakSaNasamuccaya prakraNa | gAthA : 60 zAstramAM koI bAhya AcAranI ekAMte vidhi nathI ke ekAMte niSedha nathI. tema kahevAthI arthathI e prApta thayuM ke svAdhyAyAdi eka sAdhu zAstravidhi pramANe kare che, to tene karmanI nirjarA thAya che, ane te svAdhyAyAdino je sthAnamAM niSedha che te sthAnane AzrayIne anya sAdhu svAdhyAyAdi kare che, to tene karmabaMdhanI prApti thAya che. tethI e phalita thayuM ke samAna kriyA karanAra be sAdhuomAMthI ekane karmabaMdha ane ekane karmanirjarAnI prAptirUpa videza phaLa prApta thAya che. athavA gAthAno artha bIjI rIte karavA mATe TIkAmAM avataraNitArtha bIjI rIte kare che pUrvamAM kaheluM ke jagatavartI badhA padArtho AtmA mATe saMsAranA hetu paNa che, ane mokSanA hetu paNa che. tethI kevaLa te ja=saMsAravartI padArtho ja, bhava ane mokSanA hetu che tema nathI, paraMtu je mokSanA hetuo paNa samyagdarzana-jJAna-cAritra che, te paNa saMsAranA ane mokSanA hetuo che. ti' zabda gAthAnI anya prakAranI avataraNikAnI samApti mATe che. ane te rIte samyagdarzana, jJAna ane cAritra mokSanAM kAraNa che ane saMsAranAM paNa kAraNa che te rIte, kahe che arthAt gAthAno artha te rIte kare che samyagdarzana AdinA dAnamAM ke tene kahenArA zAstranA upadezamAM ekAMte niSedha kahevAyelo nathI ke vidhi kahevAI nathI, e prakAre saMdaEsaMbaMdha che; paraMtu dalikane prApta karIne=dAna ApavAnA ke upadeza ApavAnA pAtravizeSane prApta karIne, kyAreka samyagdarzana AdinuM dAna karAya che athavA kyAreka samyagdarzana AdinuM dAna karAtuM nathI, ane kyAreka samyagdarzana Adine kahenArA zAstrano upadeza apAya che, to vaLI kyAreka samyagdarzana Adine kahenArA zAstrano upadeza apAto nathI. uparanA kathananuM tAtparya spaSTa karatAM kahe che A kahevAyeluM thAya che. prazamadiguNathI samanvita pAtrane apAtA samyagdarzana, jJAna, cAritra Adi ke samyagdarzanAdino upadeza mokSane mATe thAya che, ane prazamadiguNathI rahita evA jIvane apAtA samyagadarzana, jJAna, cAritra Adi ke samyagdarzanAdino upadeza viparIta kriyArUpa hovAthI bhava mATe thAya che arthAt ApanArane bhavanI prAptinuM kAraNa bane che; kema ke tenI AzAtanA thAya che arthAta ratnatrayInI AzAtanA thAya che. jema navoHkhIlelI avasthAvALo jvara, hote chate je apathya che, te ja vaLI, pazcAttrajvara maMda thAya tyAre pathya che. tAtparya e che ke yogya jIvane samyagdarzana uccarAvavAnI kriyA karAvavAmAM Ave ke sUtraadhyayana karAvavAmAM Ave ke saMyama ApIne cAritranuM pAlana karAvavAmAM Ave, to te ratnatrayInA AcArathI yogya jIvanI pariNatinI zuddhi thAya che. tethI bhagavAnanA vacana anusAra jIvanI yogyatAno vicAra karIne je sAdhu ratnatrayInuM dAna kare te sAdhune nirjarAnI prApti thAya che. te ja rIte, bhagavAnanA vacana anusAra ratnatrayIne kahenArA zAstrano upadeza yogya jIvane Ape to te upadezanI kriyAthI te sAdhune nirjarA thAya che; kema ke bhagavAnanA vacana anusAra jIvanI yogyatAno nirNaya karIne ekAMte jIvanI
Page #111
--------------------------------------------------------------------------
________________ yatilakSaNasamuccaya prakaraNa / gAthA : 60-61 hitanI buddhithI, sAdhu ratnatrayIno upadeza Ape ke ratnatrayInuM pradAna kare to te ratnatrayInI ArAdhanAsvarUpa che, tenAthI potAnA AtmAmAM ratnatrayInI vRddhi thAya, paraMtu ayogya jIvane AzrayIne zAstramAM ratnatrayInuM dAna karavAnA viSayamAM ane ratnatrayIne batAvanArA zAstranA upadezanA viSayamAM niSedha che. Ama chatAM, je sAdhu eTaluM ja vicAre ke ApaNe to sarva jIvone ratnatrayInI kriyAmAM joDavA mATe yatna karavo joIe ane sarvajIvone ratnatrayIno upadeza Apavo joIe, to te sAdhu ayogya jIvone ratnatrayInuM dAna karIne ke ratnatrayIno upadeza ApIne ratnatrayInI AzAtanA karIne bhavamAM bhaTake 9.118011 84 avataraNikA : athaikameva vastvAsevyamAnaM bandhAya mokSAya ca kathaM bhavati ? tadAha avataraNikArya : sevAtI evI eka ja vastu baMdha mATe ane mokSa mATe kevI rIte thAya che ? tene kahe che - - bhAvArtha : pUrvanI gAthAomAM sthApana karyuM ke samAna pravRttimAM koIkane baMdha thAya che to koIkane nirjarA thAya che, te bhinna bhinna jIvone AzrayIne kahela. have te eka ja vastu eka ja jIvane AzrayIne baMdha ane mokSa mATe kaI rIte saMgata thAya ? tene prastuta gAthAmAM batAve che gAthA : jaMmi NisevijjaMte, aiAro hujja kassai kayA vi / teNeva ya tassa puNo, kayAi sohI havijjAhi // 61 // yasminniSevyamAne'ticAro bhavetkasyacitkadApi / tenaiva tasya punaH kadAcicchuddhirbhavet // 61 // - gAthArtha : je vastu sevAye chate koIkane kyAreka aticAra thAya che, to tene vaLI tenA vaDe ja kyAreka zuddhi thAya che. II61]] TIkA H 'yasmin' vastuni odhAvI niSevyamALe 'ativAra:' vratanA mavati 'cit' sAtho: 'vAcit' 'sthAnnivasthAyAM 'tenaiva' RodhAvinA tathaiva puna: vASiddhipi mavet, caNDarudrsaadhoriv, tena hi ruSA svaziSyo daNDakena tADitaH, taM ca rudhirArdraM dRSTvA pazcAttApavAn saMvRttaH cintayati ca dhigmAM yasyaivaMvidhaH krodha iti vizuddhapariNAmasyApUrvakaraNaM kSapakazreNiH kevalodayaH saMvRtta kRti / ( oni. . 17)
Page #112
--------------------------------------------------------------------------
________________ yatilakSaNasamuccaya prakraNa / gAthA H 61-62 bhAvArtha : jema caMDarudrAcAryane potAnI "caMDa pravRttinA kAraNe kyAreka ziSyAdi pratye kupita thatA hatA tyAre krodhathI aticAranI prApti thatI hatI; te ja caMDarudrAcAryane krodhathI potAnA ziSyane dAMDA vaDe tADana karyuM tyAre rudhirathI yukta evA ziSyane joIne pazcAttApanA pariNAmavALA thayA, tyAre apUrvakaraNa, kSapakazreNI ane kevaLajJAnanI prApti thaI. tethI je krodhano udaya pUrvamAM saMyamanI malinatAnuM kAraNa hato te ja krodhano udaya pazcAttApanA pariNAmathI kSapakazreNInuM kAraNa banyo. tethI sevAtI evI eka ja vastu kyAreka karmabaMdha mATe thAya che ane te ja vastu kyAreka mokSa mATe thAya che. AnAthI e phalita thayuM ke je kASAyika bhAvo jIvane aticAranuM kAraNa banI saMsAra pedA kare che, te ja kASAyika bhAvo te ja jIvane kyAreka pazcAttApanI niSpatti dvArA mokSanuM paNa kAraNa bane che. tethI malina bhAvonA phaLamAM paNa anekAMta che. 61 avataraNikA : bAhyaM vyApAramaGgIkRtya visadRzatoktA, atha bAhyo'pi vyApAro yathA bandhaheturna syAttathA''ha - avataraNikArya : bAhya vyApArane AzrayIne videzatA batAvI. have bAhya paNa vyApAra je rIte baMdhano hetu na thAya te rIte batAve che - bhAvArtha : atyAra sudhI bAhya vyApArane AzrayIne visadazatA batAvI. tethI e prApta thayuM ke eka ja bAhya vyApAra kyAreka baMdhano hetu thAya che to kyAreka mokSanuM kAraNa paNa bane che. A kathana bAhya vyApArane avalaMbIne eka jIvane thatA adhyavasAyanA bhedanA kAraNe che. have bAhya vyApAra je rIte baMdhanuM kAraNa nathI te rIte vastusthiti batAve che. A kathana bAhya vyApAra sAthe pariNAmano saMbaMdha joDyA vinA mAtra bAhya kriyAne sAme rAkhIne, te bAhya kriyA karmabaMdhano hetu nathI, te vAta nizcayanayanI sUkSmadaSTithI batAve che - gAthA : aNumitto vi na kassai, baMdho paravatthupaccao bhaNio / taha vi khalu jayaMti jaI, pariNAmavisohimicchaMtA // 62 // aNumAtro'pi na kasyacid bandhaH paravastupratyayo bhaNitaH / tathApi khalu yatante yatayaH pariNAmavizodhimicchantaH // 62 / / gAthArtha : paravastu pratyayI aNumAtra paNa koIne baMdha thato nathI, topaNa pariNAmanI vizuddhi icchatA sAdhuo cetanAne kare che. lidarA
Page #113
--------------------------------------------------------------------------
________________ 86 catilakSaNasamuccaya prakraNa / gAthA 62-63 TIkA :___'aNumAtro'pi' svalpo'pi baMdho na kasyacit 'paravastupratyayAd' bAhyavastunimittAtsakAzAt 'bhaNita:' uktaH kintvAtmapariNAmAdevetyabhiprAyaH / Aha-yadyevaM na tarhi pRthivyAdiyatanA kAryA ? ucyate, yadyapi bAhyavastunimitto bandho na bhavati tathA'pi yatanAM vidadhati pRthivyAdau munayaH pariNAmavizuddhi 'icchantaH' abhilaSantaH, etaduktaM bhavati-yadi pRthivyAdikAyayatanA na vidhIyate tato naive thAt I (gopani. ma. 18) bhAvArtha : koIpaNa pravRttithI koI jIvanI hiMsA thAya to te hiMsArUpa kArya anya vyaktimAM thayeluM che, ane te hiMsArUpa kAryathI hiMsA karanAra vyaktine leza paNa karmabaMdha thato nathI, paraMtu te kAryakALamAM vartatA potAnA adhyavasAyane AzrayIne karmabaMdha ke nirjarA thAya che. tethI bhagavAnanA zAsananA paramArthane jANanArA sAdhuo jANe che ke mArA kAyayogathI koI jIvano prANanAza thAya to te prANanAzanI kriyArUpa kArya bAhya anya jIvamAM thayeluM hovAthI tamittaka leza paNa karmabaMdha mane thaze nahi, topaNa karmanirjarAne anukULa adhyavasAya phuraNa karavA arthe pRthvI Adi jIvonA viSayamAM teo yatanA kare che. A rIte jIvane adhyavasAyathI ja baMdha che ane adhyavasAyathI ja abaMdha che. Ama chatAM abaMdhanA adhyavasAyane jivADavA mATe ucita yatanA e ja upAya che, mATe munio yatanA kare che. AnAthI e phalita thayuM ke upadravavALA mArgane choDIne nirupadrava mArgathI gRhastha ane sAdhu banne jAya, ane te nirupadrava mArga jIvAkula hoya to gRhasthanA gamanathI ane sAdhunA gamanathI bAhyathI samAna hiMsA paNa kadAca thAya, tyAre jo bAhya hiMsAkRta baMdha thato hoya to sAdhu ane gRhasthane samAna karmabaMdhanI prApti thAya; paraMtu bAhya hiMsAthI karmabaMdha thato nathI. paraMtu nirupadrava evA mArgamAMthI gamana vakhate gRhasthane azubha bhAva che tethI tene karmabaMdha thAya che, ane sAdhune gamana vakhate saMyamavRddhine anukULa zubha bhAva che, tethI sAdhune karmabaMdha thato nathI paraMtu karmanI nirjarA thAya che. darA avataraNikA : yastu hiMsAyAM varttate tasya pariNAma eva na zuddhaH, ityAha ca - avataraNikArya : je vaLI, hiMsAmAM varte che tene pariNAma ja zuddha nathI, e pramANe kahe che - bhAvArtha : pUrvagAthAmAM kahyuM ke "paravastu pratyayI aNumAtra paNa baMdha thato nathI." tethI koIpaNa jIvanI hiMsA thAya to hiMsA karanAra jIvane tamittaka leza paNa karmabaMdha thato nathI. tyAM prazna thAya ke karmabaMdha ke karmanirjarA jIvanA adhyavasAyathI thAya che ane bAhya hiMsAthI karmabaMdha thato nathI ke bAhya ahiMsAthI karmanirjarA thatI nathI, to pachI sAdhu hiMsAmAM varte to zuM vAMdho ? tenA nivAraNa arthe kahe che. je
Page #114
--------------------------------------------------------------------------
________________ catilakSaNasamuccaya prakraNa | gAthA : 63-64 8 . sAdhu hiMsAmAM varte che tenA pariNAma ja zuddha nathI. mATe azuddha pariNAmane kAraNe te sAdhune karmabaMdha thAya che, ema gAthAmAM batAve che - gAthA : jo puNa hiMsAyayaNAiesu vaTTai tassa naNu pariNAmo / duTTho Na ya taM liMgaM, hoi visuddhassa jogassa // 63 // yaH punahiMsAyatanAdikeSu vartate tasya nanu pariNAmaH / duSTo na ca talliGgaM bhavati vizuddhasya yogasya // 63 // gAthArtha : je vaLI hiMsAnA AyatanamAM=hiMsAnAM sthAnomAM, varte che teno pariNAma duSTa che, ane te=hiMsAnA sthAnamAM vartavuM te, vizuddha yoganuM liMga nathI. lsall TIkA : yastu punaH 'hiMsAyataneSu' vyApattidhAmasu vartate tasya nanu pariNAmo duSTa eva bhavati, na ca taddhisAsthAnavatitvaM "liGga" cihnaM bhavati 'vizuddhasya yogasya' manovAkkAyarUpasya / (oghani. nA. 12) gAthA : tamhA sayA visuddhaM, pariNAmaM icchayA suvihieNaM / hiMsAyayaNA savve, parihariavvA payatteNaM // 64 // tasmAtsadA vizuddhaM pariNAmamicchatA suvihitena / hiMsAyatanAni sarvANi parihartavyAni prayatnena // 64 // gAthArtha : te kAraNathI hiMsAsthAnamAM karAto yatna vizuddhayoganuM liMga nathI te kAraNathI, vizuddha pariNAmane IcchatA evA suvihita sAdhue hiMsAnAM sarva Ayatano=hiMsAnAM sarva sthAno, sadA prayatnathI varjavAM joIe. IijA TIkA :___tasmAt 'sadA' ajasraM vizuddhaM pariNAmamicchatA suvihitena, kiM kartavyaM ? hiMsAyatanAni sarvANi varNanIya prayatnatiH (gora. . 60) bhAvArtha : pUrvagAthAomAM batAvyuM ke paravastu nimittaka aNumAtra paNa karmabaMdha thato nathI. A prakAranAM zAstravacana sAMbhaLIne mugdha sAdhune vicAra thAya ke nirdoSa bhikSAAdimAM yatanA karavAmAM na Ave to tenAthI je hiMsA thAya te nimittaka karmabaMdha thaI zake nahi, paraMtu adhyavasAyathI ja karmabaMdha thaI zake;
Page #115
--------------------------------------------------------------------------
________________ 88 catilakSaNasamuccaya prakraNa / gAthA H 63-64-65 tethI nirdoSa bhikSAAdi mATe yatna karIne samaya bagADavA karatAM svAdhyAya-dhyAna AdimAM yatna karIne huM mArA adhyavasAyonI zuddhi karuM to nirjarAnI prApti thaze. paraMtu A vicAra yogya nathI; kema ke je sAdhu AvuM vicAre ke "AhAraAdi grahaNamAM je hiMsA thaI che te hiMsA to hisyamAna jIvamAM varte che, ane tamittaka leza paNa karmabaMdha mane thAya nahi, ane mAro adhyavasAya to svAdhyAya AdithI vizuddha che;' Ama vicArI hiMsAnAM sthAnomAM varte che, te sAdhuno pariNAma duSTa che; kema ke vizuddha yoganuM te liMga nathI arthAta hiMsAnAM sthAnomAM vartavuM te vizuddha yoganuM liMga nathI. Azaya e che ke adhyavasAyanI zuddhi mATe jema dhyAna-adhyayanamAM yatna Avazyaka che, tema hiMsAnAM sthAnonuM varjana paNa Avazyaka che, ane je sAdhu nirdoSa bhikSAcaryAdimAM yatna karatA nathI te sAdhu hiMsAnAM sthAnomAM varte che. tethI te sAdhune dhyAna-svAdhyAya AdimAM upayoga hovA chatAM hiMsAnAM sthAnonA varjanamAM upekSAno adhyavasAya paNa sAthe vartato hovAthI pariNAmonI zuddhi nathI. mATe vizuddha pariNAma icchatA sAdhue sarvaprayatnothI haMmezAM sarva hiMsAnAM sthAnonA parivAramAM yatna karavo joIe. 63-64ll avataraNikA - gAthA-4pamAM uttamazraddhAnAM cAra kAryo batAvyAM, temAM paheluM kArya vidhisevA che ane te vidhisevAnuM ja nirUpaNa gAthA-46 thI 64mAM karyuM. have tenuM nigamana karatAM kahe che - gAthA : eeNa pabaMdheNaM, vihisevAlakkhaNAi saddhAe / bhAvajaittaM bhaNiaM, aipasaMgo phuDo iharA // 65 // etena prabandhena vidhisevAlakSaNayA zraddhayA / bhAvayatitvaM bhaNitamatiprasaGgaH sphuTa itarathA // 65 // gAthArtha : ATalA prabandhathI gAthA-46 thI 4 sudhI varNana karAyuM eTalA prabandhathI, vidhisevA lakSaNavALI zraddhAthI bhAvasAdhupaNuM kahevAyuM che. ItarathA=vidhisevA lakSaNavALI zraddhAthI bhAvasAdhupaNuM che tema na mAno to spaSTa atiprasaMga che arthAt je sAdhuo zAstrokta vidhi pramANe saMyamamAM yatna karatA nathI teone paNa bhAvasAdhu mAnavAno spaSTa atiprasaMga che. paNa bhAvArtha : bhAvasAdhunuM uttamazraddhA lakSaNa gAthA-45mAM batAvyuM ane tenA svarUpano samyapha bodha karAvavA arthe te uttamazraddhAnAM cAra kAryo batAvyAM. temAM uttamazraddhAnuM prathama kArya vidhisevA che, jenuM nirUpaNa gAthA46 thI atyArasudhI karyuM. have teno phalitArtha batAvatAM kahe che ke vidhipUrvaka zAstrAnusArI kriyA kare tevI zraddhAthI yukta bhAvasAdhupaNuM zAstromAM kahevAyuM che. tethI e phalita thAya ke je sAdhuo saMyama laIne zaktinA prakarSathI vidhipUrvaka zAstrAnusArI kriyAomAM zraddhApUrvaka yatna karatA nathI, teomAM bhAvasAdhupaNuM nathI; ane jo vidhipUrvaka kriyAyukta zraddhAthI ja bhAvasAdhupaNuM che tema na mAno, paraMtu bhagavAnanA vacanamAM
Page #116
--------------------------------------------------------------------------
________________ catilakSaNasamuccaya prakraNa | gAthA : 65-66 89 sthira zraddhAmAtrathI bhAvasAdhupaNuM che tema mAno, to je sAdhu pramAdavaza samyagrakriyAo karatA nathI tevA saMvignapAkSikane paNa bhAvasAdhu mAnavAno atiprasaMga Ave; kema ke saMvignapAkSikane paNa bhagavAnanA vacanamAM sthira zraddhA che. - vastutaH zAstravidhi pramANe sudaDha yatna karAve tevI uttamazraddhA saMvignapAkSikamAM nathI, mATe teo bhAvasAdhu nathI. vaLI, bhagavAnanA vacananI sthira zraddhAmAtrathI bhAvasAdhupaNuM svIkAravAmAM Ave to saMvignapAkSikanI jema samyagdaSTine ane zrAvakane paNa bhAvasAdhu mAnavAno atiprasaMga Ave. ahIM vizeSa e che ke bhagavAnanA vacanamAM sthirazraddhA samyagRSTi, saMvignapAkSika, zrAvaka ane susAdhune avazya hoya che, paraMtu uttamazraddhA to mAtra susAdhune ja hoya che. | uttamazraddhA eTale jevo bodha che tevI ja pravRtti kare, paraMtu bodhathI ane rucithI leza paNa anyathA pravRtti na kare. sthirazraddhA eTale bhagavAnanA vacanamAM leza paNa zaMkAno abhAva. jema agnimAM hAtha nAkhavAthI dajhAze temAM vikalpa nathI, tema bhagavAnanA vacanathI je kAMI viparIta pravRtti thaze tenAthI avazya mAruM ahita thaze, ane bhagavAnanA vacana anusAra pravRtti ja ekAMte mAruM hita karaze, tevI nizcala mAnyatA, te sthira zraddhA. dipA uttamazraddhAnuM bIjuM kArya - "atRpti' avataraNikA : bhAvasAdhunuM trIjuM lakSaNa uttamazraddhA che ane uttamazraddhAnAM cAra kAryo che, jemAM prathama vidhisevA kArya che, jenuM svarUpa atyAra sudhI batAvyuM. have uttamazraddhAnuM bIjuM kArya atRmi che, te batAve che - gAthA : pAuNai Neva titti, saddhAlU nANacaraNakajjesu / veyAvaccatavAisu, apuvvagahaNe ya ujjamai // 66 // prApnoti naiva tRpti zraddhAluAnacaraNakAryeSu / vaiyAvRttyatapaH AdiSu apUrvagrahaNe codyacchati // 66 // gAthArtha : zraddhALu sAdhu jJAna ane caraNanAM kAryomAM arthAt kRtyomAM jJAna ane caraNanI niSpattinAM kAraNomAM, tRmi pAmatA ja nathI, vecAvacca-tapa AdimAM ane apUrva grahaNamAM=navA navA zrutajJAnamAM udhama kare che. zA * ahIM 'AryeSu' mAM "vArtha' zabda kRtya arthamAM vaparAyelo che, phaLa arthamAM nathI. * ahIM 'viSa' mAM "gati' padathI sAdhvAcAranI anya kriyAo grahaNa karavAnI che.
Page #117
--------------------------------------------------------------------------
________________ CO catilakSaNasamuccaya prakraNa | gAthA : 66-67 bhAvArtha : bhAvasAdhunuM uttamazraddhA lakSaNa che, ane jenAmAM bhagavAnanA vacana pratye uttamazraddhA hoya tevA sAdhu bhagavAne batAvelAM zrutajJAnanAM kAraNomAM ane te zrata anusAra cAritra niSpattinAM kAraNomAM tRmine pAmatA nathI. AthI AvA sAdhu potAnI zakti anusAra cAritranI vRddhimAM kAraNabhUta evA vaiyAvaccatapAdimAM zaktinA prakarSathI udyama kare che, ane apUrva apUrva zrutajJAna prApta karavA mATe zaktinA prakarSathI yatna kare che. Azaya e che ke bhAvathI saMyamanA pariNAmavALA sAdhu, mAre mAtra vaiyAvacca karavI che eTalA AzayamAtrathI vaiyAvacca karatA nathI, paraMtu bhagavAnanA vacananuM smaraNa karIne vidhipUrvaka vaiyAvaccamAM te rIte yatna kare che, ke jethI pote je mahAtmAnI vaiyAvacca kare che temanA avalaMbanathI potAnAmAM guNonI vRddhi thAya, potAne nirlepadazA adhika adhikatara thatI jAya ane ucita kRtyo ucita rIte karavAnI zaktino saMcaya thAya, jethI te kriyA krame karIne pUrNa aucityarUpa asaMgabhAvamAM paryavasAna pAme. vaLI, zaktine gopavyA vagara tapamAM yatna kare, jethI zarIra pratyenuM mamatva ghaTe, AhArasaMjJAnuM zamana thAya ane indriyo utpathamAM jatI aTake, tathA tapanA sevanane kAraNe indriyo zAMta thayelI hovAthI yogamArganI pravRtti susthira thAya. vaLI, sAdhu cAritrAcAranI paDilehaNaAdi anya kriyAo paNa te rIte kare ke jethI te kriyAnA baLathI saMyamanA kaMDakonI vRddhi thAya; kema ke cAritrAcAranI sarva kriyAo samabhAvanI vRddhi thAya te mATe karavA bhagavAne kahela che. vaLI, jema uttamazraddhAvALA sAdhu cAritrAcAranA kAraNovALI pravRttiomAM udyamavALA che, tema saMveganuM kAraNa bane tevA apUrva apUrva zrutagrahaNamAM paNa udyamavALA che. AnAthI e phalita thayuM ke sAdhu kyAreya jJAnanA ane cAritranA upAyomAM tRmine pAmatA nathI. llll avataraNikA - zraddhALu sAdhu jJAna ane cAritranA upAyamAM tRptine pAmatA nathI, ema pUrvagAthAmAM kahyuM. have zraddhALu sAdhu jJAna ane cAritranA upAyamAM kema tRptine pAmatA nathI ? te batAvavA mATe kahe che - gAthA : duggayayaravararayaNalAhatullaM khu dhammakiccaM ti / ahiAhialAbhatthI, aNuvaraiccho havai taMmi // 67 // durgatataravararatnalAbhatulyaM khalu dharmakRtyamiti / adhikAdhikalAbhArthI anuparateccho bhavati tasmin // 67 / / gAthArtha : sutataravaratnanAmatuvaM atyaMta daridra puruSane vararatna=zreSTha rananA lAbha tulya kharekhara dharmakRtyA che cAritra ane jJAnanAM kRtyo che. jethI karIne adhika adhika lAbhanA athI evA sAdhu temAMs dharmakRtyamAM, anuparata icchAvALA hoya che virAma na pAme evI akhalita icchAvALA hoya che. Iloil
Page #118
--------------------------------------------------------------------------
________________ tilakSaNasamuccaya prakaraNa / gAthA : 67-68 bhAvArtha : jema saMsAramAM koI ati daridra hoya ane zreSTharatnanI prApti thatI hoya to te meLavavA mATe te avazya prayatna kare che, ane te zreSTharatnane prApta karyA pachI paNa adhika adhika ratna meLavavAno arthI hoya che, paraMtu thoDAM zreSTharatno prApta karIne kyAreya paNa tRptine pAmato nathI. tema jIva saMsAramAM bhAvathI ati daridra che. tethI zreSTharatna jevA dharmakRtyonI prApti thatI hoya to vivekI jIva tenA mATe avazya prayatna kare che, ane te dharmakRtyone prApta karyA pachI paNa adhika adhika dharmakRtyonA lAbhano arthI hoya che, paraMtu thoDAM dharmakRtyo karIne kyAreya paNa tenI icchA zAMta thatI nathI. tethI AvA jIvo saMyama grahaNa kare che tyAre temane samyag jJAna che ke 'saMsAramAM huM bhAvathI ati daridra hato, tethI atyArasudhI mAro AtmA cAra gatinA paribhramaNanI viDaMbanAne pAmyo che. eTaluM ja nahi paNa cAre gatimAM moTe bhAge mane azubha bhAvonI prApti thaI, ane have zreSTharatnanA lAbha jevA dharmakRtyanI mane prApti thaI che, jenA kAraNe mAruM bhAvadaradrapaNuM gayuM che. mATe jema jema huM dharmakRtyanuM sevana karIza tema tema samatAnI pariNatirUpa zreSTha ratno mane adhika adhika prApta thaze, ane mArI te samatA prakarSane pAmIne asaMgabhAvanI prAptinuM kAraNa banaze. te asaMgabhAva dhyAnamAM sudRDha yatna karAvIne kevalajJAnanI prAptinuM kAraNa banaze jethI saMsArathI pAra pAmIne zAzvatakALa mATe mane sukhanI prApti thaze. mATe leza paNa kyAMya saMga rAkhyA vagara huM zaktinA prakarSathI sarvatra ucita anuSThAnamAM yatna karuM, jethI A saMsArano uccheda thAya. A rIte sAdhu ucita dharmakRtyamAM anuparata icchAvALA hoya che arthAt dharmakRtyamAM virAma na pAme evI askhalita icchAvALA hoya che. dA 1 avataraNikA : pUrvagAthAmAM uttamazraddhAvALA sAdhune dharmakRtyamAM icchA zAMta thatI nathI tema batAvyuM. have tene dRDha karavA mATe dRSTAMtathI kahe che - gAthA : chuhiassa jahA khaNamavi, vicchijjai Neva bhoaNe icchA / evaM mokkhatthINaM, chijjai icchA Na kajjaMmi // 68 // kSudhitasya yathA kSaNamapi vicchidyate naiva bhojane icchA / evaM mokSArthinAM chidyate icchA na kArye // 68 // gAthArtha : je pramANe sudhitane kSaNabhara paNa bhojananA viSayamAM icchAno viccheda thato nathI ja, e rIte mokSArthI evA sAdhune kAryamAM=mokSanA upAyabhUta kRtyamAM, IcchA viccheda pAmatI nathI. II68
Page #119
--------------------------------------------------------------------------
________________ 92 catilakSaNasamuccaya prakraNa / gAthA 69 avataraNikA : sAdhunI uttamazraddhAnuM atRtirUpa bIjuM kArya gAthA-dadathI batAvavAnuM zarU karyuM. have tenuM nigamana kare che - gAthA : itto ceva asaMgaM, havai aNuTTANamo pahANayaraM / tammattaguNaTThAI, saMgo tittI u egatthA // 69 // itazcaivA'saGgaM bhavatyanuSThAnaM pradhAnataram / tanmAtraguNasthAyI saGgastRptistu ekArthoM // 69 / / gAthArtha : AnAthI ja=dharmakRtyomAM anuparata IcchAthI ja, pradhAnatara evuM asaMgaanuSThAna thAya che. (tRmi) tanmAtraguNasthAyI=je guNasthAnaka pote prApta karyuM che te guNasthAnakamAtramAM rAkhanAra che AgaLanA guNasthAnakamAM javA mATe pratibaMdhaka che. vaLI, saMga ane tRmi ekAryavAcI che. ll lA * gAthAnA uttarArdhamAM kahyuM ke tanmAtraguNasthAyI che, tyAM "tRpti zabda adhyAhAra che, ane tyArapachI kahyuM ke "saMga ane tRti" ekArthavAcI che, e kathana tanmAtraguNasthAyImAM hetuarthaka che. bhAvArtha - saMga ane tRpti ekAWvAcIH saMyamamAM tRmidoSathI uttaranA yogamArgamAM gamanano avarodhaH gAthA-66 thI 68 sudhI yuktithI ane daSTAMtathI sthApana karyuM ke uttamazraddhAvALA sAdhune dharmakRtyonI IcchA kyAreya zAMta thatI nathI, ane je sAdhune AvA prakAranI uttamazraddhA che te sAdhu zaktinA prakarSathI je je anuSThAnomAM potAnuM sAmarthya che te te sarva anuSThAno zAstravidhi anusAra satata seve che. A prakAre zAstra anusAra anuSThAna karavAthI krame karIne sAdhune pradhAnatara evuM asaMgaanuSThAna pragaTa thAya che arthAta vartamAnamAM je anuSThAna seve che te vacanaanuSThAna che, ane vacanaanuSThAnamAM gauNa rIte asaMgabhAva che. tethI te vacanaanuSThAnamAMthI asaMgaanuSThAnane prApta kare che tyAre pradhAnatara asaMgabhAva prApta thAya che. je sAdhu adhika adhika dharmakRtya karavA viSayaka atRpta nathI, paraMtu potAne prApta anuSThAnamAM tRpta che ane pramAda vagara grahaNa karAyelA vratanI AcaraNAo kare che, temane te kriyAothI asaMgaanuSThAna kema pragaTa thatuM nathI ? e batAvavA mATe kahe che je sAdhune potAnA ucita anuSThAnamAM tRpti che, tethI potAnI zaktinA prakarSathI pratidina adhika adhika tapa-saMyamamAM udyamavALA thatA nathI ke navA navA kRtano abhyAsa karIne saMyamanA kaMDakonI vRddhi karavA yatna karatA nathI, tevA sAdhu je bhUmikAmAM che te bhUmikAmAM avasthita rahe che; kema ke potAne prApta thayelA saMyamamAM temane tRpti che, tethI pote svIkArelAM vratonI ucita kriyAo karIne saMtoSa mAne che, paraMtu pratidina zaktisaMcaya karIne adhika adhika anuSThAnanuM sevana karavA mATe yatna karatA nathI.
Page #120
--------------------------------------------------------------------------
________________ catilakSaNasamuccaya prakraNa | gAthA : 69-70 temanuM te anuSThAna tRpti doSavALuM che, ane tRptidoSavALuM anuSThAna temane tanmAtraguNasthAnakamAM avasthita rAkhanAra che, paraMtu krame karIne pradhAnatara evA asaMgaanuSThAnanuM kAraNa banatuM nathI, kema ke saMga ane tRpti ekAryavAcI che. tethI je sAdhune potAne prApta thayela saMyamasthAnamAM tRpti che, temanuM anuSThAna saMganA doSavALuM hovAthI, tRptirUpa saMga asaMgabhAva tarapha javAmAM pratibaMdhaka che. tethI te anuSThAna sevIne teo asaMgaanuSThAnane prApta karI zakatA nathI. ahIM vizeSa e che ke koI sAdhaka AtmA zAstravidhi pramANe sAdhudharmanuM paribhAvana karIne saMyamane anukULa potAnuM citta saMpanna thAya tyArapachI potAnA saMyoga pramANe svajano Adi sAthe aucityano vicAra karIne zAstravidhi anusAra saMyama grahaNa kare, to AvA jIvane saMyama grahaNa karavAnI sAthe ja prAyaH bhAvathI saMyamanI prApti thAya che. saMyamanI bhAvathI prApti thavAthI AvA sAdhu mana-vacana-kAyA dvArA saMsAranA bhAvothI gupta che, tethI temanI indriyone bAhya koI viSayo aDatA nathI ane pratidina samitipUrvaka sAdhvAcAranI sarva ucita kriyAo kare che. kadAca A kriyAo apramatta bhAvathI karatA hoya ane kriyAmAM vidhinI skUlanA paNa na thatI hoya ane temane saMtoSa hoya ke "mane bhagavAnanuM zAsana maLyuM che, saMyama maLyuM che ane saMsAranA bhAvo paNa mane aDatA nathI", A rIte potAnAM ucita kRtyo karIne saMtoSa anubhave, to AvA sAdhunuM paNa vacanaanuSThAna saMgadoSavALuM che arthAt saMyama grahaNa karyA pachI nirlepatAno prakarSa karavA mATe apramAdabhAvathI navuM navuM zruta bhaNavA mATe yatna karatA nathI ke zrutasaMpanna evA AcAryAdinI vaiyAvacca karIne ghaNI nirjarA karI zake tevuM sAmarthya hovA chatAM vaiyAvaccamAM yatna karatA nathI, evA sAdhune potAne prApta thayelI bhUmikAmAM tRpti hovAthI temanuM vacanaanuSThAna saMgadoSavALuM che. AvI saMgadoSavALI vacanaanuSThAnanI kriyA asaMgaanuSThAnanuM kAraNa banatI nathI, ane asaMgaanuSThAnanI prApti vagara vItarAgatA Adi pragaTe nahi. tethI mokSanA arthI sAdhue jema saMyama grahaNa karavAmAM apramAda keLavavAno che, tema saMyama grahaNa karyA pachI samiti-guptimAM paNa apramAda karavAno che. eTaluM ja nahi paNa navuM navuM zruta adhyayana karIne ane mRtadhara evA AcAryAdinI vaiyAvacca karIne zaktinA prakarSathI upara uparanAM dharmakRtyo sevavAmAM apramAda karavAno che, jethI vacanaanuSThAna krame karIne pradhAnatara evA asaMgaanuSThAnanuM kAraNa bane. I69 uttamazraddhAnuM trIjuM kArya - dezanA avataraNikA : uttamazraddhAnuM trIjuM kArya vizuddha dezanA che, tene batAve che - gAthA : supariciaAgamattho avagayapatto suhaguruaNuNNAo / majjhattho hiakaMkhI, suvisuddhaM desaNaM kuNai // 70 // suparicitAgamArtho avagatapAtro zubhagurvanujJAtaH / madhyastho hitakAMkSI suvizuddhAM dezanAM karoti // 70 //
Page #121
--------------------------------------------------------------------------
________________ 94 yatilakSaNasamuccaya prakraNa / gAthA : 70 gAthArtha : suparicita AgamaarthavALA, dezanA jene ApavAnI che te pAtrane jANanArA, suMdara guruthI dezanA mATe anujJA apAyelA, madhyastha, hitanA kAMkSI zrotAnA hitanA kAMkSI, suvizuddha dezanAne kare che. lol bhAvArtha :- uttamazraddhAnuM trIjuM kArya vizuddha dezanA kevA sAdhu kare, te batAvavA arthe vizuddha dezanA karanAra sAdhunAM pAMca vizeSaNo batAve che. (i) suparicita AgamaarthavALAH je sAdhu saMyama grahaNa karyA pachI grahaNazikSA ane AsevanazikSA grahaNa karIne suparicita AgamaarthavALA che teo dezanAnA adhikArI che. te sAdhu sivAyanA anya sAdhu dezanA Ape to anadhikArI pravRtti hovAthI temanI dezanA sudezanA banI zake nahi. (i) dezanA jene ApavAnI che te pAtrane jANanArA dezanA mATe jema AgamanA arthono paricaya Avazyaka che tema jene upadeza ApavAno che te pAtra kevuM che teno paNa bodha Avazyaka che, jethI tenI bhUmikA pramANe ucita upadeza ApavAthI bhagavAnanA zAsananA paramArthane svabhUmikA pramANe te prApta karI zake. pAtrano bodha na hoya to zAstranA padArthono paNa asthAne viniyoga thavAthI zrotAnA hitane badale ahitanuM paNa kAraNa bane athavA tenI yogyatA anusAra upadeza nahi hovAthI tenA upara upakAra thAya nahi. tethI pAtrano jene bodha nathI te sAdhu dezanA mATe adhikArI nathI. - (i) suMdara guruthI dezanA mATe anujJA apAyelA H dezanA ApavA mATe jema Agamaarthano bodha Avazyaka che, pAtrano bodha Avazyaka che, tema dezanA ApavA mATe uttama gurunI anujJA paNa Avazyaka che, ane jyAM sudhI anujJA na maLe tyAM sudhI te sAdhu dezanA ApavA mATe adhikArI nathI. jema ke vajasvAmI bAlyavayamAM ja zAstranA gaMbhIra padArtho samajAvI zake tevA hatA. temanI te paristhitino bodha sahavartI sAdhuone thAya che tyAre teo gurune kahe che ke "amArA A vAcanAcArya thAo." tyAre gurue kahyuM ke "atyAre nahi, ucitakALe A tamArA vAcanAcArya thaze." tethI jyAM sudhI gurue temane anujJA ApI nathI tyAM sudhI samartha evA vajasvAmI paNa vAcanA mATe adhikArI banyA na hatA. tema uttama gurunI anujJA maLyA pachI sAdhune dezanA ApavAno adhikAra prApta thAya che. (iv) madhyastha : vaLI, "sarvajJanA vacanane mAre yathArtha kahevA che" tevA madhyastha pariNativALA sAdhu upadeza ApavA mATe adhikArI che. je upadezaka zAstranA paramArthone jANatA hoya chatAM koI sthAnamAM potAno nirNaya spaSTa na hoya to anirNita padArthane svacchaMdapaNe zIdhra bolatA nathI paraMtu madhyasthabhAva rAkhe che, ane koI pUche topaNa kahe ke tattva bahuzruta jANe. AvA madhyastha bhAva rAkhanArA sAdhu padArtha zAstravacanathI je pramANe temane dekhAto hoya te pramANe ja kahe che, ane je madhyastha nathI teo potAnI hInatA na dekhAya taarthe paNa yathAtathA kahe che athavA vicAryA vagara paNa zIdhra bole che.
Page #122
--------------------------------------------------------------------------
________________ yatilakSaNasamuccaya prakaraNa / gAthA : 70-71-72 (v) hitanA kAMkSI : vaLI, dezanA ApanAra jema madhyastha hovA joIe tema dezanA sAMbhaLavA AvanAra zrotAonA hitanA kAMkSI hovA joIe. upadezaka sAdhu zrotAnI yogyatAno vicAra karIne je rIte tenuM hita thAya te rIte dezanA Ape. jo koI maMdabuddhivALo zrotA hoya ane lAyaka jIva hoya to tene paramArthano bodha karAvavA arthe aneka vakhata paNa samajAve, ane tene bodha thAya tyAre ema na kahe ke tArI buddhi atimaMda che, paraMtu tene utsAha pedA karAvavA arthe ema ja kahe ke ''paramArthanI prApti atidurlabha che. tane ATalA prayatnathI paNa paramArtha prApta thayo che, mATe 52mArthane jANIne hita sAdhavAmAM pramAda na karavo joIe," e prakAranI preraNA kare; kema ke zrotAnA hitanA arthI je rIte zrotAnuM adhika hita thAya te rIte pravRtti kare. je sAdhu AvA prakAranI hitanI kAMkSAvALA nathI temanI dezanA suvizuddha bane nahi, ane uttamazraddhAvALA sAdhu zakti hoya to AvI suparizuddha dezanA avazya kare. jo zakti hovA chatAM dezanAmAM thatA zrama Adino vicAra karIne dezanAnI upekSA kare, ane potAnA anya ucita anuSThAnamAM sudRDha yatna karatA hoya, topaNa uttamazraddhAnA trIjA kAryarUpa sudezanAno abhAva hovAthI teo susAdhu nathI. leon (i) dezanAnA adhikArI - 'suparicita AgamaarthavALA' 95 avataraNikA : pUrvagAthAmAM uttamazraddhAnuM kArya dezanA batAvatAM kahyuM ke suparicita AgamaarthavALA dezanAnA adhikArI che. tene dRDha karavA mATe je evA nathI te adhikArI che, te batAvavA arthe kahe che - gAthA : Na pariciA jeNa suA, samayatthA tassa Natthi aNuo / so sattUpayaNiTTho, jaM bhaNiaM saMmaIi imaM // 71 // na paricitA yena zrutAH samayArthAstasya nAstyanuyogaH / sa zatrupadaniSTho yadbhaNitaM sammatAvidam // 71 // gAthArtha H jemanA vaDe zruto=Agamo, ane zAstranA arthe paricita karAyA nathI, temane=te sAdhune, anuyoga nathI=vyAkhyAna karavAnI anujJA nathI. (ane jo te sAdhu dezanA kare to) te sAdhu zatrupadamAM niSTha che=jinazAsananA zatrusthAnamAM rahelA che, je kAraNathI 'sammati tarka' graMthamAM A= AgaLamAM kahevAze e, kahevAyuM che. I[1]l avataraNikA : - pUrvagAthAmAM kahyuM ke 'sammati graMtha'mAM A kahevAyuM che. tethI have 'sammati graMtha'nI gAthA batAve che --
Page #123
--------------------------------------------------------------------------
________________ 96 catilakSaNasamuccaya prakraNa / gAthA : 72 gAthA : jaha jaha bahussuo saMmao a sIsagaNasaMparivuDo ya / aviNicchao a samae, taha taha siddhaMtapaDiNIo // 72 // yathA yathA bahuzrutaH sammatazca ziSyagaNasamparivRtazca / avinizcitazca samaye tathA tathA siddhAntapratyanIkaH // 72 / / gAthArtha : zAstramAM anizcita arthavALA, jema jema bahuzruta ane bahujanane saMmata ane ziSyagaNathI parivarelA che, tema tema siddhAntanA pratyenIka siddhAntanA zatru che. IGzA TIkA : yathA yathA bahuzrutaH paripaThitabahvAgamaH, saMmatazca-bahumataH saMsArAbhinandinAM gatAnugatikapravAhapatitAnAM tadanuvarttinAM cAnyeSAM, bAhyADambaradarzanamAtroditavismayAnAM mugdhamatInAM ca, ca-punaH ziSyagaNairvineyavRndai saMparivRtaH samantAt parivRtaH, avinizcataH samyagapariNatazca pravacane, aidamparyAjJAnAdviratyaprahvAcca, tathA tathA siddhAntapratyanIko raJjanakalAdeyatAparadhyandhanabAhulyahetuyogAnni:zaGkamasatpravRttyA yathAsthitasiddhAntasya viparyAsApAdanAt, ato nedRdazagurvAzrayaNaM yuktaM kintUktaguNavadgurvAzrayaNameva zreya iti bhAvaH // 153 // (upadeza rahasya) bhAvArtha : je sAdhu saMyama grahaNa karyA pachI apramAdabhAvathI saMyamamAM utthita che, zAstra anusAra ucita kriyAo paNa kare che, paraMtu haju zAstrono sArI rIte abhyAsa karI zakyA nathI ane zAstranA arthone yathAsthAne joDI zake tevo bodha karI zakyA nathI, tevA sAdhune paNa dezanA ApavAno adhikAra nathI. Ama chatAM, kaSAyane vaza thaIne ke pramAdane vaza thaIne ke lokopakAranI ghelI pariNatine vaza thaIne upadezamAM pravRtti kare, to tevA upadezakane "sammati graMthamAM bhagavAnanA zAsananA vairI kahyA che; ane ahIM tenI sAkSI ApavA arthe "sammati graMthanI gAthA grahaNa karIne gAthA-72 rUpe kahela che, jeno artha A pramANe che je sAdhu zAstronA arthamAM anirNayavALA che, Ama chatAM, ghaNAM Agamo bhaNelA che, te sAdhu (1) saMsAraabhinaMdI jIvone upadezaka tarIke saMmata che, vaLI, (2) saMsAraabhinaMdI jIvothI anya evA je jIvo gatAnugatika pravAhamAM paDelA che ane te sAdhune anusaranArA che evA jIvone te sAdhu upadezaka tarIke saMmata che, tathA (3) bAhya ADaMbaranA darzana mAtrathI vismaya pAmelA mugdhamati jIvone te sAdhu upadezaka tarIke saMmata che. vaLI, ghaNA ziSyothI parivarelA evA paNa te sAdhu, jo pravacananA aidaMparyArthanA jJAna vagaranA hoya to te sAdhu zAstranA paramArthane jANanArA nathI. Ama chatAM jo te upadezamAM pravRtti kare to temanAmAM viratino pariNAma paNa nathI; kema ke aneka jIvonA ahitanI je pravRtti karatA hoya temanAmAM virati saMbhave nahi. tethI AvA sAdhu upadeza ApIne ghaNA jIvono vinAza kare che, ane ghaNA ziSyone jJAnanuM
Page #124
--------------------------------------------------------------------------
________________ catilakSaNasamuccaya prakraNa / gAthA H 71-72-73 97 dAna karIne paNa teono vinAza kare che. AvA sAdhu bAhya AcAra sArI rIte pALatA hoya topaNa temanAmAM viratino pariNAma nathI. tethI tevA sAdhunA upadezamAM lokonA raMjananI kalA che, ane ghaNA jIvonI buddhimAM vyAmoha kare tevI AdeyatA che lokamAM grAhyatA che. AthI AvA sAdhu niHzaMkapaNAthI upadeza ApavArUpa asad pravRtti karIne zAstrono vinAza kare che. mATe AvA guru Azraya karavA yogya nathI, paraMtu gAthA-70mAM batAvelA guNovALA gurunuM AzrayaNa karavuM e ja zreya che. ahIM vizeSa e che ke je sAdhu saMyama grahaNa karyA pachI ucita vidhipUrvaka zAstranA paramArthano bodha karI zake e prakAre zAstro bhaNyA nathI, chatAM upara uparathI ghaNAM zAstro bhaNelA hoya tethI A sAdhu bahuzruta che tevuM lokone jaNAya, paraMtu paramArthathI bahuzruta nathI, tevA sAdhu traNa prakAranA jIvone sArA upadezaka tarIke saMmata thAya che. (1) je loko tattvanA artha nathI paNa saMsAranA rasiyA che, tevA jIvone AvA sAdhu pAsethI potAne upayogI evAM ghaNAM vacano maLatAM hovAthI te loko tevA upadezaka pAse AvatA hoya che. (2) vaLI, keTalAka jIvo gatAnugatika pravAhamAM paDelA hoya che. AvA jIvo svaprajJAthI konI pAsethI tattva meLavavuM tevo vicAra karatA nathI, paraMtu lokonAM ToLAMne joIne, ghaNA loko A mahAtmA pAse Ave che mATe A mahAtmA zAstrane jANanArA che tema mAnIne temane bahuzruta tarIke svIkAre che, paraMtu sUrmaprajJAthI tattvane joI zakatA nathI. tethI audaMparyArthane nahi jANanArA evA bahuzruta AcArya tevA lokone upadezaka tarIke saMmata che. (3) vaLI, keTalAka jIvo bAhya ADaMbaranA darzana mAtrathI vismaya pAme tevI mugdhamativALA che. tethI ghaNA loko ane ghaNA ziSyonA parivArane joIne, A AcArya tattvane batAvanArA che tema mAne che ane temanA bhakta bane che. AvA upadezako upadezanI chaTAnA baLathI ghaNA ziSyone paNa prApta kare tethI ghaNA ziSyonA parivAravALA paNa hoya, chatAM pravacananA paramArthane nahi jANanArA hovAthI teomAM zAstranA audaMpardhArthanuM jJAna nathI. teo viratinI pariNati vagaranA che ane zAstraviruddha evI upadezanI pravRtti ane ziSya banAvavAnI pravRtti kare che. teonI pAse jJAna-kriyArUpa mokSamArga nathI ane upadeza Ape che. tethI teo siddhAntanA pratyenIka che, teomAM jema jema bAhyazakti vadhAre tema tema bhagavAnanA zAsananA nAzanA teo prabaLa kAraNa che, tethI siddhAntanA mahAzatru che. mATe vicArake AvA guruno Azraya karavo joIe nahi, paraMtu gAthA-70mAM batAvyA tevA guNavAna guruno Azraya karavo joIe. 71-7rA avataraNikA - gAthA-71-72mAM sthApana karyuM e rIte, je sAdhu zAstranA arthone samyagu joDI zakatA nathI te sAdhu ghaNAM zAstro bhaNelA hoya ane ghaNA ziSyonA parivAravALA hoya topaNa te sAdhu dezanA mATe adhikArI nathI, chatAM AvA sAdhu jo dezanA ApatA hoya to te bhagavAnanA zAsananA zatru che. tevI ja rIte koI sAdhu ItarazAstramAM kuzaLa hoya paraMtu sAvadya ane niravadya bhASAnA vivekane jANatA na hoya topaNa dezanA ApavA mATe adhikArI nathI, te batAvavA kahe che -
Page #125
--------------------------------------------------------------------------
________________ catilakSaNasamuccaya prakraNa | gAthA : 73-74 gAthA : bhASAi jo visesaM, na jANae iyarasatthakusalo vi / micchA tassuvaeso, mahANisIhaMmi jaM bhaNiaM // 73 // bhASAyA yo vizeSaM, na jAnAti itarazAstrakuzalo'pi / mithyA tasyopadezaH, mahAnizIthe yadbhaNitam // 73 // gAthArtha - je sAdhu Itara zAstramAM kuzaLa paNa bhASAnA vizeSane jANatA nathI, temano upadeza mithyA che, je kAraNathI "mahAnizItha'mAM kahevAyuM che. Iloll bhAvArtha : je sAdhu saMyama grahaNa karyA pachI grahaNazikSA ane AsevanazikSA dvArA zAstramAM kuzaLa thayA hoya te sAdhu upadezanA adhikArI che. Ama chatAM, jo te sAdhu zAstraadhyayana karyA pachI sAvagha ane niravagha bhASAne kahenArAM zAstrone choDIne itara zAstromAM kuzaLa hoya, paNa bhASAnA sAvagha ane niravagharUpa vivekane jANatA na hoya, tevA sAdhuno upadeza mithyA che arthAt karmabaMdhanuM kAraNa che. tevA prakAranA upadezane ApanAra sAdhumAM uttamazraddhAnA kAryarUpa vizuddha dezanA nathI, tethI teo susAdhu nathI. AvA sAdhuno upadeza mithyA kema che? temAM "mahAnizItha' graMthanI sAkSI svayaM graMthakAra AgaLanI gAthAmAM batAve che. ll73 avataraNikA : pUrvagAthAmAM kahyuM ke bhASAnA vizeSane je jANatA nathI tevA sAdhuno upadeza mithyA che. temAM sAkSIrUpe mahAnizItha graMthanAM vacano batAve che - gAthA : sAvajjaNavajjANaM, vayaNANaM jo na jANai visesaM / vuttuM pi tassa Na khamaM, kimaMga puNa desaNaM kAuM // 4 // sAvadhAnavadyAnAM vacanAnAM yo na jAnAti vizeSam / vaktumapi tasya na kSamaM kimaGga punardezanAM kartum // 74 // gAthArtha : je sAdhu sAvadha-anavadha vacanonA vizeSane=bhedane, jANatA nathI, tene te sAdhune, bolavA mATe paNa adhikAra nathI, to vaLI dezanA karavA mATe zuM kahevuM? arthAt te sAdhu dezanA ApavA mATe adhikArI nathI. IIoll
Page #126
--------------------------------------------------------------------------
________________ catilakSaNasamuccaya prakraNa | gAthA : 94-7pa 99 bhAvArtha je sAdhu zAstra bhaNIne gItArtha thayelA hoya te sAdhu A bhASA sAvadya che mATe sAdhuthI bolAya nahi ane A bhASA anavadya che niSpApa che mATe sAdhuthI bolI zakAya, e prakAranA bhedane jANe che. paraMtu je sAdhu AvA prakAranA bhedane jANatA nathI, te sAdhu jyAM sudhI gItArtha na thAya tyAM sudhI koInI sAthe bolavA mATe paNa adhikArI nathI, phakta gurune ucita kRtyo viSayaka pRcchA karavA mATe bolavAnA adhikArI che. Ama chatAM tevA sAdhu jo koInI paNa sAthe bole to sAvadya ane niravadya bhASAnuM jJAna nahi hovAthI, temanAthI bolAyelI bhASA bhagavAnanA vacanathI nirapekSa hovAthI sAvadyarUpa bane che, tethI tevA sAdhune bolavAno paNa adhikAra nathI. AvA sAdhune jo bolavAno paNa adhikAra na hoya to koIne upadeza ApavAno adhikAra kyAMthI hoya ? arthAt upadeza ApavAno adhikAra na hoya, e pramANe "mahAnizItha' sUtramAM kahela che. 74ll avataraNikA - pUrvagAthAmAM kahyuM ke vacananA sAvadya-anavadya prakArane je sAdhu jANatA nathI temane dezanA ApavAno adhikAra nathI. have vacananA sAvadya-anavadya prakArane nahi jANanAra sAdhune dezanA ApavAno adhikAra kema nathI, te vAta yuktithI batAve che - gAthA : dANapasaMsaNisehe, jaha kira duhao vi bhAsaNaM visamaM / sakkai gIyatthehiM, suANurUvaM tu doNhaM jaM // 5 // dAnaprazaMsAniSedhayoryathA kila dvidhApi bhASaNaM viSamam / zakyate gItArtheH zrutAnurUpaM tu dvayoryat // 75 / / gAthArtha - nada je kAraNathI, kharekhara dAnanI prazaMsAnuM ane niSedhanuM banne prakAre paNa bhASaNa viSama che; vaLI, gItArtha vaDe zrutane anurUpa bannenuM dAnanI prazaMsAnuM ane dAnanA niSedhanuM, je=bhASaNa zakya che, (te kAraNathI) gItArtha ja dezanAnA adhikArI che, anya nahIM. e prakAranuM pUrvagAthA sAthe "yathA thI jeDANa che. IIkapA bhAvArtha - - pUrvagAthAmAM kahyuM ke vacananA sAvadya-niravagha vizeSane je sAdhu jANatA nathI temane dezanA ApavAno adhikAra nathI. te vAtane yuktithI prastuta gAthAmAM batAve che. jema koIka sthAnane AzrayIne dAnanI prazaMsA karavAmAM Ave to te sAvaghabhASA bane, ane dAnano niSedha karavAmAM Ave to paNa te sAvadyabhASA bane; kema ke "sUyagaDAMga sUtramAM nIce pramANe vacana che : "je u dANaM pasaMsaMti vahamicchaMti pANiNaM / je aNaM paDisehati viticcheyaM kaNaMti te // "
Page #127
--------------------------------------------------------------------------
________________ 100 yatilakSaNasamuccaya prakraNa / gAthA : 75-76 tethI dAnanI prazaMsAmAM paNa ane dAnanA niSedhamAM paNa karmabaMdhanI prAptirUpa viSama sthitinI prApti thAya. paraMtu jo sAdhu gItArtha hoya to zratane anurUpa ucita sthAnane AzrayIne dAnanI prazaMsA kare, ane ucita sthAnane AzrayIne dAnano niSedha kare, to te banne nirava bhASA bane. tethI dAnadharmanA upadezamAM paNa agItArtha sAdhu prazaMsA karIne ke niSedha karIne sAvadya bhASA bole che, ane karmabaMdhanI prApti kare che; ane gItArtha sAdhu zruta anusAra te dAnadharmanI prazaMsA ke niSedha karIne nirjarAnI prApti kare che. jema dAnanA viSayamAM vikalpa paDe che, tema zIla, tapa ke bhAvadharmanA viSayamAM paNa vikalpo paDe che. te rIte anya padArthonA nirUpaNamAM paNa ucita-anucitanuM jJAna na hoya to te upadezanI kriyA sAvadya bane che; jyAre gItArtha sAdhu zruta anusArI ucita-anucitano nirNaya karIne ucita sthAne ucita upadeza ApI zake che. tethI je sAdhu gItArtha nathI temane upadeza ApavAno adhikAra nathI, e rIte pUrvagAthA sAthe saMbaMdha che. ll7po. avataraNikA : gAthA-74mAM kahyuM ke je sAdhu sAvadha-anavadya bhASAnA bhedane jANatA nathI temane dezanA ApavAno adhikAra nathI. te vAtane yuktithI batAvavA mATe kahyuM ke dAnanI prazaMsA ane dAnano niSedha banemAM sAvadha bhASAnI prApti thaI zake ane baMnemAM niravadha bhASAnI prApti paNa thaI zake, ane gItArtha kyAre dAnanI prazaMsA thAya ane kyAre dAnano niSedha thAya teno nirNaya karI zake che, tethI niravadya bhASA bolI zake che. A vAta gAthA-7pamAM batAvI. have gItArthane kahyuM dAna prazaMsanIya che ane kayA dAnano pratiSedha kare to doSa nathI, te vAta gAthA-76/77mAM batAve che - gAthA : pattaMmi jaM padinnaM, aNukaMpAsaMgayaM ca jaM dANaM / jaM ca guNaMtaraheU, pasaMsaNijjaM tayaM hoi // 76 // pAtre yatpradattaM anukampAsaGgataM ca yaddAnam / yacca guNAntarahetu prazaMsanIyaM ca tat bhavati // 76 / / gAthArtha : pAtramAM je dAna, apAyuM che ane je dAna anukaMpAthI yukta che ane je guNAntarano hetu che, tetradAna, prazaMsanIya che. lol bhAvArtha : gItArtha sAdhu kayA dAnanI prazaMsA kare te vAta prastuta gAthAmAM batAve che. gAthA-78mAM dAnanAM traNa pAtro batAvaze. te traNa pAtromAM je dAna apAyuM hoya ane vaLI te dAna lenArane mATe guNAntarano hetu hoya, tevA supAtradAnanI gItArtho prazaMsA kare, anyanI nahi. vaLI, je dAna anukaMpAthI yukta hoya ane jenA pratye anukaMpA karI hoya tenA mATe guNAntarano hetu hoya, tevA anukaMpAdAnanI gItArtho prazaMsA kare, anyanI nahi.
Page #128
--------------------------------------------------------------------------
________________ catilakSaNasamuccaya prakraNa / gAthA : 76-77 101 Azaya e che ke dezaviratidhara, sarvaviratidhara ane avirata samyagdaSTi A traNa prakAranAM supAtro che. koI vyakti vivekapUrvaka supAtramAM dAna kare to te dAna prazaMsanIya che arthAta utsargathI sarvaviratidharane saMyamavRddhinuM kAraNa bane tevuM nirdoSa AhAranuM dAna prazaMsanIya che ane apavAdathI saMyamane anurUpa doSita AhAraAdinuM dAna paNa prazaMsanIya che. vaLI, guNAntaranuM kAraNa bane tevuM anukaMpAdAna paNa prazaMsanIya che. jema Aryasuhasti mahArAjAe bhikhArIne anukaMpAthI veza ApIne khAvAnuM ApyuM che, ane bhagavAna mahAvIre brAhmaNane vastradAna ApyuM te, guNAntarano hetu hovAthI prazaMsanIya che; paraMtu je dAna guNAntarano hetu nathI tevuM anukaMpAdAna prazaMsanIya nathI. gItArtha kayA saMjogomAM kayuM supAtradAna ke anukaMpAdAna guNAntarano hetu che, teno nirNaya karI zake che. mATe gItArthane dezanA ApavAno adhikAra che, tema gAthA-74 sAthe saMbaMdha che. ahIM vizeSa e che ke je supAtradAna che te supAtrane guNavRddhinuM kAraNa bane tevuM vivekavALuM dAna hovAthI prazaMsanIya che. vaLI, anukaMpAdAna paNa jenA upara anukaMpA karavAmAM AvI che tene guNAntarano hetu hovAthI prazaMsanIya che. AryasuhastisUrie saMprati mahArAjAnA jIvane dIkSA ApIne khAvAnuM ApyuM te bIjAdhAnanuM kAraNa hovAthI prazaMsanIya che, ane bhagavAna mahAvIre brAhmaNane vastranuM dAna ApyuM te paNa bIjAdhAnanI prApti dvArA samyakatva ane krame karIne viratinuM kAraNa hovAthI prazaMsanIya che. ll76ll avataraNikA : pUrvagAthAmAM gItArtha kayA dAnanI prazaMsA kare to doSa nathI te batAvyuM. have kayA dAnano gItArtha niSedha kare to doSa nathI, te batAve che - gAthA : aNNassa ya paDisehe, suttaviroho Na lesaovi bhave / jeNaM pariNAmavasA, vitticcheo bahitthA va // 77 // anyasya ca pratiSedhe sUtravirodho na lezato'pi bhavet / yena pariNAmavazAd vRtticchedo bahitthA iva // 77 // gAthArtha : ane anyanA pUrvagAthAmAM je dAna prazaMsanIya che tema kahyuM tenAthI anyadAnanA pratiSedhamAM, lezathI paNa sUcano virodha thato nathI. ahIM prazna thAya ke anyadAnano pratiSedha karavAmAM Ave to jene dAna apAtuM hatuM tenI AjIvikAno uccheda thaze. tethI pratiSedha karanArane koIkanI AjIvikAnA ucchedanuM pApa lAgaze. mATe anyadAnanA pratiSedhamAM lezathI paNa sUtrano virodha nathI tema kema kahI zakAya ? tethI kahe che je kAraNathI bAhya arthanI jema pariNAmanA vazathI vRttino cheda che AjIvikAno cheda che. IIooli
Page #129
--------------------------------------------------------------------------
________________ 102 catilakSaNasamuccaya prakraNa | gAthA : 77 bhAvArtha : pUrvagAthAmAM gItArtha kevA dAnanI prazaMsA kare to dAnamAM thatI hiMsAmAM anumodanA prApta thAya nahi, te batAvyuM. have tevA dAnathI je anya dAna che, te dAna zAstrasaMmata nathI; tethI tevA dAnano niSedha karavo e gItArtha mATe Avazyaka che. tethI gItArtha sAdhu A dAna zAstrasaMmata nathI tema jANIne teno niSedha kare to lezathI paNa sUtrano virodha prApta thAya nahi. Azaya e che ke koI yogya jIva gItArtha sAdhune pUche ke A dAna mArA mATe kartavya che ke nahIM? tevA vakhate jo te dAna zAstraniSiddha hoya to gItArtha avazya teno niSedha kare. jo niSedha na kare to gItArthanA aniSedhanA kAraNe te gRhastha te dAnamAM pravRtti karIne je anucita pravRtti karaze, tenAthI tenuM ahita thaze, ane te dAnathI je anya doSo poSAze athavA te anucita dAnanI je paraMparA cAlaze temAM gItArthanI anumati prApta thAya. tethI te dAna ahitanuM kAraNa hovAthI gItArtha avazya teno niSedha kare jethI ahitanI pravRtti aTake. mATe tevA dAnanA niSedhamAM lezathI paNa sUtrano virodha nathI, ane tevA dAnanA niSedhano upadeza saMpUrNa nirava bhASArUpa che. ahIM prazna thAya ke gItArtha te dAnano niSedha kare tethI gRhastha te dAnanI pravRtti kare nahIM, ane tenA kAraNe je jIvone AjIvikAnI prApti thatI hatI temanI AjIvikAno uccheda thAya, ane temAM gItArthe dAnano karela niSedha kAraNa bane. tethI koInI AjIvikAnA ucchedanuM pApa gItArthane prApta thaze. mATe te dAnano niSedha saMpUrNa niravadya che tema kema kahI zakAya? tethI kahe che je jIvonI AjIvikAno uccheda thayo te bAhya arthanI jema pariNAmanA vazathI thayo che, paraMtu gItArthanA adhyavasAyathI ke gItArthanA prayatnathI thayo nathI. tethI gItArthane doSa lAgaze nahIM. Azaya e che ke jema koI sAdhu samyagU yatanApUrvaka gamana karatA hoya ke zAstravidhi pramANe nadI UtaratA hoya tyAre koI jIvanI hiMsA thAya tyAre te bAhya hiMsAthI sAdhune koI karmabaMdha thato nathI, paraMtu saMyamavRddhinA ucita adhyavasAyathI sAdhune nirjarA thAya che; tema anucita dAnanA niSedhamAM upadezaka yatna kare che tyAre upadezaka sAdhuno Azaya sAmenA jIvonI AjIvikAnA ucchedano nathI, paraMtu pRcchA karanAra jIva anucita dAna karIne pApa na bAMdhe tevo nirmaLa adhyavasAya che, ane te nirmaLa adhyavasAyathI anucita dAnano niSedha kare che. te rIte zrotA paNa sAmenA jIvonI AjIvikAnA ucchedanA AzayathI dAnanI pravRttithI nivartana pAmatA nathI, paraMtu anucita dAna ApavAthI doSonI puSTi na thAya taarthe dAnanI pravRttithI aTake che. tethI upadezakanA samyagU upadezane prApta karIne zrotAne anucita dAnanI pravRttinA parihArano pariNAma thayo, ane tenAthI sAmenA jIvonI AjIvikAno uccheda thAya, tyAre upadezakano ane zrotAno Azaya nirmaLa che. mATe upadezakanI ke zrotAnI te jIvonI AjIvikAnA ucchedanI pariNati nahIM hovAthI upadezakane ke zrotAne te pravRttithI leza paNa karmabaMdha thato nathI. jema bhagavAnanA vacana anusAra sAdhu nadI Utare che tyAre pakAyanA pAlanano adhyavasAya hovAthI leza paNa hiMsAno adhyavasAya nathI. tethI je pANInA jIvonI hiMsA thAya che te azakya parihArarUpa che ane te bAhya hiMsAthI sAdhune leza paNa karmabaMdha thato nathI. tema anucita dAnanA niSedhanA adhyavasAyathI
Page #130
--------------------------------------------------------------------------
________________ catilakSaNasamuccaya prakraNa / gAthA : 77-78 103 upadezakanI pravRtti che ane anucita dAnanA parivAra arthe zrotAnI dAnathI nivRtti che; ane anucita pravRttinA nivartana mATe karAtA yatnathI koInI AjIvikAno uccheda thAya teno parivAra azakya che. tethI te AjIvikAnA ucchedathI upadezakane ke zrotAne leza paNa karmabaMdha thato nathI. A batAvavA mATe gAthAmAM kahyuM ke bAhya arthanI jema pariNAmanA vazathI AjIvikAno uccheda che arthAt bAhya padArthathI AtmAne leza paNa karmabaMdha thato nathI tema ucita pravRtti karavAnA pariNAmanA vazathI koInI AjIvikAno uccheda thAya to te ucita pravRtti karanArane leza paNa karmabaMdha thato nathI. ahIM vizeSa e che ke zAstramAM kahyuM che ke "je loko dAnanI prazaMsA kare che te prANIvadhane icche che ane je loko dAnano niSedha kare che te AjIvikAno uccheda kare che". te zAstravacanathI e artha prApta thAya ke sAdhu koIka sthAnamAM dAnanI vidhino upadeza paNa na karI zake ke dAnano niSedha paNa na karI zake; kema ke jo te sthAnamAM dAnanI prazaMsA kare to hiMsAnI anumati prApta thAya, ane niSedha kare to koIkanI AjIvikAnA ucchedanuM pApa prApta thAya. tethI AvA sthAnamAM sAdhue dAnamAM vidhi ane niSedha karavAne badale mauna rahevuM ja ucita gaNAya, ane AvAM zAstravacanone gItArtho ja yathAsthAne joDI zake. vaLI, gAthA-76mAM batAvyuM tevA prakAranuM dAna sAdhu mATe prazaMsanIya che, ane te sthAnamAM sAdhu prazaMsA na kare to ucita dAnanI pravRtti thAya nahIM, jethI sampravRttinI vRddhimAM sAdhune aMtarAyanI prApti thAya. tethI kayA sthAnamAM dAnanI prazaMsA karavI ucita che, teno nirNaya paNa gItArtha karI zake. vaLI, prastuta gAthAmAM batAvyuM tevA dAnano niSedha na karavAmAM Ave to anucita dAnanI pravRttithI je unmArga pravarte tenI anumati sAdhune prApta thAya; ane jo sAdhu gItArtha na hoya to tevA anucita dAnamAM paNa koInI AjIvikAno uccheda thaze tevA bhayathI niSedha kare nahIM, to zrotAone te anucita dAnanI pravRttithI je ahita thAya temAM upadezaka nimitta bane. tethI gItArtha nakkI karI zake ke, (i) A sthAne dAnano niSedha karavo ucita che, (i) A sthAne dAnanI prazaMsA karavI ucita che ane | (iii) A sthAne mauna rahevuM ucita che. mATe agItArtha sAdhune upadeza ApavAno niSedha che, e prakArano prastuta gAthAno dhvani che. I77 avataraNikA : gAthA-76mAM kahela ke pAtramAM apAyeluM dAna prazaMsanIya che. tethI prazna thAya ke dAna ApavA mATe pAtra koNa che? tethI kahe che - gAthA : pattaM ca hoi tivihaM, darasavvajayA ya ajayasuddiTThI / paDhamilluaM ca dhammiamahigicca vayaTThio liMgI // 78 // pAtraM ca bhavati trividhaM darasarvayato cAyatasudRSTiH / prAthamikaM ca dhArmikamadhikRtya vratasthito liGgI // 78 //
Page #131
--------------------------------------------------------------------------
________________ 104 catilakSaNasamuccaya prakraNa | gAthA : 78-79 anvayArtha : patta ropha tivihaM ane pAtra traNa prakAranAM che: tarasaanayA dezaviratidhara, sarvaviratidhara ya=ane sanamuiiTTa-avirata samyaguSTi, paDhamajurga ra mimitra=ane prAthamika dhArmikane AzrayIne, voi triI vratamAM rahela liMgI, pAtra che. gAthArtha : ane pAtra traNa prakAranAM cheH dezaviratidhara, sarvaviratidhara ane avirata samyagraSTi ane prAthamika dhArmikane AzrayIne vratamAM rahela liMgI pAtra che. llo8 bhAvArtha - dAnane yogya pAtranuM svarUpa H zrAvakane AzrayIne A traNa bhaktipAtra che : 1. dezavirativALA zrAvaka, 2. sarvavirativALA sAdhu ane 3. avirativALA samyagdaSTi. zrAvaka A traNanI bhakti kare to supAtradAnano lAbha maLe che, ane AdidhArmikane AzrayIne vratamAM rahela saMnyAsIo bhaktipAtra che. tethI AdidhArmika jIvo koIpaNa darzanamAM rahelA vratavALA saMnyAsIne joIne temanI bhakti kare to te supAtradAnarUpa che. ahIM vizeSa e che ke jainadarzanane pAmelA vivekI zrAvaka supAtra-kupAtrano bheda karI zake che, tethI teo sarva saMnyAsIne supAtrarUpe svIkAratA nathI, paraMtu bhagavAnanA zAsanamAM sthira zraddhAvALA evA avirata samyagdaSTine jaghanya bhaktipAtra mAne che, dezaviratidharane madhyama bhaktipAtra mAne che ane sarvaviratidharane uttama bhaktipAtra mAne che. AdidhArmika jIvo te prakArano vibhAga karI zake tevI buddhivALA nathI, tethI AdidhArmika jIvo supAtra ane kupAtrano bheda karavA yatna kare to asthAne yojananI Apatti Ave. tethI AdidhArmika jIvo koIpaNa saMnyAsIne vratamAM rahelA jue to A saMnyAsI bhaktipAtra che tevI buddhi karIne temanI bhakti kare te temanA mATe ucita che. ll78 avataraNikA : pUrvagAthAmAM vivekI zrAvakane AzrayIne traNa prakAranAM pAtro batAvyAM ane AdidhArmikane AzrayIne vratamAM rahelA liMgImAtrane paNa pAtra kahyuM. have A pAtra-apAtranA vibhAgamAM nizcayanaya ane vyavahAranaya zuM kahe che, te spaSTa kare che - gAthA : vavahAraNaeNa puNo, pattamapattaM ca hoi pavibhattaM / Nicchayao puNa bajhaM, pattamapattaM ca No NiyayaM // 79 //
Page #132
--------------------------------------------------------------------------
________________ catilakSaNasamuccaya prakraNa / gAthA : 79 105 vyavahAranayena punaH pAtramapAtraM ca bhavati pravibhaktam / nizcayataH punarbAhyaM pAtramapAtraM ca no niyatam // 79 // gAthArtha :- - vyavahAranayathI vaLI pAtra ane apAtra pravibhakta thAya che arthAta A pAtra che ane A apAtra che evo vibhAga thAya che. nizcayanayathI vaLI bAhya pAtra ane apAtra niyata nathI. IIo bhAvArtha - nizcayanayathI ane vyavahAranayathI dAna arthe pAtra-apAtrano vibhAga : pUrvagAthAmAM zrAvakane AzrayIne je traNa prakAranAM pAtro kahelAM tenAthI viparIta evA mithyAdaSTi ane anyaliMgI sAdhu zrAvakane mATe apAtra che. AdidhArmikane AzrayIne vratamAM rahelA liMgIne pAtra kahyAM, tenA sivAyanA sarva AdidhArmikane apAtra che. A prakArano pAtra-apAtrano vibhAga vyavahAranaya kare che. vaLI, nizcayanaya pAtra-apAtrano vibhAga pUrvamAM batAvyuM e rIte bAhyathI karato nathI, paraMtu nizcayanayathI koI mithyASTi paNa ghaNA guNovALA hoya ane koI jJAnI AdithI jANyuM hoya ke A jIva najIkamAM mokSagAmI che, to te bhaktipAtra bane che; jyAre vyavahAranaya to tevA mithyAdaSTine paNa apAtra kahe che. vaLI, vyavahAranayathI dAna ApavA mATe dezaviratidhara pAtra karatAM sarvaviratidhara pAtra zreSTha che. Ama chatAM, 18000 sAdhunI bhakti karavAnA AzayathI zrAvaka kevalIne pUche che, tyAre kevalI kahe che ke vijayazeTha ane vijyAzeThANInI bhakti karavAthI 18000 sAdhunA dAnano lAbha maLaze. te sthAnamAM dAnane mATe sarvaviratidhara pAtra karatAM paNa dezaviratidhara evAM vijayazeTha ane vijyAzeThANI adhika bhaktipAtra nizcayanayathI bane che; jyAre vyavahAranaya to dezaviratidhara karatAM sarvaviratidharane uttama pAtra kahe che. AnAthI e phalita thAya ke je pAtranI bhakti karatAM vizuddhatara adhyavasAya thAya tema hoya, te pAtra mithyASTi hovA chatAM nizcayanayathI bhaktine pAtra bane che. tethI sarvaviratidhara karatAM hIna evA dezaviratidharanI paNa bhakti karavAthI adhika vizuddhatara bhAva thAya tema hoya, to nizcayanayathI sarvaviratidhara pAtra karatAM dezaviratidhara pAtra zreSTha gaNAya che. AthI vyavahAranayathI apAtra evA paNa mithyASTi AsannasiddhigAmI ema kevalI Adi pAsethI jANIne zrAvaka tenI bhakti kare, tyAre te supAtranI bhakti kare che, paraMtu apAtranI bhakti karatA nathI, tema nizcayanaya kahe che. ahIM vyavahAranayathI ane nizcayanayathI pAtra-apAtranI vicAraNA batAvI. tenAthI e phalita thayuM ke jyAre vyavahAranayanuM sthAna hoya tyAre zrAvaka mATe avirata samyagdaSTi Adi traNa bhaktipAtra che tema gItArtha kahe, ane koI zrAvaka atizayajJAnI pAsethI mithyASTine paNa AsannasiddhigAmI Adi bhAvavALo jANIne tenI bhakti karato hoya tyAre, gItArtha sAdhu nizcayanayanI dRSTithI te zrAvaka supAtranI bhakti kare che tema kahe che, ane tenI prazaMsA paNa kare che; kema ke te sthAnamAM nizcayanaya pradhAna che. jo prastuta gAthAmAM nizcayanayathI ane vyavahAranayathI pAtra-apAtrano bheda batAvavAmAM na Avyo hota to vyavahAranayathI pAtra ja bhaktipAtra che tema sthApana thAya, vyavahAranayathI apAtra evA
Page #133
--------------------------------------------------------------------------
________________ 106 yatilakSaNasamuccaya praNa / gAthA : 79-80-81 mithyASTinI bhakti prazaMsAprApta thAya nahi. vaLI, nizcaya-vyavahArathI tenA bhedo batAvyA; tethI e nakkI thAya ke gItArtha sAdhu ucita sthAne vyavahAranayane joDIne ane ucita sthAne nizcayanayane joDIne pAtra-apAtrano vibhAga kare, ane te rIte gItArtha sAdhu mithyAdaSTi evA yogya jIvonI karAyelI bhaktine paNa pAtranI bhakti tarIke svIkArIne te bhaktinI prazaMsA paNa kare. 7 avataraNikA - gItArtha mATe kayuM dAna prazaMsanIya che ane kayuM dAna niSedha karavA yogya che te gAthA-76-77 mAM batAvyuM. tyArapachI supAtradAna mATenAM pAtro koNa che tenI carcA gAthA-78-79 mAM karI. tethI e prApta thAya ke apAtramAM dAnano niSedha karavAmAM upadezakane doSa nathI; Ama chatAM apAtramAM dAnanA niSedhane kahenArA bhagavatIsUtranA vacananuM tAtparya zuM che, te spaSTa karavA mATe kahe che - gAthA : jaM puNa apattadANe, pAvaM bhaNiaM dhuvaM bhagavaIe / taM khalu phuDaM apatte, pattAbhiNivesamahigiccA // 8 // yatpunarapAtradAne pApaM bhaNitaM dhruvaM bhagavatyAm / tatkhalu sphuTamapAtre pAtrAbhinivezamadhikRtya // 80 // gAthArtha : je vaLI bhagavatImAM apAtradAna ApavAmAM nizce pApa kahevAyuM che, te spaSTa apAtramAM pAtranA abhinivezane AzrayIne che. I80mAM gAthA : iharA u dANadhamme, saMkuie hoi pavayaNuDDAho / micchattamohajaNao, iya esA desaNA suddhA // 81 // itarathA tu dAnadharme saMkucite bhavati pravacanoDDAhaH / mithyAtvamohajanaka ityeSA dezanA zuddhA // 81 // gAthArtha : ItarathA=apAtramAM pAtranA abhinivezane AzrayIne apAtramAM dAnano niSedha jo na svIkAravAmAM Ave, paraMtu apAtramAM dAnano ekAMta niSedha svIkAravAmAM Ave, to dAnadharmamAM saMkoca thaye chate mithyAtvamohano janaka evo pravacanano uDDAha-pravacananuM halakApaNuM thAya. e prakAranI gAthA-9pa thI atyAra sudhI varNana karyuM e prakAranI, A dezanA zuddha che. ll81
Page #134
--------------------------------------------------------------------------
________________ yatilakSaNasamuccaya prakraNa / gAthA : 80-81-82 107 bhAvArtha : - bhagavatIsUtramAM apAtramAM koI dAna Ape to dAna ApanArane nakkI pApabaMdha thAya tema kahyuM che. tethI tenA tAtparyane jANyA vinA te zAstravacanane AzrayIne sAdhu apAtradAnano ekAMte niSedha kare to zuM anartha thAya, te prastuta gAthAmAM kahe che. bhagavatIsUtramAM je kahyuM che teno Azaya e che ke je spaSTa apAtra che tevuM jANavA chatAM pAtranA abhinivezathI arthAt "A pAtra che tevI buddhithI tene dAna Ape to karmabaMdha thAya; jema ke koI sAdhunA vezamAM hoya ane bhagavAnanA vacanathI spaSTa viparIta pravRtti dekhAtI hoya, Ama chatAM sAdhuno veza che mATe supAtra che tevI buddhi karIne tene dAna Ape, to nakkI karmabaMdha thAya, e prakArano bhagavatIsUtrano Azaya che. paraMtu potAne tyAM sAdhu vahoravA Avela che ane AcAramAM zithila che, evuM jJAna hovA chatAM, spaSTarUpe dekhAtA te apAtramAM pAtrabuddhi karyA vagara dAna Ape to pApabaMdha nathI. vaLI, anyadarzananA sAdhu AvyA hoya ane pAtrabuddhi vagara dAna Ape topaNa karmabaMdha nathI. jo evuM na mAnavAmAM Ave, paraMtu evuM mAnavAmAM Ave ke apAtrane dAna ApavAthI ekAMte karmabaMdha thAya che, mATe apAtrane dAna apAya nahIM, to dAnadharmano saMkoca thAya; ane dAnadharmano Avo saMkoca joIne lokone thAya ke bhagavAnanuM zAsana lokone dAna ApavAno paNa niSedha kare che, mATe A zAsana AptapraNIta nathI, Avo pariNAma madhyastha vicArakane thAya. tethI A prakAranA dAnadharmanA saMkocanA kAraNe lokomAM mithyAtvamohanIyano janaka evo pravacanano uddAha thAya. mATe pAtrabuddhi vagara apAtrane paNa dAna ApavAmAM bhagavatIsUtramAM niSedha nathI. gAthA-75mAM "yathAthI gItArthanI zuddha dezanA kevI hoya te batAvavAnuM zarU karyuM, te ahIM pUrNa thAya che. te batAvavA mATe gAthA-81 nA cothA pAdamAM kahe che A prakAranI A dezanA zuddha che arthAta gAthA-75 thI atyAra sudhI varNana karyuM e prakAranI dAnaviSayaka dezanA zuddha che; ane gItArtho zuddha dezanA karI zake che, mATe gItArtha sivAya anya sAdhune dezanA ApavAno adhikAra nathI, e prakArano gAthA-74 sAthe saMbaMdha che. 80-81| avataraNikA : gAthA-74 mAM kahyuM ke bhASAnA sAvadya-niravadya svarUpane je jANatA nathI temane upadeza ApavAno adhikAra nathI. tyArapachI gAthA-75 thI 81 sudhI dAnanA daSTAMtathI samajAvyuM ke gItArtha sivAya anya sAdhu dAnanA viSayamAM ucita nirNaya karI zake nahIM, chatAM dAnanI prazaMsA kare ke dAnano niSedha kare, banne rIte tene karmabaMdhanI prApti thAya, paraMtu gItArtha sAdhu dAnanI prazaMsA ke dAnano niSedha ucita sthAne karI zake che. te rIte zIla Adi viSayomAM paNa gItArtha sAdhu ucita upadeza ApI zake che, agItArtha nahIM, te batAvavA mATe kahe che - gAthA : iyaresu vi visaesu, bhAsAguNadosajANao evaM / bhAsai savvaM sammaM, jaha bhaNiaM khINadosehiM // 82 //
Page #135
--------------------------------------------------------------------------
________________ 108 catilakSaNasamuccaya prakraNa / gAthA : 82-83 itareSvapi viSayeSu bhAsAguNadoSajJAyaka evam / bhASate sarvaM samyak yathA bhaNitaM kSINadoSaiH // 82 // gAthArtha - e rIte dAnamAM batAvyuM e rIte, bhASAnA guNa-doSane jANanArA gItArtha sAdhu itara paNa viSayomAM=dAnathI itara zIla Adi paNa viSayomAM, je pramANe kSINadoSavALA bhagavAna vaDe kahevAyuM che, te pramANe sarva samyapha kahe che. zA bhAvArtha : je sAdhu zAstra bhaNIne kaI bhASA sAvadya che ane kaI bhASA niravadya che tenA guNadoSane jANatA hoya, tevA sAdhu upadeza ApavA mATe adhikArI che. tethI dAna, zIla, tapa, bhAva e cAra dharmaviSayaka ke zrAvakaAdinA ucitakRtya viSayaka ke anya zAstrIya padArthaviSayaka upadeza ApatI vakhate, je pramANe bhagavAne kahyuM che te pramANe sarva samyak kahe che, tethI te upadeza ekAMte sva-paranA kalyANanuM kAraNa bane che; paraMtu je sAdhu gAthA-73 mAM batAvyuM te pramANe itara zAstramAM kuzaLa hoya, Ama chatAM bhASAnA vizeSane jANatA na hoya, to temano upadeza sAvadya pravRttirUpa hovAthI karmabaMdhanuM kAraNa che. tethI tevA upadezaka saMyamanI anya kriyAo sArI rIte karatA hoya topaNa uttamazraddhAnuM kArya vizuddha dezanA temanAmAM nathI mATe susAdhu nathI e prakArano gAthA-7) sAthe saMbaMdha che. lidarA (i) dezanA mATe adhikArI - "suMdara guruthI dezanA mATe anujJA apAyelA avataraNikA : uttamazraddhAnuM trIjuM kArya vizuddha dezanA kevA sAdhu kare te batAvavA arthe gAthA-70mAM vizuddha dezanA karanAra sAdhunAM pAMca vizeSaNo batAvyAM. temAM prathama vizeSaNa hatuM ke "suparicita AgamaarthavALA' sAdhu vizuddha dezanAne kare; ane te suparicita AgamaarthavALA sAdhu kevA hoya teno gAthA-71 thI 82 sudhI vistAra karyo. have krama prApta vigata pAtrane upadezane yogya zrotArUpa pAtrane, jANanArA sAdhu kevA hoya che te batAvavuM joIe. Ama chatAM avagata pAtra vizeSaNa hitakAMkSI sAthe saMbaMdhavALuM hovAthI te sthAnamAM tenuM varNana karaze. tethI krama prApta vayapatto' vizeSaNane choDI "sudAmagoro' arthAt zubha guruthI anujJAta vizeSaNanuM tAtparya batAvavA arthe kahe che - gAthA : guruNA ya aNuNNAo, gurubhAvaM desau lahuM jamhA / sIsassa huMti sIsA, Na huMti sIsA asIsassa // 83 // guruNA cAnujJAto gurubhAvaM dezayatu laghu yasmAt / ziSyasya bhavanti ziSyA na bhavanti ziSyA aziSyasya // 83 //
Page #136
--------------------------------------------------------------------------
________________ catilakSaNasamuccaya prakraNa / gAthA H 83 109 gAthArtha : ane guru vaDe anujJA pAmelA zIdhra gurubhAvane dekhADe che-pAme che, je kAraNathI ziSyanA ziSyo zaya che, aziSya) ziSyo thatA nathI. JJ83)) bhAvArtha : "pati zAstrArva kRti zu?" zAstranA tattvane yathArtha batAve te guru" e prakArano guru zabdanI vyutpatti artha che, ane "AtmAnuM je zAsana kare ane durgatimAM paDatA AtmAnuM je rakSaNa kare te zAstra," e prakArano zAstra zabdano vyutpatti artha che. zAstranA tattvane yathArtha batAvanAra guru bhAvathI guru che, ane tevA gurune pUrNapaNe parataMtra rahIne zAstranA paramArthane jANavA yatna kare ane guruvacana anusAra zAstranA vacanane jIvanamAM utAravA prayatna kare te ziSya kahevAya. vaLI, je guru zAstranA vacanane yathArtha batAvatA nathI teo nAmamAtrathI guru che, ane je ziSya yathArtha guruguNane dhAraNa karanArA evA gurune pUrNapaNe parataMtra raheto nathI, zAstranA paramArthane jANavA prayatna karato nathI ane zAstravacanone jIvanamAM utAravA prayatna karato nathI te nAmamAtrathI ziSya che. je guru zAstratattvane jANanArA hoya ane bhagavAnanA vacana anusAra saMyamayogamAM yatna karanArA hoya teo niHspRhI hoya che. teo parSadAnA arthe ke vaiyAvaccanA arthe koIne dIkSA ApatA nathI, paraMtu "yogya jIva bhagavAnanA vacananA paramArthane prApta karIne A saMsArathI pAra pAme" e mATe dIkSA Ape che, ane dIkSA ApIne ziSyanI zakti anusAra ucita yogomAM ziSyane pravartAve che; ane kalyANanA arthI evA yogya jIvo AvA guNavAna gurune parataMtra thaIne ziSyabhAva svIkAre che, ane ziSyabhAvane pAmIne ucita yogomAM pravRtti karIne nirjarAnI prApti kare che, jethI AtmakalyANanI prApti thAya che. vaLI, je ziSyamAM zAstra bhaNavAnI zakti hoya te ziSyane AvA guNavAna guru grahaNazikSA ane AsevanazikSA dvArA potAnI zaktine anurUpa zAstranA paramArtha batAve che, ane zAstratattvane batAvanArA gurune jyAre ema lAge ke A ziSya zAstranA paramArthone jANe che, ane jagatane paramArtha ApavA mATe samartha banyo che, tethI mArI jema bhagavAnanAM vacano yogya jIvone batAvIne upakAra karaze, ane A saMsArasAgaramAMthI temane tAraze, ane tenA upadezathI bodha pAmIne je jIvo tenI pAse dIkSA grahaNa karaze, te navadIkSita sAdhuonA gurubhAvane arthAta gurupaNAne A ziSya alpakALamAM prApta karaze, tyAre te ziSyane guNavAna guru dezanA ApavA mATe anujJA Ape che, te sivAya anujJA ApatA nathI. AvA suguruthI dezanA ApavA mATe anujJA apAyelo yogya ziSya zIgha gurabhAvane dekhADe che arthAt jema ziSyane tenA gurue zAstratattva batAvIne tenA upara upakAra karyo tethI te gurupaNAne pAmyo, tema A ziSya paNa bhagavAnanA vacananuM yathArtha rahasya prApta karIne yogya jIvone sanmArga batAvaze, ane A saMsArasAgarathI tAraze, tyAre navadIkSita sAdhuonA gurupaNAne prApta karaze. - AnAthI e phalita thayuM ke guruthI anujJAta evo ziSya ghaNA jIvone pratibodha karIne potAnA gurunI jema alpakALamAM gurupaNAne prApta karaze.
Page #137
--------------------------------------------------------------------------
________________ 110 yatilakSaNasamuccaya prakraNa | gAthA : 83-84 ahIM prazna thAya ke guruthI anujJAta ziSya zIdhra gurubhAvane dekhADe che tema kema kahyuM? tethI kahe che je kAraNathI ziSyanA ziSyo thAya che, aziSyanA ziSyo thatA nathI. arthAta je ziSya guNavAna gurune parataMtra thaIne zAstra bhaNIne saMpanna thAya che te ziSya bhAvathI ziSya che, ane tevA ziSyanA ziSyo thAya che; ane je ziSya guNavAna gurune parataMtra nathI ane gurunI anujJA vagara svamati anusAra upadeza AdimAM pravRtti kare che teo paramArthathI ziSya nathI, ane tevA aziSyanA koI ziSya thatA nathI. AvA aziSyanA je ziSyo thAya che te nAmamAtrathI ziSya kahevAya paNa paramArthathI ziSya kahevAtA nathI; kema ke guNavAna gurune parataMtra thaIne teNe ziSyabhAva prApta karela nathI. tethI paramArthathI pote ja aziSya che, tethI tenI pAse koI yogya jIva dIkSA letA nathI; ane kadAca koI jIva teno ziSya thAya to te nAmamAtrathI ziSya che, paramArthathI AvA aziSyanA koI ziSyo thatA nathI. AnAthI e phalita thayuM ke je ziSya guNavAna gurune parataMtra thaIne guru pAsethI zAstranA paramArthane prApta karIne saMpanna thAya che, te ziSya paramArthathI ziSyabhAvane prApta kare che. AvA saMpanna thayelA ziSya : (1) gurubhAvanA AvirbhAvathI aneka ziSyone prApta kare che, (2) potAnAmAM gurubhAvanA AvirbhAvathI potAnuM kalyANa sAdhI zake che, (3) ziSyone saMyamanI ucita pravRtti karAvIne nirjarAnI prApti karAve che ane (4) yogya ziSyone potAnI jema gurubhAvane prApta karAve che. A rIte kalyANanI paraMparAne vadhAre che. mATe guru vaDe anujJA pAmelA ziSya dezanA mATe adhikArI che, anya nahi, e prakAre gAthA-70 sAthe saMbaMdha che. ll8all (ii) dezanA mATe adhikArI - "madhyastha" avataraNikA : gAthA-70mAM dezanAnA adhikArI sAdhunAM pAMca vizeSaNo batAvyAM. have krama prApta "madhyastha sAdhu dezanAnA adhikArI che, te batAvavA gAthA-84 thI 92 sudhI kahe che - gAthA : satthaNNuNA vi tIi, majjhattheNeva sAsiuM savvaM / sacchaMdaM no jaMpai, jamesa Ahacca bhaNiaM ca // 84 // zAstrajJenApi zakyate madhyasthenaiva zAsituM sarvam / svacchandaM no jalpati yadeSa Ahatya bhaNitaM ca // 84 // gAthArtha : zAstranA jANakAra paNa madhyastha vaDe ja sarvane zAsana ApavuM zakya che suyogya jIvone zAstranA paramArthano bodha karAvIne mArgamAM pravartAvavuM zAstrajJa paNa madhyastha vaDe ja zakya che; naje kAraNathI =A madhyastha, mArce vicAryA vagara zIgha, svacchanda bolatA nathI. mArUM gaM ane kahevAyeluM che=anya zAstramAM kahevAyeluM che, je svayaM graMthakAra AgaLanI gAthAomAM kahevAnA che. I84
Page #138
--------------------------------------------------------------------------
________________ catilakSaNasamuccaya prakraNa | gAthA : 84-85 111 bhAvArtha :- madhyastha sAdhu vicAryA vagara zIgha, svachaMda bolatA nathI : koI sAdhu guNavAna gurune parataMtra thaIne grahaNazikSA ane AsevanazikSA dvArA zAstranA jANanArA thayelA hoya ane guNavAna gurue temane dezanA ApavAno adhikAra paNa Apelo hoya; Ama chatAM te madhyastha na hoya to bhagavAnanA vacanane yathArtha batAvI zake nahIM, paraMtu potAne je padArtho pratye pakSapAta hoya te pramANe zAstronuM nirUpaNa karIne, sudezanAne badale kudezanAne kare. tethI upadeza ApavA mATe zAstranA jANakAra, chatAM rAga-dveSathI para thaIne "kevaLa sarvajJanA vacanane mAre yathArtha kahevAM che? tevA madhyastha pariNativALA Avazyaka che, ane tevA ja upadezaka lokone bhagavAnanAM vacano yathArtha kahe che. tethI te madhyastha kevA hoya te batAvavA mATe mAthAnA uttarArdhamAM kahe che je kAraNathI zAstranA jANanAra evA madhyastha sAdhu, mahatya arthAt vicAryA vagara zIdhra svacchandapaNe bolatA nathI. Azaya e che ke madhyastha sAdhu koIka sthAnamAM pote nirNaya na karI zake tyAM sudhI vicAryA vagara zIdhra svacchandapaNe bolatA nathI, te vAta dharmaratnaprakaraNamAM kahela che je AgaLanI gAthAmAM graMthakAra kahe che, te batAvavA mATe prastuta gAthAmAM 'mati ' kahela che. 184ll avataraNikA - - __nanu sUtrabhaNitaM prarUpayatItyuktam, yatpunaH sUtrAnuktaM vivAdapadaM lokAnAM tatra pRcchyamAnAnAM gItArthanAM kimucitamityAha - * "nanu thI .... muirimiyAda sudhInI avataraNikA dharmaratnaprakaraNa graMthamAM pUrvanI gAthA sAthenA saMbaMdhanI apekSAe che, tethI teno avataraNikArtha ahIM karela nathI. ahIM pUrvagAthA sAthe "mAtaM tra'thI je rIte saMbaMdha che, te rIte avataraNitArtha karela cheavataraNikArya : pUrvagAthAnA uttarArdhamAM kahyuM ke "madhyastha evA gItArtho Ahatya arthAt vicAryA vinA zIghra svacchanda matithI bolatA nathI, ane kahevAyuM che" tethI have te kathanane gAthA-85 thI 87mAM kahe che. gAthA : jaM ca Na sutte vihiaM, Na ya paDisiddhaM jaNaMmi cirarUDhaM / samaivigappiyadosA, taM pi Na dUsaMti gIyatthA // 45 // yacca na sUtre vihitaM na ca pratiSiddhaM jane cirarUDham / svamativikalpitadoSAttadapi na dUSayanti gItArthA // 85 // gAthArtha : vaLI, je sUtramAM vihita nathI ane pratiSiddha nathI lokomAM cirarUDha che, tene paNa svamativikalpanA doSathI gItArtho dUSita karatA nathI. I8paII
Page #139
--------------------------------------------------------------------------
________________ 112 catilakSaNasamuccaya prakraNa | gAthA : 85 TIkA : " iha cazabdaH punarartha iti yat punararthajAtamanuSThAnaM vA naiva sUtresiddhAnte vihitaM karaNIyatvenoktaM caityavandanAvazyakAdivat, na ca pratiSiddhaM prANAtipAtAdivat, atha jane-loke cirarUDhamajJAtAdibhAvaM svamativikalpitadoSAt svAbhiprAyasaMkalpitadUSaNAt tadapi, AstAmAgamoktaM na dUSayanti na yuktametaditi parasya nopadizanti saMsAravRddhibhIravo gItArthAH-viditAgamatattvAH, yataste evaM zrIbhagavatyuktaM paryAlocayanti tathAhi "je NaM mahuyA ! aTuM vA heuM vA pasiNaM vA vAgaraNaM vA annAyaM vA adiTuM vA assuyaM vA aparinAyaM vA bahujaNamajhe Aghavei pannavei parUvei daMsei nidaMsei uvadaMsei, se NaM arahaMtANaM AsAyaNAe vaTTai, arahaMtapannattassa dhammassa AsAyaNAe vai, kevalINaM AsAyaNAe vai, kevalipannattassa dhammassa AsAyaNAe vaTTaitti / (dharmaratna prakaraNa I. 16) TIkArya : ahIM=gAthAmAM "gha' zabda punaH arthamAM che ethI je vaLI, arthAta=padArtha athavA anuSThAna, sUtramAM siddhAntamAM vihita nathI caityavaMdana-AvazyakaAdinI jema karaNIyapaNA vaDe kahevAyuM nathI, ane prANAtipAta AdinI jema pratiSiddha nathI; lokamAM cirarUDha che, ajJAta AdibhAvavALuM che=AdibhAva jeno ajJAta che tevuM che, tene paNa svamativikalpita doSathI=svaabhiprAya vaDe saMkalpita evA dUSaNathI, dUSita karatA nathI arthAt AgamamAM kaheluM to dUSaNa karatA nathI paraMtu ajJAta AdibhAvavALA evA cirarUDhane paNa dUSita karatA nathI arthAta "A yukta nathI' e pramANe parane upadeza ApatA nathI. koNa dUSita karatA nathI? e spaSTa kare che- saMsAravRddhinA bhIru evA gItArtho=AgamanuM tattva jANyuM che evA gItArtho dUSita karatA nathI, je kAraNathI teo=gItArtho, bhagavatIsUtramAM kahevAyeluM evuM paryAlocana kare che, ane te bhagavatInuM kathana ja tathAdi thI batAve che. vi mahuyA=he madraka, ne=je sAdhu, mannAthaM-ajJAta zAstra AdithI nahi jANelo, athavA atiduMnahi joyelo vizeSa jJAna AdithI nahi joyelo, athavA masuyaM azruta nahi sAMbhaLelo=guru Adi pAsethI nahi sAMbhaLelo, athavA mArinAthaM aparijJAta=zAstra AdithI jANyuM hoya paNa A Ama ja che e prakArano vizeSa nirNaya thayo na hoya evo marda artha, athavA heDaM hetu, athavA sif=prazna, athavA vAraVi=uttara=samAdhAna, bahulokamAM mathave batAve che, prajJApanA kare che, prarUpaNA kare che, dekhADe che, atyaMta dekhADe che, upadarzana kare che, je teete sAdhu arihaMtonI AzAtanAmAM varte che, arihaMtaprajJakha dharmanI AzAtanAmAM varte che, kevalIonI AzAtanAmAM varte che, kevalI prajJapta dharmanI AzAtanAmAM varte che. "tti' zabda uddharaNanI samApti mATe che.
Page #140
--------------------------------------------------------------------------
________________ catilakSaNasamuccaya prakraNa | gAthA : 85 113 bhAvArtha:- sUtramAM vihita nathI ane pratiSiddha nathI, lokomAM cirarUDha che, tene svamativikalpa doSathI gItArtho dUSita karatA nathI : prastuta gAthAno saMbaMdha pUrva gAthA sAthe A rIte che prastuta gAthAmAM kahyuM ke gItArtho sUtramAM je vihita nathI, pratiSiddha nathI ane lokomAM cirarUDha che te padArthane svamativikalpa doSathI duSita karatA nathI. AthI e phalita thayuM ke zAstra jANanArA evA madhyastha sAdhu svacchaja rIte bolatA nathI; kema ke lokamAM je cirarUDha che te kadAca suvihitonI paraMparAthI AveluM hoya ke kadAca pAsasthAnI paraMparAthI paNa AveluM hoya. jyAM sudhI lokamAM cAlatI pravRtti suvihita evA gItArthathI pravRtta nathI evo nirNaya na thAya, tyAM sudhI tene gItArtho paNa dUSita kare nahi; ane jo zAstranA jANanArA gItArtho lokamAM cAlI AvatI pravRtti, suvihita sAdhunI pravRtti che ke pAsasthAnI pravRtti che, evo nirNaya na karI zake tyAM sudhI te pravRttine dUSita na kare to temanAmAM madhyasthatA rahI zake che, anyathA nahi; kema ke madhyastha sAdhu rAga-dveSane paravaza thayA vinA sarvajJanA vacana anusAra nirNita padArtha ja kahe che. jo svamati pramANe anirNita padArthanI prarUpaNA kare to samabhAvarUpa madhyasthabhAva raheto nathI ane tIrthakaronI AzAtanA thAya che. tethI koIka sthAnamAM nirNaya na thaI zakato hoya, chatAM svamati pramANe prarUpaNA kare to zAstranA jANakAra paNa sAdhu madhyastha nathI, tethI samyagu dezanA ApI zakatA nathI. ahIM bhagavatIsUtranA uddharaNano artha e che ke je sAdhu ghaNAM zAstro bhaNyA hoya, Ama chatAM koI artha ajJAta hoya tene ghaNA loka vacce kahe to te doSarUpa che. tevI rIte koI padArthane sAdhavA mATe hetu ajJAta hoya ane te hetuthI te padArthane sAdhe to te paNa doSarUpa che. vaLI, zAstramAM kyAMya kathana na hoya tevo ajJAta prazna Ubho karIne lokonI buddhimAM vyAmoha karAve, ke ajJAta uttara ApIne lokonI buddhimAM vyAmoha pedA karAve, to te sAdhu tIrthakaranI, tIrthaMkaranA batAvelA dharmanI, kevalInI ane kevalIe batAvelA dharmanI AzAtanA kare che. jema hetu AdithI padArtha ajJAta hoya to tenI prarUpaNA karavI ucita nathI, tema koI padArtha jJAnavizeSathI adaSTa hoya to tevA adRSTa padArthanI paNa prarUpaNA karavI ucita nathI. vaLI, jema ajJAta ane adaSTa padArtha kahevo ucita nathI, tema gItArtha Adi pAsethI sAMbhaLelo na hoya tevo artha paNa kahevo ucita nathI; parantu potAne jenuM ajJAna hoya ane potAnI pAse atIndriya jJAna na hovAthI tevo artha joyelo na hoya, Ama chatAM suvidita gItArtha pAsethI teno artha jANyo hoya, to kahevAmAM doSa nathI; te batAvavA mATe "azruta' vizeSaNa Apela che. kadAca pote gItArtha pAsethI sAMbhaLeluM hoya, Ama chatAM te arthanuM yathArtha parijJAna na thayuM hoya, to tevA aparijJAta padArthane paNa ghaNA lokomAM kahevAno niSedha che. ahIM ghaNA loka kahevAthI e artha prApta thAya ke gItArtha paNa koI ajJAta arthanI saMbhAvanA dekhAtI hoya to anya gItArtha pAse yogya nirNaya karavA mATe temane kahe to doSa nathI, paNa parSadA AdimAM ghaNA lokanI AgaLa tevI prarUpaNA kare to tIrthakara AdinI AzAtanA thAya. 8pA
Page #141
--------------------------------------------------------------------------
________________ 114 ratilakSaNasamuccaya prakraNa | gAthA : 86 gAthA : saMviggA gIyatamA, vihirasiA puvvasUriNo AsI / tadadUsiamAyariaM, aNaisaI ko NivArei // 86 // saMvignA gItatamA vidhirasikAH pUrvasUraya Asan / tadadUSitamAcaritamanatizayI ko nivArayati // 86 // gAthArtha - pUrvanA sUrio saMvigna, jayata=gItArthatama, vidhirasika, hatA. temanAthI pUrvanA sUriothI adUSita ane AcaraNa karAyela evA kRtyane anatizayI evA koNa nivAraNa kare? arthAta pUrvAcAryonA tevA kRtyanI AzAtanAbhI koI sAdhu nivAraNA kare nahi. llDhA TIkA :__ 'saMvignA' maMkSu mokSAbhilASiNo 'gIyatama'tti padaikadeze padaprayogo yathA bhImaseno bhIma iti, tato gItA-gItArthAH tamApi pratyaye gItArthatamA iti bhavatyatizayagItArthA iti bhAvaH, tatkAle bahutamAgamasadbhAvAt / tathA vidhiraso vidyate yeSAM (te) vidhirasikA vidhibahumAninaH saMvignatvAdeva pUrvasUrayazciraMtanamuninAyakA Asan-abhUvan tairadUSitamaniSiddhamAcaritaM sarvadhArmikalokavyavahRtamanatizayI-viziSTazrutAvadhyAdyatizayavikalaH ko nivArayati ? pUrvapUrvatarottamAcAryAzAtanA mIne viti (tharmaratnaprara mA. 200). TIkArya : saMvigna' zabdanI vyutpatti batAve che- 'kSa' dhAtu mokSAbhilASInA arthamAM che, tethI saMvigna eTale mokSanA abhilASavALA. nIyatA e padamAM padanA eka dezamAM padano prayoga che, je pramANe bhImasena padamAM bhIma e prakArano prayoga che. tethI "gItA"no artha gItArtho ema thAya, ane temAM "tama' paNa pratyaya lAgavAnA kAraNe gItArthatama e prakArano zabda thAya che. tethI gIyatamA'no artha atizaya gItArtho e prakArano thAya che. AnAthI e prApta thAya ke pUrvanA sUrio saMvigna ane gItArthatama hatA; kema ke te kALamAM bahutama Agamano sadbhAva hato. vaLI te pUrvanA sUrio saMvigna hovAthI ja vidhirasika hatA arthAta vidhibahumAnavALA hatA, ane te pUrvasUrio eTale ciraMtanamuninA nAyako, AvA saMvigna Adi guNavALA hatA. teonA vaDe adUSita=aniSiddha ane Acarita=sarvadhArmika loka vaDe AcaraNa karAyela, anatizayI viziSTa kRta, avadhi Adi atizayathI rahita koNa nivAraNa kare? arthAt koI vivekI sAdhu nivAraNa kare nahi arthAt pUrva pUrvataranA uttama AcAryanI AzAtanAno bhIru koI sAdhu teo vaDe adUSita evA AcaraNanuM nivAraNa kare nahi. I86ll
Page #142
--------------------------------------------------------------------------
________________ catilakSaNasamuccaya prakraNa | gAthA : 86-87 115 bhAvArtha : gAthA-84mAM kahela ke zAstranA jANakAra madhyastha evA sAdhu, Ahatya arthAt vicAryA vinA zIdhra svachaMda bole nahi. tenI puSTi mATe prastuta gAthA sAkSIrUpe che. pApabhIru ane madhyastha evA gItArtha sAdhu vicAre ke pUrvanA AcAryo saMvigna hatA ane te kALamAM ghaNAM Agamo hovAthI atyAranA gItArtho karatAM teo gItArthatama hatA. vaLI, vidhimAM bahumAnavALA hatA. tethI je pravRtti paraMparAthI cAlI Ave che te pravRttine jyAre gItArthatama sAdhuoe dUSita karI nathI ane sarva dhArmika loko dvArA AcarAI che, tyAre tevI pravRttine anatizaya evA mArA vaDe kema nivAraNa karI zakAya? tethI jyAM sudhI spaSTa nirNaya thAya nahi ke A pravRtti gItArthone mAnya nathI tyAM sudhI zAstranA jANanArA madhyastha sAdhu tene dUSita kare nahi, ane AvA madhyastha sAdhu dezanAnA adhikArI che, e prakArano saMbaMdha gAthA-70 sAthe che. 8dI avataraNikA : tathaitadapi gItArthAH paribhAvayanti - avataraNikArya :- - ane A paNa gItArtho paribhAvana kare che - gAthA-84mAM kahyuM ke madhyastha gItArtho vicAryA vagara zIdhra svachaMda bolatA nathI. tene puSTa karavA mATe kahe che- gAthA-87mAM batAvAze e paNa gItArtho paribhAvana kare che. gAthA : aisAhasameaM jaM, ussuttaparUvaNA kaDuvivAgA / jANaMtehi vi hijjai, Niddeso suttabajjhatthe // 87 // atisAhasametadyadutsUtraprarUpaNA kaTuvipAkA / jAnAnairapi dIyate nirdezaH sUtrabAhyArthe // 87 // anvayArtha : suparUvaUT vivAII=usUtra prarUpaNA kaTu vipAkavALI che, (ti e pramANe) nAdi vi=jANanArA vaDe paNa, suttavALe sUtrabAhya arthamAM, deto hinna nizcaya apAya che, gaM gaM je A sUtrabAhya arthamAM "A Ama ja che" ema loka AgaLa nirNaya kahevAya che ke, mahiSNa atisAhasa che. gAthArtha : utsutra prarUpaNA kaTu vipAkavALI che," (e pramANe) jANanArA vaDe paNa, sUtrabAhya arthamAMs zAstrane mAnya nathI evA arthamAM, je nizcaya apAya che e atisAhasa che. Icoll
Page #143
--------------------------------------------------------------------------
________________ 116 TIkA H yatilakSaNasamuccaya praNa / gAthA : 87 jvalajjavAlAnalapravezakArinarasAhasAdapyadhikamatisAhasametadvarttate yadutsUtraprarUpaNA -sUtranirapekSadezanA kaTuvipAkA - dAruNaphalA jAnAnairavabudhyamAnairapi dIyate = vitIryate nirdezo - nizcayaH sUtravAo ninendrAAmAnui, arthe vastuvidyAre| muittamati ? "dubbhAsieNa ikkeNa marII dukkhasAgaraM patto / bhamio koDAkoDiM, sAgarasarinAmadhijjANaM // 1 // ussuttamAyaraMto, baMdhai kammaM sucikkaNaM jIvo / saMsAraM ca pavaDDai, mAyAmosaM ca kuvvai ya // 2 // ummaggadesao magganAsao gUDhahiyayamAillo saDhasIlo ya sasallo, tiriyAuM baMdhae jIvo // 3 // ummaggadesaNAe, caraNaM nAsaMti jiNavariMdANaM / vAvakamaLA hatu, nahu nA tArimA vadhuM jA'' ityAdyAgamavacanAni zrutvApi svAgrahagrahagrastacetaso yadanyathA'nyathA vyAcakSate vidadhati ca tanmahAsAhasameva, anarvApArAsArasaMsArapArAvArodaravivarabhAvibhUriduHkhabhArAGgIkArAditi / ( dhrmrtnpra{LA. 106) TIkArya : utsUtra prarUpaNA=sUtranirapekSa dezanA, kaTu vipAkavALI=dAruNa phaLavALI che, e pramANe jANanArA vaDe paNa, sUtrabAhya arthamAM=bhagavAnanA AgamamAM nahi kahevAyelA arthamAM, arthAt vastuvicAramAM, je nirdeza=nizcaya apAya che, e bhaDabhaDatA agnimAM praveza karanAra manuSyanA sAhasathI paNa adhika sAhasa varte che. zuM kahevAyeluM thAya che ? arthAt uparanA kathanathI zuM kahevAyeluM thAya che ? te spaSTa kare cheeka durbhAsita vacana vaDe marIci duHkhanA sAgarane pAmyA, sAgara sadeza nAmadheya=nAmavALA, koDAkoDI sAgarane bhamyA. // 1 // * ''sArasarinAdhinnAI''nA sthAne Avazyaka niryukti gAthA-438mAM ''saranAmathennAI'' che='sarasavRzanAmatheyAnAM'' e pramANe saMskRtamAM che. utsUtrane Acarato jIva cIkaNAM karmane bAMdhe che, saMsArane vadhAre che ane mAyAmRSAvAdane kare che. 2 unmArganI dezanA karanAra, mArgano nAza karanAra, gUDha hRdayavALo, mAyAvALo, zaTha svabhAvavALo, ane zalyavALo jIva tiryaMca AyuSya bAMdhe che. ANA vyApannadarzanavALA=samyagdarzana vinAnA sAdhuvezadhArI, unmArga dezanAthI jinezvaronA caraNano= jinezvaronA cAritrano nAza kare che. tevAo=bhagavAnanA cAritrano nAza kare tevAo, jovA mATe tanmAyogya, nannu=maiva=nathI ja. II4
Page #144
--------------------------------------------------------------------------
________________ catilakSaNasamuccaya prakraNa | gAthA : 87 117 ityAdi Agamavacanane sAMbhaLIne paNa sarvaAgraharUpI grahathI grasta cittavALA je anyathA anyathA kahe che ane kare che zAstrathI viparIta viparIta kahe che ane kare che, te mahAsAhasa ja che; kema ke manapA--jeno prAraMbha ane aMta nathI evA, masAsAra vagaranA, saMsArapArAvAsaMsArarUpI samudra, tenA udaranA vivaramAM thanArA ghaNA duHkhabArane aMgIkAra kare che. "tti' zabda TIkAnI samApti mATe che. bhAvArtha :- usUtra bhASaNa ane usUtra AcaraNAnAM phaLa : gAthA-84mAM batAvela ke gItArtho Ahatya arthAt vicAryA vinA zIdhra svachaMda bolatA nathI. tenI puSTi karavA mATe kahe che gItArtho dharmaratnaprakaraNanA A zAstravacanonuM vAraMvAra paribhAvana kare che : koI puruSa bhaDabhaDatA agnimAM praveza karato hoya to tenuM te kRtya atisAhasabharyuM gaNAya, tenA karatAM paNa utsutra bhASaNa kaMI gaNuM atisAhasa che. je sAdhuo zAstravacanathI jANe che ke sUtranirapekSa dezanA dAruNaphaLavALI che, tema chatAM bhagavAne kahelA arthathI anya arthanA viSayamAM "A Ama che ema kahe che, e temanuM atisAhasa che. A kathanathI zuM kahevAyeluM thAya che? te ati spaSTa karavA mATe cAra gAthAnI sAkSI ApIne batAve che - (1) prathama gAthAmAM kahe che ke eka durbhAsita vacanathI marIcino AtmA eka koDAkoDI sAgaropama bhamyo. tethI e phalita thAya ke jo marIcinA bhavamAM utsutra bhASaNa thayuM na hota to te marIcino AtmA zIdhra saMsArano pAra pAmata, paNa A utsutra bhASaNathI bhagavAna mahAvIrano AtmA koDAkoDI sAgaropama saMsAramAM bhamyo. (2) bIjI gAthAmAM kahe che ke utsutranI AcaraNA karato jIva cIkaNAM karmane bAMdhe che, mAyAmRSAvAda seve che ane saMsAra vadhAre che. A kathana usUtra AcaraNAne AzrayIne che. "je sAdhu saMyama grahaNa karIne bhagavAnanA vacanathI viruddha AcaraNa kare che te sAdhu cIkaNAM karmane bAMdhe che, ane tevI viparIta AcaraNAne kAraNe pariNAma niHzuka=nirdhvasa bane to dIrdhasaMsAra thAya che." A prakAranuM zAstravacana vicAravAthI saMyamayogamAM sAdhune apramAdabhAva ullasita thAya che ane kvacit pramAda thayo hoya topaNa te pramAda pratye jugupsA thAya che, jethI pariNAmanI niHzutA thAya nahi ane saMsAranI vRddhi thatI aTake. tethI gItArtho A AgamavacananuM paribhAvana kare che. (3) trIjI gAthAmAM kahe che ke unmArganI dezanA karanArA tiryaMca AyuSya bAMdhe che, vaLI, mArgano nAza karanArA paNa tiryaMca AyuSya bAMdhe che. jeo mArgaviruddha AcaraNa kare che teo mArgano nAza karanArA che. mATe jo tiryaMcagatimAM javuM na hoya to usUtra dezanA ApavI joIe nahi ane yathAtathA saMyamanI AcaraNA karIne mArgano nAza karavo joIe nahi. vaLI, jeo gUDha hRdayavALA che, mAyAvI che, vakra svabhAvavALA che ane zalyavALA che, teo paNa tiryaMca Ayu bAMdhe che. gUDha hRdayavALAAdi bhAvo potAnAmAM pragaTa na thAya ane apramAdabhAva jAgrata thAya te mATe gItArtho A AgamavacanonuM vAraMvAra bhAvana kare che.
Page #145
--------------------------------------------------------------------------
________________ yatilakSaNasamuccaya prakaraNa / gAthA : 87-88 (4) cothI gAthAmAM kahe che ke unmArganI dezanAthI bhagavAne batAvela cAritrarUpI mArga nAza pAme che, unmArganI dezanA karanAra samyagdarzanathI rahita bane che ane evA sAdhu cAritranI sArI ArAdhanA karatA hoya topaNa tenuM mukha jovA lAyaka nathI. anAbhogathI paNa utsUtra dezanA thaI na jAya te mATe gItArtho A zAstravacanonuM vAraMvAra paribhAvana kare che. 118 je sAdhu uparanI cAra gAthAmAM kahelAM AgamavacananonA jANakAra hovA chatAM potAnA Agrahane vaza thaIne anyathA bole che ke anyathA AcaraNA kare che, te temanuM atisAhasa che; kema ke bhagavAnanA vacanathI viparIta bolavuM ke viparIta AcaraNA karavI te Adi ane aMta vagaranA asAra evA saMsArasamudranA udaranA vivaramAM thanArA ghaNA du:khabhArane svIkAravA barAbara che arthAt ghaNI kharAba yonivALA janmanI paraMparAne prApta karAvanAra che. I // 8 // avataraNikA : gAthA-70mAM suvizuddha dezanA ApatA evA upadezaka sAdhunAM pAMca vizeSaNo batAvyAM. temAM upadezaka madhyastha hovA joIe tenuM varNana gAthA-84thI batAvavAnuM zarU karela, ane gAthA-84mAM kahela ke zAstranA jANakAra paNa madhyastha ja, sarva jIvone bhagavAnanA vacana anusAra ucita anuzAsana ApavA mATe samartha bane che; kema ke madhyastha upadezaka vicAryA vinA zIghra svacchaMdamatithI bolatA nathI. tenI puSTi gAthA-85thI 87 sudhImAM karI. vaLI, madhyastha upadezaka sAdhu zuM kahe che ane zuM kahetA nathI, te gAthA-88thI 92 sudhImAM kahe che - gAthA H NiyayAvAsAIaM, gAravarasiA gahittu muddhajaNaM / AlaMbaNaM apuTThe, pADaMti pamAyagattaMmi // 88 // niyatAvAsAdikaM gAravarasikA gRhItvA mugdhajanam / AlambanamapuSTaM pAtayanti pramAdagarte // 88 // || anvayArtha : varasiJA=gAravarasika evA sAdhuo, apuruM mAnaMvaLa yiyAvAmAf=apuSTa AlaMbanavALA evA niyatavAsAdikane gahinnu=grahaNa karIne munaLa=mugdha lokane pamAyanAMmi pA'ti=pramAdarUpI khADAmAM pADe che. gAthArtha : gAravarasika evA sAdhuo, apuSTa AlaMbanavALA niyatavAsAdikane grahaNa karIne mugdhalokane pramAdarUpI khADAmAM pADe che. llcl * niyatAvAsAdri mAM 'Avi' padathI caityanI bhakti, sAdhvIe lAvela AhAra ane vigaInuM sevana grahaNa karavuM.
Page #146
--------------------------------------------------------------------------
________________ yatilakSaNasamuccaya prakaraNa / gAthA : 88 bhAvArtha : je sAdhuo saMyama grahaNa karyA pachI rasagArava, RddhigArava ke zAtAgAravamAMthI koIpaNa gAravane vaza thayA hoya to apuSTa AlaMbana laIne niyatavAsAdikane grahaNa kare che. 119 Azaya e che ke vihAraAdi pravRttiomAM sArA sArA bhojananI prApti durlabha thAya. tethI rasagAravane vaza thayelA sAdhu koIka apuSTa=nabaLuM AlaMbana laIne vicAre ke bhagavAne to ekAMte navakalpI vihAra karavAnuM kahyuM nathI, paraMtu kAraNe sthi2vAsa karavAnuM paNa kahyuM che. vastutaH AvA koIka sArA bhojanAdinA nabaLA AlaMbanathI bhagavAne sthiravAsa karavAnuM kahela nathI; Ama chatAM rasagAravane vaza thaIne teo sthiravAsa kare che, ane mugdha evA potAnA ziSyone pramAdarUpI khADAmAM pADe che, ane A salaMbana che evo bhrama pedA karAve che. A rIte rasagAravane vaza thayela sAdhu zAstra bhaNIne gItArtha thayA hoya topaNa, je sthAnamAM bhagavAne niyatavAsa karavAnuM kahyuM nathI te sthAnane AzrayIne niyatavAsano upadeza ApIne mugdha ziSyone pramAdarUpI khADAmAM pADe che. mATe je sAdhuo madhyastha che teo upadezanA adhikArI che; paraMtu zAstranA jANanArA paNa jeo rasagArava Adine vaza thayelA che teo madhyastha nahi hovAthI dezanA ApavA mATe adhikArI nathI, e prakArano prastuta gAthAno dhvani che. vaLI, koIka sAdhu RddhigAvane vaza hoya to vicAre ke A sthAnamAM rahevAthI potAne mAnasanmAna sArA maLe che ane AvA mAna-sanmAna Adi nimittane AzrayIne koIka apuSTa AlaMbana laIne sthiravAsa kare che, ane mugdha ziSyone asthAne sthiravAsa karavAno upadeza ApIne pramAdarUpI khADAmAM pADe che, ane A salaMbana che evo bhrama pedA karAve che. vaLI, koIka sAdhu zAtAnA arthI hoya to evuM vicAre ke vAraMvAra vihAramAM to zAMtithI besI zakAya nahi. mATe koIka apuSTa AlaMbana laIne zAtAgAravane vaza evA te sAdhu sthiravAsa kare che, ane mugdhajanone asthAne sthiravAsa karavAno upadeza ApIne pramAdarUpI khADAmAM pADe che, ane A salaMbana che evo bhrama pedA karAve che. A rIte potAnA gAravone poSavA mATe teo pUrvanA mahApuruSoe apavAdathI sevelA niyatavAsAdinA dRSTAMtane Ape che; jema ke saMgamAcArya paNa sthiravAsamAM rahyA hatA chatAM teo susAdhu hatA, tema ame paNa sthiravAsa karIe eTalAmAtrathI amArA saMyamano nAza thato nathI. vaLI, je sAdhuo RddhigAravanA rasiyA che, teo vajasvAmIe caityabhakti mATe puSpothI bhakti karI hatI te dRSTAMta ApIne, pote paNa jinAlayo mATe zrAvakone aneka jAtanI preraNA ApavAmAM dharma mAnIne upadeza Ape che, ane te dvArA potAnAmAM rahelA RddhigAravane puSTa kare che, ane mugdhajanone Avo upadeza ApIne pramAdarUpI khADAmAM pADe che. vaLI, je sAdhuo rasagAravavALA che ane pote vigaIonA sevana vagara paNa saMyamanuM pAlana karI zake tevA che, teo paNa apavAdathI vigaI sevanArA pUrvanA mahApuruSonAM dRSTAMta batAvIne potAnI anucita pravRttine paNa ucita pravRtti che tema batAvIne bhrama pedA karAve che, ane mugdhajanane te pramANe upadeza ApIne pramAdarUpI khADAmAM pADe che.
Page #147
--------------------------------------------------------------------------
________________ 120 yatilakSaNasamuccaya prakraNa | gAthA : 88-89-90 A rIte rasagArava, RddhigArava ane zAtAgAravane vaza thayelA sAdhu madhyastha nahi hovAnA kAraNe mugdhajanone kahe che ke bhagavAne AvA nimittane AzrayIne sthiravAsa Adi karavAnuM kahela che, ane ame paNa bhagavAnanA vacana anusAra sthiravAsa Adi karIe chIe. A rIte apuSTa AlaMbanavALA te sAdhuo asthAne sthiravAsano upadeza ApIne mArgano vinAza kare che. mATe gItArtha paNa sAdhu madhyastha na hoya to samyagu dezanA ApI zakatA nathI, tema gAthA-7) sAthe joDANa che. l88 avataraNikA : pUrvagAthAmAM kahyuM ke gAravanA rasika evA pramAdI sAdhuo apuSTa AlaMbanavALA niyatavAsAdikane grahaNa karIne mugdhalokone pramAdarUpI khADAmAM pADe che. tyAM prazna thAya ke apuSTa AlaMbana teone kaI rIte prApta thAya? tethI kahe che - gAthA : AlaMbaNANa bhario, logo jIvassa ajayakAmassa / jaM jaM picchai loe, taM taM AlaMbaNaM kuNai // 89 // Alambanai to loko jIvasyAyatakAmasya / yadyatprekSate loke tattadAlambanaM kurute // 89 // gAthArtha : agatanAnI IcchAvALA jIvane saMcamayogamAM sudaDha yatna karavAnI IcchAnA abhAvavALA jIvane, loka AlaMbanathI bharelo che. lokamAM je je jue che te te AlaMbanane kare che. ATalA TIkA :___vyAkhyA- 'AlambanAnAM' prAgnirUpitazabdArthAnAM 'lokaH' manuSyalokaH 'bhRtaH' pUrNo jIvasya 'ajaukAmassa'tti ayatitukAmasya, tathA ca ayatitukAmo yad yatpazyati loke nityavAsAdi tat tadAlambanaM karotIti gAthArthaH // (Avazyaka niyukti gA. 1188) bhAvArtha : je sAdhuo saMyama lIdhA pachI apramAdabhAvathI saMyamamAM yatanA karavAnI kAmanAvALA nathI ane gAravane vaza thayA che, tevA sAdhune mATe Akho loka AlaMbanathI bharelo che. tethI je je niyatavAsAdinAM daSTAMto zAstramAM dekhAtAM hoya temanuM AlaMbana laIne mugdhajIvone pramAdarUpI khADAmAM pADe che. Ama pUrvagAthA sAthe prastuta gAthAno saMbaMdha che. keTalA avataraNikA : zAstranA jANakAra hovA chatAM pramAdane vaza thayelA sAdhuo, madhyasthatAguNa nahi hovAnA kAraNe upadezamAM kaI rIte anartha pedA kare che, te batAvavA mATe kahe che -
Page #148
--------------------------------------------------------------------------
________________ ratilakSaNasamuccaya prakraNa | gAthA : 90-91 121 gAthA : jo jaM sevai dosaM, saMNihipamuhaM tu so abhiNiviTTho / ThAvei guNamaheuM, avavAyapayaM puro kAuM // 10 // yo yaM sevate doSaM sannidhipramukhaM tu sa abhiniviSTaH / sthApayati guNamahetuM apavAdapadaM puraH kRtvA // 90 // gAthArtha : je sAdhu je sannidhi vagere doSane seve che, abhiniviSTa evo te sAdhu apavAdapadane AgaLa karIne ahetune guNanA ahetune, guNarUpa sthApana kare che. I90nA bhAvArtha - je sAdhuo zAstrane jANanArA che teo utsarga-apavAdane paNa jANe che; Ama chatAM, madhyastha pariNati nahi hovAnA kAraNe potAnI zAtAnA arthe sannidhi vagere doSonuM sevana kare che, ane pote je doSo seve che te yathArtha che, sthAne che, e prakArano abhiniveza teomAM varte che. tethI loko AgaLa pote anucita kare che tevuM na dekhAya te mATe apavAdane AgaLa karIne arthAt bhagavAne apavAdathI AvI pravRtti karavAnuM kahyuM che tema kahIne, pote je sannidhi vagere doSo seve che, te saMyamavRddhinA hetu nahi hovA chatAM saMyamavRddhinA hetu che ema sthApana kare che. bhagavAne saMyamavRddhinuM kAraNa hoya evA sthAne apavAda sannidhi Adi rAkhavAnuM kahyuM che, tene asthAne joDIne, potAnA pramAdane guNarUpe sthApana karIne viparIta upadeza ApIne teo mugdha jIvone pramAdarUpI gartAmAM pADe che. Ama gAthA-88 sAthe prastuta gAthAno saMbaMdha che. ahIM sannidhi doSa eTale sAdhune vAparavAnI koIpaNa vastu traNa pahoranA kALathI adhika rAkhavAno utsargathI niSedha che, tethI AhAra-pANI-auSadhaAdi koIpaNa vastu traNa pahora pasAra thaI gayA hoya to paraThavI devI paDe. chatAM apavAdathI guNano hetu hovAnA kAraNe sAdhune auSadhaAdi rAkhavAnI bhagavAnanI anujJA che, paraMtu tevuM apavAdanuM kAraNa na hoya to sannidhi rAkhavAmAM doSanI prApti 4114. liceoll avataraNikA : gAthA-88, 8 ane 90mAM gAravarasika sAdhuo asthAne apavAdane joDIne dezanAne palaTAve che tenuM varNana karyuM. have keTalAka sAdhuo AhAravizuddhi AdinA pakSapAtavALA hoya che, tethI apavAdanA sthAnamAM paNa=jyAM bhagavAne doSita AhAra levAnI anujJA ApI che evAM sthAnomAM paNa, gItArthonA pAtaMtryane choDIne potAnI mati anusAra nirdoSa bhikSA mATe yatna kare che. te sAdhuo paNa madhyastha nahi hovAnA kAraNe kaI rIte dezanAnA adhikArI nathI, te batAvavA mATe kahe che -
Page #149
--------------------------------------------------------------------------
________________ 122 yatilakSaNasamuccaya prakaraNa / gAthA : 91 gAthA : pariharar3a jaM ca dosaM, sacchaMdavihArao abhiNiviTTho / kappiyasevAe vi hu, luMpai taM koi paDiNIo // 91 // pariharati yaM ca doSaM, svacchandavihArato'bhiniviSTaH / kalpikasevAyAmapi khalu lumpati taM kazcitpratyanIkaH // 91 // gAthArtha : ane abhiniviSTa=potAnI mati pramANe cAlavAnA AgrahavALA, svacchaMdavihArathI je doSano parihAra kare che, kharekhara kalpikasevAmAM paNa=kalpikapratisevAmAM paNa=apavAdathI AcaravA yogya evI doSita AhAra AdirUpa viparIta AcaraNAmAM paNa, tene-doSanA parihArane-apavAdika AcaraNAmAM je doSano parihAra che tene, koIka pratyanIka sAdhu=svacchaMda vihAra karavAnI manovRttivALA hovAthI paramArthathI bhagavAnanA zAsananA pratyenIka che tevA sAdhu, lopa kare che=kalpikapratisevAmAM je doSano parihAra che teno apalApa kare che arthAt kalpikapratisevAne paNa doSarUpa kahIne potAnA svacchaMda AcArane mArgarUpe sthApana kare che. II91|| bhAvArtha : keTalAka sAdhuo vaLI, zAstra bhaNIne nirdoSa AhAraAdimAM baddha AgrahavALA hoya che, ane tethI gItArthanI nizrAmAM rahIne saMveganI vRddhine karanAra evI adhyayananI pravRttine choDIne ekalA vicare che, ane nirdoSa bhikSA mATe yatna kare che. vaLI, svacchaMda vihAra karIne pote bhikSAnA je doSano parihAra kare che te doSa, kalpikapratisevAmAM gItArtha sevatA hoya to te joIne teo sahana karI zakatA nathI. joke grahaNazikSA ane AsevanazikSAne samyak pariNamana pamADavA AhArazuddhi Avazyaka che, paraMtu samudAyamAM ghaNA sAdhuo hovAthI AhArazuddhinI zakyatA na hoya tyAre apavAdathI azuddha bhikSAnI paNa bhagavAne anujJA ApI che, je kalpikapratisevArUpa che. Ama chatAM AvA pratyanIka sAdhu upadezamAM lokone kahe ke A mahAtmAo samudAyamAM rahIne nirdoSa AhAranA badale bhikSAnA doSo seve che, tethI teonuM cAritra zuddha nathI; jyAre ame nirdoSa bhikSA arthe ane cAritranI zuddhi arthe ja samudAyano tyAga karIne ekalA vihAra karIe chIe. A prakAre zAstranA pratyenIka evA koIka sAdhuo kalpikapratisevAmAM te doSano parihAra hovA chatAM teno lopa kare che, ane potAnA svacchaMda AcArane mArgarUpe sthApe che. Azaya e che ke mokSanuM prabaLa kAraNa saMveganI vRddhi che ane saMveganI vRddhi mATe gItArthanI nizrAmAM rahIne sAdhue grahaNazikSA ane AsevanazikSAne grahaNa karavAnI che, ane grahaNazikSAne ane AsevanazikSAne samyak pariNamana pamADavA mATe AhArazuddhinuM zAstramAM vidhAna che; paraMtu samudAyamAM ghaNA sAdhuo hovAne kAraNe AhArazuddhinI zakyatA na hoya tyAre gItArthone apavAdathI azuddha bhikSAnI bhagavAne anujJA ApI che je kalpikasevArUpa che, ane apavAdathI sevela kalpikasevAthI grahaNa karAyelA
Page #150
--------------------------------------------------------------------------
________________ catilakSaNasamuccaya prakraNa | gAthA : 91-92 123 azuddha AhAranA baLathI paNa te sAdhuo dhyAna-adhyayanaAdi dvArA saMveganI vRddhi karIne saMyamanI zuddhi kare che. AthI apavAdathI grahaNa karAyela te doSita bhikSAthI sAdhuone leza paNa karmabaMdha thato nathI, eTaluM ja nahi paNa apavAdathI doSita bhikSA grahaNa karavA chatAM bhagavAnanI AjJAnuM pAlana thatuM hovAthI te doSita bhikSA nirjarAnuM kAraNa bane che. vaLI, gItArthanA sAMnidhyanA baLathI, bAhya bhikSAnA doSa sevavA chatAM, te sAdhuo abhinavazrutanI prApti dvArA saMveganA atizayane pAme che, ane UMcA UMcA saMyamanA kaMDakone prApta kare che. AvA sAdhunI apavAdika ucita pravRttiono je sAdhuo apalApa kare che te sAdhuo zAsananA pratyenIka che, ane tevA sAdhu madhyastha pariNativALA nahi hovAthI upadeza ApavA mATe anadhikArI che. 91|| avataraNikA : apuSTa AlaMbanavALA keTalAka sAdhuo rasagAravaAdinA vazathI niyatavAsAdika kare che, keTalAka sAdhuo sannidhi doSo seve che, keTalAka sAdhuo asthAne apavAdane joDIne potAnA pramAdane guNarUpe sthApe che ane keTalAka sAdhuo utsarga rucivALA hovAthI nirdoSa bhikSA AdimAM baddha AgrahavALA banIne, hitakArI evI kalpikasevAno paNa apalApa karIne potAnA svaccheda mArganuM poSaNa kare che, ane A rIte A sarva sAdhuo madhyastha nahi hovAnA kAraNe potAnI viparIta pravRttine puSTa karavA mATe viparIta dezanA Ape che ane mArgano nAza kare che. A pramANe gAthA-88thI 91 sudhI batAvyuM. have madhyastha gItArtho te viSayamAM zuM kare che, te batAve che - gAthA : taM puNa visuddhasaddhA, suasaMvAyaM viNA Na saMsaMti / avahIriUNa navaraM, suANurUvaM parUviti // 12 // taM punarvizuddhazraddhAH zrutasaMvAdaM vinA na zaMsanti / avadhIrya navaraM zrutAnurUpaM prarUpayanti // 92 // gAthArtha : vaLI, tene apavAdika niyatavAsAdikane ke apavAdika sannidhi vagere guNakArI pravRttine, vizuddha zraddhAvALA evA sAdhuo zrutanA saMvAda vagara kahetA nathI, kevaLa avagaNanA karIne je pravRttimAM vyutavacana na maLatuM hoya tevI anucita pravRttinI avagaNanA karIne zrutaanurUpa prarUpaNA kare che. I92aaaa bhAvArtha : gAthA-84mAM batAvela evA zAstranA jANanArAo ane madhyastha guNavALA sAdhuo vizuddha zraddhAvALA hoya che arthAt bhagavAnanAM vacano je sthAne je prakAre je arthamAM kahevAyelAM che, te sthAne te prakAre te arthamAM te vacanone svIkAravAnI ane sevavAnI rucivALA hoya che. tethI AvA gItArtha
Page #151
--------------------------------------------------------------------------
________________ 124 catilakSaNasamuccaya prakraNa | gAthA : 92-93 madhyastha sAdhuo je pravRttimAM utsargathI ke apavAdathI zratanuM saMvAdi vacana na maLatuM hoya to tenI prarUpaNA karatA nathI, eTaluM ja nahi paNa tenI avagaNanA karIne je kAMI zAstravacana anusAra ucita pravRtti hoya tenI prarUpaNA kare che. AthI dezanA ApavA mATe jema zAstrabodha Avazyaka che tema madhyasthabhAva paNa Avazyaka che. I9rA. dezanA mATenA adhikArI - (iv) hitakAMkSI' ane (5) avagata pAtravALA avataraNikA : gAthA-70mAM uttamazraddhAnuM kArya vizuddha dezanA kevA sAdhu kare che te batAvavA mATe pAMca vizeSaNo batAvyAM. temAM 'suparicita AgamavALA' prathama vizeSaNa batAvyuM, tyArapachI "avagata pAtra' vizeSaNa krama prApta hovA chatAM tene choDIne "sadaguruthI anujJAta ane madhyastha sAdhu vizuddha dezanA kare che tenuM svarUpa batAvyuM. have krama prApta hitakAMkSI" ane "avagata pAtravALA' sAdhu vizuddha dezanA kare che, te batAvavA arthe kahe che - gAthA : uvaisai dhammagujhaM, hiakaMkhI appaNo paresiM ca / pattApattavivego, hiakaMkhittaM ca Nivvahai // 13 // upadizati dharmaguhyaM hitakAGkSI AtmanaH pareSAM ca / pAtrApAtraviveko hitakAkSitvaM ca nirvahati // 13 // gAthArtha : potAnA ane paranA hitanI kAMkSAvALA sAdhu thamapuoNMdharmaguhyano dharmanA rahasyano upadeza Ape che, ane pAtra-apAtranA vivekavALA sAdhu hitakAMkSIpaNAno nirvAha kare che. II93nA bhAvArtha : je sAdhu zAstra bhaNIne madhyastha pariNativALA banyA che tevA sAdhu potAnA AtmAnA hitanA arthI che tema paranA hitanA paNa arthI che, ane tevA sAdhu upadezamAM dharmanAM rahasyo batAvI zake che. AthI dezanA ApavAnA adhikAramAM jema zAstrabodha ane madhyastha pariNati Avazyaka che, tema svaparanuM hita karavAno pariNAma paNa Avazyaka che. Azaya e che ke bhagavAne zAstranA paramArthane jANanAra sAdhune yogya jIvone zAstrano paramArtha batAvavAnI AjJA karI che. hitanI kAMkSAvALA sAdhu jANe che ke "bhagavAnanI AjJA anusAra ucita pravRtti kare" tenuM hita thAya che, anyanuM nahi. AthI hitakAMkSAvALA sAdhu upadeza ApatI vakhate bhagavAnanA vacananuM smaraNa karIne mokSane anukULa, potAnA bhAvono prakarSa thAya e rIte upadezamAM pravRtti kare che ane yogya jIvone paNa bhagavAnanA zAsananI samyagu prApti thAya te rIte bodha karAve che. paraMtu je sAdhune upadezamAM anya koI Azaya vartato hoya te sAdhu sva-paranuM kalyANa karI zakatA nathI.
Page #152
--------------------------------------------------------------------------
________________ catilakSaNasamuccaya praNa | gAthA : 93-94 125 vaLI, sva-paranA hitano nirvAha pAtra-apAtranA vivekathI thaI zake che. zAstramAM je padArtho je rIte kahyA che te padArtho te rIte kahI devA mAtrathI zrotAnuM hita thatuM nathI, paraMtu pAtranI zakti, tenI ruci ane tenI yogyayogyatAno vicAra karIne te pramANe ucita upadeza ApavAmAM Ave to pAtranuM hita thAya che, ane pAtranuM hita thAya tenI samyapha vicAraNA karIne upadeza ApavAmAM Ave to ja upadezakanuM paNa hita thAya che, anyathA upadezaka paNa karma bAMdhe che. tethI upadezake pAtra-apAtrano viveka rAkhavo joIe, ane te pramANe vivekapUrvaka upadeza Ape to sva-paranA hitano nirvAha thAya che. 93 avataraNikA : pUrvagAthAmAM kahyuM ke pAtra-apAtranA vivekavALA upadezaka hitakAMkSIpaNAno nirvAha karI zake che te vAtane spaSTa karavA mATe kahe che - gAthA : pattaMmi desaNA khalu, NiyamA kallANasAhaNaM hoi / kuNai a apattapattA, viNivAyasahassakoDIo // 14 // pAtre dezanA khalu, niyamAtkalyANasAdhanaM bhavati / karoti cA'pAtraprAptA, vinipAtasahasrakoTIH // 14 // gAthArtha : kharekhara pAtramAM dezanA, niyamathI kalyANanuM sAdhana thAya che, ane apAtramAM prApta thayelI dezanA hajAro-koDo vinAzane pedA kare che. I94mAM bhAvArtha :- pAtra ane apAtramAM apAyela dezanAnAM phaLa : dezanAne yogya pAtra-apAtranA guNane je sAdhu jANe ane te pramANe pAtrane dezanA Ape to te dezanA niyamathI potAnA kalyANanuM kAraNa to bane che, paNa prAyaH karIne te pAtrane paNa kalyANanI prAptinuM kAraNa bane che. kvacit evuM paNa bane ke pAtra jIva koI pravRttimAM vyagra hoya ke koIka matithI vAsita hoya to tatkALa te dezanAthI tenuM hita na paNa thAya, paNa upadezaka mATe to te dezanA ekAMte svakalyANanuM kAraNa bane che; kema ke upadezake bhagavAnanI AjJA anusAra pAtrane anurUpa mAtra tenA kalyANa arthe dezanA ApI che. AthI upadezakano vizuddha Azaya hovAthI tenuM ekAMte kalyANa thAya che. jyAre zrotAnI phaLaprAptimAM anekAMta che, chatAM te dezanAthI zrotAnuM ahita thavAnI to saMbhAvanA rahetI nathI; kema ke pAtrano vicAra karIne upadezaka dezanA Ape che. vaLI, apAtramAM dezanA ApavAmAM Ave to upadezaka te apAtranuM to ahita kare che, paNa te dezanA dvArA upadezaka potAnuM paNa ahita kare che; kema ke apAtramAM dezanA ApavAno bhagavAne niSedha karyo che. Ama chatAM, vicAryA vagara je sAdhu apAtrane upadeza Ape che te sAdhu potAnA ane paranA kalyANano nirvAha karI zakatA nathI, paraMtu svaparanA hitanA ghAtaka bane che. I94ll
Page #153
--------------------------------------------------------------------------
________________ 126 catilakSaNasamuccaya prakraNa / gAthA : 95 avataraNikA : pUrvagAthAmAM kahyuM ke apAtramAM prApta thayelI dezanA hajAro vinipAtane kare che. tethI apAtramAM apAyelI dezanA niSphaLa che, te batAvIne apAtra koNa che, te batAve che - gAthA : viphalA imA apatte, dussaNNappA tao jao bhaNiA / paDhame duDhe bitie, mUDhe vuggAhie taie // 15 // viphaleyamapAtre, du:saMjJAtmAnastrayo yato bhaNitAH / prathamo dviSTo dvitIyo, mUDho vyudgrAhitastRtIyaH // 95 // gAthArtha : A=dezanA, apAtramAM viphaLa che niSphaLa che. dukasaMjJAvALA=apAtrarUpa kharAba saMjJAvALA AtmAo traNa che, je kAraNathI kahevAyuM che koIka anya graMthamAM traNa prakAranA apAvyo kahevAyA che, je gAthAnA uttarArdhamAM batAve che. prathama TveSavALo, bIjo mUDha ane trIjI vyarDsAhita (A traNa apAtra che.) INlpA bhAvArtha :- dezanA mATe apAtra jIvonuM savarUpa pUrvagAthAmAM batAvyuM ke pAtramAM apAyelI dezanA kalyANanuM kAraNa che ane apAtramAM apAyelI dezanA vinAzanuM kAraNa che. have bhagavAnanA vacanarUpa uttama dezanA paNa apAtramAM viphaLa che arthAta tenuM koI phaLa nathI te batAve che. vaLI, dezanA mATe apAtra jIvo keTalA prakAranA che, te batAve che duHsaMjJAvALA AtmAo traNa che arthAtu apAtrarUpa kharAba saMjJAvALA jIvo traNa prakAranA che, ane temAM koIka graMthanI sAkSI ApatAM kahe che je kAraNathI traNa apAtra kahevAyA che : (1) 9SavALA - sudezanA sAMbhaLIne paNa jene bhagavAnanA te vacana pratye dveSa thAya tevo jIva dezanA mATe ayogya che. | (2) mUDha :- A bIjA prakAranA jIvo bhagavAnanA vacana pratye dveSa thAya tevA nathI, topaNa tattvAtattvanI vicAraNAmAM mUDhatAne dhAraNa karanArA che arthAt jyAM sudhI tattva pratyenI jijJAsA thaI na hoya ke sAmagrI maLe topaNa jijJAsA thAya tema na hoya tevA jIvo AtmAnI vicAraNA karavAmAM mUDha hoya che, ane tevA jIvone apAyelI dezanA paNa hitanuM kAraNa banatI nathI. (3) cuDjhAhita - A trIjA prakAranA jIvo sanmArga pratye dveSavALA nathI, tattvAtattvanI vicAraNA karI zake tevA che tethI mUDha nathI; Ama chatAM, koIka upadezakathI guDjhAhita che arthAta te upadezake tevo viparIta bodha karAvIne tenI patine evI viparIta banAvI che ke jethI tattvane batAvanArI upadezakanI vAta paNa yathArtha vicAravAne badale je pramANe tene viparIta graha thayo hoya te rIte te dezanAne joDavAno
Page #154
--------------------------------------------------------------------------
________________ yatilakSaNasamuccaya prakraNa | gAthA : 95-96 127 prayatna kare che. AvA jIvo paNa paramArthane prApta karI zakatA nathI. A traNe prakAranA jIvo dezanA mATe apAtra che. ll9pI. avataraNikA : pUrvamAM traNa prakAranA apAtra jIvo batAvyA. have te traNa prakAranA apAtramAM apAyelI dezanA kaI rIte vinAzanuM kAraNa bane che, te spaSTa karavA mATe daSTAMtathI batAve che - gAthA : Ame ghaDe NihittaM, jahA jalaM taM ghaDaM viNAsei / iya siddhaMtarahassaM, appAhAraM viNAsei // 16 // Ame ghaTe niSiktaM, yathA jalaM taM ghaTaM vinAzayati / iti siddhAntarahasyaM, alpAdhAraM vinAzayati // 96 / / gAthArtha : jema kAcA ghaDAmAM naMkhAyeluM pANI te ghaTano vinAza kare che, e rIte siddhAntanuM rahasya alpaAdhAravALA prANIno vinAza kare che. IIbrA TIkA :____ Ame ghaTe niSiktaM sat yathA jalaM taM ghaTamAmaM vinAzayati, 'iya' evaM siddhAntarahasyamapyalpAdhAraM prANinaM vinAzayatIti gAthArthaH / (paJcavastuka0 // 982 // ) bhAvArtha - apAtramAM dezanAthI thatA anarthanuM svarUpa : jema kAco ghaDo pANI mATe ayogya che, tema pUrvagAthAmAM batAvelA traNa prakAranA jIvo siddhAntanA rahasyane ApavA mATe ayogya che. kAcA ghaDAmAM naMkhAyeluM pANI jema te ghaDAno vinAza kare che, tema ayogya jIvone apAyelo upadeza te ayogya jIvono vinAza kare che. te A rIte upadezaka jo ayogya jIvone upadeza Ape to te ayogya jIvomAMthI je jIvo dveSa prakRtivALA che temane te upadeza pratye dveSa thAya che. tethI bhagavAnanuM vacana temanAmAM pariNamana pAmatuM nathI, paNa durgatinuM kAraNa bane che. tethI te upadeza temano vinAza kare che. vaLI, mUDha jIvone upadeza ApavAmAM Ave to temanI mUDhatAne kAraNe temane te upadeza samyam pariNamana pAmato nathI, paraMtu te upadeza pratye temane anAdarabhAva thavAthI karmabaMdhanI prApti thAya che, tethI te upadeza te jIvano vinAza kare che. vaLI, vyagrAhita jIvone upadeza ApavAmAM Ave to koIka upadezakathI teo vyagrAhita hovAne kAraNe A upadezakanA vacanane samyagu jANavA mATe yatna karatA nathI, paraMtu tenAM paramArthane batAvanArAM vacano paNa teone atattvarUpe bhAse che. tethI teone apAyelo upadeza te jIvono vinAza kare che.
Page #155
--------------------------------------------------------------------------
________________ 128 catilakSaNasamuccaya prakraNa | gAthA : 96-97 A rIte A traNe prakAranA apAtra jIvone apAyelo upadeza te jIvonA ahitanuM kAraNa bane che, mATe apAtramAM dezanA ApavAno niSedha che. 96ll avataraNikA : gAthA-92 thI 96 sudhImAM sthApana karyuM e rIte "pAtramAM dezanA ApavI joIe paraMtu apAtramAM dezanA ApavI joIe nahi" e artha phalita thayo. tyAM koIne zaMkA thAya ke pAtrano pakSapAta karIne upadeza ApavAmAM bhagavAnanA vacanano saMkoca karavA dvArA sarva jIvo pratye tulyapaNArUpa madhyasthabhAva raheze nahIM. tenuM nirAkaraNa karavA mATe kahe che - gAthA : Na ya evaM saMkoe, Na jujjae tattha puNa ya tullattaM / jaM taM majjhatthattaM, avikkhaNao savvatullattaM // 17 // na caivaM saGkoce, na yujyate tatra punazca tulyatvam / yattanmadhyasthatvaM, apekSaNataH sarvatulyatvam // 17 // gAthA - ane jIvaMtrae rIte pUrvamAM batAvyuM ke pAtramAM ja dezanA ApavI joIe, apAtramAM nahIM, e rIte, saMkoca karAye chate=pAtramAM ja dezanA ApavArUpa saMkoca karAye chate, tyAM vaLI dezanAmAM vaLI, tulyapaNuM=sarva jIvo pratye tulyapaNuM, nathI ghaTatuM ema nahIM; je kAraNathI te madhyasthapaNuM dezanAnA viSayamAM vartatuM madhyasthapaNuM, apekSAthI ja pAtramAM ApavArUpa ane apAtramAM nahIM ApavArUpa apekSAthI ja, sarvatulyatvarUpa che=sarva jIvo pratye samAna bhAvarUpa che. II II bhAvArtha : pUrvanI gAthA-93 thI 96mAM sthApana karyuM e rIte upadezake pAtramAM dezanA ApavI joIe paraMtu apAtramAM dezanA ApavI joIe nahi. A pramANe bhagavAnanuM vacana hovAthI pAtra-apAtrano nirNaya karIne dezanA ApavAmAM Ave to ja upadezakanI te dezanA sudezanA bane che. tyAM koIne zaMkA thAya ke A rIte dezanA ApavAmAM saMkoca karavAthI sAdhuno madhyasthabhAva raheze nahIM, paraMtu "A jIvone mAre dezanA ApavI che, anya jIvone nahIM evo pakSapAtavALo pariNAma thaze, ane tevo dezanAmAM pakSapAtano pariNAma karavAthI sarva jIvo pratye samabhAvanA pariNAmarUpa tulyapaNuM saMgata thaze nahIM, ane tema karavAthI upadezakanA samabhAvanA pariNAmano nAza thaze." tene graMthakAra kahe che ke A rIte dezanAmAM sarva jIvo pratye tulyapaNuM ghaTatuM nathI ema nahIM arthAt A rIte dezanA karavAthI ja sarva jIvo pratye tulyatva saMgata che; kema ke je upadezakane badhA jIvo pratye samabhAva hoya te upadezaka sarva jIvonA hitane anukULa ucita pravRtti kare, anya nahIM; ane AvA samabhAvavALA sAdhu "A mArI dezanAthI pAtranuM hita thaze tevo nirNaya karIne pAtranA hitane arthe dezanA Ape, ane apAtranuM ahita thaze tema jANI tenuM ahita
Page #156
--------------------------------------------------------------------------
________________ yatilakSaNasamuccaya prakaraNa / gAthA : 97-98 na thAya tevA zubha AzayathI ja tene dezanA na Ape. tethI dezanAnA viSayamAM madhyasthabhAvano pariNAma yogyane dezanA ApavAthI ane ayogyane dezanA nahIM ApavAthI vahana thAya che. tenA badale pAtraapAtrano vicAra karyA vagara bhagavAnanuM vacana sarva jIvone samAna rIte ApavAmAM Ave, to koIka jIvonuM hita ane koIka jIvonuM ahita thAya, tethI sarva jIvo pratye tulyatva rahetuM nathI; kema ke sarva jIvo pratye tulyabhAva hoya to sarva jIvonA hitane anukULa ane ahitathI nivRttine anukULa pravRtti karavI joIe. // 9 // 129 avataraNikA : pUrvagAthAmAM sthApana karyuM ke pAtra-apAtrane vicAra karIne dezanAno saMkoca karavAthI ja sarva jIvo pratye tulyapaNuM ghaTe che. te vAtane puSTa karavA arthe kahe che gAthA : ke'yaM purise iccAi, vayaNao cciya vavaTThiyaM eyaM / iya desaNA visuddhA, iyarA micchattagamaNAI // 98 // kazcAyaM puruSa ityAdivacanata eva vyavasthitametat / iti dezanA vizuddhA, itarA mithyAtvagamanAdayaH // 98 // gAthArtha : jevaM pusei phaeNngvAD vavaLao viya=A puruSa koNa che ? ItyAdi vacanathI ja thaM=A=pAtrane dezanA ApavI ane apAtrane dezanA na ApavI e, vakriya=vyavasthita che. ya=ethI karIne vezaLA=pAtra-apAtranA vibhAgavALI dezanA visuddhA=vizuddha che. yA=Itara=pAtra-apAtranA vibhAga vagaranI dezanA, mithyAtvagamanaAdirUpa che. II8 // * 'mithyAtvAmanAya:' mAM Avi' thI saMyamano nAza, AjJAno bhaMga vagerenuM grahaNa karavuM. * 'vhevaM pusei kRSnArU' mAM 'Ari' zabdathI 'x = p tti' no saMgraha karavAno che. ane te AcArAMga sUtrano pATha A pramANe che "avi ya haNe aNAiyamANe etthaM pi jANa seyaM ti Natthi ke'yaM purise kaM ca Nae tti" (sUtraM 103) bhAvArtha :- dezanAmAM pAtra-apAtranA vibhAganI zAstramaryAdA : upadezake upadeza ApatI vakhate A kayo puruSa che ane kayA nayathI vAsita che, ityAdino vicAra karIne upadeza ApavAno che, e prakAranuM AcArAMgasUtranuM vacana vyavasthita che. tenAthI paNa nakkI thAya ke upadezake badhA jIvone upadeza ApavAno nathI, paraMtu A kayo puruSa che arthAt upadeza ApavA yogya puruSa che ? ke upadeza ApavA mATe ayogya puruSa che ? teno vicAra karIne upadeza ApavAno che. vaLI, upadeza ApavA yogya puruSa paNa kayA nayathI vAsita che, teno paNa vicAra karavo joIe; ane teno vicAra karyA vagara dezanA ApavAmAM Ave to tenA svadarzananI mAnyatAnuM sahasA khaMDana thavAthI tene
Page #157
--------------------------------------------------------------------------
________________ yatilakSaNasamuccaya prakaraNa / gAthA : 98-99 vaktA pratye dveSa thAya ane tattva jANavAno abhimukhabhAva paNa nAza pAme. tethI tevA jIvone teo je nayathI vAsita hoya teno khyAla karIne temane je rIte upakAraka thAya te rIte dezanA ApavI joIe. A prakAranuM Agama vacana che. e vacana e batAve che ke badhA jIvone samAna dezanA ApavAnI nathI, paraMtu je pAtra che tene dezanA ApavAnI che ane apAtrane dezanA ApavAnI nathI. vaLI, je pAtra je darzanathI vAsita hoya te pAtrane te darzananI nayaSTithI upadeza Apavo joIe, jethI zrotA buddhizALI hoya ane svadarzananA rahasyane jANato hoya to upadezakanA vacanathI Avarjita thAya, ane vizeSa vizeSa tattva jANavA mATe abhimukha thAya; ane A rIte jyAre tenA darzananI nayaSTinA tAtparyane upadezakanA vacanathI vizeSa rIte jANIne pakvabuddhivALo thAya, tyAre te darzananA nayathI viparIta nayanI paNa yuktipUrvaka prarUpaNA karavI joIe, jethI tattvano artha evo te zrotA madhyasthabhAvathI banne nayonI yuktine jANIne syAdvAdanI prApti kare. A rIte dezanA ApanArAnI vizuddha dezanA che. 130 jeo pAtra-apAtrano vicAra karatA nathI ane zrotA kayA darzanathI vAsita mativALo che teno vicAra karatA nathI, ane mAtra bhagavAnanuM vacana je rIte kahevAyuM che te rIte kahIne apAtra jIvone bhagavAnanA vacana pratye dveSa pedA karAve che, athavA to pAtra paNa jIvone je darzanathI temanI mati vAsita hoya teno vicAra karyA vagara tenuM khaMDana karIne syAdvAdanuM sthApana karavA prayatna kare che, je sAMbhaLIne yogya paNa zrotA ema vicAre ke A upadezaka svadarzananA pakSapAtI che, tethI ApaNA darzananuM khaMDana karIne mane potAnuM darzana svIkAravA arthe samajAve che, paraMtu sAcA padArthane batAvanAra nathI, teo A rIte yogya zrotAne paNa bhrama pedA karAvIne jainazAsanathI vimukha karIne mithyAtvanI vRddhi kare che, ane anyanA ahitanI pravRtti karIne potAnA paNa samabhAvarUpa cAritrano nAza kare che, ane bhagavAnanI AjJAnI virAdhanA kare che. tethI AvA upadezakanI dezanA vizuddha nathI, ane tevA dezanA ApanArA sAdhu cAritranI suMdara AcaraNA karatA hoya topaNa bhAvathI sAdhu nathI; kema ke uttama zraddhAnuM kArya sudezanA temanAmAM nathI. 98 (iv) uttamazraddhAnuM cothuM kArya 'skhalitaparizuddhi' avataraNikA : sAdhunA lakSaNamAM uttamazraddhArUpa bIjA lakSaNanAM cAra kAryo gAthA-45mAM batAvela, te cAra kAryomAMthI traNa kAryonuM svarUpa atyArasudhI batAvyuM. have uttamazraddhAnuM skhalitaparizuddhi cothuM kArya batAve che - - gAthA : -- AuTTiiNiaM kayAi caraNassa kahavi aiAraM / NAUNa viaDaNAe, soheMti muNI vimalasaddhA // 99 // AkuTTikAdijanitaM, kadAciccaraNasya kathamapyaticAram / jJAtvA vikaTanayA, zodhayanti munayo vimala zraddhAH // 99 // "
Page #158
--------------------------------------------------------------------------
________________ yatilakSaNasamuccaya praNa | gAthA : 99-100 131 gAthArtha : kyAreka AkuTikaAdijanita cAritranA aticArane koI rIte jANIne, vimalazraddhAvALA munio vikaTanAthI AlocanAthI, zodhana kare che. II99II bhAvArtha : sAdhumAM uttamazraddhA hoya che ane tethI zaktinA prakarSathI bhagavAnanA vacanaanusAra dareka ucita pravRtti karatA hoya che, ane potAnA saMyamamAM kyAMya aticAra na lAge te mATe aticAronuM smaraNa karIne aticAranA parivAra mATe paNa yatna karatA hoya che. AvA paNa sAdhuone anAdibhavaabhyasta pramAdane kAraNe saMyamamAM aticAra lAge te paNa saMbhavita che. te samaye te uttamazraddhAvALA sAdhuo kyAreka paNa aticAra lAgyo hoya to te aticArane koIka rIte jANIne arthAt svayaM jANIne ke sahavartI sAdhunI sAraNAdithI jANIne, AkuTTikaAdi cAra bhedomAMthI thayelA te aticAranI zAstravidhi anusAra AlocanAthI avazya zuddhi kare che; ane je sAdhuo saMyamajIvanamAM aticAra lAgavA chatAM te aticArane jANavA mATe yatna karatA nathI, athavA jANyA pachI AlocanA mATe yatna karatA nathI, teomAM nirmaLazraddhA-uttamazraddhA, nathI. jema vivekI pathika koIka prayojane kaMTakaAkIrNa bhUmimAMthI jato hoya to kAMTo na lAge te rIte upayogapUrvaka gamana kare che, chatAM kvacit kAMTo lAgyo hoya to turaMta kAMTo nIkaLe nahIM topaNa lAgelA kAMTAne yAda rAkhIne sthAne pahoMcyA pachI avazya kADhe che, paNa te lAgelA kAMTAnI upekSA karato nathI; tema saMyamajIvanamAM yatna karanAra sAdhune paNa upayoganI skUlanA kare tevAM nimitta saMsAramAM ghaNAM vidyamAna hoya che, tethI bhagavAnanA vacana anusAra sudaDha yatna karanAra sAdhune paNa koIka nimittane pAmIne khalanA thAya to kaMTaka tulya aticAranI prApti thAya; ane jema zarIramAM rahelo kAMTo kADhI nAMkhavAmAM na Ave to dehano vinAza kare che, tema cAritramAM lAgelo aticAra jo zodhana karIne kADhI nAMkhavAmAM na Ave to cAritrano vinAza kare che. tethI uttamazraddhAvALA munio lAgelA aticArane jANIne jo tarata zuddha thAya tevo hoya to tevA aticArane tarata dUra kare che, ane je aticAro guru pAsethI AlocanA AdinA kramathI zuddha thAya tema hoya te aticArone te rIte zuddha kare che. vaLI, sAdhune je aticAra lAge che te AkuTikaAdi cAra bhedavALA che, jenuM svarUpa graMthakAra AgaLanI gAthAmAM batAve che. keTalA avataraNikA : pUrvagAthAmAM kahyuM ke vimala zraddhAvALA sAdhu AkukiAdijanita aticAranuM zodhana kare che. tethI have aticAranA AkuTTikaAdi cAra bheda kahe che - gAthA : AuTTiA uviccA, dappo puNa hoi vaggaNAio / vigahAio pamAo, kappo puNa kAraNe karaNaM // 10 //
Page #159
--------------------------------------------------------------------------
________________ 132 ratilakSaNasamuccaya prakraNa / gAthA : 100 AkuTTikA upetya, darpaH punarbhavati valganAdayaH / vikathA : pramA:, tva: puna: vAra ram II60 || gAthArtha AkuTikAne vizvA=jANIne A mArI pravRtti cAritranI pratijJAthI viruddha che ema jANIne te pravRtti karavI, darpa vaLI valsanAdisaMyamajIvananI ucita kriyAo karatI vakhate te ucita kriyAne anurUpa yatna na karatAM kUdAkUda kare, vikathAdi pramAda saMyamanI kriyA karatI vakhate kriyAmAM upayogane choDIne anya vAtacItamAM upayoga pravartAve athavA indriyone anya anya vastu jovAmAM ke jANavAmAM pravatave te vikathAdi, vaLI, kalpakAraNe karavuM tevuM apavAdika kAraNa hote chate saMcamanI utsarga AcaraNAothI viparItakRtyanuM karavuM. ll10ell bhAvArtha - aticAranA Akuhika Adi cAra bhedo : utsargathI bhagavAnanI AjJA sAdhune sadA saMvRtagAtravALA, saMvRtamanavALA ane saMvRtakAyAvALA rahevAnI che. tethI mana, vacana, kAyAne saMvRta rAkhIne samabhAvanI vRddhi arthe sarvatra ucita pravRttiomAM apramAdathI yatna karavAnI bhagavAnanI AjJA che. vaLI, sAdhue apramAdavRddhi arthe nirdoSa bhikSA-vasati AdimAM carcA karavAnI che, ane te pravRttinA kALa sivAya satata dhyAna-adhyayanamAM vizeSa yatna karIne AtmAne saMyamanA kaMDakomAM ullasita karavAno che. tethI koI sAdhu apramAdapUrvaka dhyAna-adhyayanamAM yatna karatA hoya ane dehanA nirvAha mATe bhikSAdimAM ucita yatna karatA hoya tyAre utsargathI je vidhi che te sarva vidhinuM sevana kare che. chatAM temAM koIpaNa viparIta AcaraNA thAya to te pratisevanA kahevAya, je pratisevanA aticArarUpa che, ane te pratisevanAnA cAra bheda che. (1) AphrikA pratisevanA, (2) darpa pratisevanA, (3) pramAda pratisevanA (4) kalpapratisevanA= apavAdika AcArathI karAyelI pratisevanA. (1) AkuTikA pratisevanA : A kRtya mArI pratijJAthI viruddha che ema jANavA chatAM paNa te kRtya karavAnI baLavAna icchAthI te kRtya thAya to te AkuTTikAthI thayelI viparIta AcaraNA che. jema aImuttA muni jANatA hatA ke sAdhuthI pANImAM pAtaruM mUkIne ramata karAya nahIM topaNa bALakone ramatA joIne te prakAre karavAnI baLavAna icchAthI te pravRtti karI te AkuphrikA pratisevanA che. (2) darpa pratisevanA : sAdhu saMyamayoganI ucita kriyAo karatA hoya tyAre paNa tevA prakAranA rAgAdinA pariNAmane kAraNe saMyamanA kaMDakane anukULa vRddhinI yatanAne choDIne valganAdithI arthAt saMyamajIvananI ucita kriyAo karatI vakhate te ucitakriyAne anurUpa yatna na karatAM jaladI jaladI te pravRtti karIne anya pravRtti karavAnA pariNAmathI ke zIdhra te kriyA pUrI karavAnA pariNAmathI, aticArone seve; jema ke gamanAdi kriyAmAM IrSA samitithI viparIta AcaraNA kare, bhikSA AdimAM gocarInA 47 doSonA parihArathI
Page #160
--------------------------------------------------------------------------
________________ yatilakSaNasamuccaya prakraNa | gAthA : 100 133 viparIta AcaraNA kare, svAdhyAya AdimAM saMveganI vRddhine anukULa AcaraNAthI viparIta AcaraNA kare te sarva darpa pratisevanA che. te A rIte- sAdhune samabhAvanI vRddhi thAya te rIte dareka ucita pravRtti karavAnI bhagavAnanI AjJA che. AthI bhikSA Adi mATe jAya tyAre bhikSA maLe tevI icchA thAya to samabhAvano nAza thAya che. te na thAya mATe sAdhu bhikSA arthe jatI vakhate vicAre ke "bhikSA maLaze to saMyamanI vRddhi thaze ane bhikSA nahIM maLe to tapanI vRddhi thaze." A prakAranA pariNAmanA baLathI yatanApUrvaka nirdoSa bhikSA maLe to prAptimAM harSa na thAya, ane ghaNI yatanA pachI paNa nirdoSa bhikSA na maLe to dInatA na thAya, paraMtu prApti ane aprApti paratve samabhAvano pariNAma jIvaMta rahe. AvA pariNAmavALA sAdhu gamanaAdi kALamAM samiti-guptinI sarva ucita yatanAo kare che; kema ke samabhAvanA pakSapAtI sAdhu samabhAvanI vRddhi thAya te rIte mana, vacana, kAyAnA yogone sudaDha pravartAve che. Ama chatAM valganAdithI=zAstravidhi anusAra upayoganI truTithI pravRtti karavAmAM Ave te darpa pratisevanA che. vaLI, sAdhu adhyayana AdimAM yatna karatA hoya tyAre "yogInuM sarva jJAna saMveganI vRddhinuM kAraNa che" te niyamanuM smaraNa karIne saMveganI vRddhi thAya te rIte upayukta thaIne adhyayananI sarva vidhimAM yatna kare. Ama chatAM tevA prakAranA kaSAyane vaza thaIne yathAtathI bhaNavAnI vidhimAM yatna thAya to te darpa pratisevanA che. joke "gurutattvavinizcaya" graMthamAM bIjA ullAsamAM gAthA kramAMka 18-19mAM darpanA daza bhedo batAvyA che, temAM prathama "dhAvana" bheda lIdhela che. dhAvanano artha doDavuM thAya che, paraMtu arthathI e prApta thAya che ke jema saMyamanI kriyAmAM yatanA vagara doDavuM e dhAvana che, tema svAdhyAya AdimAM saMveganI vRddhine anukULa yatanA vagara pravRtti karavI te paNa baMdhAvana" che; ane darpanA daza bhedomAM sarvapratisevanAno saMgraha che. tethI tevA prakAranA rAganA vazathI koIpaNa sevanA thAya teno daryamAM samAveza thAya che. AkuphrikAmAM A pravRtti vratathI viruddha che" tema jANavA chatAM te pravRtti karAve tevo baLavAna rAgano pariNAma hoya che, ane darpamAM saMyamanI pravRtti hovA chatAM saMyamanI samyagU yatanAne choDIne dhAvana-valganAdipUrvaka saMyamanI pratisevanA karAve tevo rAgano pariNAma hoya che. (3) pramAda pratisevanA : pramAda pratisevanA vikathAdi pariNAma che. sAdhu saMyama grahaNa karyA pachI samabhAvane jivADavA ane samabhAvanI vRddhi karavA svAdhyAyaAdi ucita kriyAomAM yatna karatA hoya che; Ama chatAM pramAdathI samabhAvanuM kAraNa na hoya tevI nirarthaka vAto ke nirarthaka pravRttio karavAmAM Ave to te pramAdathI sevAyela pratisevanA che. jenuM koI prayojana nathI tevuM jovuM, jANavuM temAM pramAdane vaza thaIne sAdhu prayatna karatA hoya athavA ucita kriyAomAM samabhAvane anukULa zakti anusAra yatna na karatA hoya, paraMtu pramAdavaza yathAtathA karatA hoya, to tevI sarva pravRttionuM kAraNa jIvamAM vartato tevo rAgAdino pariNAma che, ane tevA rAgAdithI thatI sarva pravRttio pramAdathI thatI pratisevanA che.
Page #161
--------------------------------------------------------------------------
________________ 134 catilakSaNasamuccaya prakraNa | gAthA : 100-101 (4) kalpa pratisevanA : kalpa eTale AcAra. utsargamArgathI sAdhune je rIte AcaraNA karavAnuM kahyuM hoya tenAthI viparIta AcaraNA kAraNe sAdhune apavAdathI karavAnI che. te apavAdathI karAyelI viparIta AcaraNA kalpikA pratisevanA che. joke apavAdathI karAyelI viparIta AcaraNA ratnatrayInI vRddhinuM kAraNa hoya che, tethI bhagavAnanI AjJA che; topaNa te pratisevanA karyA pachI temAM paNa koI sUkSma doSa rahI na jAya, ane te pratisevanA karavA pratye leza paNa valaNa na rahe, ane utsargamArga pratye ja ruci jIvaMta rahe, taarthe kalpa pratisevanA karyA pachI paNa "A kalpa pratisevanA che' tema gurune nivedana karIne tenI paNa zuddhi karavAnI zAstramaryAdA che. A kalpa pratisevanAnA 24 bhedo gurutattvavinizcaya graMthanA bIjA ullAsamAM gAthA-20-21mAM batAvyA che. te bhedo batAvyA pachI te aticAronI AlocanA gItArtho dhAraNA vyavahAramAM kaI rIte kare che te batAvela che. tethI e phalita thAya ke A 24 prakAranI kalpa pratisevanA saMyamanI vRddhinuM kAraNa hovAthI doSarUpa nathI, topaNa gItArthasAdhu AcArya pAse te rIte nivedana kare che ke "meM A kalpikA aticAra sevyo che, ane tene anurUpa ja zuddhi mATe prAyazcitta Apo." tethI utsargamArgathI viruddha apavAdathI paNa koI pratisevanA thaI hoya to te kalpikA pratisevanA che, ane tene aticArarUpe grahaNa karela che. vimala zraddhAvALA sAdhu AkuTikAdi cAra bhedomAMthI koIpaNa bhedavALI pratisevanA potAnAthI thaI hoya to tenI AlocanAthI zuddhi kare che, ane je sAdhu A rIte zuddhi kare che temAM kAraNabhUta tenI uttamazraddhA che, te prakArano A gAthAno pUrvagAthA sAthe saMbaMdha che. - saMkSepathI e bhAva che ke kalpa pratisevanA te apavAdamArga che tethI doSarUpa nathI. darpa pratisevanAmAM saMyamane malina kare tevA rAgAdi bhAva che je doSarUpa che, paNa A doSa prAthamika kakSAno che, ane pramAda pratisevanAmAM dapikA pratisevanAthI adhika saMyamane malina kare tevA rAgAdibhAva che. arthAta darpa pratisevanA karatAM pramAda pratisevanAmAM adhika doSa che, ane AphrikA pratisevanAmAM vrata nirapekSa pariNAma hovAthI vizeSa prakAranA rAgAdi bhAva che, je sauthI adhika doSarUpa che. 100 yatinuM cothuM lakSaNa - "kriyAmAM apramAda' avataraNikA : gAthA-3 ane 4 mAM yatinAM sAta lakSaNo batAvela, jemAMthI traNa lakSaNonuM varNana atyAra sudhI karyuM. have yatinuM cothuM lakSaNa 'kriyAmAM apramAdanuM varNana kare che - gAthA : saddhAlU apamatto havijjA kiriyAsu jeNa teNeva / / kiriyANaM sAphallaM, jaM bhaNiyaM dhammarayaNaMmi // 101 // zraddhAlurapramatto bhavetkriyAsu yena tenaiva / kriyANAM sAphalyaM yad bhaNitaM dharmaratne // 101 //
Page #162
--------------------------------------------------------------------------
________________ catilakSaNasamuccaya prakraNa | gAthA : 101-102 135 gAthArtha : je kAraNathI zraddhALu kriyAmAM apramatta thAya te kAraNathI ja kriyAnuM sAphalya che; je kAraNathI dharmaratnamAM kahevAyuM che. I101pa bhAvArtha :- apramAdathI karAyelI kriyAthI ja guNasthAnakanI vRddhi : pUrvamAM uttamazraddhAvALA sAdhu kevA hoya te batAvyuM ane AvA uttamazraddhAvALA sAdhu saMyamayoganI sarva kriyAo atyaMta upayogapUrvaka saMveganI vRddhi karAve te rIte apramAdabhAvathI kare che. A rIte saMyamanI sarva kriyAo apramAdabhAvathI karavAnA kAraNe te sAdhu saMyamanA upara uparanA kaMDakonI prAptine kare che, tethI tenI kriyA saphaLa che. graMthakAre kriyAnA sAphalyano A artha karyo tenI sAkSIrUpe kahe che ke je kAraNathI dharmaratnaprakaraNa'mAM kahevAyuM che, je svayaM graMthakAra AgaLanI gAthAmAM batAve che. 101 avataraNikA : pramAdasyaiva vizeSato'pAyahetutAmAha - avataraNikArya : pUrvagAthA-101mAM kahyuM ke "uttamazraddhAvALA sAdhu kriyAmAM apramAdabhAvavALA hoya che. temAM aMte kahyuM ke dharmaratnaprakaraNa graMthamAM kahevAyuM che. tethI have gAthA-102 thI 105 sudhI dharmaratnaprakaraNa graMthamAM kahelI gAthAo batAve che. ahIM je avataraNikA ApI che te avataraNikA dharmaratnaprakaraNa graMthanI che, ane te avataraNikA dharmaratnaprakaraNa graMthamAM prastuta gAthAnI pUrvanI gAthAmAM "pramAda anarthano hetu che" tema batAvela tene AzrayIne che te pramANe pramAdanI ja vizeSathI apAyahetutAne kahe che - gAthA : pavvajjaM vijjaM pi va, sAhaMto hoi jo pamAillo / tassa Na sijjhai esA, karei garuaM ca avayAraM // 102 // pravrajyAM vidyAmiva, sAdhayanbhavati yaH pramAdavAn / tasya na siddhayatyeSA, karoti gurukaM cA'pakAram // 102 // gAthArtha : vidhAnI jema pradhvajyAne sAdhatA je sAdhu pramAdavALA thAya che, tene te sAdhune, A=pravajyA siddha thatI nathI kSayopazamabhAvarUpe pragaTa thatI nathI, ane moTA apakArane kare che. I10zA
Page #163
--------------------------------------------------------------------------
________________ 136 yatilakSaNasamuccaya prakraNa | gAthA : 102 ttii| : pravrajyAM-jinadIkSAM vidyAmiva-strIdevatAdhiSThitAmiva sAdhayan bhavati yaH 'pamAillu'tti pramAdavAn "AlvillollAlavantamantetteramaNA matoH" iti vacanAt, tasya pramAdavato na sidhyati-na phaladAnAya saMpadyate, eSA pAramezvarI, dIkSA vidyeva, cakArasya bhinnakramatvAt karoti ca gurUM mahAntamapakAramanarthamiti / bhAvArthaH punarayam-yathA'tra pramAdavataH sAdhakasya vidyA phaladA na bhavati, grahasaMkramAdikamanarthaM ca sampAdayati, tathA zItalavihAriNo jinadIkSApi na kevalaM sugatisampattaye na bhavati, kintu devadurgatiM dIrghabhavabhramaNApAyaM ca vidadhAti AryamaGgoriva / uktaM ca "sIyalavihArao khalu, bhagavaMtAsAyaNA nioeNa / tatto bhavo sudIho, kilesabahulo jao bhaNiyaM // titthayarapavayaNasuyaM, AyariyaM gaNaharaM mahiDDIyaM / AsAyaMto bahuso, aNaMtasaMsArio bhaNio" // tti // tasmAdapramAdinA sAdhunA bhavitavyamiti / AryamaGgukathA caivam iha ajjamaMgusUrI, sasamayaparasamayakaNayakasavaTTo / bahubhattijuttasussUsasissasuttatthadANaparo // 1 // saddhammadesaNAe, paDibohiyabhaviyaloyasandoho / kaiyAvi vihAreNaM, patto mahurAi nayarIe // 2 // so gADhapamAyapisAyagahiyahiyao vimukkatavacaraNo / gAravatigapaDibaddho, saDDesu mamattasaMjutto // 3 // aNavarayabhattajaNadijjamANaruirannavatthalobheNa / vuttho tahiM ciya ciraM, dUrujjhiyaujjuyavihAro // 4 // daDhasiDhiliyasAmanno, nissAmannaM pamAyamacaittA / kAleNa mariya jAo, jakkho tattheva niddhamaNe // 5 // muNiuM niyanANeNaM, puvvabhavaM to viciMtae evaM / hA hA ! pAveNa mae, pamAyamayamattacitteNa // 6 // paDipunnapunnalabdhaM, dogaccaharaM mahAnihANaM va / laddhapi jiNamayamiNaM, kahaM nu vihalattamuvaNIyaM ? // 7 // mANussakhittajAIpamuhaM laddhapi dhammasAmaggi / hA hA ! pamAyabhaTuM, itto katto lahissAmi ? // 8 // hA ! jIva ! pAva ! taiyA iDDIrasagAravANa virasattaM / satthatthajANageNavi hayAsa ! nahu lakkhiyaM taiyA // 9 // caudasapuvvadharA vi hu, pamAyao jaMti NaMtakAesu / eyapi hahA ! hA ! pAvajIva, na tae tayA sariyaM ? // 10 // dhiddhI mai suhamattaM, dhiddhI maha bahuyasatthakusalattaM / dhiddhI parovaesappahANapaMDiccamaccantaM // 11 //
Page #164
--------------------------------------------------------------------------
________________ yatilakSaNasamuccaya prakaraNa / gAthA : 102 evaM pamAyaduvvilasiyaM niyaM jAyaparamanivveo / niMdanto divasAI gamei so gutiM vattu vva // 12 // aha teNa paraseNaM, viyArabhUmIiM gacchamANe te / daTThUNa niyaviNe, tesiM paDibohaNanimittaM // 13 // jakkhapaDimAmuhAo, dIhaM nissAriDaM Thio jIhaM / taM ca paloiya muNiNo, AsannA hou iya biMti // 14 // jo koi ittha devo, jakkho rakkho va kiMnaro vA vi / so payaDaM ciya pabhaNau, na kiMpi evaM vayaM muNimo // 15 // to savisAyaM jakkho, jaMpar3a bho ! bho ! tavassiNo ! so haM / tumha gurU kiriyAe, supamatto ajjamaMgu tti // 16 // sAhUhivi paDibhaNiyaM, visannahiyaehiM hA suyanihANa ! / kiha devaduggaimimaM patto si aho ! mahacchariyaM // 17 // jakkhova Aha na imaM cujjaM iha sAhuNo mahAbhAgA ! / sacciya hoi gaI, pamAyavasasiDhilacaraNANaM // 18 // osannavihArINaM, iDDIrasasAyagAvagurUNaM / ummukkasAhukiriyAbharANa amhArisANa phuDaM // 19 // iya majjha kudevattaM, bho bho muNiNo ! viyANiuM samaM / jai sugaIe kajjaM, jai bhIyA kugaigamaNAo // 20 // tA gayasayalapamAyA, vihArakaraNujjuyA caraNajuttA / gAravarahiyA amamA, hoha sayA tivvatavakaliyA // 21 // bho ! bho ! devANuppiya ! sammaM paDibohiyA tae amhe / iya jaMpiya te muNiNo, paDivannA saMjamujjoyaM // 22 // iti sUrirAryamaGgurmaGgulaphalamalabhata pramAdavazAt / tat sadyaH zubhamatayaH, sadodyatA bhavata caraNabhare // 23 // 939 TIDArtha : vidyAnI jema=strIdevatAthI adhiSThita evI vidyAnI jema, pravrajyAne=jinadIkSAne, sAdhato= khArAghato khevo, 4 = sAdhu, prabhAhavANo thAya che, tene= prabhAhavANA tene, A=pArabhezvarI dIkSA, ija ApavA mATe thatI nathI--nirjarArUpa phaLa ApavA mATe samartha thatI nathI, athavA bhAvathI cAritranI prAptirUpa phaLa ApavA mATe samartha thatI nathI, ane guru apakArane=moTA anarthane, kare che. ahIM bhUNa gAthAbhAM 'pamAillo' zabda che, teno artha prabhAhavAna ya; Debha } AlvillollAlavantamantau....mato''bhAM Alu ityAdi pratyayo 'bhatu' arthamAM che khevaM vyADaraezanuM vayana che. tethI 'pamAillo' no artha 'prabhAhavAna' rela che. gAthAbhAM 'garuaM' pachI 'ca' che. te 'ca'aranuM bhinnambhapazu hovAthI arthAt bhinna sthAne yona hovAthI 'karei ca garuaM' khebha youna zvAnuM che. tethI TIabhAM 'karoti ca guruM khebha yona resa che. 'anartham' pachI 'iti' che, te gAthAnA arthane jatAvanAra TIAnI samApti bhATe che.
Page #165
--------------------------------------------------------------------------
________________ 138 catilakSaNasamuccaya prakraNa | gAthA : 102 vaLI, A=AgaLamAM kahe che e, bhAvArtha che=gAthAno tAtparyArtha che. je pramANe ahIM=saMsAramAM, pramAdavALA sAdhakane vidyA phaLa denArI thatI nathI-siddha thatI nathI, ane grahasaMkramAdi anarthane saMpAdana kare che arthAt vidyAsAdhakanA zarIramAM gAMDapaNanA saMkramaNa AdirUpa anarthane pedA kare che, te pramANe zItala vihAravALA arthAt zithila AcAravALA sAdhuone jinadIkSA paNa sugatinI prApti mATe kevaLa nathI thatI ema nahi, paraMtu AryamaMgu AcAryanI jema devadurgati ane dIrgha bhavabhramaNarUpa apAyane-anarthane kare che. ane kahyuM cheHzithila AcAravALA sAdhune dIkSA bhavabhramaNa mATe thAya che ema kahyuM teno artha A pramANe che- zItalavihArathI=saMyamanA zithila AcArathI, kharekhara niyogathI nakkI, bhagavAnanI AzAtanA che. tenAthI=bhagavAnanI AzAtanAthI, klezabahula=ghaNA phlezavALo, sudIrgha bhava che; je kAraNathI kahevAyuM che- tIrthakara, pravacana ane zrutanI, AcAryanI, gaNadharanI ane mahardhikanI AzAtanA karato bahudhA=prAyaH anaMta saMsArI kahevAyo che. tti zabda uddharaNanI samApti mATe che. te kAraNathI=zithila AcAravALo dIkSA laIne sadgati pAmato nathI, paraMtu kharAba devapaNAne ane dIrgha bhavabhramaNane prApta kare che, te kAraNathI, sAdhue apramAdI thavuM joIe. ti' zabda gAthAnA bhAvArthanI samApti mATe che. ane AryamaMgUnI kathA A pramANe che : AryamaMgU AcAryanI kathA svasamaya, parasamayarUpa suvarNana karavA mATe kasoTIpatthara jevA AryamaMgUsUri, ahIM bharatakSetramAM hatA. vaLI, bahu bhaktithI yukta, zuzruSA guNavALA ziSyone sUtra ane artha ApavAmAM tatpara hatA. [1 AnAthI e phalita thayuM ke AryamaMgUsUri svadarzana ane paradarzananA paramArthane jANanArA hatA ane ghaNA jIvone bodha pamADIne yogya ziSyo banAvyA hatA. te ziSyo guru pratye bhaktivALA hatA ane tattva sAMbhaLavAmAM jijJAsAvALA hatA. tevA ziSyone sUtra-artha ApavAmAM te AcArya atyaMta apramAdI hatA. saddharmadezanAthI bhavya lokonA samUhane pratibodha karanArA hatA ane kyAreka vihArathI mathurAnagarImAM prApta thayA=mathurAnagarImAM AvyA. terA AnAthI e phalita thayuM ke mathurAnagarImAM AryamaMgUsUri AvyA tyAM sudhI atyaMta apramAdathI ziSyo para ane loko para upakAra karatA hatA. tyArapachI, gADha pramAdarUpI pizAcathI gRhIta thayelA hRdayavALA, tapa-cAritra mUkI dIdhAM che evA arthAt bhAvathI tapa ane cAritramAM udyama vagaranA evA te AryamaMgUsUri traNa gAravamAM pratibaMdhavALA ane zrAvakomAM mamatvanA pariNAmavALA thayA. /all anavarata bhakta lokothI apAtAM rucikara evAM anna ane vastranA lobhathI lAMbA samaya sudhI tyAM ja rahyA ane ughatavihArano tyAga karyo saMyamamAM apramAdabhAvano tyAga karyo. .
Page #166
--------------------------------------------------------------------------
________________ catilakSaNasamuccaya praNa | gAthA : 102 139 daDha=atyaMta, zithila cAritravALA, jenAthI saMyamano nAza thAya evA pramAdane nahi choDIne kALe karIne maraNa pAmIne tyAM ja mathurAnagarImAM ja, khALa pAse yakSa thayA. /pA nija potAnA jJAna vaDe pUrvabhavane jANIne, tyAra pachI A pramANe vicAre che- "hA, hA, pApI ane pramAdamaya mattacittavALA evA mArA vaDe pUrvapuNyathI prApta thayela, durgatine haranAra, mahAnidhAna samAna paNa A jinamata kema visalapaNAne prApta karAyo ? I6-zA manuSyakSetra-jAtipramukha prApta thayelI paNa dharmasAmagrI hA hA pramAdathI nAza pAmI ! have te AnAthI=A devabhavathI, kevI rIte prApta karIza ? 58 he jIva, he pApI, dayAdurbhAgI, tyAre zAstrArtha jANanArA evA paNa tArA vaDe Rddhi-rasa-gAravanA viratapaNAne lakSamAM levAyuM nahi. caudapUrvadharo paNa pramAdathI anaMtakAyama=nigodamAM jAya che. hahA! he pApI jIva ! e paNa tyAre tArA vaDe smaraNa karAyuM nahi ! I/10nI fdhatI mahuM sudatti (mamarca=AmamanuSyatve) dhikkAra thAo mArA zubha manuSyapaNAne, dhikkAra thAo mArA bahu zAstranA kuzalapaNAne, dhikkAra thAo mArA atyaMta paropadezapradhAna pAMDityane ! 11ii. A pramANe pramAdathI duravilasita evA potAnI niMdA karato, thayelA paramanirvedavALo evo te yakSa beDIne pAmelAnI jema divaso pasAra kare che. 1rA have te pradezathI aMDilabhUmie jatA potAnA ziSyone joIne, teonA pratibodhanA nimitte jakSanI pratimAnA mukhathI jIbhane dIrgha bahAra kADhIne te rahyo, ane tene joIne munio Asanna thaIne najIka jaIne, A pramANe kahe che- '13-14 ahIM je koI deva, jakSa, rAkSasa athavA kinnara hoya te pragaTa ja kahe. A rIte ame kAMI jANatA nathI. ||1po tethI saviSAda khedasahita, jakSa kahe che : re, re, tapasvIo ! te huM tamAro guru kriyAmAM supramatta=atyaMta pramatta, AryamaMgu chuM. ti' zabda jakSanA kathananI samApti mATe che. ll16ll. viSAdapUrNa hRdayathI sAdhuo vaDe paNa pratikathana karAyuM : "hA! zratanA nidhAna ! A devadurgatapaNAne kema prApta thayA cho ? aho ! mahAna Azcarya che ! II17 jakSa paNa kahe : A Azcarya nathI. ahIM=saMsAramAM, mahAbhAgyazALI paNa pramAdavaza zithila AcAravALA sAdhuonI AvI ja gati thAya che. 18 avasagnavihArIo evA=zithilAcArIo evA, RddhigArava, rasagArava, zAtAgAravathI bhAre evA, mUkI dIdho che sAdhu kriyAono bhAra jemaNe evA amArA jevAnI spaSTa AvI ja gati thAya che. 19
Page #167
--------------------------------------------------------------------------
________________ yatilakSaNasamuccaya praNa / gAthA : 102-103 bho bho munio ! mArA A kudevatvane samyag jANIne sugatinuM kArya hoya, jo kutinA gamanathI bhaya pAmyA ho, to saMpUrNa pramAdathI rahita, vihArakaraNathI yukta, caraNathI yukta, gAravathI rahita, amama=mamatA rahita, sadA tIvra tapathI yukta thAo. 20-21 // 140 bho bho devAnupriya ! tArA vaDe ame samyak pratibodha karAyA. e pramANe bolIne te munioe saMyamamAM udyamane svIkAryo. // 22 // e pramANe sUri AryamaMglR pramAdanA vazathI maMgula phaLane=kharAba phaLane pAmyA. tethI zubhamativALA caraNabhAramAM=cAritranI AcaraNAmAM, sadA zIghra udyata thAo. / / 23 / bhAvArtha : gAthA-101mAM kahela ke kriyAmAM je sAdhu apramata che, tevA sAdhunI kriyA saphaLa che. tenI puSTirUpe dharmaratnaprakaraNanI A sAkSIgAthA che. tenAthI e siddha thAya ke vidyAsAdhakanI jema je sAdhu apramAdathI kriyAmAM yatna kare che, tene A pravrajyA nirlepadazAnuM kAraNa thAya che; ane je loko saMyama grahaNa karyA pachI svazakti anusAra apramAdabhAvathI yatna karatA nathI, teone A saMyamagrahaNathI ja anartha paNa thAya che. mATe "kriyAmAM apramAdabhAva" e sAdhunuM cothuM lakSaNa che. 102 avataraNikA : pramAdasyaiva yuktyantareNa niSedhamAha avataraNikArya : - bIjI yuktithI pramAdanA niSedhane batAve che pramAda vizeSathI anarthano hetu kaI rIte che ? te batAvanArI dharmaratnaprakaraNamAM pUrvanI gAthA-102 hatI. tema prastuta gAthA paNa dharmaratnaprakaraNanI che, ane A gAthAmAM, sAdhue saMyamanI niSpatti mATe kriyAmAM apramAda karavo joIe, te batAvavA mATe pramAdanA niSedhane kahe che - gAthA : - paDilehaNAiciTThA, chakkAyavighAiNI pamattassa / bhaNiA suaMmi tamhA, apamAI suvihio hujjA // 103 // pratilekhanAdiceSTA SaTkAyavighAtinI pramattasya / bhaNitA zrute tasmAdapramAdI suvihito bhavet // 103 // gAthArtha H zrutamAM=AgamamAM, pramatta sAdhunI pratilekhanAdi ceSTA chakAyanA vighAtane karanArI kahevAI che, te kAraNathI apramAdI sAdhu suvihita thAya che-susAdhu thAya che. ||103||
Page #168
--------------------------------------------------------------------------
________________ catilakSaNasamuccaya prakraNa | gAthA : 103 141 TIkA : pratyupekSaNA pratilekhanA, AdizabdAd gamanAdiparigrahaH, ceSTA kriyA vyApAra ityeko'rthaH, SaTkAyavighAtinI pramattasya sAdhorbhaNitoktA zrute-siddhAnte, tathA"pddilehnnN kuNaMto, miho kahaM kuNai jaNavayakahaM vA // dei va paccakkhANaM, vAei sayaM paDicchai vA // 1 // puDhavIAukkAe, teUvAUvaNassaitasANaM / paDilehaNApamatto, chaNhaMpi virAhao hoI // 2 // ghaDagAipaloTTaNayA, maTTI agaNI ya bIyakuMthAI / udagagayA va taseyara omuya saMghaTTa jhAmaNayA // 3 // iya davvao u chaNhaM virAhao bhAvao iharahAvi / uvautto puNa sAhU, saMpattIe avahao ya // 4 // ityAdi" // tasmAtsarvavyApAreSvapramAdI suvihitaH, zobhanaM vihitamanuSThAnaM yasya sa suvihito bhavejjAyeteti / (dharmaratnaprakaraNa gAthA 112) TIkArca - pratyupekSaNA e pratilekhanA che ane paDilehaNAdimAM Adi zabdathI gamanaAdi kriyAnuM grahaNa karavuM, ane zlokamAM ceSTA zabda che te ceSTA=kriyA=vyApAra e eka arthane batAve che. tethI e prApta thAya ke pratilekhana-gamanaAdi ceSTA eTale kriyA ke vyApAra e paDilehaNAdi ceSTA che; ane siddhAntamAM te ceSTA pramattasAdhunI chakAyanA vighAtane karanArI kahevAI che; ane temAM ja "tathA' thI oghaniryuktino sAkSIpATha Ape che paDilehaNAne karato sAdhu paraspara kathA kahe, janapadane kahe athavA paccakakhANa Ape athavA svayaM vAMcana kare athavA bIjAne sUtro Ape, tevo paDilehaNamAM pramatta sAdhu pRthvIkAya, apakAya, teukAya, vAukAya, vanaspati ane trasa kAyanA chae paNa jIvonI virAdhaka thAya che. I1-rI (oghani. 273-274) sAdhu koIka kuMbhAra AdinI vasatimAM UtaryA hoya ane anupayogathI paDilehaNa karatA hoya to kaI rIte cha kAyanI virAdhanA thAya, te batAve che ghaDA AdinA paloTTaNathI=paDilehaNa karatAM ghaDA Adine dhakko lAgavAthI, pANInA ghaDA Adi paDavAthI, pANIthI bharAyelo ghaDo DhoLAvAthI, mATI (pRthvI), agni, bIja (vanaspati) ane kuMthuM Adi (traNa) jIvonI hiMsA thAya, ane te ghaDAmAM rahelA porAAdi (traNa) jIvonI hiMsA thAya ane Itara-vanaspatinI hiMsA thAya. gomukauzkane=agninA UMbADiyAne saMghaTTa thAya ane phAma uzkanA cAlanathI=UMbADiyAnA hAlavAthI vastrAdi saLage to saMyamanI ane AtmAnI virAdhanA thAya. //all (ghani. 275) rU A rIte, sAdhu dravyathI chajIvano virAdhaka thAya, ane itarathA paNa dravyathI koI virAdhanA na thaI hoya topaNa, bAvo-bhAvathI virAdhaka thAya=pramAdathI paDilehaNa karanAra sAdhu chakAya jIvano bhAvathI virAdhaka thAya.
Page #169
--------------------------------------------------------------------------
________________ 142 catilakSaNasamuccaya prakraNa / gAthA : 103-104 puna sAdU-vaLI upayogavALo sAdhu virAdhanAnI prAptimAM navo avadhaka che= chakAya jIvanI virAdhanA nahIM karanAro che. jJAtri zabdathI AvA anya pAThono saMgraha jANavo. II4ll (oghani.276) tasmata te kAraNathI, sarva vyApAromAM apramAdI sAdhu suvidita che=suMdara vihita anuSThAna che jenuM evo te sunihita che. "tti' zabda TIkAnI samApti mATe che. bhAvArtha :- kriyAmAM pramAdI sAdhune SakAyanI virAdhanA : zAstramAM kahyuM che ke paDilehaNa Adi sAdhvAcAranI koIpaNa kriyAmAM sAdhu pramAdathI yatna karatA hoya to chakAya jIvanI virAdhanAno saMbhava che, ane kvacit dravyathI koIpaNa jIvanI virAdhanA na thAya topaNa bhAvathI te chakAya jIvanI virAdhanAvALA che. tethI koI jIvanI hiMsA thAya ke na thAya to paNa sAdhunI koIpaNa kriyAmAM atyaMta upayukta thaIne yatna na hoya, to chakAyanI virAdhanAkRta karmabaMdha sAdhune avazya thAya che. mATe je sAdhu sarvavyApAramAM apramAdI che te sAdhu ja suvidita che arthAt te sAdhu saMyamanA sudaDha anuSThAnavALA che. ll103ll. avataraNikA : atha kIdRgapramAdI syAdityAha - have kevA sAdhu apramAdI thAya? te kahe che - gAthA : rakkhai vaesu khaliaM, uvautto hoi samiiguttIsu / vajjai avajjaheuM, pamAyacariaM suthiracitto // 104 // rakSati vrateSu skhalitaM, upayukto bhavati samitiguptiSu / varjayatyavadyahetuM, pramAdacaritaM susthiracittaH // 10 // gAthArtha :- susthiracittavALA vratamAM khalitanI rakSA kare cheHkhalanAono parihAra kare che, samiti-gumimAM upayukta che, avadhanA hetu sAvadha pravRttinA hetu, evI pramAdaAcaraNAne varjana kare che. te sAdhu apramAdI che, ema anvaya che. ll104 TIkA - rakSati-akaraNavuddhayA pariharati vrateSu viSayabhUteSu skhalitamaticAram / tatra prANAtipAtaviratau trasasthAvarajantUnAM saMghaTTanaparitApanApadrAvaNAni na karoti / mRSAvAdaviratau sUkSmamanAbhogAdinA bAdaraM vaJcanAbhisaMdhinA'lIkaM na bhASate / adattAdAnaviratau sUkSmaM sthAnAdyananujJApya na karoti, bAdaraM svAmijIvatIrthakaragurubhirananujJAtaM nAdatte nApi paribhuGkte / caturthavrate "vasahikahanisijjiMdiyakuthutarapuvvakIliyapaNIe / aimAyAhAravibhUsaNAiM nava baMbhaguttIo // "
Page #170
--------------------------------------------------------------------------
________________ catilakSaNasamuccaya prakraNa | gAthA : 104 143 iti navaguptisanAthaM brahmacarya pAlayati / paJcamavrate sUkSmaM bAlAdimamatvaM na karoti, bAdaramaneSaNIyAhArAdi na gRhNAti, "pariggaho'NesaNaggahaNe' ityAptavacanAt / upakaraNaM vA na mUrchayA samadhikaM dhArayati, "mucchA pariggaho vutto" iti vacanAt / rAtribhaktaviratau sUkSmaM zuSkasaMnidhimapi na rakSati, bAdaraM tuM- "divAgahiyaM divAbhuttaM, divAgahiyaM rAobhuttaM, rAogahiyaM divAbhuttaM, rAogahiyaM rAobhuttaM" iti caturvidhAmapi rAtribhuktiM na karoti, evaM sarvavrateSu skhalitaM rakSati / tathopayuktodattAvadhAno bhavati samitiSu pravIcArarUpAsu / uktaM ca "samio niyamA gutto, gutto samiyattaNami bhaiyavvo / kusalavaimudIraMto jaM vaiguttovi samio vi // " guptiSvapravIcArapravIcArarUpAsu upayuktatA cAsu pravacanamAtradhyayanoktavidhinA vijJeyA / kiM bahunA, varjayatyavadyahetuM-pariharati pApakAraNaM pramAdacaritaM susthiracitta iti spaSTArthameveti / (dharmaratna prakaraNa gAthA 113) TIkArya : sAdhu akaraNa buddhithI pharI pApa nahi karavAnA pariNAmathI, vratanA viSayabhUtamAM alita thayelA aticArono parihAra kare che. tyAM=pAMca mahAvratonA viSayamAM prANAtipAtavirativiSayaka traNa-sthAvara jaMtunAM saMghaTTana, paritApanA, apadrAvaNA karatA nathI. mRSAvAdavirativiSayaka anAbhogAdithI sUkSma ane viMcanA abhisaMdhithIeThagavAnA adhyavasAyathI bAdara alIka=juThuM bolatA nathI. adattAdAnavirati viSayaka sUkSma aticAranuM varjana karatA, sthAnAdine anujJA vagara grahaNa karatA nathI arthAt jenI vasatimAM UtaryA hoya tenI yAcanA karIne lIdhelI vasati karatAM leza paNa adhika vasatino upayoga, tenA mAlikanI anujJA lIdhA vinA sAdhu karatA nathI, te adattAdAnanA sUkSma aticAranuM varjana che. bAdara aticAra te svAmI, jIva, tIrthakara ane guru vaDe ananujJAta te grahaNa karatA nathI ane paribhoga paNa karatA nathI arthAt svAmI Adi cAra adattAdAnanA doSonuM sevana bAdara aticAra che, ane teno sAdhu parihAra kare che. caturthavratamAM "vasahi' ityAdi gAthAmAM kahela navaguptithI yukta brahmacaryanuM sAdhu pAlana kare che. vasa ItyAdi gAthAno artha A pramANe che - vasati, kathA, niSaghA, indriya, kucaMtara=divAla aMtara, pUrvakrIDita, praNIta, atimAtra AhAravibhUSAdi nava brahmacaryanI gutio che. (1) vadi vasati=strI, napuMsaka, pazu AdithI yukta vasatimAM sAdhu na Utare e brahmacaryanI gumi che. (2) kathAstrIkathA sAdhu na kare. (3) niSadyA=strInA beThelA Asana upara sAdhu turata na bese. (4) indriya=sAdhu indriyo saMvRta karIne bese, jethI kAmanA vikAro na UThe. (5) kuvyaMtara=pote UtarelA sthAnanI dIvAlanI pAchaLa strI-puruSanI vAta saMbhaLAya tevA sthAnamAM sAdhu na Utare.
Page #171
--------------------------------------------------------------------------
________________ 144 yatilakSaNasamuccaya praNa | gAthA : 104 (6) puSyAtni pUrvamAM karelI kAmakrIDAnuM smaraNa sAdhu na kare. (7) praNIta=Indriyone AhvAda kare tevuM bhojana sAdhu na kare. (8) atimAtra AhAra pUrNa udarapramANa AhAra sAdhu na kare. (9) vibhUSA=zarIrane suzobhita kare tevAM vastro sAdhu dhAraNa na kare. A prakAranI nava brahmacaryanI gutio che. sAdhu pAMcamA vratamAM bAlAdinA mamatvarUpa sUkSma aticArane karatA nathI, ane bAdara aticArarUpa aneSaNIya AhAra Adi=doSitabhikSA Adi grahaNa karatA nathI. ahIM prazna thAya ke aSaNIya AhArane parigrahano aticAra kema kahyo? tethI kahe che. aneSaNIyanuM grahaNa parigraha che, e prakAranuM AHvacana hovAthI aneSaNIya AhAra Adi pAMcamA vratano bAdara aticAra che. athavA to mUrchAthI adhika upakaraNane sAdhu dhAraNa karatA nathI. ahIM prazna thAya ke mUcchathI adhika upakaraNa dhAraNa kare te pAMcamA vratano bAdara aticAra kema kahyo? tethI kahe che. "mUccha parigraha kahevAyo che. e prakAranuM vacana hovAthI mUcchathI grahaNa karAyeluM upakaraNa pAMcamA vratano bAdara aticAra che. sAdhu rAtribhojananI viratimAM zuSkasaMnidhi paNa rAkhato nathI, e sUkSma aticArano parihAra che. rAtribhojananI viratimAM sUkSma-bhAdara aticAranI cartubhagI: (1) divasamAM gRhIta divasamAM paNa rAga-dveSathI vAparavuM (2) divasamAM gRhIta rAtrimAM vAparavuM. (3) rAtrimAM gRhIta divasamAM vAparavuM. (4) rAtrimAM gRhIta rAtrimAM vAparavuM. e cAre paNa prakAranuM rAtribhojana sAdhu karatA nathI, e rAtribhojananA bAdara aticAranA varSanarUpa che, A rIte pUrvamAM batAvyuM e rIte, sarva vratomAM-chae vratomAM, alitanI=smalanAnI sAdhu rakSA kare che=aticAranuM varjana kare che, ane pravIcArarUpa=pravRttirUpa, samitiomAM upayukta=datta avadhAnavALA=atyaMta upayogavALA hoya che. pUrvamAM kahyuM ke pravIcArarUpa samitimAM apramAdI sAdhu upayogavALA hoya che. temAM 'va gha' thI sAkSI Ape che samitivALA niyamo guNa hoya, gupanI samitimAM bhajana jANava=vikalpa jANavo artha gutivALA samitivALA hoya paNa ane na paNa hoya, evI bhajana jANavI. ahIM prazna thAya ke samitivALA niyamA gupta kema hoya? tethI kahe che
Page #172
--------------------------------------------------------------------------
________________ catilakSaNasamuccaya prakraNa | gAthA : 104 145 je kAraNathI kuzala vacanane udIraNA karatA-kuzala vacanane bolatA, vacanaguNa paNa che ane samitivALA paNa che=bhASAsamitivALA paNa che. A gAthAthI e phalita thayuM ke apramAdI sAdhu samitiomAM upayogavALA hoya che, kema ke apramAdI sAdhu haMmezAM saMvRta bhAvavALA hoya che tethI gumivALA hoya che, ane gutivALA koIpaNa pravRtti kare to upayogapUrvaka kare. te arthane batAvavA mATe prastuta zlokamAM kahyuM ke kuzala vacananI udIraNA karatA vacanagupta paNa che ane samitivALA paNa che. tethI arthathI e phalita thayuM ke apramAdI sAdhu gupta hovAnA kAraNe samitimAM atyaMta upayukta hoya che. tethI prastuta uddharaNathI apramAdI sAdhu samitimAM atyaMta upayukta hoya che tenI puSTi thAya che. ane apravIcAra-pravIcArarUpa A guptimAM upayuktatA pravacanamAtAne kahenAra adhyayanamAM kahevAyelI vidhi vaDe jANavI. vadhAre zuM kahevuM? avadyahetunuM varjana kare che-pApanuM kAraNa evI pramAdaAcaraNAno susthiracittavALA sAdhu tyAga kare che, e pramANe spaSTa artha ja che e pramANe prastuta gAthAno spaSTa artha che. "rUti' zabda TIkAnI samApti mATe che. bhAvArtha - pAMca mahAvatanA aticAro : apramAdI sAdhu haMmezAM pAMca mahAvrato ane chaThThI rAtribhojana viramaNavrata viSayaka sUkSma ane bAdara aticArano parihAra kare che. prathama prANAtipAta viramaNa mahAvratamAM potAnI koIpaNa pravRttithI trasa ane sthAvara jIvane saMghaTTana, paritApana ke apadrAvaNa na thAya te rIte mana, vacana ane kAyAnI sudaDha pravRtti kare che, jethI prathama mahAvratanA aticArothI rakSaNa thAya che. bIjA mRSAvAdaviramaNa mahAvratamAM anAbhogaAdithI mRSAvAda na lAge te rIte upayukta thaIne bole che. jema potAne koI pravRttimAM UMdha AvatI hoya ane koI kahe ke "UMdhe che " tyAre te kahe ke "nathI UMghato". te anAbhogathI ke sahasAtkArathI bolAyuM hoya to bIjA mahAvratamAM sUkSma aticAra che, jo bIjAne ThagavAnA AzayathI bolAyuM hoya to te bAdara aticAra che, ane AvA aticArone jANIne apramAdI sAdhu te aticArono parihAra kare che. trIjA adattAdAnaviramaNa mahAvratamAM anAbhoga AdithI aticAra na lAge te rIte sAdhu pravRtti kare che. jema yAcanA karIne jeTalI vasati lIdhI hoya tenAthI leza paNa adhika vasatino upayoga mAlikane pUchyA vagara anAbhogathI paNa kare to trIjA adattAdAnaviramaNa mahAvratamAM sUkSma aticAra lAge. svAmIadatta, jIvaadatta, tIrthakaraadatta ane guruadatta e cAre prakAranA adattAdAnamAMthI koIpaNa adattAdAnane seve to bAdara aticAra lAge. apramAdI sAdhu sUkSma ane bAdara aticArane jANIne apramAdabhAvathI te aticArono parihAra kare che.
Page #173
--------------------------------------------------------------------------
________________ 146 catilakSaNasamuccaya prakraNa | gAthA : 104 cothA mahAvratamAM brahmacaryanI nava vADamAM kyAMya skUlanA na thAya te rIte yatna kare che. pAMcamA parigrahaviramaNa mahAvratamAM anAbhoga AdithI aticAra na lAge te rIte sAdhu pravRtti kare che. jema bALaka Adine kAluMgheluM bolato joIne anAbhogAdithI saheja paNa mamatva thAya to pAMcamA aparigraha mahAvratamAM sUkSma aticAra lAge. vaLI, bhikSA-vastra-pAtra Adi kaMIpaNa aneSaNIya grahaNa kara=doSita grahaNa kare ke mUrchAthI adhika upakaraNa grahaNa kare to pAMcamA vratamAM bAdara aticAra lAge. apramAdI sAdhu atyaMta gupta thaIne pAMcamA mahAvratanA aticAronA parihAra mATe yatna kare che. rAtribhojananI viratimAM sUkA padArtho potAnI pAse rAkhe to sUkSma aticAra lAge. divasagRhIta divasabhukta, Adi cAra vikalpothI bAdara aticAra lAge. te A rIte(1) divase lAvelo AhAra hoya ane divase ja rAgathI ke dveSathI vApare to rAtribhojanaviramaNavratamAM aticAra lAge che; kema ke rAga ke dveSathI vAparavAthI saMyamanI malinatA thAya che. (2) divasamAM lAvelo AhAra hoya ane rAtre vAparatA hoya topaNa rAtribhojanaviramaNavratamAM aticAra lAge che. ahIM divasamAM grahaNa karAyeluM anAbhoga ke sAhasAtkArathI lagabhaga veLAe khAdheluM grahaNa karavuM, je aticArarUpa che, ane rAtre khAtA hoya to chaThTha rAtribhojanaviramaNavrata nAza pAme che. (3) rAtre grahaNa kareluM hoya ane divase khAdhuM hoya. jema savAramAM sUryodaya pahelAM ke navakArazI pahelAM grahaNa kareluM hoya to te rAtrigRhIta anna che, ane divasanA teno upayoga kare topaNa rAtribhojanaviramaNavratamAM aticAra lAge che. (4) rAtre grahaNa karyuM hoya ane rAtre khAdhuM hoya. jema sAMjanA samaye lagabhaga veLAe AhAra grahaNa karyo hoya to te rAtrigRhItamAM Ave, ane lagabhaga veLAe vAparyuM hoya to te rAtribhuktamAM Ave. A rIte rAtrigRhIta ane rAtribhukta hoya topaNa rAtribhojanaviramaNavratamAM aticAra lAge che. A cAreya vikalpothI lAgatA bAdara aticArano sAdhu parihAra kare che. vaLI, vacanathI ane kAyAthI koIpaNa pravRtti karavAnI hoya to apramAdI sAdhu samitimAM upayukta thaIne yatna kare che. te samiti pravRttiAtmaka che te batAvavA mATe pravIcArarUpa samiti kahela che. jyAre gupti apravRttiAtmaka ane pravRttiAtmaka bane che, te batAvavA mATe apravIcAra-pravIcArarUpa gupti kahela che. apramAdI sAdhu zAstravacana anusAra guptiomAM upayukta hoya che arthAta kSaNabhara paNa pramAda vagara samabhAvanI vRddhi thAya te rIte dhyAna-adhyayanamAM pravRtta hoya tyAre apravIcArarUpa gutio vartatI hoya che; ane koIka kAraNasara bolavAno prasaMga hoya ke koIka kAraNasara kAyAthI pravRtti karavAno prasaMga hoya tyAre AtmAne atyaMta saMvRta karIne arthAt karmabaMdhane anukULa koI pramAdabhAva na UThe te rIte upayukta thaIne te kAyika ke vAcika kriyA karatA hoya to te kAyika ke vAcika kriyAne AzrayIne samitivALA paNa che, ane te kriyAkALamAM kriyAnA baLathI AtmAne gupta rAkhe che, tethI pravIcArarUpa guptivALA paNa che. I104.
Page #174
--------------------------------------------------------------------------
________________ catilakSaNasamuccaya prakraNa | gAthA : 105 145 avatarazis: vaLI, apramAdI sAdhunuM ja vizeSa svarUpa batAve che - gAthA : kAlaMmi aNUNahiaM, kiriyaMtaravirahio jahAsuttaM / Ayarai savvakiriyaM, apamAI jo iha carittI // 105 // kAle'nyUnAdhikAM, kriyAntaravirahito yathAsUtram / Acarati sarvAM kriyAmapramAdI ya iha cAritrI // 105 // sanvayArtha : iha==saMyamavanamA kiriyaMtaravirahio=yAntarathI virahita mevo jo apamAi- mapramAhI sAdhu, kAlaMmi-6yita Ama aNUNahiaM savvakiriyaManyUna anadhi sAyAne jahAsuttaM yathAsUtra= sUtra anusAre AcaritaM mAyare cha carittI-te yAtriI cha. gAthArtha : ahIM saMyamajIvanamAM, kriyAntarathI virahita evo je apramAdI sAdhu ucita kALamAM anyUna anadhika sarvakriyAne sUtra anusAra Acare che, te cAritrI che. ll10pA ___* bhUgathAma 'jo' 206 cha, tathA 'so' adhyaa||2 . tethI so carittI meM prabhArI artha prAta thAya. // 10 // TarI : kAle-avasare yo yasyAH pratyupekSaNAdikriyAyAH prastAvastasminnityarthaH, kAlamantareNa kRSyAdayo'pi neSTasiddhaye syurityataH kAle sarvAM kriyAM karotIti yogH| kathaMbhUtAm ? anyUnAdhikAna pramAdAtizayAdUnAM nApi zUnyacittatayA samadhikAM karoti, avasannatAprasaGgAt / yadAhuH zrIbhadrabAhusvAmipAdAH AvassayAiyAI na kare, ahavA vihINamahiyAI / guruvayaNabalAi tahA, bhaNio eso u osanno // tathA 'kriyAntaravirahita' iti / ekasyAH kriyAyA dvitIyA kriyA kriyAntaram, tena virahitaH, pratyupekSaNAdi kurvanna svAdhyAyaM karoti, svAdhyAyaM kurvanna vastrapAtrAdiparikarma gamanAdi veti / ata evoktamAH iMdiyatthe visajjittA, sajjhAyaM ceva paMcahA / tammuttI tatpurakAre, uvautte riyaM rie (saMjae iriaM rie) //
Page #175
--------------------------------------------------------------------------
________________ 148 catilakSaNasamuccaya prakraNa | gAthA : 105 'yathAsUtram' iti sUtrasyAnatikrameNa yathAsUtram / tat punaHsUttaM gaNahararaiyaM, taheva patteyabuddharaiyaM ca / suyakevaliNA raiyaM, abhinnadasapusviNA iyaM // iti eSAM ca nizcayataH samyagdRSTitvena sadbhUtArthavAditvAd, anyagrathitamapi tadanuyAyi pramANameva, na punaH zeSamiti, Acarati sarvakriyAmapramAdI ya iha cAritrIti sugamameveti // 114 // dhrmrtnprazaRUT II TIkArya : kAlamAM=avasaramAM=je pratyupekSaNAdi kriyAno prastAva che temAM sarvakriyAne kare che, e pramANe saMbaMdha che. ahIM prazna thAya ke "vArtAmi" kema kahyuM? tethI kahe che kALa vagara khetI Adi paNa ISTasiddhi mATe thatAM nathI. ethI karIne sAdhu pratyupekSaNAdika sarvakriyAo kALe kare che, tema kahela che. kevA prakAranI kriyA kare che? ethI kahe che anyUna anadhika-nyUna paNa nahi ane adhika paNa nahi tevI kriyA kare che. te ja spaSTa kare chepramAdanA atizayathI nyUna karatA nathI. vaLI, zUnyacittapaNAne kAraNe adhika karatA nathI, kema ke nyUna ke adhika kare to avasannatAno prasaMga cheHzithilAcArIpaNAno prasaMga che=kriyAmAM sidAtA che. je kAraNathI zrI bhadrabAhusvAmIe kahyuM che Avazyaka Adi kriyAo na kare athavA hIna kare ke adhika kare ane guruvacananA baLathI=dabANathI kare, A=AvA sAdhu avasana kahevAyA che arthAt zithila AcAravALA kahevAyA che. mULa gAthAnA "naimi maUpU'i 'no artha pUrvamAM batAvyo. have "vizvariyaMtavAmi ''no artha kare che ane "kriyAntarathI virahita" apramAdI cAritrI che. kriyAntara virahitano artha spaSTa kare che. eka kriyAthI bIjI kriyA eTale kriyAntara. tenAthI rahita kriyAntaravirahita. kriyAntara virahitano samAsa kholIne have apramAdI sAdhu kevA prakAranI kriyAntarane karatA nathI, e batAve che pratyupekSaNAdi karatA svAdhyAyane karatA nathI, svAdhyAyane karatA vastrapAtrAdi paDilehaNa athavA gamanAdi karatA nathI. AthI karIne ja=apramAdI sAdhu kriyAntaravirahita hoya che AthI karIne ja, ArSamAM=AgamamAM kahevAyuM che ciltha indriyonA arthone ane pAMca prakAranA svAdhyAyane varjana karIne tamuttI =tamUrti=IryAnI mUrti=IryAsamitimAM ja pravRtta zarIravALA, tapuravA-upayogathI iryAsamitine ja puraskAra karanArA= iryAsamitimAM ja yatna karanArA, saMga-saMyamavALA, rU3i gi-iryAsamitimAM prayatna kare che. 3vakare riya gi nA sthAne "saMga iri" pATha uttarAdhyayana sUtramAM (a. 24 gA. 8) che ane te pramANe ahIM artha karela che.
Page #176
--------------------------------------------------------------------------
________________ yatilakSaNasamuccaya praNa | gAthA : 105 149 gAthA-10pamAM " mi maUpUmiM virayaMtaraviro '' sudhInuM varNana upara karyuM. have 'nadIyu'thI gAthAnA avaziSTa bhAganuM varNana kare che. "yathAsUtram' eTale sUtranA atikramathI=sUtranA ullaMghana vagara, je apramAdI ahIM=lokamAM sarvakriyAne Acare che, te cAritrI che. e pramANe TIkAmAM nIce yojana che. paraMtu artha sugama che, mATe avaziSTa bhAganI TIkA karI nathI. nadImutta'no je artha pUrvamAM karyo tenA tAtparyane spaSTa karavA mATe kahe chetat punaH' e sUtra, vaLI zuM che? te batAve che- gaNadhararacita sUtra che ane taheva=te pramANe ja=je pramANe gaNadhararacita che te prakAre ja, abhinnadasapUrvIthI racita che, pratyekabuddharacita che, zrutakevalIthI racita che. ti' uddharaNanI samApti mATe che. ane=eonuM=gaNadharAdi sUtraracanArAonuM, nizcayathI samyaguSTipaNuM hovAnA kAraNe sabhRtArtha vAdIpaNuM hovAthI pramANa ja che-teonuM raceluM sUtra pramANa ja che, ane anyathI racAyeluM paNa teonA sUtrane anusaranAruM paNa pramANa ja che, vaLI zeSa nahi. "miti' zabdamAM "rUti' zabda "yathAsUtra'nA tAtparyanI samApti mATe che ane "surAmapeva' zabda pachI "rUti' zabda TIkAnI samApti mATe che. bhAvArtha - apramAdI sAdhunuM svarUpa : apramAdI sAdhu dareka kriyA ucita kALe kare che ane je kriyA kare che te paNa nyUna ke adhika karatA nathI; kema ke je kriyA karavAnI che tenAthI nyUna kare to pramAdabhAva poSAya ane upayoganI zUnyatAno kAraNe te kriyA pharI kare arthAt adhika kare to te kriyAthI nirjarAnI prApti thAya nahi. upayoganI zUnyatA te doSa che, tethI sAdhu nyUna ke adhika kriyA karatA nathI. vaLI, apramAdI sAdhu kriyAkALamAM anya kriyAmAM manoyoga, vacanayoga ke kAyayoga pravartAvatA nathI, paraMtu je samaye je kriyA ucita hoya te kriyAmAM ja sUtra anusAra mana, vacana ane kAyayogane pravartAvatA hoya che. vaLI, koI sAdhu saMyamayogamAM apramAdabhAvathI yatna karatA hoya ane dehamAM jvararUpa madhyama vipna Ave to saMyamayoganI kriyAo zithila thAya, ane te zithilatA dUra karavA mATe kalyANanA arthI sAdhu huM dehathI pRthagu chuM' ItyAdi bhAvanAo dvArA saMyamanI zithilatAne dUra karavA yatna kare; Ama chatAM, jvaranI prabaLatAne kAraNe saMyamayogamAM sudaDha yatna thaI zake nahi to hitAvAra-mitAhAra dvArA rogane dUra karavA paNa yatna kare, jethI saMyamayoganI pravRttimAM thatI skUlanAo dUra thAya. ahIM vizeSa e che ke sAdhu aMta, prAMta ane tuccha AhAra karIne saMyamamAM yatna karatA hoya che, tenA kAraNe paNa roga thavAnI saMbhAvanA rahe che; ane zarIramAM thayela roga yogamArganI pravRttine bAdha kare to yogamArganI pravRttimAM te madhyama vipna che. jyAre te vighna yogamArganI pravRttimAM bAdha karatuM
Page #177
--------------------------------------------------------------------------
________________ 150 catilakSaNa samuccaya prakraNa | gAthA : 105-106 jaNAya tyAre sAdhu hitAvAra-mitAhAra dvArA te rogane dUra karIne saMyamayoganI pravRttine daDha karavA yatna kare che. vaLI, apramAdI sAdhu dareka kriyA mAtra bAhya AcaraNAthI sUtra anusAra karatA nathI, paraMtu aMtaraMga rIte samabhAvanuM kAraNa bane te rIte kare che, jethI kriyAo dvArA teonA saMyamanA kaMDakonI vRddhi thAya che. vaLI, "uttarAdhyayana sUtra'nI sAkSI ApI ane batAvyuM ke sAdhu gamanaAdi kriyA karatA hoya tyAre pAMceya indriyo koI viSaya sAthe joDAya nahi te rIte saMvRta rAkhe che, ane pAMca prakAranA svAdhyAyamAMthI koIpaNa prakAranA svAdhyAyamAM mana tyAre upayukta na bane te rIte yatna kare che; kema ke koIpaNa anya kriyAmAM jo upayoga hoya to iryAsamitinuM samyagu pAlana thaI zake nahi. tethI e phalita thAya ke apramAdI sAdhu iryAnI mUrtirUpa hoya che ane temanuM mana iryAsamitine AgaLa karIne pravarte che. tethI teo mana-vacana-kAyAnA traNeya yogothI guma thaIne jagatanA jIvamAtra pratye Atmavat buddhi ullasita thAya te rIte bhUmine jotA jotA gamana kare che. apramAdI sAdhu je rIte IryAsamitinuM samyagu pAlana karIne gamananI kriyA kare che te rIte saMyamanI sarva kriyAo paNa apramAdabhAvathI kare che. AthI apramAdI sAdhu sUvAnI kriyA paNa saMyamanI vRddhi thAya te rIte kare che, paraMtu pramAdabhAva poSAya te rIte karatA nathI, ema arthathI phalita thAya che. II10pA avataraNikA : gAthA-101mAM kahyuM ke zraddhALu sAdhu kriyAmAM apramatta hoya che ane tenI puSTi mATe dharmaranaprakaraNanI sAkSI ApatAM gAthA-102mAM kahyuM ke je sAdhu pramAdavALA hoya tene vidyAsAdhakanI jema anarthanI prApti thAya che, tethI sAdhue pramAda karavo joIe nahIM. tenI puSTi karavA mATe gAthA-103mAM kahyuM ke je sAdhu pramAdI che te chakAyanA virAdhaka che, mATe paNa sAdhue pramAda karavo joIe nahIM. tethI prazna thAya ke apramAdI sAdhu kevA hoya? mATe te vAta gAthA-104-10pamAM batAvI. have sAdhuno apramAdabhAva mokSanuM kAraNa kaI rIte thAya che? te dRSTAMtathI batAve che - gAthA : jaha NivvigdhaM sigdhaM, gamaNaM maggannuNo NagaralAbhe / heU taha sivalAbhe, NiccaM apamAyaparivuDDI // 106 // yathA nirvighnaM zIghraM gamanaM mArgajJasya nagaralAbhe / hetustathA zivalAbhe nityamapramAdaparivRddhiH // 106 / / gAthArtha : je pramANe mArganA jANanAranuM nirvighna zIgha gamana nagaralAbhamAMsiSTasthAnanI prAptimAM, hetu che, te pramANe nitya apramAdanI parivRddhi saMyamayogamAM dareka kriyAviSayaka apramAdanI vRddhi, zivalAbhamAM mokSanI prAptimAM, hetu che. ll10dhrA
Page #178
--------------------------------------------------------------------------
________________ catilakSaNasamuccaya prakraNa / gAthA : 106 151 TIkA : yathA nirvighnaM vyAkSepatyAganena zIghramavilambena gamanaM mArgajJasya-pathaH pradhvaravakrAdipradezavettuH nagaralAbhe hetuH, tathA nityaM sarvadA'pramAdaparivRddhiH pravrajyApratipattikAlAdArabhyottarottaraguNasthAnArohaNakrameNa pravarddhamAnapariNAmarUpA zivalAbhe hetuH, ata eva yAvantaM kAlaM na mUlottaraguNaskhalanA tAvAneva kAlo nizcayataH pravrajyAparyAyaH parigaNyate, taduktamupadezamAlAyAm "na tahiM divasA pakkhA mAsA varisA va se gaNijjaMti / ne mUna muII gavatti te naMti ' (472) itthaM cApramattataiva sarvatra bhagavatA prazastetyupapannam ( upadezarahasya gA. 184) TIkArca - je pramANe vyAkSepanA tyAgathI nirvidana mArganA jANanAranuM-mArganA pradhvara-vakraAdi pradezanA jANanAranuM=sIdhA ane vaLAMkaAdi sthAnanA jANanAranuM, zIdhra=avilaMbathI, gamana nagaranI prAptimAM hetu che; te pramANe nitya=sarvadA, apramAdanI parivRddhi=pravajyAnA svIkAranA kALathI mAMDIne uttarottara guNasthAnakanA ArohaNanA kramathI pravardhamAna pariNAmarUpa apramAdanI parivRddhi, zivalAbhamAM mokSanI prAptimAM, hetu che. AthI ja=nitya apramAdanI parivRddhi zivalAbhamAM hetu che AthI ja, jeTalA kALa sudhI mULa uttaraguNanI skUlanA nathI, teTalo ja kALa nizcayathI-nizcayanayathI pravrajyAno paryAya gaNAya che, te=nizcayanayathI alanA vagarano kALa pravajyAparyAya che te, upadezamALAmAM kahevAyuM che. sekatenA=zvajitanA, tafpravrajyAmAM, divasa, pakSa, mAsa athavA varSa gaNAtAM nathI, mULa-uttaraguNa asmalita evA je divasa Adi che, te gaNAya che-dIkSAnA paryAya tarIke gaNAya che. ane A rIte-pUrvamAM kahyuM e rIte, apramattatA ja sarvatra=saMyamanI sarvakriyAmAM, bhagavAna vaDe prazaMsA karAI che, e pramANe upapanna thayuM arthAt e pramANe prApta thayuM. bhAvArtha - saMyamanI kriyAmAM karAtA apramAdanuM phaLa : jema koI musAphara mArgano kayo rasto sIdho nagara tarapha janAro che ane kayA kayA sthAne vaLAMka laIne nagara tarapha janAro che, te sarva jANato hoya, ane koI jAtanA vyApa vagara jato hoya, to tenI gamananI kriyA zIdhra ISTa nagaranI prAptinuM kAraNa che; tema je sAdhu pravrajyA grahaNa kare tyArathI mAMDIne saMyamanA upara uparanA kaMDakonA ArohaNarUpa guNasthAnakanA caDavAnA kramathI pravardhamAna pariNAmavALA hoya, to tenAmAM sadA apramAdanI vRddhi varte che, ane tevA sAdhunI apramAdanI vRddhi mokSaprAptino hetu che. Azaya e che ke dIkSA grahaNa karyA pachI sAdhu mananI, vacananI ane kAyAnI dareka pravRtti bhagavAnanA vacananuM smaraNa karIne, je kALamAM je yoga sevavAno hoya te kALe te yogane atyaMta vidhipUrvaka sevatA hoya, to dIkSAgrahaNathI mAMDIne prati kSaNa saMyamanA kaMDakonI vRddhine pAme che, ane te saMyamanA kaMDakonI vRddhi mokSaprAptinuM kAraNa che; paraMtu saMyama grahaNa karyA pachI atyaMta apramAdabhAvathI saMyamanI kriyA na karatA hoya to te sarvakriyA mokSalAbhano hetu nathI.
Page #179
--------------------------------------------------------------------------
________________ 152 yatilakSaNasamuccaya prakraNa | gAthA : 106-107 tenI ja puSTi karavA mATe kahe che ke saMyama grahaNa karyA pachI sAdhuno jeTalo kALa mULa-uttaraguNanI skUlanA vinA pasAra thayo, teTalo ja kALa nizcayanayathI pravrajyAno paryAya gaNAya che. tethI e phalita thAya ke sAdhu jeTalo kALa mULa-uttaraguNamAM skUlanA vagara prayatna kare che teTalo kALa sarva pApono nAza karavAmAM yatna kare che; kema ke pravajyA e sarva pAponA prAyazcittarUpa che, ane pramAdathI jeTalo kALa pravrajyAmAM yatna karatA nathI teTalo kALa pApano nAza karatA nathI, AthI pApanA nAzane anukULa evo pravajyAno paryAya teTalo kALa nathI. tethI teTalo kALa sAdhu mokSagamananA yatnavALA nathI; ane jeTalo kALa apramAdabhAvathI yatna kare che, teTalo kALa mokSagamananA yatnavALA che. ||106ll avataraNikA : saMyamamAM karAyelo apramAda mokSanuM kAraNa bane che te vAta pUrvagAthAmAM batAvI. have koI sAdhunA karmomAM azubha anubaMdha hoya to teno paNa nAza apramAdathI thaI zake che, te batAvavA mATe kahe che - gAthA : kammANaM apamAyA, aNubaMghAvaNayaNaM ca hojjAhi / (arthataH) tatto akaraNaNiyamo, dukkhakkhayakAraNaM hoi // 107 // karmaNAmapramAdAdanubandhApanayanaM ca bhavet / tato'karaNaniyamo duHkhakSayakAraNaM bhavati // 107 / / gAthArtha :-. ane apramAdathI=saMyama grahaNa karyA pachI saMyamayogamAM karAyelA apramAdathI, karmonA anubaMdhanuM apanayana thAya che. tenAthI karmonA anubaMdhanA apanacanathI, akaraNano niyama pApanA akaraNano niyama, duHkhakSayanuM kAraNa thAya che saMsArakSacanuM kAraNa thAya che. I10ell bhAvArtha - jIva anAdi kALathI saMsAranI pravRtti karIne aviratipAdaka karmonI anubaMdhazaktino saMcaya kare che. Avo jIva koIka nimittane pAmIne saMyama grahaNa kare topaNa aviratiApAdaka karmonI anubaMdha zakti hovAthI pAta thavAno bhaya rahe che. Ama chatAM sAdhu saMyama grahaNa karyA pachI saMyamanI sarva ucita kriyAomAM apramAda kare to tenAM udayamAM AvatAM aviratipAdaka karmo nAza pAme che, ane sattAmAM rahelAM aviratiApAdaka karmonI anubaMdhazakti dUra thAya che. tethI sattAmAM rahelAM aviratiApAdaka karmo anubaMdhazakti vagaranAM thayelAM hovAthI te jIvamAM pApanA akaraNano niyama pragaTe che. pApanA akaraNano niyama, saMsAra calAve ane jIvane kadarthanA kare tevAM duHkha ApanArAM karmonA kSayanuM kAraNa bane che. tethI saMyama grahaNa karyA pachI sAdhue apramAdapUrvaka saMyamamAM yatna karavo joIe, jethI karmomAM saMsAranA pravAhane calAve tevI zaktino nAza thAya, ane jIvamAM sadA mATe pApa nahi karavAno pariNAma pragaTe, ane te pariNAmane kAraNe duHkha pedA karanArAM evAM sarva karmono kSaya thAya. ||107
Page #180
--------------------------------------------------------------------------
________________ yatilakSaNasamuccaya prakaraNa / gAthA : 108 avataraNikA : saMyama grahaNa karyA pachI koI sAdhu apramAdabhAvathI saMyamamAM yatna karatA hoya to tenA kAraNe sattAmAM rahelAM karmonA anubaMdhano viccheda thAya; chatAM jo sattAmAM rahelAM sarva karmonI anubaMdhazakti dUra na thAya to mokSamArgamAM apramAdathI karAtI pravRttimAM kaMTaka, jvara ane digmoha jevAM pratibaMdhaka karmonA vipAkathI yogamArganI pravRttimAM vighna Ave. tethI apramAdathI saMyamamAM yatna karanAra sAdhuno yogamArga askhalita pravartI zakato nathI. tethI gAthA-106mAM kahela ke 'saMyamamAM karAyela apramAda zIghra mokSalAbhano hetu che' te kaI rIte saMgata thAya ? ethI kahe che - gAthA : paDibaMdhAo vi ao, kaMTagajaramohasaMnibhAo a / havai aNubaMdhavigamA, payANabhaMgo Na dIhayaro // 108 // pratibandhAdapyataH kaNTakajvaramohasannibhAcca / bhavatyanubandhavigamAtprayANabhaGgo na dIrghataraH // 108 // 153 gAthArtha : =ane, ayo-AnAthI=saMyamayogamAM karAyelA apramAdathI, anubaMdhavimA=anubaMdhanA vigamanane kAraNe, kaMTaka, jvara ane digmoha jevA pratibaMdhathI paNa rIyo=dIrghatara prayANabhaMga, -thato nathI. 108 bhAvArtha :- saMyamayogamAM pravRttane vighno : saMyama grahaNa karyA pachI koI sAdhu apramAdabhAvathI sarva ucita kriyAo karatA hoya to sattAmAM rahelAM karmonI anubaMdhazaktino viccheda thAya che. Ama chatAM AvA apramAdI sAdhune paNa karmanA udayathI kaMTaka jevAM jadhanya vighna, jvara jevAM madhyama vighna ane digmoha=dizAcUka jevAM mithyAtva mohanIyanA udayarUpa utkaTa vighna Ave to saMyamano pratibaMdha thAya che arthAt saMyamano pariNAma aTakI jAya che ane mokSamArganI pravRtti skhalanA pAme che; paraMtu tyAre paNa pUrvamAM sevAyelA apramAdanA kAraNe anubaMdhazaktinuM vigamana thayuM hovAthI, traNe prakAranAM vighnomAMthI koIpaNa vighnathI thayelo prayANabhaMga dIrghata2 kALa mATe thato nathI; ane karmanA udayathI AvelAM vighnonA kAraNe saMyamayoganI pravRtti alpakALa mATe skhalita thaI hovA chatAM, vighnane dUra karavA mATe ucita yatna karavAthI pUrvamAM sevAyelA apramAdanA kAraNe apramAdabhAvanA saMskAro jAgRta thAya che, ane tethI ratnatrayInI pravRtti pharI zarU thAya che, jenAthI saMsArano uccheda thAya che. AnAthI e prApta thAya ke je sAdhu saMyama grahaNa karyA pachI apramAdathI yatna karatA nathI, teomAM vartatA pramAdabhAvathI teo sattAmAM rahelA karmanI anubaMdhazaktino nAza karatA nathI. tethI te sAdhune jo kaMTakaAdi traNa vighnomAMthI koIpaNa vighna Ave to pAta thAya che, ane te pAta dIrghatara prayANabhaMganuM kAraNa bane tevI saMbhAvanA rahe che; kema ke saMyama grahaNa karyA pachI paNa te sAdhue apramAdabhAvanA
Page #181
--------------------------------------------------------------------------
________________ yatilakSaNasamuccaya prakaraNa / gAthA : 108 saMskAro pADyA nathI, tethI pAta thayA pachI zIghra ratnatrayInI pravRtti pharI zarU thavAnI saMbhAvanA ochI rahe che. 154 vaLI, je sAdhu apramAdabhAvathI saMyamamAM yatna kare che te sAdhunAM karmonI anubaMdhazakti moTe bhAge nAza pAme che. tethI traNamAMthI koIpaNa vighna Ave to saMyamanI pravRtti alpakALa mATe aTake, paNa dIrghatara prayANabhaMga thato nathI. mATe kalyANanA arthI sAdhue saMyama grahaNa karyA pachI apramAdathI saMyamamAM yatna karavo joIe, jethI koIpaNa vighnathI saMyamanI pravRtti aTake topaNa dIrgha saMsAraparibhramaNa thAya nahi. saMyamayogamAM pravRttane je traNa prakAranAM vighna AvI zake che, te A rIte : (1) kaMTakatulya-jaghanya vighna H anAdikALathI jIvano sukhazIla svabhAva che. tethI saMyama grahaNa karyA pachI koIka nimittane pAmIne saMyamanuM kaSTamaya jIvana asahya lAge to samabhAva mATeno teno yatna skhalanA pAme che ane sukhazIla svabhAvane kAraNe saMyamamAM arita thAya che. A arati dUra karavA vivekI sAdhu kaMTaka jevAM saMyamanAM bAhya kaSTone dUra karavA arthe titikSAbhAvanA kare ke A bAhya kaSTo zarIrane bAdhA kare che mane bAdhA karatAM nathI. kevaLa deha pratyenA mamatvanA kA2Ne mArI mokSamArganI pravRttimAM vighna thAya che. A mamatvabhAva dUra karI saMyamayogamAM sthira thAuM." A rIte bAhya kaSTo pratye nirapekSa pariNAma thAya te prakAre AtmAne bhAvita kare, je titikSAbhAvanA che. A titikSAbhAvanAthI bAhya kaSTo pratye nirapekSa pariNAma thavAthI ane sukhazIla svabhAva dUra thavAthI saMyamayoganI pravRtti askhalita thAya che. : (2) jvaratulya-madhyama vighna H jema nagara tarapha janAra musApharane zarIramAM jvara hoya to gamanakriyA skhalanA pAme che, tema saMyamayogamAM dRDha yatna karanAra sAdhune paNa zarIramAM rogAdi utpanna thAya to jaDatAnA kAraNe samatAnA pariNAmanI vRddhimAM daDha yatna thaI zakato nathI. te vakhate vivekI sAdhu zarIranAM viSama saMjogomAM paNa vIrya zithila na thAya taarthe "huM dehathI pRthak chuM. A jvara dehane bAdhA kare che, mane bAdhA karato nathI." Ama vicArIne sAdhu rogAdi pratye upekSA karIne samatAnI vRddhinA upAyamAM dRDha yatna kare to A vighnano jaya karI zake che. vaLI, te prakAranI bhAvanAthI paNa jo sAdhuno dRDha upayoga saMyamayogamAM pravartI na zake to roganA zamana arthe ''hitAhAra-mitAhAra" dvArA ane aMte auSadha dvArA rogane dUra karavA paNa yatna kare, jethI saMyamayoganI pravRtti askhalita thAya. (3) digmohatulya - utkRSTa vighna H jema koI musAphara koI nagara tarapha jato hoya ane te nagaranI dizAmAM tene moha pedA thAya arthAt A dizA sAcI che ke nahi ? tevo saMzaya pedA thAya, to gamanano utsAha thato nathI; tema saMyama grahaNa karyA pachI mohanA pariNAmavALA sAdhu bAhya rIte saMyamamAM yatna karatA hoya topaNa lakSane abhimukha temanI kriyA thaI nathI. vaLI, tene zaMkA thAya ke mArI A saMyamanI pravRtti nirjarAnuM kAraNa thaIne mokSanuM kA2Na thaze ke nahi ? ane saMyamanA u52 upa2nA kaMDakonI vRddhi mATe apekSita bhAvone pote joI na zake, tethI kaI dizAmAM javuM teno nirNaya na thaI zakavAne kAraNe temane gamanano utsAha thato nathI.
Page #182
--------------------------------------------------------------------------
________________ catilakSaNasamuccaya prakraNa / gAthA : 108-109 155 jema musApharane dizAno moha thAya tyAre jANakArane pRcchA karIne "A dizA ISTa nagara tarapha janAra che' tevo nirNaya thAya to gamanano utsAha thAya; tema sAdhune paNa mithyAtvanA udayathI ucita dizAmAM yatna karavAmAM bhrama thAya tyAre, gItArthagurune potAne thayelA bhrama viSe pRcchA kare, ane temanA vacanane parataMtra thaIne yogamArgamAM yatna kare, to ucita kriyAothI apekSita bhAvo thAya che; jethI potAnI dizA sAcI che tevo sthira nirNaya thAya che ane pharI gamanano utsAha pragaTe che, ane skUlanA pAmelI cAritranI pravRttino pharI prAraMbha thAya che. ahIM vizeSa e che ke digbohanA viSayamAM adattanuM daSTAMta prasiddha che. te sthAnamAM cAritranI pravRtti eka bhavane AzrayIne grahaNa karela nathI paraMtu mokSarUpa phaLaprApti sudhInI grahaNa karela che. addattanA daSTAMtamAM adatta saMyama grahaNa karyA pachI saMyamayogamAM samyagu yatna karIne saMyama pALe che; Ama chatAM saMyamapAlananA kALamAM guru pratye tene alpa dveSa thayela, jenA kAraNe durlabhabodhi karma baMdhAyuM, ane anya bhavamAM jyAre te vipAkamAM AvyuM tyAre tenI mokSamArganI pravRtti alanA pAmI, je mokSamArganI pravRtti potAnA bhAI dvArA pratibodha pAmyA tyAra pachI zarU thaI. je sAdhu A bhavamAM samyagu cAritra pALe che ane chatAM kevaLajJAna na pAme to devabhavamAM jAya che, topaNa teonI mokSamArganI pravRtti skUlanA pAmatI nathI. jema ISTanagaramAM janAra musAphara thAka lAge tyAre zaktisaMcaya mATe sUe che, te koI vighna nathI, tema saMyamanI zaktinA saMcaya mATe prApta thayelA devabhavamAM te sAdhu zaktisaMcaya karIne pharI manuSyabhavane pAmIne vizeSathI yogamArgamAM pravRtti kare che. tethI eka bhavamAM yogamArga pUrNa na sevI zake ane devabhavamAM jAya tevA sAdhune AzrayIne A traNa vidgo che tema kahela nathI, paraMtu je sAdhunI mokSanI pravRtti zarU thayA pachI kaMTaka, jvara ke digmoha jevAM traNa vipnomAMthI koIpaNa vipna Ave ane gItArthagurune AdhIna thaI ucita upAya dvArA te vighnone dUra kare to alpakALa mATe khulanA pAmelI mokSamArganI pravRtti te ja bhavamAM pharI zarU thAya che. ll108 avataraNikA : je sAdhu apramAdabhAvathI saMyamamAM yatna kare che tene kaMTaka-jvara Adi vidanothI prayANabhaMga thAya topaNa dIrghatara prayANabhaMga thato nathI ema pUrvagAthAmAM kahyuM. dIrghatara prayANabhaMga kema thato nathI ? te yuktithI batAve che - gAthA : khAovasamigabhAve, daDhajattakayaM suhaM aNuTThANaM / parivaDiaM pi ya hujjA, puNo vi tabbhAvavuDkiraM // 109 // kSAyopazamikabhAMve dRDhayatnakRtaM zubhamanuSThAnam / pratipatitamapi ca bhavetpunarapi tadbhAvavRddhikaram // 109 / /
Page #183
--------------------------------------------------------------------------
________________ 156 yatilakSaNasamuccaya prakraNa / gAthA : 109 gAthArtha : kSAyopathamika bhAva hote chate mithyAtvamohanIcano ane te anuSThAnanI vidhinA bodhanA pratibaMdhaka evA jJAnAvaraNIya karmano kSAyopathamikabhAva hote chate, daDha yatnathI karAyeluM je zubha anuSThAna, te pratipatita paNa=bhraSTa paNa, te bhAvanI pharI paNa vRddhine karanAruM thAya ja che. ll10lA * ahIM gAthAmAM "yat" ane "tad' adhyAhAra che. * "viDidi fja 2' mAM "gha' zabda che tenA sthAne paMcAzakamAM "du' zabda che ane te avadhAraNa arthamAM che arthAta "vinA arthamAM che ane teno anvaya "dunnA' pachI che. * 'pratipatitamapi' mAM "mapi' thI e kahevuM che ke tevA prakAranA doSathI bhraSTa na thayuM hoya to to pharI tadbhAvanI vRddhine karanAruM che, paNa bhraSTa thayuM hoya topaNa pharI tadbhAvanI vRddhine karanAruM che. TIkA :___ 'khAove'tyAdi, kSAyopazamikabhAve-mithyAtvamohanIyAdikarmavigamavizeSavihitAtmapariNAme sati, na tu lAbhArthitvalakSaNodayakibhAve, dRDhayatnakRtaM-paramAdaravihitaM, zubhaM-prazastaM, anuSThAnamAcaraNaM caityavandanAdi, iha yattaditi vizeSo dRzyaH pratipatitamapi-tathAvidhakarmadoSAd bhraSTamapi, AstAmapratipatitam, huzabdo'vadhAraNArthaH, tatprayogazca darzayiSyate, jAyata eva-bhavatyeva, punarapibhUyo'pi, kiMbhUtaM jAyata ityAha-yasmin bhAve kSAyopazamike vartamAne tacchubhamanuSThAnaM vihitaM tadbhAvasya-tasyAdhyavasAyasya vRddhikaraM-vardhanakAri tadbhAvavRddhikaram, ataH zubhabhAvasya mokSahetovRddhikaratvAdvandanAyAM prayatnaH saMgata eveti gAthArthaH // 24 // (paMcAzaka 3 gAthA 24) TIkArya : kSAyopathamikabhAva hote chate mithyAtvamohanIya Adi karmanA vigamanavizeSathI thayela AtmapariNAma hote chate, paraMtu lAbhAdi arthIpaNArUpa audayikabhAva nahi daDha yatnathI karAyeluM parama AdarathI karAyeluM, je zubha=prazasta evuM, caityavaMdana Adi AcaraNarUpa anuSThAna, te pratipatita paNa= tevA prakAranA karmanA doSathI bhraSTa paNa, tadbhAvanI vRddhine pharI paNa karanAruM thAya che. kevA prakAranuM pharI thAya che? ethI karIne kahe che je kSAyopathamikabhAva vartamAna hote chate te zubha anuSThAna karAyuM te bhAvanI te adhyavasAyanI, vRddhine karanA=vardhanane karanAruM tadbhAvanI vRddhine karanAruM, thAya che. ata: '=AthI=mokSanA hetu evA zubhabhAvanI vRddhi karanAruM hovAthI vaMdanAmAM caityavaMdanamAM, prayatna saMgata ja che, e pramANe gAthArtha che. bhAvArtha : je sAdhu saMyama grahaNa karIne mithyAtvamohanIyanA kSayopazamabhAvamAM vartatA hoya, ane te sAthe saMyamanA ucita AcAraviSayaka zAstrAnusArI bodhanA pratibaMdhaka evA jJAnAvaraNIyanA kSayopazamabhAvamAM
Page #184
--------------------------------------------------------------------------
________________ catilakSaNasamuccaya prakraNa | gAthA : 109-110 157 vartatA hoya, evA sAdhune bhagavAnanA vacana pratye sthira ruci che, ane ucita AcAranA viSayamAM sUkSmabodha che. AvA sAdhu potAne ucita evA zubha anuSThAnamAM daDha yatna karatA hoya to te daDha yatnathI kSayopazamabhAvanuM cAritra temanAmAM varte che, ane te daDha yatnanA kAraNe cAritramohanIyakarmanI anubaMdha zaktinuM vigamana thAya che. Ama chatAM kaMTaka, jvara ke dimoha jevAM vipna prApta thAya ane cAritranA pariNAmathI te sAdhu bhraSTa thAya, topaNa te vipnanI prApti pahelAM saMyamamAM apramAdabhAvathI je yatna karela che, ane tenAthI AtmA upara cAritranA je saMskAro paDelA che, te saMskArono nAza thato nathI. tethI jevAM te vighno dUra thAya ke tarata ja te sAdhu, pUrvamAM cAritranA je pariNAmo pAmela tenAthI upara uparanA cAritranA pariNAmonI vRddhine pAme che; kema ke kaMTakaAdi vighno dUra thavAthI pharIthI te sAdhu apramAdabhAvathI cAritramAM yatna kare che arthAt pUrvamAM pragaTa thayelA cAritrane pragaTa karavA mATe pharI yatna karavo paDato nathI, paraMtu pharIthI te sAdhu apramAdabhAvathI cAritramAM yatna kare che tyAre, pUrvamAM cAritranA je saMskAro paDelA tenI vRddhi thAya che. tethI vartamAnamAM kiMcit kALa mATe mokSamArgamAM je prayANabhaMga thayela te dIrghatara raheto nathI paraMtu mokSamArga tarapha pharI zIdhra prayANa zarU thaI jAya che. AnAthI e phalita thAya ke saMyama grahaNa karyA pachI darzanamohanIya ane jJAnAvaraNIyanA kSayopazamavALA sAdhu ucita kriyAomAM daDha yatna kare to bhAvathI cAritrano pariNAma pragaTa thAya che, ane koI vipnane kAraNe alpakALa mATe cAritrano pariNAma cAlyo jAya topaNa pharI apramAdabhAvanA saMskAro jAgRta thAya che, ane pUrvanA prApta thayelA saMyamasthAnathI AgaLanA saMyamasthAna tarapha javAno yatna zarU thaI jAya che. tethI je sAdhu apramAdathI saMyamamAM yatna kare che tene prAyaH vijJa vagara mokSa sudhI apramAdabhAvanI vRddhi thAya che, ane vipnane kAraNe tene alpakALa mATe prayANabhaMga thAya topaNa pharI apramAdabhAvanA saMskAro jAgRta thavAthI punaH mokSamArga tarapha prayANa zarU thAya che, tethI dIrghatara prayANabhaMga nathI tema kahela che. AthI mokSanA arthI sAdhake saMyama grahaNa karyA pachI saMyamamAM apramAdabhAva keLavavo ucita che. ahIM vizeSa e che ke jema koIne nyAyanI sUkSma yukti upadezaka pAsethI prApta thayela hoya ane upadezakALamAM sUkSma padArtha dekhAyo hoya ane pachI te bodha spaSTa smRtimAM Avato na hoya, to kiMcita kALa mATe te bodhaviSayaka yatna khulanA pAme che, tethI pharI pharI tene yAda kare to paNa te sUkSma padArtha na dekhAya tevuM paNa bane. Ama chatAM, te ja padArtha pharI upadezaka pAsethI jANavA yatna kare tyAre, je sUkSma padArthano bodha thayela tenA karatAM paNa te padArthaviSayaka pharI zravaNa karavAthI pUrva karatAM paNa adhika sUkSma bodha thAya che, te anubhavasiddha che. tema cAritranA sevanathI je asaMmohabhAvanuM saMvedana thayela ane vipnanA kAraNe kiMcitkALa mATe cAritranI pravRtti alanA pAmela, chatAM paNa punaH te cAritranI pravRtti usthita thAya tyAre, pUrve cAritranA sevanathI je asaMmohabhAvanuM vedana thayela tenA karatAM paNa adhika vizeSa prakAranA asaMmohabhAvanuM vadana thAya che. /109o. avataraNikA : gAthA-101mAM bhAvacAritravALA sAdhu kriyAmAM apramAdavALA hoya tenuM yuktithI sthApana karyuM. have bhAvacAritravALA sAdhu, pUrvanA RSioe apramAdabhAvanuM sevana kaI rIte karela tenuM ciMtana kare, ke jethI potAnA jIvanamAM paNa apramAdabhAva Ave, te batAvavA mATe kahe che -
Page #185
--------------------------------------------------------------------------
________________ 158 yatilakSaNasamuccaya prakaraNa | gAthA : 110 gAthA : ajjamahAgiricariaM, bhAvaMto mANasaMmi ujjamai / aNigahiyaNiyathAmaM, apamAyassesa kasavaTTo // 110 // AryamahAgiricaritaM bhAvayanmAnase udyacchati / anigUhitanijasthAmA'pramAdasyaiSa kaSapaTTaH // 110 // gAthArtha : potAnuM vIrya jemaNe gopavyuM nathI evA ArcamahAgirinA caritrane mAnasamAM bhAvana karatA sAdhu udhamavALA thAya che=saMyamamAM apramAdabhAvathI udhamavALA thAya che. AryamahAgirinA caritranuM bhAvana, apramAdano kaSapaTTa=kasoTIpatthara che. ll110II bhAvArtha - apramAdabhAvane ullasita karavA AryamahAgirinuM caritra kasoTI patthararUpaH AryamahAgirinA kALamAM jinakalpano viccheda thayelo. Ama chatAM zAstra bhaNIne saMpanna thayelA evA AryamahAgiri jinakalpInI najIkanI bhUmikAmAM yatna karI zake tevA sAmarthyavALA hatA, ane tethI "vacanagutAne svIkArIne atyaMta apramAdabhAvathI jinakalpInI jema gacchamAM ja ekAMta sthAnamAM rahIne dhyAnamAM yatna karatA hatA. teo trIjA pahoramAM AhAra-vihAra Adi karatA ane bAkInA sAte pahora dhyAnamAM sudRDha yatna karIne AtmAne tattvathI bhAvita karatA hatA. sAdhanAkALanA aMta samayamAM pAdapopagamana' anazana karIne teoe atyaMta apramAdabhAvanI vRddhi karela. tethI sAdhue temanA "anigUhitabaLavIryanA prasaMganuM bhAvana karIne AtmAne atyaMta bhAvita karavo joIe, jethI svazakti anusAra saMyamayogamAM apramAdabhAva ullasita thAya. A rIte AryamahAgirinA caritranuM bhAvana e apramAdano kasoTIpatthara che. te A rIte jema kasoTIpatthara upara suvarNane kasavAmAM Ave to temAM sonuM keTalA TakA che ane mizraNa keTaluM che tenuM jJAna thAya, tema sAdhu potAnAmAM vartatA apramAdabhAvanA nirNaya mATe AryamahAgirinA caritranuM bhAvana kare che; kema ke AryamahAgirinA caritranuM bhAvana, apramAdano nirNaya karavA mATe kasoTIpatthara che. Azaya e che ke je sAdhu AryamahAgirinA apramAdabhAvanuM atyaMta bhAvana karI zake te potAnAmAM paNa potAnI zakti anusAra atyaMta apramAdabhAva pragaTAvI zake; ane je sAdhu AryamahAgirinA apramAdabhAvanuM bhAvana karavA yatna kare, chatAM temanA apramAdabhAvathI pote atyaMta bhAvana na thaI zake, to te potAnAmAM svazakti anusAra apramAdabhAva pragaTAvI zake nahi, paNa kaMIka ocho apramAdabhAva pragaTe. tethI jema sonAne kasoTIpatthara para kasavAthI nirNaya thAya ke AmAM sonuM keTaluM che tema potAnAmAM pragaTa thayelo apramAdabhAva keTalo che teno nirNaya karavA mATe AryamahAgirinA apramAdabhAvanuM bhAvana kasoTIpatthara che. 11oll.
Page #186
--------------------------------------------------------------------------
________________ catilakSaNasamuccaya prakraNa | gAthA : 111 159 avataraNikA : pUrvamAM sAdhu kevI rIte apramAda kare che te batAvyuM ane apramAdanI vRddhi arthe kaI rIte AryamahAgirinA dRSTAMtanuM bhAvana kare che te batAvyuM. have je sAdhu saMyamanI ucita kriyAomAM zaktine anurUpa zAstravidhi pramANe yatna karatA nathI, teomAM cAritra nathI, te batAvavA arthe kahe che - gAthA : saMjamajogesu sayA, je puNa saMtaviriyA vi sIaMti / kaha te visuddhacaraNA, bAhirakaraNAlasA huMti ? // 111 // (iti kriyAsvapramattatAsvarUpaM caturthalakSaNam) saMyamayogeSu sadA ye punaH sadvIryA api sIdanti / kathaM te vizuddhacaraNA bAhyakaraNAlasA bhavanti // 111 // gAthArtha : vaLI vidhamAna vIryavALA paNa jeo saMyamayogamAM sarvakAla sidAya che, bAhya kriyA karavAmAM ALasavALA evA te vizuddha caritravALA kevI rIte thAya ? ati na thAya. II111 TIkA : vyAkhyA- 'saMyamayogeSu' pRthivyAdisaMrakSaNAdivyApAreSu 'sadA' sarvakAlaM ye punaH prANinaH 'saMtaviriyAvi sIyaMti 'tti vidyamAnasAmarthyA api notsahante, kathaM te vizuddhacaraNA bhavantIti yor: ?, maityartha, vAIraVIInasaT: saoN:-pratyupekSa vivAdANArahitA rUti thArtha: | (AvazyakSa mA. 270) bhAvArtha : je sAdhuo vidyamAna sAmarthyavALA hovA chatAM paNa saMyama grahaNa karyA pachI sarva ucita kriyAomAM zAstravidhi anusAra sadA prayatna karatA nathI, teo bAhya ucita pravRtti karavAmAM ALasavALA che. ane paDilehaNa Adi kriyAo paNa yathA tathA kare che. tevA sAdhuomAM vizuddha cAritra nathI. tethI vizuddha cAritranA arthI sAdhue zaktine gopavyA vinA sarva ucita kriyAomAM zAstra anusAra apramAdabhAva karavo joIe. ahIM sarva kAlasadA kahevAthI e kahevuM che ke saMyamayogamAM apramAdathI yatna karanAra sAdhuo paNa kyAreka pramAdane vaza thaIne pratyupekSaNAdi kriyAo vidhipUrvaka na kare tevuM bane; Ama chatAM kyAreka thayelI spalanAnI AlocanAthI jeo zuddhi kare che temAM vizuddha cAritra che; paraMtu jeo sadA saMyamayogamAM pramAdavALA che teomAM vizuddha cAritra nathI, te batAvavA mATe sadAno prayoga karela che. 111il.
Page #187
--------------------------------------------------------------------------
________________ 160 yatilakSaNasamuccaya praNa / gAthA : 112 - yatinuM pAMcamuM lakSaNa 'zakya anuSThAnamAM prAraMbha' avataraNikA : gAthA-3-4mAM sAdhunAM sAta lakSaNo batAvela. temAM prathama cAra lakSaNanuM varNana pUruM thayuM. have pAMcamuM lakSaNa "zakya anuSThAnamAM prAraMbha" batAve che - gAthA : aNubaMdhajuaM kusalo, NivvoDhuM appaNo a apamAyaM / AyaguruliMgapaccaya-suddhaM sakkaM ciya kuNaMto // 112 // anubandhayutaM kuzalo nirvoDhumAtmanazcApramAdam / AtmaguruliGgapratyayazuddhaM zakyameva kurvan // 112 // gAthArtha : potAnA ja apramAdane vahana karavA mATe Atmapratyaya, gurupratyaya ane liMgapratyayathI zuddha, anubaMdhayukta, zakya ja anuSThAnane karatA sAdhu kuzala che. ||112|| * 'gaLo' pachI 'a' zabda 'C' nA arthamAM che. bhAvArtha :- Atmapratyaya, gurupratyaya ane liMgapratyayathI anuSThAnamAM udhama karavAnI vidhi : saMyama grahaNa karyA pachI je anuSThAnathI vizeSa nirjarA thAya te anuSThAna sAdhue sevavAnuM che. A anuSThAnanA sevanathI potAne vizeSa nirjarA thaze ke nahi teno nirNaya karavA mATe traNa upAya che : : (1) Atmapratyaya : sAdhune potAne ema lAge ke zAstramAM je rIte anuSThAnanuM svarUpa batAvyuM che te rIte zAstravidhi jANyA pachI te anuSThAna karavA mATe huM samartha chuM, ane vidhianusAra karIne huM nirlepatA saMpanna karI zakIza, to te anuSThAna karavAno nirNaya kare, to te anuSThAna potAnI pratItithI zuddha che. tethI te anuSThAnane AtmapratyayathI zuddha anuSThAna jANavuM. (2) gurupratyaya : vaLI, gurune ema lAge ke A anuSThAna karavA mATe A ziSyanI yogyatA che tethI te ziSya te anuSThAna karavA mATe adhikArI che, tyAre tene tenI bhUmikA anusAra te anuSThAna karavA mATe kahe, to te anuSThAna gurunI pratItithI zuddha anuSThAna che arthAt te anuSThAna gurupratyayathI zuddha anuSThAna jANavuM. (3) liMgapratyaya : vaLI, potAnI pratIti ane gurunI pratItithI te anuSThAna karavA mATe ziSya utthita thAya, te samaye koIka maMgalanAM sUcaka bAhya cihnonI prApti thAya, ane ziSyane nirNaya thAya ke "je anuSThAna karavA huM icchuM chuM temAM huM saphaLa thaIza", tethI te anuSThAna karavAno nirNaya kare, to te anuSThAna liMgapratyayathI zuddha anuSThAna jANavuM. jo koIka amaMgalanAM sUcaka bAhya cihnonI prApti thAya to zAstramAM niSedha hovAthI tevA anuSThAnano AraMbha kare nahi.
Page #188
--------------------------------------------------------------------------
________________ catilakSaNasamuccaya prakraNa / gAthA : 112-113 161 A rIte Atmapratyaya Adi traNa pratyayathI zuddha anuSThAna hoya, ane te anuSThAna paNa uttarottara vRddhi pAmIne mokSaphaLamAM paryAvasana pAme tevuM anubaMdhayukta hoya, arthAt viSayazuddha, svarUpazuddha ane anubaMdha zuddharUpa traNa zuddhithI yukta hoya, to tevA anuSThAnanuM sevana karanAra sAdhu kuzaLa che; kema ke potAnA apramAdabhAvane vahana karavA mATe AvuM zuddha anuSThAna sevavAmAM Ave to apramAdabhAvanI vRddhi thAya che. vaLI, koI sAdhu saddaanuSThAnanuM mAhAbhya sAMbhaLIne, potAnI zaktinuM paryAlocana karyA vinA, Atmapratyaya Adi traNa pratyayathI te anuSThAna zuddha che ke nahi teno paNa vicAra karyA vagara, rAbhasika vRttithI te anuSThAna svIkAre, ane kadAca bAhya AcaraNAthI zuddha paNa te anuSThAnanuM sevana kare; Ama chatAM potAnI zaktine anurUpa anuSThAna nahi hovAthI saMyamanA kaMDakonI vRddhine anukULa AtmabhAvone ullasita karI zake nahi, tethI te anuSThAna anubaMdhayukta bane nahi; kema ke mATe tevA anuSThAnanA sevanathI saMyamanA kaMDakonI vRddhi nahi thavAthI, apramAdabhAvanI vRddhi thatI nathI ane karmanI nirjarA thatI nathI. AnAthI e prApta thAya ke apramAdabhAvanI vRddhinA arthI sAdhue potAnAthI zakya hoya tevA anuSThAnano prAraMbha karavo joIe jethI karmanI nirjarA thAya. vaLI, potAnAthI zakya hoya evuM paNa anuSThAna AtmapratyayaAdithI zuddha na jaNAya to pAta thavAnI saMbhAvanA hovAthI evA anuSThAnano prAraMbha karavo joIe nahi. tema chatAM jo AvA anuSThAnano prAraMbha karavAmAM Ave to te sAdhu kuzaLa gaNAya nahi. //11rI avataraNikA : pUrvagAthAmAM kahyuM ke anubaMdhayukta ane zakya ja anuSThAna karato sAdhu kuzaLa che. tyAM koIne prazna thAya ke potAnI zakti na hoya topaNa bhAvanA atizayamAM AvIne duSkara kArya karavA mATe sAdhu yatna kare to zuM vAMdho? tethI kahe che - gAthA : sahasA asakkacArI, paurapamAyaMmi jo paDai pacchA / khalamittavva Na kiriyA, salAhaNijjA have tassa // 113 // sahasA'zakyacArI pracurapramAde yaH patati pazcAt / khalamitrIva na kriyA zlAghanIyA bhavettasya // 113 // gAthArtha : je sAdhu sahasA azakyacArI che, pAchaLathI pracura pramAdamAM paDe che, tenI khalamitranA jevI kriyA prazaMsanIya nathI. I113mA
Page #189
--------------------------------------------------------------------------
________________ 162 yatilakSaNasamuccaya prakraNa | gAthA : 113-114 bhAvArtha : je anuSThAna sevIne adhika nirjarA thAya te anuSThAnanuM sevana sAdhue karavuM joIe ane tenA mATe potAnI zaktino vicAra karIne teNe anuSThAnano svIkAra karavo joIe. vaLI jo potAnI zaktino vicAra karyA vagara sAdhu bhAvanA atizayamAM AvIne potAnI zaktithI uparanI bhUmikAnA anuSThAnane sahasA svIkAre, ane kadAca bAhya rIte te anuSThAna kare, topaNa te anuSThAnathI ucita bhAvanI vRddhi nahi thavAne kAraNe te sAdhu azakyacArI che tema kahevAya. AvA azakya anuSThAnane karanArA sAdhu te anuSThAnanuM sevana kare che paNa tenA dvArA saMyamanI zuddhine prApta karI zakatA nathI, tethI pAchaLathI te atyaMta pramAdamAM paDe che. AthI duSkara evI paNa tenI kriyA khalamitranA jevI hovAthI prazaMsanIya nathI arthAt jema khalamitra pAchaLathI game tyAre ahitanuM kAraNa bane tevo hoya che, tema utsAhanA vegathI azakya anuSThAnanuM sevana kiMcita kALa thAya, topaNa pAchaLathI pramAdamAM nAkhIne ghaNuM ahita kare tevuM che, mATe yogya nathI. tethI mokSanA arthI sAdhue je anuSThAna sevIne pote nirjarA karI zake ane aMtaraMga rIte saMveganA bhAvanI vRddhi karI zake, tevA zakya anuSThAnamAM prayatna karavo joIe. ll113 avataraNikA : pUrvagAthAmAM sthApana karyuM ke je sAdhu azakya anuSThAna kare che te pAchaLathI pramAdamAM paDe che, mATe tenI kriyA prazaMsanIya nathI. A kathanane daDha karavA mATe kahe che - gAthA : davvAinANaniuNaM, avamanto guruM asakkacAri jo / sivabhUivva kuNaMto, hiMDai saMsArarannaMmi // 14 // dravyAdijJAnanipuNamavamanyamAno gurumazakyacAri yaH / zivabhUtiriva kurvan hiNDati saMsArAraNye // 114 // gAthArtha : dravyAdi jJAnamAM nipuNa evA gurunI avajJA karatA, (ane) azakyacArIne karatA azakyacArI anuSThAnane karatA, je sAdhu che te sAdhu zivabhUtinI jema saMsAraaraNyamAM bhaTake che. ll114nA bhAvArtha - zakti karatA vadhu uparanI bhUmikAnA anuSThAnane svIkAravAthI thatA anarthamAM zivabhUtinuM daSTAMtA dravya, kSetra, kALa ane bhAva pramANe kyA ziSya karyuM anuSThAna karavuM ucita che te gItArtha sAdhu jANe che, ane te gItArthanA vacana anusAra ucita anuSThAnanuM sevana jo ziSya kare to te anuSThAna apramAdabhAvathI thAya ane ziSyane ghaNI nirjarA thAya. paraMtu je sAdhumAM vakratA che te dravyAdikanA jANakAra evA gItArthagurunI avajJA karIne, potAnI zaktino vicAra karyA vagara rAbhasika vRttithI "je anuSThAna sarvazreSTha hoya te mAre karavuM che" tevo vicAra karIne potAnI zaktithI uparanI bhUmikAnA anuSThAnane svIkAre, to te sAdhu zivabhUtinI jema saMsAraaTavImAM bhaTake che. zivabhUtino te prasaMga A pramANe che
Page #190
--------------------------------------------------------------------------
________________ catilakSaNasamuccaya prakraNa | gAthA : 114-115 163 rAjAe vahorAvela ratnakaMbala pratye zivabhUtine mamatA thavAthI te ratnakaMbalane sAcavIne rAkhatA hatA. gurue tenI A mamatAnA parivAra arthe temanI gerahAjarImAM ratnakaMbalanA TukaDA karIne paraThavI dIdhI, jenA kAraNe guru pratye cittamAM thayelA ISad dveSane kAraNe vAcanAmAM cAlatA jinakalpanA prasaMgamAM zivabhUtine jinakalpa pratyeno baddha Agraha pedA thayo. tethI teNe potAnA saMghayaNabaLano ane kALadoSathI potAnI kSINa thayelI zaktino paNa vicAra karyA vagara vastrano tyAga karIne jinakalpanI jema kaThora caryA sevavAno yatna karyo, paraMtu potAnI zaktithI uparanI bhUmikAnuM te anuSThAna hovAthI saMyamanA uparanA kaMDakomAM javAno yatna skUlanA pAmyo, ane bhagavAnanA vacanathI nirapekSa rahIne svamati pramANe karavAno abhiniveza thayo, jethI cAritrano nAza thayo ane mithyAtvanI paNa prApti thaI, jethI saMsAraparibhramaNarUpa phaLa prApta thayuM. mATe ArAdhaka sAdhue dravya, kSetra, kALa ane bhAva pramANe potAne mATe je ucita anuSThAna hoya teno gItArtha pAse nirNaya karIne temAM yatna karavo joIe, paraMtu uparanI bhUmikAnuM anuSThAna zreSTha che evo durAgraha rAkhIne gItArtha gurunI avajJA karIne potAnI mati pramANe anuSThAnamAM yatna karavo joIe nahIM. 114il. avataraNikA : gAthA-112mAM kahyuM ke sAdhu apramAdanI vRddhi mATe anubaMdhavALuM zakya anuSThAna kare che ane gAthA-113-114mAM kahyuM ke azakya AraMbhavALI kriyAthI anartha thAya che. tethI jijJAsA thAya ke zakya AraMbha zenA kAraNe thAya che? ane azakya AraMbha zenA kAraNe thAya che? te batAvavA mATe kahe che - gAthA : havai asakkAraMbho, attukkarisajaNaeNa kammeNaM / niuNeNa sANubaMdhaM, Najjai puNa esaNijjaM ca // 115 // bhavatyazakyArambha AtmotkarSajanakena karmaNA / nipuNena sAnubandhaM jJAyate punareSaNIyaM ca // 115 / / gAthArtha : AtmautkarSajanaka evAM karmo vaDe karIne azakya AraMbha thAya che. vaLI, nipuNa evA sAdhaka vaDe eSaNIya karavA yogya ane sAnubaMdha anuSThAna jaNAya che. II11pa bhAvArtha : sAmAnya rIte kAryano arthI jenAthI phaLa prApta thAya tevA anuSThAnamAM yatna kare, tema mokSano arthI je anuSThAna sevIne mokSane anukULa bhAva karI zake tevA anuSThAnamAM yatna kare e ucita gaNAya; paraMtu je sAdhu "huM kaMIka adhika karI zakuM chuM." evA mithyAbhimAnane vaza thaIne AtmAnA utkarSane karanAra evI mohanI pariNatine vaza thaIne, potAnI zaktino vicAra karyA vagara azakya anuSThAnano AraMbha kare che, te sAdhu te anuSThAna potAnI zaktine anurUpa nahi hovAthI te anuSThAnathI saMyamanA kaMDakonI vRddhine anukULa AtmabhAvone ullasita karI zakatA nathI, ane anuSThAnanuM sevana kaSTadAyI jaNAtAM
Page #191
--------------------------------------------------------------------------
________________ 164 ratilakSaNasamuccaya prakraNa / gAthA : 115-116 pramAdamAM paDe che, jenA kAraNe saMyamathI pAta thavAnI paNa saMbhAvanA che. AthI gAthA-113mAM kahyuM ke je sAdhu azakya anuSThAna kare che te pAchaLathI pracura pramAdamAM paDe che. mATe vicArake karmanA udayathI azakya anuSThAnamAM pravRtti thAya che ema jANIne azakya anuSThAnamAM yatna karavo joIe nahi. vaLI, je nipuNa vicAraka che te "AtmakalyANa mATe karyuM anuSThAna karavA yogya che arthAtuM kartavyarUpa che ane sAnubaMdha che", teno vicAra karIne zakya anuSThAnano AraMbha kare che. ahIM kartavyarUpa anuSThAna e che ke je potAnI bhUmikA pramANe zakya hoya, mokSanuM kAraNa hoya ane baLavAna yogono vyAghAta karanAra na hoya. jema upavAsaAdi tapa baLavAna evA svAdhyAya Adi yogano vyAghAta karanAra na hoya to kartavya bane. vaLI, sAnubaMdha anuSThAna e che ke utsAhamAM AvIne anuSThAna zarU karyA pachI zArIrika Adi kSINatA na thAya to uttarakALamAM paNa saMyamayogonI zakti kSINa na thAya ane saMyamanI hAni na thAya. jema koI jIva utsAhamAM AvIne potAnI zakti anusAra tapa karato hoya ane svAdhyAya Adino tatkAla vyAghAta paNa thato na hoya, Ama chatAM jo te tapathI zarIramAM kSINatA Ave ane uttaramAM zArIrika kSINatAnA kAraNe svAdhyAya skUlanA pAme ane saMveganI vRddhi thatI aTake, to te anuSThAna sAnubaMdha anuSThAna kahevAya nahi; paraMtu sAnubaMdha anuSThAna tene kahevAya jethI svAdhyAya-saMvega vRddhi pAme ane je adhika adhika nirlepatAnuM kAraNa hoya. nipuNaprajJAvALA jIvo pote je dharmaanuSThAna sevavA icchatA hoya te anuSThAna potAnI bhUmikA pramANe kartavya che ke nahi ane pote te dharmaanuSThAna sAnubaMdha karI zakaze ke nahi tevo nirNaya prathama kare che, ane gItArthaguru pAsethI paNa te ucita che ke nahIM tenuM jJAna karIne temanA vacana anusAra te anuSThAnamAM pravRtti kare che, jethI te anuSThAna ekAMta kalyANanuM kAraNa bane che. I11pA avataraNikA : pUrvagAthAmAM kahyuM ke karmanA doSathI jIva azakya anuSThAnano AraMbha kare che. have AtmakalyANanA mArgamAM zakya anuSThAnano AraMbha bahuphaLavALo che, te batAvavA mATe kahe che - gAthA : saMghayaNAdaNurUve, sakkAraMbhe a sAhae bahuaM / caraNaM nivaDai na puNo, asaMjame teNimo garuo // 116 // saMhananAdyanurUpe, zakyArambhe ca sAdhayati bahukam / caraNaM nipatati na punarasaMyame tenAyaM gurukaH // 116 / / gAthArtha : ane saMghayaNa Adine anurUpa zakya AraMbha hote chate sAdhu ghaNuM cAritra sAdhe che, vaLI, asaMcamamAM paDatA nathI, te kAraNathI zakya AraMbha guruka che mahAphaLavALo che. II11brA.
Page #192
--------------------------------------------------------------------------
________________ yatilakSaNasamuccaya praNa / gAthA : 116-117 165 bhAvArtha :- zakya anuSThAnanA AraMbhathI lAbha : je sAdhu potAnA saMghayaNa AdinuM samyapha paryAlocana karIne anuSThAna svIkAre ane apramAdabhAvathI yatna kare to ghaNA saMyamanI vRddhine prApta karI zake che, ane tenA badale potAnI zakti ke saMghayaNano vicAra karyA vagara uparanI bhUmikAnuM anuSThAna svIkAre ane tatkAla apramAdabhAvathI yatna paNa kare topaNa zaktino abhAva hovAne kAraNe asaMyamamAM paDe che. tethI ArAdhaka sAdhu mATe zakya AraMbha mahAphaLavALuM che. ll11dI avataraNikA : pUrvagAthAmAM kahyuM ke je sAdhu saMghayaNa Adine anurUpa zakya AraMbha kare che te ghaNuM saMyama sAdhI zake che. tyAM jijJAsA thAya ke saMghayaNa AdinuM AlaMbana kone hitakArI bane? ane kone ahitakArI bane? tethI kahe che - gAthA : saMghayaNAIAlaMbaNaM tu siDhilANa jaM caraNaghAI / sakkAraMbhANa tayaM, tavvuddhikaraM jao bhaNiyaM // 117 // saMhananAdyAlambanaM tu zithilAnAM yaccaraNaghAti / zakyArambhANAM tattadvRddhikaraM yato bhaNitam // 117 / / gAthArtha : zithila pariNAmavALA sAdhuonuM je saMghayaNa AdinuM AlaMbana caraNaghAtI cheHcaritrano nAza karanAra che, te saMghayaNaAdinuM AlaMbana, zakya AraMbha karanArA sAdhuonuM tenI=saMyamanI, vRddhine karanAruM che; je kAraNathI kahevAyuM che. I11oll bhAvArtha :- zithilAcArIne nabaLA saMghayaNa AdinuM AlaMbana saMyamapAtanuM kAraNa ? je jIvo saMyama grahaNa karyA pachI saMyamanI kriyAothI saMveganI pariNatine ullasita karI zakatA nathI, temane te kriyAo dvArA saMyamanA sukhanuM AsvAdana thatuM nathI; ane dareka jIva sukhano arthI to che. tethI je sAdhuone saMveganuM sukha prApta thatuM nathI, te sAdhuomAMthI keTalAka sAdhuo prAyaH zAtAnA sukhanA arthI bane che ane kaSTamaya saMyamanI kriyAmAM zithila pariNAmavALA bane che. tethI teo vartamAnanuM nabaLuM saMghayaNa ane viSama dezakALa AdinA nabaLA AlaMbanane grahaNa karI potAnA zarIrane anukULa rahe te rIte potAnI zithila pravRttine poSe che. AvA zithila AcAravALA sAdhuonuM saMghayaNa AdinuM AlaMbana cAritrano nAza karanAra bane che; ane jeo saMsArathI atyaMta bhaya pAmelA che ane labdhalakSyavALA che, teo kayA anuSThAnathI potAnuM lakSya pote prApta karI zakaze teno vicAra karIne zakya anuSThAnano AraMbha kare che, paNa azakya anuSThAnano AraMbha karatA nathI. vaLI, teo potAnuM saMghayaNa kevuM che, dezakALa kevA che te sarvano vicAra karIne potAnAthI zakya hoya tevA anuSThAnano AraMbha kare che. tevA
Page #193
--------------------------------------------------------------------------
________________ 166 yatilakSaNasamuccaya praNa / gAthA : 118 vivekI sAdhuo je saMghayaNa AdinuM AlaMbana le che, te teonI cAritravRddhinuM kAraNa bane che, je kAraNathI upadezamALAmAM kahevAyuM che je AgaLanI gAthAmAM graMthakAra batAve che. 117NA avataraNikA : pUrvagAthAmAM kahyuM ke zithilAcArIne saMghayaNa AdinuM AlaMbana cAritranA ghAtane karanAruM che. temAM sAkSIrUpe upadezamALAnI gAthA batAve che gAthA : - saMghayaNakAlabaladUsamArayAlaMbaNAi ghittUNaM / savvaM ciya NiyamadhuraM, NirujjamA u pamuccaMti // 118 // saMhananakAlabaladUSamArakAlambanAni gRhItvA / sarvAmeva niyamadhurAM nirudyamAstu pramuJcanti // 118 // gAthArtha : saMghayaNanuM AlaMbana, kALanuM AlaMbana, baLanuM AlaMbana, duSamaArAnuM AlaMbana grahaNa karIne nirudhamavALA sAdhuo vaLI, sarva ja niyamadhurAne=saMyamadhurAne mUke che. 118 // TIkA H 'saMcayaLa0' hA, saMhanana-jAta-vA-tumArA'ttamnanAni gRhItvA, yavuta midya kriyate ! nAsti zArIrI zaktiriti saMhananAlambanaM, nAyaM kAlo durbhikSatvAnnAsti balaM mAnasaM dhRtirahitatvAt tathA duSSamA varttate, kliSTA ceyamAkhyAtA bhagavatA prAgeva, tathA kiM kurmo rogAkrAntA vayam, evambhUtAnyAlambanAnyalIkAvaSTambhAnyAdAya kiM ? sarvAmeva kartuM zakyAmapi niyamadhurAM = saMyamabhArodvahanalakSaNAM nirudyamAt=zaithilyAt prakarSeNa muJcanti = pramuJcantIti // 293 // ( upadeza - mAtA) * prastuta gAthAmAM zithilAcArI sAdhu saMghayaNa AdinA AlaMbanathI saMyamanI dhurAne mUke che teTaluM ja kathana karyuM che. Ama chatAM pUrvagAthAmAM kahela ke zithilAcArIone saMghayaNa AdinuM AlaMbana cAritranuM nAzaka che, ane zakya AraMbhakane saMghayaNa AdinuM AlaMbana cAritranI vRddhine karanAruM che. tethI te padArthane spaSTa karavA mATe bhAvArthamAM zithilAcArI ane zakyaAraMbhaka bannenuM yojana karela che. bhAvArtha : je sAdhuo yogamArgamAM zithila pariNAmavALA che, teo vicAre che ke vartamAnamAM saMghayaNa nabaLuM che tethI potAnI zArIrika zakti nathI. Ama vicArI chatI zaktie nabaLA saMghayaNanuM avalaMbana laIne jeo zakti anusAra paNa saMyamamAM udyama karatA nathI, paraMtu ucita saMyamakriyAmAM pramAdano Azraya kare che, temanuM saMyama nAza pAme che. tene badale je sAdhuo zakya AraMbha karanArA che, teo A ja
Page #194
--------------------------------------------------------------------------
________________ catilakSaNasamuccaya prakraNa | gAthA : 118 167 saMghayaNanuM AlaMbana laIne potAnI zArIrika zaktine anurUpa ucita anuSThAnamAM yatna kare che, temanA saMyamanI vRddhi thAya che. vaLI, keTalAka sAdhuo zithila pariNAmavALA hovAne kAraNe vicAre che ke A durbhikALa che mATe bhagavAne apavAdathI doSita AhAraAdinI anujJA ApelI che. A prakAranuM AlaMbana laIne nirdoSa bhikSAno udyama karatA nathI, tethI saMyamano nAza kare che. tene badale je sAdhuo zakya AraMbha karanArA che teo kALa durmikSa hoya to vicAre ke jyAM sudhI saMyamamAM udyamanI zithilatA na thatI hoya tyAM sudhI bhagavAne nirdoSa AhAraAdinI gaveSaNA mATe AjJA karI che. tethI "bhikSA maLaze to saMyamanI vRddhi thaze ane nahi maLe to tapanI vRddhi thaze", e prakAre AtmAne bhAvita karIne samatAnI vRddhimAM udyama kare che. Ama chatAM bhikSA na maLe ane tapanI vRddhimAM yatna karavAthI saMyamayogamAM yatna sidAto jaNAya tyAre bhagavAnanI AjJA vicArI saMyamayogamAM daDha yatnanA arthI evA sAdhu doSita AhAra paNa yatanApUrvaka prahaNa kare che. A prakAre bhagavAnanA vacananuM avalaMbana laIne yatanApUrvaka doSita AhAra grahaNa kare tevA sAdhuone kALanuM AlaMbana paNa saMyamavRddhinuM kAraNa bane che. vaLI, "prAyaH karIne pAMcamA ArAnA sAdhuomAM mAnasavRtibaLa ochuM hoya che, tethI pUrvanA mahAtmAonI jema abhigraha Adi karI zakatA nathI" e prakAre zAstravacana che. A zAstravacananuM avalaMbana laIne saMyamamAM zithila pariNAmavALA sAdhu potAnI zArIrika zakti anusAra zakya abhigraha grahaNa karavAmAM paNa yatna karatA nathI, ane zakti hovA chatAM zAtAnA arthI banIne abhigrahanI upekSA kare che ane potAnA saMyamanA pariNAmano nAza kare che. tene badale je sAdhu zakya AraMbha karanArA che teo A zAstravacananuM avalaMbana laIne vicAre che ke pAMcamA ArAnA jIvomAM dhRtibaLa ochuM che mATe mArA tibaLano nAza na thAya evuM zakya anuSThAna mAre karavuM joIe. ema vicArIne potAnI zaktine gopavyA vinA zakya anuSThAnamAM dhRtine phorave che, jethI vartamAnamAM alpa dhRti hovA chatAM zakti anusAra te dhRtinA baLathI ja saMyamanI vRddhi kare che. vaLI, keTalAka zithilAcAravALA sAdhuo vicAre ke vartamAnamAM duSama Aro che ane bhagavAne A kALane kliSTa kALa kahyo che ane ame paNa rogathI AkrAnta chIe, ema vicArIne potAnI zakti samabhAvanI vRddhimAM phoravavAne badale kliSTa kALanuM avalaMbana laIne saMyamanI ucita kriyAomAM prasAda kare che, ane potAnI zarIra AdinI zakti hovA chatAM saMyamanA bhArane vahana karatA nathI, teo saMyamano nAza kare che. tene badale je sAdhuo zakya AraMbha karanArA che teo zAstravacananuM avalaMbana laIne vicAre che ke A duSama Aro che tethI saMyama mATe ghaNA viparIta saMyogo prApta thAya che, mATe tevA saMyogomAM paNa huM zaktine gopavyA vinA ucita yatna karuM. tema vicArIne potAnuM zarIra rogathI AkrAnta hoya topaNa zaktine gopavyA vinA zakti anusAra zakya anuSThAna karIne potAnA saMyamasthAnanI vRddhi thAya te rIte apramAdabhAva kare che, jethI roganA kAraNe paNa temanA saMyamamAM hAni thatI nathI. ./118
Page #195
--------------------------------------------------------------------------
________________ 168 yatilakSaNa samuccaya prakraNa | gAthA : 119 avataraNikA : buddhimatA punaretadAlocya yad vidheyaM tadAha - avataraNikArya : saMyama grahaNa karyA pachI saMyamanI vRddhino ucita upAya vicArI zake te buddhimAna kahevAya, ane tevA buddhimAna sAdhue vartamAnamAM saMghayaNa Adino hAsa joIne, saMghayaNa Adi AlaMbananuM Alocana karIne zuM karavuM joIe? ke jethI saMyamano nAza na thAya, te batAvavA mATe kahe che - gAthA : kAlassa ya parihANI, saMjamajuggAi natthi khittAI / jayaNAi vaTTiavvaM, Na u jayaNA bhaMjae aMgaM // 119 // (iti zakyAnuSThAnArambhasvarUpaM paJcamaM lakSaNam / ) kAlasya ca parihANiH saMyamayogyAni na santi kSetrANi / yatanayA vartitavyaM na hu yatanA bhanaktyaGgam // 119 // gAthArtha : ane kALanI parihANI che, saMyamayogya kSetro nathI, catanA vaDe vartavuM joIe, yatanA saMyamarUpI zarIrano nAza karatI nathI. 119 TIkA : 'kAlassa ya' gAhA, kAlasya vartamAnarUpasya parihANiAsaH, cazabdAt taddhAsena dravya-kSetrabhAvAnAmapi, ata evAha-saMyamayogyAni na santyadhunA kSetrANi, ato yatanayA AgamoktaguNadoSAzrayaNaparihAralakSaNayA vartitavyaM yApanIyam / yato na hunaiva yatanA kriyamANA bhanakti vinAzayatyaGgaM prakramAt saMyamazarIramiti // 294 // (upadezamAlA) bhAvArtha : je sAdhu saMsArathI bhaya pAmelA che ane saMsArathI chUTavAnA ucita upAyone zAstra anusAra vicAre che, tevA sAdhue vartamAnamAM viSama saMyogomAM zuM karavuM joIe? ke jethI cAritrarUpI saMyamano nAza na thAya, ane teno yogamArga akhkhalita rIte mokSamArgamAM pravarte, te mATe prastuta gAthAmAM graMthakAra kahe che vartamAnamAM dravya-kSetra-kALa ane bhAva cArenI hAni che arthAta saMyamano anukULa evAM dravyo durlabha che, saMyamanI vRddhimAM sahAyaka thAya evuM kSetra nathI, kALa paNa evo che ke je kALamAM atizaya jJAnI ke viziSTa kRtadharanI prApti thAya nahi. AthI saMyamanI vRddhi karavI atiduSkara che. vaLI, jIvanA pariNAmo paNa pUrvanA RSio jevA nathI; kema ke pUrvanA RSio saMyama grahaNa karyA pachI AkhI jiMdagI niraticAra cAritranuM vahana karanArA hatA, jyAre atyAre yatanA karanArA sAdhuo paNa tevA uttama bhAvovALA nathI, ke yathocita yatna karI zake. A rIte dravya, kSetra, kALa ane bhAva cAreyanI vartamAnamAM hAni varte che.
Page #196
--------------------------------------------------------------------------
________________ catilakSaNasamuccaya prakraNa / gAthAH 119-120 169 Ama chatAM je sAdhuo AgamamAM kahelA guNonuM AzramaNa kare che ane doSanA parivAra mATe yatna kare che, teonuM saMyamarUpI zarIra surakSita rahe che. 119 catinuM chaThuM lakSaNa - "guru guNano anurAga avataraNikA : gAthA-3 ane 4mAM yatinAM sAta lakSaNo batAvela, temAMthI pAMca lakSaNonuM varNana atyAra sudhI karyuM. have yatinuM chaThuM lakSaNa "guru guNanA anurAga"nuM varNana kare che - gAthA : jAyai guNesu rAgo, paDhamaM saMpattadaMsaNasseva / kiM puNa saMjamaguNao, ahie tA taMmi vattavvaM // 120 // jAyate guNeSu rAgaH prathamaM samprAptadarzanasyaiva / kiM punaH saMyamaguNato'dhike tasmAttasminvatitavyam // 120 // gAthArtha : saMgrAma darzanavALAne ja guNomAM rAga prathama thAya che. saMcamaguNathI adhika evA sAdhumAM vaLI, zuM kahevuM ? arthAt temanAmAM guNano rAga hoya ja. te kAraNathI sAdhumAM guNano rAga hoya ja te kAraNathI, sAdhue temAMeguNarAgamAM vartavuM joIe yatna karavo joIe. II120nA bhAvArtha : jIva samyagdarzana pAme che tyAre guNa tene tattvarUpe dekhAya che ane pUrNa guNasvarUpa mokSa tene sArabhUta lAge che. tethI mokSanA upAyabhUta koIpaNa guNa koIpaNa jIvamAM dekhAya to tenA pratye tene bahumAna thAya che. samyagdarzananI prApti pUrvenA jIvo yogamArgamAM AvelA hoya topaNa spaSTa tattvane joI zakatA nathI, tethI teono guNarAga nahivat jevo hoya che, jyAre samyagdaSTi to mokSane anukULa guNone ja sArarUpe joI zake che, tethI tene guNo pratye atyaMta rAga pragaTe che. Avo atyaMta rAga samyagdarzana prApta thAya tyAre ja prathama thAya che, paraMtu samyaktvanI prApti pUrve Avo atyaMta rAga thato nathI. te batAvavA mATe kahyuM ke saMprApta samyagdarzanavALAne ja guNomAM rAga prathama thAya che, kema ke samyagdarzana prApta thayA pachI ja guNonI sAcI pichAna thAya che. tyArapachI dezaviratidhara, sarvaviratidhara Adine guNo pratye adhika adhika rAga hoya che; kema ke samyagdaSTine to aviratino udaya hovAthI guNonA pakSapAtamAtrarUpa rAga hoya che, jyAre dezaviratidhara, sarvaviratidharane to uttara uttaranI guNaniSpattinI bhUmikAmAM yatna karAve tevo guNono rAga che. tethI kahyuM ke "saMyamaguNathI adhika evA cAritrImAM to nakkI guNano rAga hoya ja." tethI saMyama grahaNa karela che tevA sAdhue to satata guNarAgamAM ja yatna karavo joIe arthAta pUrvanA mahApuruSoe je rIte guNavRddhi karI, tenuM vAraMvAra smaraNa karIne upara uparanA saMyamanA kaMDakonI prApti thAya te rIte guNanA rAgamAM yatna karavo joIe. 120
Page #197
--------------------------------------------------------------------------
________________ 170 catilakSaNasamuccaya prakraNa | gAthA : 121-122 avataraNikA : pUrvagAthAmAM kahyuM ke samyagdaSTi karatAM saMyamaguNathI adhika evA sAdhumAM nakkI guNano rAga hoya. tethI have susAdhu kaI rIte guNarAgamAM yatna kare che, te batAve che - gAthA : guNavuDDIi paraggaya-guNaratto guNalavaM pi saMsei / taM ceva puro kAuM, taggayadosaM uvehei // 121 // guNavRddhyai paragataguNarakto guNalavamapi zaMsati / tameva puraskRtya tadgatadoSamupekSate // 121 // gAthArtha : paragata guNomAM rakta evA sAdhu, guNavRddhi mATe guNalavanI paNa alpaguNanI paNa prazaMsA kare che, tene ja guNalavane ja AgaLa karIne, targata doSanI guNavattAnamAM rahelA doSanI, upekSA kare che. ll121aaaa bhAvArtha : bhAvathI saMyamavALA sAdhune mokSa pratye atyaMta pakSapAta hoya che ane tenA kAraNe mokSanA upAyabhUta guNo pratye atyaMta pakSapAta hoya che. AvA sAdhu zaktinA prakarSathI guNomAM yatna kare che, topaNa eTalAmAtrathI temane saMtoSa thato nathI. tethI paragata koIpaNa mokSane anukULa guNo dekhAya to potAnAmAM te guNo AvirbhAva pAme, ane te guNonI potAnAmAM vRddhi thAya te mATe paranA guNalavanI paNa anumodanA kare che, kema ke guNonI anumodanAnA kALamAM vartatA guNonA pakSapAtanA bhAvanA kAraNe guNavRddhimAM pratibaMdhaka evAM potAnAM karmonI nirjarA thAya che, je guNavRddhinuM kAraNa bane che. AthI AvA sAdhu paramAM rahelA nAnA paNa guNane AgaLa karIne tenAmAM rahelA doSonI upekSA kare che. Azaya e che ke sAmAnyathI jIvano svabhAva ja evo che ke paragata doSo joIne tenA pratye dveSa thAya, paraMtu paragata doSo joIne te jIva pratye dveSa thAya to tevA doSo janmAMtaramAM potAne prApta thAya che, ane paragata guNone joIne tenA pratye rAga thAya to janmAMtaramAM tevA guNonI prApti potAne thAya che. tethI mokSanA arthI sAdhue paramAM alpa paNa guNa dekhAya to tene ja AgaLa karIne tenI prazaMsA karavI joIe, ane guNavAnamAM rahelA doSonI upekSA karavI joIe. |12|| avataraNikA : pUrvagAthAmAM kahyuM ke paragata doSanI upekSA karIne guNavRddhi mATe sAdhu paramAM rahelA nAnA guNanI paNa prazaMsA kare che. temAM vIrabhagavAnanuM dRSTAMta batAve che -
Page #198
--------------------------------------------------------------------------
________________ yAtalakSaNasamuccaya prakraNa | gAthA : 12-123 171 gAthA : jaha aimuttayamuNiNo, purokayaM AgamesibhaddattaM / therANa puro na puNo, vayakhaliaM vIraNAheNaM // 122 // yathA atimuktakamuneH puraskRtaM AgamiSyadbhadratvam / sthavirANAM puro na punavrataskhalitaM vIranAthena // 122 // gAthArtha : je pramANe vIrabhagavAna vaDe vironI AgaLa aImuttAmuninuM bhAvikabhadrapaNuM AgaLa karAyuM paraMtu vratakhalitapaNuM nahi vratano aticAra nahi. I12aa * vayati' zabda bhAva arthamAM che. tethI "vratAtmitatva' artha karavAno che. * vayavRtti' mAM "Itiga' zabda napuMsakaliMga aparAdhanA arthamAM che, tethI vayani no artha vratano aticAra thAya che. bhAvArtha : aImuttAmunie nAnI uMmaramAM saMyama grahaNa karela. eka vakhata varSAkALamAM pANIthI bharAyelA khAbociyAmAM potAnI samAna vayavALA chokarAone kAgaLanI nAva tarAvatA joIne potAnI pAse rahelA pAtarAne nAvanI jema tarAvavA lAgyA, ane nAva tarAvatA te aImuttAmuni gautamasvAmIne joIne lajjA pAmyA. tyArabAda lajjA pAmela evA te aImuttAmuni bhagavAnanA samovasaraNamAM bhagavAnanI sanmukha "IriyAvahI sUtra'no pATha karatAM kevaLajJAnane pAmyA. A pramANe aImuttAmuninI kathA bharosaravRttimAM che. vaLI, "upadezarahasya'mAM pU. upAdhyAyajI mahArAja sAhebe kahyuM che ke "aImuttAmunine pANImAM pAtarAne nAvanI jema tarAvatA joIne sthaviroe vicAra karyo ke A bALaka saMyamane yogya nathI." ane sthaviro vIrabhagavAna pAse Ave che tyAre virabhagavAna sthavirone kahe che ke "A bALakanuM najIkamAM kalyANa thavAnuM che mATe teno anAdara karazo nahi, paNa tenuM mahAnidhAnanI jema pAlana karajo." tethI jema vIrabhagavAne aImuttAmunimAM rahelA vratanI skUlanAnI upekSA karIne temanAmAM rahelI bhAvibhadrakatAne AgaLa karIne temanI prazaMsA karI, tema guNanA rAgI sAdhu paragata doSanI upekSA karIne paramAM rahela guNanI prazaMsA kare che, ema pUrvagAthA sAthe saMbaMdha che. II12rA avataraNikA : gAthA-121mAM kahyuM ke sAdhu guNavRddhi mATe paragata doSanI upekSA karIne paramAM rahelA guNalavanI paNa prazaMsA kare che, ane tenI puSTi virabhagavAnanA daSTAMtathI gAthA-122mAM karI. have te kathanane atideDha karavA mATe pAsatthA AdimAM rahelA guNalezane AzrayIne apavAdathI vaMdananI vidhi che te batAve che -
Page #199
--------------------------------------------------------------------------
________________ 172 yatilakSaNasamuccaya praNa / gAthA : 123-124 gAthA : to cciya kiikamme, ahigiccAlaMbaNaM suabbhudayaM / guNaso vi ahigao, jaM bhaNiyaM kappabhAsaMmi // 123 // etasmAdeva kRtikarmAdhikRtyAlambanaM svabhyudayam / guNalezopyadhigato, yad bhaNitaM kalpabhASye // 123 // gAthArtha H A ja kAraNathI=guNavRddhi mATe sAdhu paragata doSanI upekSA karIne paragata guNalavanI prazaMsA kare che A ja kAraNathI, kRtikarmane AzrayIne=sAdhunI vaMdanakriyAne AzrayIne, suabhyudayavALuM AlaMbana guNaleza paNa svIkArAyuM che, je kAraNathI 'kalpabhASya'mAM kahevAyuM che. ||123|| * ahIM suabhyudayano samAsa 'suMdara abhyudaya che jenAthI te suabhyudaya' ema karIne AlaMbananuM vizeSaNa grahaNa karavuM. bhAvArtha : gAthA-121mAM kahyuM ke sAdhumAM rahelo guNano anurAga, tene koIpaNa jIvamAM mokSamArgane anukULa guNaleza dekhAya to tenAmAM rahelA doSonI upekSA karIne te alpaguNanI paNa prazaMsA karAve che. A ja kAraNathI zAstramAM kRtikarmane AzrayIne apavAda batAvelo che. te A rIte saMyamI sAdhumAM sAdhunA guNo dekhAya tyAre tene utsargathI vaMdana karavAnI vidhi che. Ama chatAM koI sAdhumAM pramAdaAdi doSa vartatA hoya, tethI tenAmAM saMyamano pariNAma nathI tema nakkI thAya topaNa, te sAdhumAM mokSamArgane anukULa je kAMI thoDA guNo dekhAya, te guNonuM AlaMbana levuM te potAnA mATe suabhyudayanuM kAraNa che. tethI zAstrakAre te pramAdI sAdhumAM rahelo guNaleza paNa apavAdathI vaMdana yogya svIkArela che arthAt te pramAdI sAdhumAM mokSamArgane anukULa rahelA koIpaNa guNane sAme rAkhIne vaMdana karavAmAM Ave to vaMdana karanArane mATe te guNonuM AlaMbana abhyudayanuM kAraNa che arthAt potAnAmAM guNavRddhinuM kAraNa che. 123 // avataraNikA : pUrvagAthAmAM kahyuM ke je kAraNathI 'kalpabhASya'mAM kahyuM che. tethI kalpabhASyanI gAthA kahe che gAthA : daMsaNanANacaritaM tavaviNayaM jattha jattiaM pAse / jiNapannattaM bhattI, pUae taM tahiM bhAvaM // 124 // darzanajJAnacAritraM tapo vinayaM yatra yAvatpazyet / jinaprajJaptaM bhaktyA pUjayettaM tatra bhAvam // 124 //
Page #200
--------------------------------------------------------------------------
________________ catilakSaNasamuccaya prakraNa | gAthA : 124 173 gAthArtha : je pAsatthA AdimAM jeTaluM darzana, jJAna, cAritra, tapa ane vinaya dekhAya temAMete pAsatthA AdimAM, jinaprajJama evA te bhAvane bhaktithI pUje arthAt vaMdana kare. II124ll TIkA : darzanaM ca-niHzaGkitAdiguNopetaM samyaktvaM, jJAnaM ca-AcArAdi zrutaM, cAritraM ca-mUlottaraguNAnupAlanAtmakaM, darzana-jJAna-cAritram, dvandvaikavadbhAvaH / evaM tapazca-anazanAdi, vinayazcaabhyutthAnAdiH, tapo-vinayam / etad darzanAdi 'yatra' pArzvasthAdau puruSe 'yAvad' yatparimANaM svalpaM bahu vA jAnIyAt tatra tameva bhAvaM jinaprajJaptaM svacetasi vyavasthApya tAvatyaiva 'bhaktyA' kRtikrmaadilkSa yA pUgat 4parA (.. mAthA 4153). TIkArya : varNana -niHzaMkatAAdi guNathI yukta samyakatva, jJAna ca=AcArAdi dhRtarUpa jJAna ane rAtre =mUla-uttaraguNanA anupAlanarUpa cAritra, ane mULa gAthAmAM dvandrasamAsa hovAne kAraNe ekavad bhAva che, tethI darzana-jJAna-cAritrano ekavacanamAM prayoga che; e rIte=jema darzana, jJAna, cAritramAM ekavad bhAva che tethI ekavacanamAM prayoga che e rIte, anazanaAdi rUpa tapa ane abhyatthAnaAdirUpa vinaya arthAt guNavAna pratye abhutthAnaAdi kriyArUpa vinaya ane A banneno tapa ane vinaya banneno dvandra samAsa hovAthI "tapo-vinayam' ekavacanano prayoga che; A darzana Adi je pAsatyAdi puruSamAM jeTalA parimANavALuM arthAt svalpa ke ghaNuM jaNAya, temAM=ne pAsatthAmAM, te ja jinaprajJatabhAvane svacittamAM sthApana karIne teTalI ja kRtikamaMdirUpa bhaktithI pUjA karavI joIe. * "pAsasthAgari' mAM "mAHi' zabdathI avasatra vagerenuM grahaNa karavuM. * "timavitakSAyA' mAM "gAdri' zabdathI vasati ApavI vagerenuM grahaNa karavuM. bhAvArtha - pAsatthA Adi sAdhumAM rahelA alpaguNane AzrayIne vaMdanAdi viSayaka ucita AcaraNA: gAthA-121mAM graMthakAre kahela ke susAdhu koIpaNa jIvamAM thoDo paNa guNa dekhAya to te jIvamAM rahelA doSonI upekSA karIne tenAmAM rahelA guNane AgaLa karIne tenI prazaMsA kare che. A kAraNathI vaMdanane AzrayIne paNa guNalezane zAstrakAroe svIkAryuM che, e vAta gAthA-123mAM batAvI. ahIM tene puSTa karavA mATe kalpabhASyanI sAkSI ApI che. kalpabhASyanI gAthAno artha e che ke koI sAdhu saMyama grahaNa karyA pachI pAsatthA Adi bhAvomAM vartatA hoya, Ama chatAM tenA haiyAmAM bhagavAnanA vacananI sthira zraddhA hoya to temanAmAM samyagdarzana guNa che, ane AcArAMga Adi zAstro bhaNelo hoya to samyajJAna paNa che, ane mULa-uttaraguNonuM jeTalA aMzamAM pAlana karatA hoya teTalA aMzamAM tenAmAM cAritra paNa che. vaLI, bhagavAnanA vacana anusAra tapa ke vinaya karatA hoya to teTalA aMzamAM tenAmAM tapa ke vinayaguNa paNa che. A rIte darzana Adi guNomAMthI je koIpaNa guNo alpa ke adhika pramANamAM tenAmAM hoya, te guNone liMga dvArA jANIne tene buddhimAM upasthita karIne teTalI ja vizeSa bhaktithI
Page #201
--------------------------------------------------------------------------
________________ 174 catilakSaNasamuccaya praNa / gAthA : 124-125 pAsatthA Adine vaMdana karavuM joIe; kema ke kALa viSama che ane mokSane anukULa bhAvo ghaNA durlabha che. tethI koIpaNa jIvamAM thoDo paNa mokSamArgane anukULa guNa dekhAya to guNanA pakSapAtI jIvane tenA pratye avazya bhakti thAya, ane tema karavAthI bhagavAnanI AjJAnuM pAlana thAya. ahIM vizeSa e che ke cAritranA pariNAmathI yukta sAdhu utsargathI vaMdanIya che, anya nahi; topaNa dezapAsasthAne vaMdana apavAdathI bhagavAne kahela che. tethI jo dezapAsatthA Adine vaMdana karavAmAM na Ave to bhagavAnanI AjJAnuM ullaMghana thAya. vaLI, koI sAdhu sarvathA guNathI rahita hoya arthAt sarvapAsatthA hoya to temane utsargathI ke apavAdathI vaMdana karavAnuM nathI; Ama chatAM jyAre tenAthI koIka anartha thavAnI saMbhAvanA hoya tyAre temane paNa apavAdathI vaMdana karavAnI vidhi che, paraMtu te sAdhu vaMdanIya che tevI buddhithI vaMdana karavAnuM nathI, ane te vaMdana paMcakahAninA kramathI karavAnuM che. vaLI kalpabhASyamAM batAvela apavAdika vaMdana jevuM A vaMdana nathI, phakta sarvapAsatyAdithI thatA anarthanA nivAraNa mATe A vaMdana che; jyAre kalpabhASyamAM batAvela apavAdika vaMdana kartavya che. tethI dezapAsatyAdimAM pUrNa guNo nahi hovA chatAM tenAmAM jeTalA guNo rahelA hoya tene sAme rAkhIne teTalA ja bahumAnathI vaMdana karavAnuM bhagavAne kahela che. ll124 avataraNikA - sAdhumAM guNano rAga hoya che tethI koI paNa jIvamAM mokSamArgane anukULa koIpaNa guNa dekhAya to avazya tenI prazaMsA kare te vAta pUrvagAthAmAM sthApana karI. tene daDha karavA mATe vIrabhagavAnanuM dRSTAMta batAve che - gAthA : paraguNasaMsA uciyA, anaNNasAhAraNattaNeNa tahA / jaha vihiA jiNavaiNA, guNanihiNA goamAINaM // 125 // paraguNazaMsA ucitA ananyAsAdhAraNatvena tathA / yathA vihitA jinapatinA guNanidhinA gautamAdInAm // 125 / / gAthArtha : je pramANe guNanidhi evA jinapati vaDe vIra bhagavAna vaDe, gautama AdinI prazaMsA karAI, te pramANe ananya evA asAdhAraNa guNa vaDe paraguNanI prazaMsA sAdhune ucita che. ll12pa bhAvArtha : bhagavAna vItarAga ane sarvajJa hatA, bhagavAnathI gautama Adi munio guNathI nyUna hatA, chatAM gautamaAdi sAdhuonI saMyamanI apramattatAnI prazaMsA je pramANe bhagavAna karatA hatA, te pramANe susAdhu paNa koI jIvamAM ananya evo asAdhAraNa guNa dekhAya to tenI prazaMsA kare te ucita che; paraMtu potAnI sAthe saMbaMdha sAro che ke potAnI bhakti kare che ke potAnI sArI bhakti karaze tevA AzayathI sAdhu
Page #202
--------------------------------------------------------------------------
________________ atilakSaNasamuccaya prakraNa | gAthA : 125-126 175 prazaMsA kare nahi. guNavAna sAdhumAM ke guNavAna zrAvakamAM rahelA asAdhAraNa guNo joIne koI sAdhune haiyAmAM Adara thAya ane tenA kAraNe tenI prazaMsA kare to potAnAmAM rahelo guNanA rAgarUpa guNa vRddhi pAme che. tethI sAdhue paragata guNonI prazaMsAmAM udyama karavo ucita che. 12pa avataraNikA : susAdhune paragata guNone grahaNa karavAno pariNAma ane svadoSone jovAno pariNAma kevo che te batAvavA mATe pUrvamAM susAdhune paragataguNo pratyeno prazaMsAno pariNAma kevo hoya ? te batAvyuM. have te batAvIne guNahIna pratye leza paNa pratibaMdha kema thato nathI? te gAthA-126 thI 128mAM batAve che - gAthA : paraguNagahaNAveso, bhAvacarittissa jaha bhave pavaro / dosalaveNa vi niae jahA guNe nigguNe guNai // 126 // paraguNagrahaNAvezo bhAvacaritriNo yathA bhavetpravaraH / / doSalavenApi nijakAn yathA guNAn nirguNAn guNayati // 126 / / gAthArtha : je kAraNathI bhAvacAritrIne pArakAnA guNa grahaNa karavAno Aveza pravara hoya che=prakRSTa hoya che, (ane) je kAraNathI doSalavathI paNa potAnA guNane nirguNa jANe che, (te kAraNathI zuM ? te AgaLanI gAthAmAM batAvaze). II12brA bhAvArtha :- paranA guNaviSayaka ane potAnA doSaviSayaka sAdhunI ucita AcaraNA : bhAvacAritrI mokSano arthI che ane mokSanA upAyabhUta guNo pratye tene baddha rAga che, tethI zaktinA prakarSathI guNavRddhi mATe yatna kare che. guNavRddhi mATe jema anuSThAna kAraNa che tema paragata rahelA guNono rAga paNa kAraNa che. tethI bhAvacAritrIne pArakAnA guNone grahaNa karavAno pariNAma prakarSavALo hoya che. vaLI, mokSanI prAptimAM doSo pratibaMdhaka che. AthI mokSanA arthI evA bhAvasAdhu potAnAmAM thoDAka paNa doSa dekhAya to potAnAmAM je anya guNo rahelA che tene paNa nirguNa jANe che arthAt te vicAre che ke potAno zAstraabhyAsa, mokSanI icchA Adi sarva guNo nirarthaka che; kema ke zAstrano abhyAsa doSa kADhavA mATe samartha che, chatAM te zAstraabhyAsathI mArAmAM rahelA doSo huM kADhI zakato nathI. tethI mAro zAstraabhyAsa nirarthaka che. vaLI, mArI mokSanI icchA paNa nirarthaka che; kema ke mokSanI icchA haMmezAM doSonA ucchedamAM yatna karAve che, jyAre mArAmAM haju doSo varte che, te batAve che ke mArAmAM mokSanI IcchA pAramArthika nathI. A rIte bhAvacAritrI potAnAmAM rahelA guNone paNa asAra gaNIne tene sArabhUta karavA mATe potAnAmAM vartatA alpadoSano paNa uccheda karavA mATe baLa saMcita kare che, ane tenA kAraNe bhAvacAritrIne guNahIna pratye pratibaMdha thato nathI, te vAta AgaLanI gAthAmAM batAvaze. 126ll
Page #203
--------------------------------------------------------------------------
________________ 176 yatilakSaNasamuccaya prakraNa | gAthA : 127 avataraNikA : bhAvacAritrI pArakA guNonA atyaMta pakSapAtavALA hoya che ane potAnA doSalavane paNa sahana karI zakatA nathI, tene kAraNe guNahIna evA svajanAdi pratye temane pratibaMdha thato nathI, kema ke guNahIna pratye pratibaMdha e doSarUpa che. je cAritrI potAnA doSane sahana karI zakatA na hoya ane je cAritrIne pArakAnA guNono pakSapAta hoya te kyAreya guNahIna pratye pratibaMdha na kare, te batAvavA arthe kahe che - gAthA : paDibaMdhassa na heU, NiyamA eyassa hoi guNahINo / sayaNo vA sIso vA, gaNivvao vA jao bhaNiaM // 127 // pratibandhasya na hetuniyamAdetasya bhavati guNahInaH / svajano vA ziSyo vA gaNiccako vA yato bhaNitam // 127 / / gAthArtha : Ane=bhAvacAritrIne vajana, ziSya ke eka gaNamAM rahelA guNahIna sAdhu pratibaMdhanA hetu niyamathI thatA nathI, je kAraNathI kahevAyuM che. I12ll bhAvArtha : pUrvagAthAmAM sthApana karyuM ke bhAvacAritrIne pArakAnA guNo pratye pakSapAta hoya che ane potAnA doSone sahana karI zakatA nathI. tethI saMyama grahaNa karyA pUrve koI potAnuM svajana hoya ane te guNahIna hoya to tenA pratye saMyama grahaNa karyA pachI temane rAga thato nathI; kema ke guNahIna pratye rAga karavo te doSarUpa che, ane jemane potAnA doSa sahana thatA na hoya ane guNano ja pakSapAta hoya tevA sAdhu guNahIna pratye rAga kevI rIte rAkhI zake ? jema guNahIna evA svajana pratye rAga na thAya tema potAno ziSya hoya ke eka gaNamAM rahela anya sAdhu hoya, paNa guNahIna hoya to tenA pratye paNa rAga thAya nahi. guNahIna evA svajanAdinA pratibaMdhanA abhAvanA kAraNe susAdhune teo pratye ke anya sAdhu pratye ucita pravRtti karavAmAM vyAghAta thato nathI. Azaya e che ke je sAdhune guNahIne evA svajanAdi pratye leza paNa pratibaMdha thAya to ucita pravRttino vyAghAta thaI zake. jema jamAlI pratyenA pratibaMdhanA kAraNe priyadarzanAne jamAlInAM mArgaviruddha vacano paNa mArgarUpe dekhAtAM hatAM, tema je sAdhune guNahIna evA svajanAdi pratye pratibaMdha hoya to temanI anucita pravRtti paNa ucitarUpa jaNAya. bhAvacAritrIne guNahIna evA svajanAdi pratye pratibaMdha hoto nathI, tethI teonA hita mATe teonI sAthe ucita pravRtti karI zake che, ane svajanAdinA pratibaMdhanA abhAvane kAraNe svajanAdino anucita pakSapAta karatA nathI. tethI anya sAdhu pratye ucita pravRtti karavAmAM vyAghAta thato nathI. 127
Page #204
--------------------------------------------------------------------------
________________ catilakSaNasamuccaya prakraNa | gAthA : 128-129 177 avataraNikA : kimityata Aha - avataraNikArya : pUrvagAthAnA aMte kahyuM ke je kAraNathI kahevAyuM che. zuM kahevAyuM che ? te have kahe che - gAthA : sIso sajjhilao vA, gaNivvao vA na soggaiM Nei / je tattha nANadaMsaNa-caraNA te saggaImaggo // 128 // ziSyaH dharmabhrAtA vA gaNiccako vA na sugati nayati / yAni tatra jJAnadarzanacAritrANi tAni sugatimArgaH // 128 // gAthArtha : ziSya athavA satno dharmabhAI athavA eka gaNamAM rahelA sAdhu sadgatimAM laI jatA nathI, paraMtu tyAM saMyamajIvanamAM, je jJAna, darzana, cAritra che, te sugatino mArga che. I128II TIkA :- - ziSyaH sajjhilako vA-dharmabhrAtA gaNiccako vA-ekagaNastho na sugatiM nayati, kintu yAni tatra jJAnadarzanacaraNAni parizuddhAni tAni sugatimArga iti gAthArthaH // (paMcavastuka gAthA 701) bhAvArtha : gAthA-126-127thI sthApana karyuM ke bhAvacAritrI paraguNa grahaNa karavAnA prabaLa abhilASavALA hoya che ane potAnA doSone sahana karI zakatA nathI, A kAraNe guNahIna evA potAnA svajanAdi pratye paNa temane pratibaMdha thato nathI; ane temAM sAkSIrUpe paMcavastukanI gAthA Ape che. A gAthA batAve che ke "potAno ziSya hoya, potAnA guruno ziSya hoya arthAt dharmabhAI hoya ke eka gaNamAM rahelA sAdhu hoya te sugatimAM laI jatA nathI, paraMtu parizuddha evA jJAna, darzana ane cAritranA pariNAmo sugatino mArga che." tethI bhAvacAritrI sugatimAM javAnA arthI hovAthI sugatimAM laI javAmAM kAraNa na hoya tevA guNahIna ziSyAdi pratye pratibaMdha rAkhatA nathI, paraMtu ratnatrayInI vRddhinA upAyabhUta evA paramAM rahelA guNone grahaNa karavA prayatna kare che, ane sugatimAM javA mATe vijJabhUta evA potAnAmAM rahelA doSone kADhavA prayatna kare che, jethI parizuddha thayelI ratnatrayI zIdhra saMsArano uccheda karIne mokSanI prApti karAve. 128. avataraNikA : pUrvagAthA-127-128thI kahyuM ke ziSyAdi sugatimAM laI jatA nathI, tethI bhAvacAritrIne guNahIna evA svajanAdi pratye pratibaMdha hoto nathI. tyAM prazna thAya ke bhavitavyatAnA yoge potAnA ziSyAdi guNahIna hoya to bhAvacAritrI tenA pratye pratibaMdha na kare to zuM ucita kRtya kare? jethI potAnA saMyamanI vRddhi thAya? te batAvavA arthe kahe che -
Page #205
--------------------------------------------------------------------------
________________ 178 yatilakSaNasamuccaya prakaraNa / gAthA : 129 gAthA : karuNAvaseNa navaraM, ThAvai maggaMmi taM pi guNahINaM / accaMtAjuggaM puNa, arattaduTTho uvehe // 129 // karuNAvazena navaraM sthApayati mArge tamapi guNahInam / atyantAyogyaM punararaktadviSTa upekSeta // 129 // gAthArtha : kevaLa karuNAnA vazathI guNahIna evA tene paNa=svajanaziSyAdine paNa, mArgamAM sthApana kare che. vaLI, avaSTi madhyastha evA sAdhu, atyaMta ayogyanI upekSA kare che. II129) bhAvArtha : pUrvagAthAmAM sthApana karyuM ke bhAvacAritrI guNahIna evA svajanAdi pratye pratibaMdha karatA nathI. tethI have svajanAdi pratye zuM ucita kRtyo kare che, te prastuta gAthAmAM batAve che potAno ziSya, svajana ke eka gaNano sAdhu saMyamayogamAM atyaMta pramAdI hoya tethI guNahIna dekhAya tyAre, bhAvacAritrI vicAre ke jo mArAmAM zakti hoya to mAre guNahIna evA svajanAdine mokSamArgamAM lAvavA yatna karavo joIe. tethI bhAvacAritrI karuNAvaza ucita avasara joIne je rIte svajanAdi upara upakAra thAya te rIte temane mArgamAM lAvavA yatna kare, parantu teonI pramAdanI pravRtti joIne temanA pratye dveSa na kare, vaLI svajanAdinA saMbaMdhanI buddhithI rAga paNa na kare; chatAM sarva cita prayatno karyA pachI paNa teo atyaMta ayogya dekhAya to dveSa karyA vinA temanI upekSA kare. arthAt bhAvacAritrI vicAre ke 'A saMsAranuM svarUpa evuM che ke jIvo karmane vaza thaIne hitamAM pravRtti karatA nathI paNa ahitamAM pravRtti kare che, AthI mArA prayatnathI paNa A svajanAdi mArgamAM Ave tema dekhAtuM nathI. tethI teonA nimittane ..mIne mane kleza na thAya te rIte madhyasthabhAvathI je ucita kartavya hoya te mAre karavuM joIe. jema vajrAcArye tIrthayAtrA mATe javA nIkaLelA potAnA ziSyonI asaMyamanI pravRtti joIne temane samajAvavA mATe yatna karyo, chatAM temanA sadupadezathI te ziSyo pAchA na vaLyA ane avidhithI tIrthayAtrA mATe gayA tyAre vajrAcArya bhagavAnanA vacananuM smaraNa karIne vidhipUrvaka teonI pAchaLa gayA, ane sAdhuveSamAM anucita pravRtti dvArA potAnA ziSyonuM ahita na thAya te mATe veSa pAcho levA prayatna karyo. arthAt ziSyonI anucita pravRttinI upekSA na karI, paraMtu ziSyonI pAchaLa pAchaLa jaIne temano veSa levA prayatna karyo, ane eka sAdhuno veza laI paNa lIdho; ane anya sAdhuo jaladI jaladI bhAgI gayA chatAM te nimittane pAmIne vajrAcArye koI kleza karyo nahi, paNa madhyasthabhAvathI ucita kRtyamAM yatna karyo, tethI aMte kevaLajJAna pAmyA. (vizeSa A kathA mATe 'pratimAzatakagraMtha' juo.) 129 /
Page #206
--------------------------------------------------------------------------
________________ ratilakSaNasamuccaya prakraNa | gAthA : 130 19 avataraNikA : gAthA-126 thI 129 sudhI sthApana karyuM ke bhAvacAritrI pArakAnA guNagrahaNanA atizaya pariNAmavALA hoya che, ane potAnA leza paNa doSane sahana karatA nathI, tethI guNahIna evA svajanAdi pratye pratibaMdha raheto nathI, paraMtu guNahIna evA svajanAdi sudhare tevA jaNAya to karuNA thAya che ane atyaMta ayogya jaNAya to upekSA thAya che. have bhAvacAritrImAM rahelo guNarAga guNavAna gurunA pAtaMtryanuM kAraNa che, te batAve che - gAthA : guNarAgI ya pavaTTai, guNarayaNanihINa pArataMtaMmi / savvesu vi kajjesu, sAsaNamAlinnamiharA u // 130 // guNarAgI ca pravartate guNaratnanidhInAM pAratantrye / sarveSvapi kAryeSu zAsanamAlinyamitarathA tu // 130 // gAthArtha : guNarAgI evo bhAvacAritrI sarva paNa kAryomAM guNaratnanA nidhi evA gurunA pAtaMtryamAM pravarte che. ItarathA vaLI jo guNavAnanA pArartavyamAM na varte to, zAsanamAlinya thAya. I13nA * "salvesu vi jo' mAM "' thI e kahevuM che ke guNarAgI evA bhAvacAritrI mAtra ekAda kAryamAM guNavAna gurune parataMtra nathI, paraMtu sarva paNa kAryomAM gurune parataMtra che. bhAvArtha - bhAvacAritrIne guNono atyaMta rAga hoya che. tethI jema pArakA guNane grahaNa karavA mATe atizaya yatna hoya che, tema guNavAna evA gItArthagurune parataMtra rahIne sarva paNa kAryomAM prayatna karavAno pariNAma oya che; kema ke jo sAdhu guNarAgI hoya ane saMyamanI sarva ucita kriyAo karatA hoya, Ama chatAM sarva kAryomAM guNavAna gurune parataMtra na hoya to zAsananuM mAlica thAya che. te A rIte koIka jainetara prAjJa jijJAsu tattvanI gaveSaNA arthe gItArthaguru pAse Ave ane jue ke A gItArthaguru pAse rahelA sAdhuo svamati anusAra sarva kArya kare che, to tattvanA arthI evA prAzane lAge ke A darzana AptapuruSathI praNIta lAgatuM nathI. jo AptapuruSathI praNIta hoya to A darzanane anusaranArA sAdhuo guNavAna gurunA pAtaMtrya vagara A rIte pravRtti kare nahi. tethI bhagavAnanuM zAsana AptapuruSathI praNIta hovA chatAM, te prAjJa tattvajijJAsune A zAsana anAptapuruSathI praNIta hoya tevI buddhi karavAmAM, svamati anusAra kArya karatA sAdhuo kAraNa bane che. mATe bhagavAnanA zAsananuM mAlinya thAya che. tethI guNarAgI evA sAdhu kyAreya guNavAna gurunA pAtaMtrya vagara pravRtti kare nahi. 13
Page #207
--------------------------------------------------------------------------
________________ 180 yatilakSaNasamuccaya praNa / gAthA : 131 avataraNikA : pUrvagAthAmAM kahyuM ke guNarAgI evo cAritrI guNavAna gurune parataMtra rahe che. tenI puSTi karavA mATe zAstravacana batAve che gAthA : teNa 'khamAsamaNANaM, hattheNaM ti ya bhAMti samayaviU / avi attaladdhijuttA, savvattha vi puNNamajjAyA // 131 // :: tena " kSamAzramaNAnAM hastena" iti ca bhaNanti samayavidaH / apyAtmalabdhiyuktAH sarvatrApi pUrNamaryAdAH // 131 // gAthArtha H ane te kAraNathI=pUrvagAthAmAM kahyuM ke guNarAgI evA sAdhu sarva kAryomAM guNavAna gurune parataMtra rahIne pravRtti kare che, te kAraNathI, sarvatra paNa pUrNa maryAdAvALA, AtmalabdhithI yukta paNa samayanA jANanArAo, 'kSamAzramaNanA hastathI'='kSamAzramaNa evA potAnA pUrvaja gItArthagurunA hAthe huM dIkSA ApuM chuM' e pramANe bole che. ||131|| ''annaddhinuttA avi' mAM 'pi' thI e kahevuM che ke jeo AtmalabdhithI yukta nathI teo to gItArthagurune parataMtra che, paraMtu AtmalabdhithI yukta paNa gItArthagurune parataMtra che. 'sarvatrApi' mAM 'api' thI e kahevuM che ke mAtra ekAda kAryamAM pUrNa maryAdAvALA nathI paraMtu sarva paNa kAryamAM pUrNa maryAdAvALA che. bhAvArtha : pUrvagAthAmAM sthApana karyuM ke guNarAgI sAdhu sarva paNa kArya guNavAna gurune parataMtra rahIne kare che. tethI te pArataMtryane jIvaMta rAkhavA mATe te sAdhuo sarvatra paNa zAstranI pUrNa maryAdAvALA hoya che, ane yogya jIvone mArgano upadeza ApIne saMyamane abhimukha karIne dIkSA ApavAne anukULa evI AtmalabdhivALA hoya topaNa, koI yogya jIvane pratibodha karIne saMsArathI tAravAnA AzayamAtrathI dIkSA Ape tyAre 'huM dIkSA ApuM chuM' evI buddhi karatA nathI, paNa 'guNavAnanI anujJAthI teone parataMtra rahIne huM dIkSA ApuM chuM tevI buddhi karavA arthe, 'kSamAzramaNa hastana'=kSamAzramaNa evA guNavAna gurunA haste huM dIkSA ApuM chuM" evI buddhi kare che, jethI potAnAmAM 'huM guNavAna gurune parataMtra chuM' evo pariNAma jIvaMta rahe che. A rIte guNavAna gurune parataMtra rahIne bhagavAnanA vacana anusAra pote sarvatra ucita pravRtti karanArA bane evA Azayane jIvaMta rAkhavA mATe guNarAgI sAdhu 'kSamAzramaLAnAM haeNttena' ema uccAra kare che. ahIM 'Atmalabdhiyukta paNa' ema kahevAthI e prApta thAya ke je sAdhuo yogya jIvane saMvega pedA karAvI zake evI labdhivALA che, ane saMvegane pAmela yogya jIva dIkSA grahaNa kare to samyak anuzAsana ApIne yogamArgamAM pravartAvI zake evI labdhivALA che, arthAt temano yogakSema karI zake tevI labdhivALA
Page #208
--------------------------------------------------------------------------
________________ yatilakSaNasamuccaya prakraNa | gAthA : 131-132-133 181 che, tevA paNa zAstranA jANanArA, "huM Ane dIkSA ApuM chuM tevI buddhi na thAya, paraMtu gItArthane parataMtra rahIne huM A kArya karuM chuM tevI buddhi karavA arthe "kSamAzramaUInAM haste' ema kahe che. 131. avataraNikA : saMyamIne guNarAga kevo hoya che te vAta gAthA-120 thI 131 sudhI batAvI. have te kathananuM gAthA-132 thI 135 sudhI nigamana karatAM-phalitArtha batAvatAM kahe che - gAthA : Na vahai jo guNarAyaM, dosalavaM kaDDiDaM guNaDDe vi / tassa NiyamA caritaM, natthi tti bhaNaMti samayannU // 132 // na vahati yo guNarAgaM doSalavaM, karSayitvA guNADhye'pi / tasya niyamAccAritraM, nAstIti bhaNanti samayajJAH // 132 // gAthArtha : guNAcamAM paNasghaNA guNothI yuktamAM paNa, doSalavanuM grahaNa karIne, je=je sAdhu, guNarAgane vahana karatA nathI, tene te sAdhune, niyamathI cAstri bhAvacAritra, nathI, e pramANe zAstranA jANanArAo kahe che. ll13zA bhAvArtha : koI jIvamAM ghaNA guNo hoya, chatAM tenAmAM koI nAno doSa dekhAya ane tene joIne te jIvamAM vartatA guNo pratye je sAdhune rAga thato nathI, te sAdhumAM niyamathI cAritra nathI, tema zAstranA jANanArAo kahe che. jema mahAtmA caMDarudrAcArya bhagavAnanA zAsananA paramArthane jANanArA hatA ane aneka ziSyone paramArtha batAvIne temane saMyamayogamAM pravartAvI zake tevA guNovALA paNa hatA. Ama chatAM temanAmAM vartatA caMDasvabhAvarUpa doSalavane AgaLa karIne je sAdhune temanAmAM vartatA anyaguNo pratye rAga thato nathI, te sAdhune nakkI bhAvathI cAritra nathI. AvA sAdhu vicAre ke "A mahAtmA ATalAM zAstro bhaNelA che ane mahAsaMvegane pedA karAvI zake tevI dezanA paNa Ape che, chatAM potAnA caMDa svabhAvane choDatA nathI, tethI temanAmAM rahelA guNo khAlI dekhAvanA che, paramArthathI nathI." AvI buddhi karIne temanAmAM vartatA guNo pratye je sAdhune rAga thato nathI, te sAdhumAM uttama guNarAgarUpa sAdhunuM lakSaNa nathI. eTaluM ja nahi te sAdhu saMyamanI sarva ucita kriyAo karatA hoya topaNa bhAvathI cAritrI nathI, ema zAstranA jANanArAo kahe che. ||13rA avataraNikA : pUrvagAthAmAM nigamana karatAM batAvyuM ke ghaNA guNavALAmAM doSalavane joIne jene guNarAga thato nathI, te sAdhumAM niyamA cAritra nathI. have koI sAdhune jema jagatanA padArtho pratye madhyasthabhAva che, tema guNavALA pratye rAga nathI ane doSavALA pratye dveSa nathI paNa baMne pratye madhyasthabhAva che, tevA sAdhune paNa niyAmAM cAritra nathI, ane jene guNamAM TheSa che tene to sutarAyuM cAritra nathI, te batAvavA arthe kahe che -
Page #209
--------------------------------------------------------------------------
________________ 182 yatilakSaNasamuccaya praNa | gAthA : 133 gAthA : guNadosANa ya bhaNiyaM, majjhatthattaM pi niciyamavivee / guNadoso puNa lIlA, mohamahArAyaANAe // 133 // guNadoSayozca bhaNitaM, madhyasthatvamapi nicitamaviveke / guNadveSaH punarlIlA, mohamahArAjAjJAyAH // 133 // gAthArtha : ane guNadoSamAM madhyasthapaNuM paNa nicita aviveka hote chate kahevAyuM che. vaLI, guNamAM dveSa mohamahArAjAnI AjJAnI lIlA che. ll133nA * "pasthitta pi' mAM "pi' thI e kahevuM che ke guNavAnamAM doSalavane AgaLa karIne je guNano rAga karatA nathI te to atyaMta avivekane kAraNe ja, che paraMtu madhyasthapaNuM paNa atyaMta avivekane kAraNe kahevAyuM che. bhAvArtha - guNadoSamAM madhyasthapaNuM doSarUpa; guNazleSamAM mahAmohanI paravazatA : sAdhumAM vartatA guNarAganuM varNana karyA pachI tenuM nigamana karatAM gAthA-132mAM batAvyuM ke jema ghaNA guNavALAmAM doSalavane AgaLa karIne je sAdhune te guNavAna vyaktimAM vartatA guNano rAga thato nathI tenAmAM niyamathI cAritra nathI; tema je sAdhune guNavAna pratye rAga nathI ane doSavALA pratye dveSa nathI, paraMtu guNavAnanA guNo pratye ane doSavALAnA doSo pratye madhyasthabhAva che, te sAdhumAM paNa atyaMta aviveka che. tethI te sAdhumAM paNa niyamathI cAritra nathI. vastutaH sAdhue jagatanA padArtho pratye madhyasthatA rAkhavAnI che, ane jyAM sudhI vItarAgatA prApta na thAya tyAM sudhI guNo pratye rAga ane doSo pratye dveSa rAkhavAno che, ane guNavRddhi mATe guNavAnane joIne tenA pratye bahumAnabhAva karavAno che. tenA badale je sAdhu guNa-doSa pratye madhyasthabhAva dhAraNa kare che te sAdhumAM niyamathI cAritra nathI. vaLI, je sAdhune guNamAM TheSa varte che te sAdhumAM to sutarAm cAritra nathI; kema ke jIva anAdikALathI guNa pratyenA dveSanA kAraNe saMsAramAM paribhramaNa kare che ane moharAjAnI AjJAne parataMtra thaIne pravRtti kare che, tema A sAdhu paNa mohane parataMtra thaIne guNamAM dveSa kare che. ahIM vizeSa e che ke saMyama grahaNa karIne saMyamamAM usthita thayelA sAdhu paNa kyAreka pramAdane vaza thaIne saMyamayogamAM sidAtA hoya tyAre guNavAna gItArthaguru temane vAraMvAra sAraNA-vAraNA kare che; tyAre koIka kliSTa karmanA udayathI sAraNA-vAraNA karanAra evA guNavAna gItArthaguru pratye temane dveSa thAya che; kema ke pramAdane vaza thayelA te sAdhune potAnI manasvI pravRttimAM guNavAna guru vijJabhUta jaNAya che. tethI teonI sAraNA-vAraNAdirUpa ucita pravRtti paNa potAne gamatI nathI ane temanAmAM vartatA guNo pratye paNa temane dveSa thAya che. tevA sAdhumAM niyamathI cAritra saMbhave nahi. II133
Page #210
--------------------------------------------------------------------------
________________ catilakSaNasamuccaya praNa | gAthA : 134-135 183 avataraNikA : cAritrInA lakSaNarUpa guNarAganA nigamanano prAraMbha gAthA-132thI zarU karela. tyAM prathama batAvyuM ke doSalavane joIne jene guNAtya sAdhumAM rAga thato nathI tenAmAM niyamathI cAritra nathI, guNadoSamAM jene madhyasthapaNuM che tenAmAM paNa niyamathI cAritra nathI ane jene guNamAM dveSa che, tenAmAM to sutarAm cAritra nathI. have je sAdhune guNamAM rAga che, Ama chatAM svajanAdi uparanA rAga karatAM guNavAnamAM adhika rAga nathI, tenAmAM paNa cAritra nathI. te batAvavA kahe che - gAthA : sayaNappamuhehito, jassa guNami NAhio rAgo / tassa na daMsaNasuddhI, katto caraNaM ca nivvANaM // 134 // svajanapramukhebhyo, yasya guNADhye nAdhiko rAgaH / tasya na darzanazuddhiH, kutazcaraNaM ca nirvANam // 134 / / gAthArtha : jene=je sAdhune, guNAkyamAM vajana vagerethI adhika rAga nathI, tene te sAdhune, darzanazuddhi nathI=samyagdarzana nathI, to cAritra to kyAMthI hoya? ane nirvANanI prApti kyAMthI thAya? arthAt cAritrya nathI ane nirvANanI prApti nathI. II134mA bhAvArtha :- adhika guNavAnamAM svajanathI adhika rAganA abhAvamAM samyagdarzanano abhAva : je sAdhune guNano rAga che, Ama chatAM potAnA svajanAdi karatAM guNavAnamAM adhika rAga nathI, te sAdhu bhagavAnanA vacananI zraddhAvALA hoya ane bhagavAnanA vacana anusAra darzanAcArane pALatA hoya, topaNa tenAmAM samyagdarzananI zuddhi nathI arthAt bhAvathI samyagdarzana nathI; kema ke samyagdarzana prApta thayA pachI mokSanI baLavAna icchA pragaTe che, ane mokSa guNanA prakarSavALI jIvanI avasthA che, tethI jene guNanA prakarSavALI avasthA pratye rAga hoya tene guNavAna pratye ananya rAga hoya che. tethI guNavAnane joIne jevI prIti tene thAya che, tevI prIti prItipAtra svajana pratye paNa hotI nathI; ane jene guNavAna pratye tevI baLavAna prIti nathI tenAmAM niyamA samyagdarzana nathI arthAt bhAvathI samyatva nathI. jenAmAM bhAvathI samyakatva na hoya tenAmAM cAritra kyAMthI hoya? arthAta bhAvathI cAritra na hoya; ane jenAmAM bhAvathI cAritra na hoya tevA sAdhu cAritrAcAranI kriyAo karatA hoya to paNa te kriyAthI temano mokSa na thAya. mATe cAritranA arthIe svajanaAdi uparanA rAga karatAM adhika rAga guNavAna puruSomAM rAkhavo joIe, jethI potAnAmAM guNonI vRddhi thAya. ll134ll avataraNikA : guNAnurAgasyaiva phalamAha -
Page #211
--------------------------------------------------------------------------
________________ 184 catilakSaNasamuccaya prakraNa | gAthA : 135 avataraNikArya : guNAnurAganA ja phaLane kahe che - bhAvacAritrImAM guNono rAga kevo hoya che tenuM varNana karyA pachI gAthA-13rathI te sarva kathananuM nigamana karavAnuM zarU karela. have te nigamanarUpe sAdhumAM rahelA guNarAganA ja phaLane batAve che - gAthA : uttamaguNANurAyA, kAlAIdosao apattA vi / guNasaMpayA parattha vi, na dullahA hoi bhavvANaM // 135 // (rUtyuttama guNAnurI svarUpa paBtnakSaNam I) uttamaguNAnurAgAtkAlAdidoSato'prAptApi / guNasampatparatrApi na durlabhA bhavati bhavyAnAm // 135 // gAthArtha : uttama guNonA anurAgathI, kAlAdi doSanA kAraNe aprApta paNa guNanI saMpatti paratrapaNa= parabhavamAM paNa, bhavya jIvone durlabha nathI. II135 * vAsaNo mAM "mari' padathI saMghayaNa Adine grahaNa karavAnuM che. * "maparA vi' mAM 'pa' thI e kahevuM che ke prApta thayelI guNasaMpatti to bhavya jIvane parabhavamAM durlabha nathI, paraMtu vartamAnamAM nahi prApta thayelI guNasaMpatti paNa parabhavamAM durlabha nathI. * 'para vi' mAM "ga' zabda saMbhAvanAnA arthamAM che. tethI e prApta thAya ke guNarAgamAM yatna karanAra sAdhune parabhavamAM guNonI prApti thavAnI saMbhAvanA che. TIkA : uttamA-utkRSTA guNA-jJAnAdayasteSvanurAgaH-prItiprakarSastasmAddhetoH kAlo duHSamAdirUpaH, AdizabdAt saMhananAdiparigrahaH, ta eva doSA-dUSaNAni vighnakAritvAt, tato'prAptA api, AstAM tAvatprAptetyaperarthaH, guNasaMpat-paripUrNadharmasAmagrI vartamAnajanmanIti gamyate, paratreti bhAvibhave, apiH saMbhAvane, saMbhavati etad, naiva durlabhA-durApA bhavati bhavyAnAM-muktigamanayogyAnAmiti / (dharmaratnAvalanA mAthA. rara) TIkArya :. uttama=utkRSTa evA jJAnAdi guNo, temAM anurAga=prItino prakarSa, tenAthI kAlAdi doSane kAraNe vartamAna janmamAM aprApta paNa guNasaMpatti=paripUrNa dharmasAmagrI, paratra=bhAvi bhavamAM, bhavya jIvone= mukti manayogya jIvone, durlabha=duwApya nathI ja thatI. ahIM 'vatra' zabdathI duSamAdi Aro grahaNa karavAno che, ane mAri' zabdathI saMghayaNa Adi grahaNa karavAnAM che. kAlAdi ja doSo che dUSaNo che; kema ke yogamArgamAM vinakArI che. vastutaH kAlAdi e svayaM doSo nathI paraMtu yogamArganI pravRttimAM vijJakArI hovAthI doSo che.
Page #212
--------------------------------------------------------------------------
________________ catilakSaNasamuccaya prakraNa | gAthA : 135-136 185 bhAvArtha - guNarAganuM phaLa : je sAdhu uttama guNarAgane dhAraNa kare che, te sAdhu potAnI zakti anusAra guNaniSpattinA upAyarUpa ucita anuSThAnomAM avazya yatna kare che; ane je anuSThAna karavAnI potAnI zakti nathI te anuSThAna pratye paNa baddharAgavALA hoya che. vaLI, koIpaNa jIvamAM mokSamArgane anukULa nAno paNa guNa dekhAya to avazya tenI prazaMsA kare che. AvA sAdhune kAlAdi doSanA kAraNe vizeSa prakAranA jJAnAdi guNo kadAca A bhavamAM prApta thayA na hoya, topaNa parabhavamAM tevI uttama guNasaMpatti temane durlabha nathI; kema ke guNarAgane kAraNe guNa pratyenI rucinA saMskAro paDe che. vaLI guNarAgathI baMdhAyeluM puNyAnubaMdhI puNya janmAMtaramAM guNarAganI prAptine anukULa uttama sAmagrI prApta karAve che, ane janmAMtaramAM te sAmagrIne pAmIne bhUtakALamAM jemaNe guNano rAga keLavyo che tevA jIvone prAyaH guNano pakSapAta pharI pragaTe che. tethI puNyAnubaMdhI puNyathI prApta thayela saMghayaNa Adi baLane kAraNe AvA jIvo janmAMtaramAM guNaniSpattinAM ucita anuSThAnomAM yatna paNa kare che. tethI kahyuM ke AvA jIvone bIjA bhavamAM guNasaMpatti durlabha nathI. ahIM bIjA bhavamAM avazya guNasaMpatti prApta thaze ema na kahetAM bIjA bhavamAM uttama guNasaMpatti durlabha nathI ema kahyuM. tenAthI e prApta thAya che ke uttama guNarAgavALA jIvone paNa bIjA bhavamAM pramAdaApAdaka evuM koIka baLavAna karma vipAkamAM Ave, ane tene paravaza thaIne jIva pramAda kare to te guNasaMpatti prApta na paNa thAya. Ama chatAM tenAmAM rahelo uttama guNono anurAga janmAMtaramAM guNasaMpattine sulabha kare che. mATe uttama guNasaMpattinA arthI sAdhue uttama guNono anurAga keLavavA yatna karavo joIe. 13pa catinuM sAtamuM lakSaNa - "guru AjJAnuM parama ArAdhana' avataraNikA : gAthA-3 ane 4mAM yatinAM sAta lakSaNo batAvela, temAMthI cha lakSaNonuM varNana atyArasudhI karyuM. have yatinA sAtamA lakSaNa "guruAjJAnuM parama ArAdhana"nuM varNana kare che - gAthA : guNarattassa ya muNiNo, guruANArAhaNaM have NiyamA / bahuguNarayaNanihANA, tao Na ahio jao ko vi // 136 // guNaraktasya ca mune-gurvAjJArAdhanaM bhavenniyamAt / bahuguNaratnanidhAnAttato nAdhiko yataH ko'pi // 136 // gAthArtha : ane guNarAgavALA munine niyamathI guru AjJAnuM ArAdhana hoya che, je kAraNathI bahu guNaratnanA nidhAna evA tenAthIeguruthI adhika koIpaNa nathI. ll13ghA
Page #213
--------------------------------------------------------------------------
________________ 186 catilakSaNasamuccaya prakraNa / gAthA : 136-137 bhAvArtha : guNarAgI muni haMmezAM guNavAna evA gurunI AjJA anusAra sarva ucita pravRttio kare che; kema ke ghaNA guNaratnanA sthAnarUpa evA te guruthI tene mATe adhika koIpaNa vastu nathI. Azaya e che ke je guru gItArtha che ane saMvigna che, tevA guru sarva pravRttimAM ziSyane sarvazanA vacana anusAra yatna karavA AjJA kare che, paraMtu manasvIpaNAthI koI AjJA karatA nathI. tethI AvA guNavAna guruthI adhika koI vastu nathI ke je sAdhu mATe hitanuM kAraNa bane. tethI tevA guru je kAMI AjJA kare te AjJA tenA kalyANanuM kAraNa che. mATe guNanA rAgI evA sAdhu kyAreya paNa te guruthI adhika koIpaNa vastune potAnA hitanuM kAraNa mAnatA nathI, paNa A guru mArA mATe ekAMte hitakArI che tema mAne che. tethI guNarAgI sAdhune niyamathI guru AjJAnuM ArAdhana hoya che. ll136ll avataraNikA : pUrvagAthAmAM kahyuM ke sAdhune bahuguNaratnanA nidhAna evA guruthI adhika koI paNa nathI. te vAtane daDha karavA mATe kahe che - gAthA : tiNhaM duppaDiAraM, ammApiuNo taheva bhaTTissa / dhammAyariyassa puNo, bhaNiaM guruNo viseseuM // 137 // trayANAM duSpratikAramambApitrostathaiva bhartuH / dharmAcAryasya punarbhaNitaM guroviziSya // 137|| gAthArtha : traNano dupratikAra kahevAyo che traNanA vacanano pratikAra karavo ucita nathI tema kahevAyuM che H 1. mAtA-pitAno, 2. te pramANe ja bhartAno pAlanapoSaNa karanAra rAjA Adino, 3. vaLI, vizeSa karIne dharmAcArya evA guruno dupratikAra kahevAyo che. I130II bhAvArtha :- traNa dupratikArya : mAtA-pitA, svAmI ane vizeSathI dharmAcArya : kRtajJatA guNane jIvaMta rAkhavA mATe zAstrakAroe traNanA vacanano pratikAra karavo ucita nathI arthAta temanA vacananuM pAlana karavuM joIe, ema kahela che. 1. mAtA-pitAnI AjJAnuM pAlana karavuM joIe, 2. je potAnuM pAlanapoSaNa karanAra hoya tevA rAjA vagerenI AjJAnuM pAlana karavuM joIe ane 3. vizeSa karIne vaLI dharmAcArya evA gurunI AjJAnuM pAlana karavuM joIe. vivekI jIva kyAreya mAtA-pitAnI AjJAnuM ullaMghana kare nahi; kema ke mAtA-pitAe pAlanapoSaNa karIne bALakane moTo karyo che. jemAM mAtA-pitAe pAlanapoSaNa karIne bALakane moTo karyo che tema sArA
Page #214
--------------------------------------------------------------------------
________________ yatilakSaNasamuccaya praNa / gAthA : 137-138 rAjA vagere paNa potAne Azrita prajAnuM putranI jema pAlanapoSaNa kare che, tethI vivekI jIva rAjAnA vacanano kyAreya pratikAra kare nahi. A bannenA upakAra karatAM paNa, ekAMte mokSamArgamAM pravartAvanAra evA gurunA vacanano vivekI jIva kyAreya pratikAra kare nahi; kema ke mAtA-pitA ke svAmI to mAtra A lokanI apekSAe ja upakArI che, jyAre dharmAcArya evA guru to sarvajJanA vacana anusAra Aloka ane paralokamAM ekAMte hitakArI thAya e rIte yogamArgamAM ziSyane pravartAve che. tethI guNavAna evA ziSya kyAreya paNa gurunA vacanano pratikAra kare nahi. tethI e phalita thAya ke guNamAM rakta evA munine niyamathI guNavAna gurunI AjJAnuM ArAdhana hoya che, e rIte pUrvagAthA sAthe A gAthAno saMbaMdha che. 187 ahIM vizeSa e che ke mAtA-pitA ke bhartA AlokanA upakArI hovAthI temanA vacananuM ullaMghana karavuM vivekI jIvane ucita nathI, chatAM jo dharmapuruSArthamAM bAdhaka bane evI temanI AjJA hoya to vivekI jIva temanA vacananuM pAlana na kare topaNa koI doSa nathI; jyAre dharmAcArya evA gurunuM vacana to ekAMte Aloka ane paralokanA hitane karanAruM che, tethI temanA vacanano pratikAra to kyAreya vivekI jIva kare nahi. te batAvavA mATe ahIM kahyuM ke mAtA-pitA ane bhartA karatAM vizeSathI dharmAcArya evA gurunA vacanano pratikAra karavo ucita nathI. / / 137 // avataraNikA : pUrvagAthAmAM kahyuM ke vizeSe karIne dharmAcArya evA guruno duSpratikAra kahevAyo che. temAM yukti Ape che - gAthA : aNavatthAI dosA, guruANAvirAhaNe jahA huMti / huti ya kayannuAe, ( kayaNuNNAe ) guNA gariTThA jao bhaNiyA // 138 // anavasthAdayo doSA, gurvAjJAvirAdhane yathA bhavanti / bhavanti ca kRtajJatayA ( kRtAnujJayA) guNA gariSThA yato bhaNitAH // 138 // anvayArtha H nahA=je kAraNathI muLavihaLe=guruAjJAnI virAdhanAmAM aLavasthArUM DhosA huMti anavasthAdi doSo thAya che ya=ane no je kAraNathI vavanu=kRtaanujJAthI=pAlana karAyelI AjJAthI, maLiyAkahevAyelA, muLA gaThThiA-gariSTha guNo, thAya che, te kAraNathI vizeSe karIne dharmAcArya evA guruno duSpratikAra kahevAyo che, ema pUrvagAthA sAthe saMbaMdha che. gAthArtha : je kAraNathI guruAjJAnI virAdhanAmAM anavasthAdi doSo thAya che, ane je kAraNathI kRtaanujJAthI kahevAyelA gariSTha guNo thAya che, te kAraNathI vizeSe karIne dharmAcArya evA guruno duSpratikAra kahevAyo che, ema pUrvagAthA sAthe saMbaMdha che. 138
Page #215
--------------------------------------------------------------------------
________________ 188 catilakSaNasamuccaya prakraNa / gAthA : 138-139 navasthayo' mAM 'mati' padathI tIrthaMkaranI AjJAno bhaMga, mithyAtva ane saMyamanI virAdhanA grahaNa karavAnAM che. * 'vajayanugA' nA sthAne 'vayaUVII" e pATha vadhu saMgata lAge che. jyagupaUID=kRtaanujJAthI arthAt karAyelI anujJAthI=pAlana karAyelI anujJAthI, e pramANe artha jANavo. bhAvArtha : sarvajJavacanAnusArI AjJA karanAra gItArthagurunI AjJAnuM pAlana jo ziSya na kare to tene joIne anya ziSyo paNa tenuM anusaraNa kare, ane te rIte gurunI AjJAnI virAdhanAnI paraMparA cAle, tethI anavasthA doSanI prApti thAya. vaLI, gItArthaguru je kAMI AjJA kare che te sarvazanA vacana anusAra ziSyanA hita mATe kare che; chatAM je ziSya temanI AjJAnuM pAlana karatA nathI, te ziSyane tIrthaMkaranI AjJAnA bhaMgano doSa lAge che; kema ke tIrthaMkaranI AjJA che ke saMyama grahaNa karyA pachI gItArthagurune parataMtra rahevuM. tema chatAM te sAdhu gItArthagurunI AjJAne parataMtra rahevAne badale manasvIpaNe yatna kare to tIrthaMkaranI AjJAbhaMganA doSanI prApti thAya. vaLI, guNavAna gurunI AjJA sarvajJanA vacana anusAra hovA chatAM je sAdhune te AjJA pratye aruci thAya ke upekSA thAya to mithyAtvanI prApti thAya; kema ke te bhagavAnanA vacana pratye upekSA che ke aruci che. tethI je sAdhu guru AjJAnI virAdhanA kare che, te mithyAtvanA udayarUpa che. vaLI, gurUAzA saMyamanI vRddhine anukULa hovA chatAM je ziSyo tenuM pAlana karatA nathI temane saMyamanI virAdhanAnI paNa prApti che. vaLI, gurunI AjJAnA pAlanathI zAstramAM kahevAyelA gariSTha guNo=zreSTha guNonI prApti thAya che. tethI vizeSa karIne dharmAcArya evA gurunA vacanano pratikAra duSkara che, e prakAranuM pUrvagAthA sAthe prastuta gAthAnuM joDANa che. ahIM gAthAmAM kahyuM ke kahevAyelA gariSTha guNo AjJApAlanathI thAya che. te guNo svayaM graMthakAra AgaLanI gAthAmAM batAve che. [138. avataraNikA : pUrvanI gAthAmAM kahyuM ke guru AjJAnA pAlanathI kahevAyelA gariSTha guNo prApta thAya che. tethI guru AjJAnA pAlanathI kyA gariSTha guNo prApta thAya che, te batAve che - gAthA : NANassa hoi bhAgI, thirayarao daMsaNe caritte ya / dhannA AvakahAe, gurukulavAsaM na muMcaMti // 139 // jJAnasya bhavati bhAgI, sthiratarako darzane cAritre ca / dhanyA yAvatkathayA, gurukulavAsaM na muJcanti // 139 / /
Page #216
--------------------------------------------------------------------------
________________ catilakSaNasamuccaya prakraNa / gAthA : 139 189 gAthArtha : jJAnanA bhAgI=jJAnanA bhAjana thAya che, ane darzana ane cAritramAM sthiratara thAya che. (te kAraNathI) dhanya=dharmadhana pAmanArA cAvajIva gurukuLavAsane mUkatA nathI. I139 TIkA :____ 'NANe'tyAdi, jJAnasya-zrutajJAnAdeH bhavati-syAt bhAgI-bhAjanaM, gurukule vasanniti prakRtaM, pratyahaM vAcanAdibhAvAt, tathA sthiratarakaH-pUrvapratipannadarzano'pi sannatizayasthiro bhavati darzanesamyaktve, anvahaM svasamayaparasamayatattvazravaNAt, tathA caritre-caraNe sthirataro bhavati, anuvelaM vAraNAdibhAvAt, (sAraNAdibhAvAt ) cazabdaH samuccaye, yata evaM tato dhanyA-dharmadhanaM labdhAraH yAvatkathaM-yAvajjIvaM gurukulavAsaM-gurugRhanivasanaM na muJcanti-na tyajanti / iti gAthArthaH (paJcAzaka 11 gAthA 16) TIkArya : gurukuLavAsamAM vasatA sAdhu zrutajJAnAdirUpa jJAnanA bhAgI=bhAjana thAya che, kema ke gurukuLavAsamAM dararoja vAcanAdino sadbhAva che; ane pratidina svazAstra-parazAstranA tattvanuM zravaNa thavAthI= gurukuLavAsamAM rahevAthI gItArthaguru pAsethI pratidina svazAstra-parazAstranA tattvanuM zravaNa thavAthI, darzanavALA darzanamAM=samyakatvamAM, atizaya sthira thAya che; ane cAritramAM sthiratara thAya che, kema ke dareka vakhate sAraNAdino sadbhAva che=gurukuLavAsamAM sAraNA-vAraNA Adi karAya che. "ra' zabda samuccayamAM che. arthAt jJAnano bhAgI thAya che tenI sAthe darzana-cAritramAM sthirataratAno samuccaya thAya che. je kAraNathI Ama che=gurukuLavAsamAM jJAna, darzana ane cAritranI vRddhi thAya che ema che, te kAraNathI dharmadhanane prApta karanArA evA dhanya jIvo yAvajIva gurukuLavAsane choDatA nathI. * ahIM "vAravimAvat' nA sthAne "sAravimAvat' pATha hovAnI saMbhAvanA che. bhAvArtha :- guru AjJAnuM phaLa : gurukuLavAsamAM rahevAthI jJAna-darzana-cAritranA je kAMI guNo prApta thAya che te gurukuLavAsamAM rahevA mAtrathI prApta thatA nathI, paNa guNavAna evA gurunI AjJAnA ArAdhanathI prApta thAya che. tethI pUrvanI gAthAmAM kahyuM ke guruAjJAnI ArAdhanAmAM kahevAyelA gariSTha guNo prApta thAya che, ane te guNo prastuta gAthAmAM batAve che. je sAdhu gurukuLavAsamAM rahe che ane guru AjJAne parataMtra thaIne sarva ucita kriyAo kare che, tene navA navA zrutajJAnanI prApti thAya che ane darzana-cAritranI paNa vRddhi thAya che. mATe guNanA arthI sAdhu kyAreya gurukuLavAsa tyaje nahi. ahIM 'zrutajJAnAdri' mAM Adi padathI mArgAnusArI mativizeSa ane avadhijJAna-mana:paryavajJAna ane kevaLajJAnanuM grahaNa karavAnuM che; kema ke guNavAna gurunA pAtaMtryathI caMDarudrAcAryanA ziSyanI jema kevaLajJAna paNa prApta thaI zake che. 13lA.
Page #217
--------------------------------------------------------------------------
________________ 190 yatilakSaNasamuccaya prakaraNa / gAthA : 140 avataraNikA : gAthA-138mAM guruAjJAnI ArAdhanAthI gariSTha guNo prApta thAya che te batAvyuM ane gAthA-139mAM guruAjJAthI gariSTha guNonI prAptirUpa ratnatrayInI vRddhi kaI rIte thAya che te batAvyuM. have tenI puSTi karavA mATe saMyamanA sarvaguNonuM mULa gurukuLavAsa che te batAvIne, gurunI AjJAnuM pAlana ekAMte sarvaguNonuM mULa kAraNa che, te batAvavA arthe kahe che . gAthA : savvaguNamUlabhUo, bhaNio AyArapaDhamasuttaMmi / gurukulavAso tattha ya, dosA vi guNA jao bhaNiaM // 140 // sarvaguNamUlabhUto, bhaNita AcAraprathamasUtre / gurukulavAsastatra ca doSA api guNA yato bhaNitam // 140 // gAthArtha H AcAranA prathama sUtramAM sarvaguNano mULabhUta gurukuLavAsa kahevAyo che, ane tyAM=gurukuLavAsamAM, doSo paNa guNo che; je kAraNathI kahevAyuM che. ||140|| bhAvArtha :- sarvaguNanI prAptino AdhAra gurukuLavAsa : sAdhujIvananA AcArane batAvavA AcArAMgasUtranI racanA karAI che ane te AcArAMganuM prathama sUtra arthathI e batAve che ke sarva guNonI niSpattinuM mULa gurukuLavAsa che. ahIM AcArAMganuM prathama sUtra e che ke "surya me AmaMtenuM bhAvayA vamavazvAyuM'' 'he AyuSyamAn ! te bhagavAna vaDe A pramANe=je AgaLamAM kahevAya che e pramANe, kahevAyeluM mArA vaDe saMbhaLAyeluM che.' Ano artha e thAya ke ziSyane saMbodhIne AcArAMgasUtranI racanA karanAra sudharmAsvAmI kahe che ke 'AgaLamAM je huM kahuM chuM te pramANe bhagavAna vaDe kahevAyeluM mArA vaDe saMbhaLAyeluM che.' AnAthI sAkSAt gurukuLavAsa ja sarvaguNonI niSpattinuM mULa che evo ullekha jaNAto nathI, chatAM sudharmAsvAmI kahe che ke 'bhagavAna pAsethI meM sAMbhaLeluM che.' Ama batAvIne A sUtraracanA dvArA sUtrakArane e batAvavuM che ke 'mokSamAM janArA sAdhue gurukuLavAsamAM rahevuM joIe ane guNavAna gurune parataMtra rahevuM joIe.' jema sudharmAsvAmI bhagavAnane parataMtra rahyA tethI temane tattvanI prApti thaI, tema je sAdhu gurukuLavAsamAM raheze ane gurune parataMtra thaze temane tattvanI prApti thaze. vaLI, jema sudharmAsvAmIne bhagavAna pAsethI yogamArga prApta thayo tema yogamArgane sevanArA guNavAna guru pAsethI ziSyane paNa yogamArga prApta thaze; paraMtu jo ziSya guNavAna gurunA pArataMtryane svIkAravAnuM choDIne zAstramAM batAvAyelI AcArasaMhitAnuM pAlana kare topaNa kalyANa thAya nahi; kema ke sarvakalyANanuM mULa guNavAna gurunuM pArataMtrya che. A rIte prathama sUtramAM sarva AcAromAM baLavAna AcAra gurupArataMtrya che, ema batAvyuM che. ahIM koIne prazna thAya ke gurukuLavAsamAM rahevAthI saMyamanI zuddhinA upAyabhUta bhikSA AdinA doSono parihAra na thato hoya to gurukuLavAsa saMyamane kaI rIte upakArI thaI zake ? arthAt thaI na
Page #218
--------------------------------------------------------------------------
________________ catilakSaNasamuccaya praNa | gAthA : 140-141 191 zake. tethI saMyamanI zuddhi sacavAtI hoya to gurukuLavAsa iSTa che anyathA nahi. evI koIne mati thAya tenA nirAkaraNa mATe kahe che gurukuLavAsamAM thatA doSa paNa guNa che, je kAraNathI kahevAyuM che, je svayaM graMthakAra AgaLanI gAthAmAM batAvaze. Azaya e che ke bhikSA AdinA doSo pramAdathI sevAtA hoya to saMyamanAzanuM kAraNa che, paraMtu jJAnAdinI vRddhinA upAyarUpe bhikSAdi doSonuM sevana karavuM paDatuM hoya to sthUla daSTithI te doSo che, paramArthathI to jJAnAdinI vRddhine anukULa evI ucita AcaraNA che. tethI gurukuLavAsamAM rahIne gItArthanI AjJA anusAra apavAdathI koI viparIta AcaraNA dekhAtI hoya topaNa paramArthathI guNavRddhinuM kAraNa hovAthI te guNa che, doSa nathI. te batAvavA mATe kahyuM ke gurukuLavAsamAM doSo paNa guNa che. 14) avataraNikA : pUrvagAthAmAM kahyuM ke sarva AcAranuM mULa gurukuLavAsa che ane gurukuLavAsamAM doSo paNa guNa che. temAM hetu kahyo ke "je kAraNathI kahevAyuM che" ane te kahevAyeluM have batAve che - gAthA : eyassa pariccAyA, suddhaMchAI vi Na ceva hiyayANi / kammAi vi parisuddhaM, guruANAvattiNo biMti // 141 // etasya parityAgAt, zuddhoJchAdInyapi naiva hitadAni / karmAdyapi parizuddhaM, gurvAjJAvartino bruvanti // 141 / / gAthArtha : AnAkagurukuLavAsanA parityAgathI, zuddha uchAdi paNa zuddha bhikSAdi paNa, hitane karanArI nathI ja. zAstrakAro, guru AjJAvartInA kamadine paNa AdhAkamadine paNa parizuddha kahe che saMcamavRddhino hetu kahe che. ll14nA * "suddhachA vi' mAM "dri' padathI zuddha vasati, zuddha pAtra AdinuM grahaNa karavuM. uMcha eTale vINavAnI kriyA ane zuddha uMcha eTale saMyamamAM doSo na lAge te rIte bhikSAnA doSonA parihArapUrvaka AhArane vINavAnI kriyA=AhAranI gaveSaNAnI kriyA. bhAvArtha - guNavAna gurunA pArartavyanA tyAgamAM saMcamanI sarva kriyA viphaLa : koI sAdhu, gurukuLavAsamAM bAhya AcAronI zuddhi thatI nathI evA adhyavasAyathI paNa gurukuLavAsano tyAga kare, ane nirdoSa bhikSAcaryA Adi sAdhvAcArone sArI rIte pALavA yatna kare, topaNa te AcAronA pAlanathI sAdhunuM hita thatuM nathI; kema ke guNavAna evA gurune parataMtra thavuM e sarva AcAromAM prathama AcAra che, ane te AcArano je lopa kare che tene anya AcAro paNa guNakArI thatA nathI.
Page #219
--------------------------------------------------------------------------
________________ 192 yatilakSaNasamuccaya prakraNa / gAthA : 141-142 vaLI, guNavAna evA gItArthanA sAMnidhyamAM navuM navuM zrutaadhyayana thAya che, jethI pratidina saMveganI vRddhi thAya che, ane guNavAna evA mahAtmAonI bhakti karIne guNavRddhi thAya che. tene badale je sAdhu guNavRddhinA kAraNabhUta evA gurukuLavAsane choDIne mAtra bhikSAzuddhiAdi bAhyaAcAromAM yatna kare che, te sAdhune navA navA zrutanI prApti dvArA thanArI saMveganI vRddhino abhAva prApta thAya che, tethI tenA saMyamano nAza thAya che. mATe guNavAna gurunA parityAgathI zuddha sAdhvAcAranI kriyA paNa hitane karanArI nathI. je sAdhu guNavAna gurune AjJAvartI che, te sAdhu zrutaadhyayana ane svAdhyAyaAdinI vRddhimAM upakhaMbhaka evA AdhAkarmAdi doSonuM sevana kare to paNa guNavAna gurunI AjJA anusAra te pravRtti hovAthI zAstrakAro te AdhAkarmIne paNa parizuddha kahe che; kema ke te saMyamavRddhinuM kAraNa bane che. 141 avataraNikA : gAthA-140mAM batAvyuM ke gurukuLavAsa sarvaguNanA AdhArabhUta che ane gurukuLavAsamAM bhikSAdidoSo paNa guNane karanArA che, ane tenI puSTi gAthA-141mAM karI. have tene daDha karavA mATe kahe che - gAthA : AyattayA mahAguNo, kAlo visamo sapakkhayA dosA / AimatigabhaMgeNa vi, gahaNaM bhaNi pakappaMmi // 142 // AyattatA mahAguNaH, kAlo viSamaH svapakSajA doSAH / AdimatrikabhaGgenApi, grahaNaM bhaNitaM prakalpe // 142 / / gAthArtha : gAyattayA-AdhInatA guNavAnanI AdhInatA, mahAnaguNa che, kALa viSama che, savapakSathI thanArA doSo che, prakalyagraMthamAM prathamanA traNa bhAMgAthI paNa grahaNa AhAraAdinuM grahaNa kahevAyuM che. ll14zA bhAvArtha :- guNavAna gurunA pArartavyamAM bhikSAdi doSomAM paNa saMyamanI zuddhi : yogamArganI niSpattimAM guNavAnane AdhIna rahevuM e mahAnaguNa che. tethI saMyama grahaNa karyA pachI guNavAna evA gurune AdhIna thavuM e sAdhuno prathama AcAra che. vaLI, vartamAna kALa viSama che. tethI jo guNavAnane parataMtra rahevAmAM na Ave to kALanA doSanA kAraNe paNa saMyama vinAza pAmavAno saMbhava che. mATe gurukuLavAsamAM rahIne sAdhue saMyamamAM udyama karavo joIe. vaLI, viSamakALane kAraNe svapakSathI thanArA doSo paNa ghaNA che arthAta jo sAdhu gurukuLavAsamAM na rahe ane ekalavihArI banIne nirdoSa bhikSA AdimAM yatna karatA hoya to svapakSanA anya pramAdI sAdhuonA nimittane pAmIne potAne paNa saMyamamAM zithilatAdi doSonI prApti thAya. mATe svapakSanA doSothI bacavA mATe paNa ArAdhaka sAdhue gurukuLavAsano tyAga karavo joIe nahi.
Page #220
--------------------------------------------------------------------------
________________ yatilakSaNasamuccaya prakraNa | gAthA : 142 193 ahIM prazna thAya ke guNavAnane parataMtra thavuM e guNa che, kALanA doSanA kAraNe ekalA rahevuM ucita nathI ane svapakSathI thanArA doSone kAraNe paNa ekalA rahevuM ucita nathI; Ama chatAM samudAyamAM nirdoSa bhikSAAdi saMbhavita na hoya. tethI saMyamanI zuddhi karavA arthe koI sAdhu samudAyano tyAga karIne saMyamazuddhimAM yatna kare to zuM vAMdho ? tethI gAthAnA uttarArdhathI kahe che bhikSAcaryAnA viSayamAM kAraNa ane yatanAne AzrayIne cAra bhAMgA thAya che, ane temAMthI prathamanA traNa bhAMgAthI paNa AhAraAdinA grahaNanI anujJA sAdhune "prakalpagraMthamAM ApI che. tethI e prApta thAya ke doSanuM sevana karavuM paDe to te karavuM paNa gurukuLavAsano tyAga karavo ucita nathI, e "prakalpagraMtha'thI phalita thAya che. te cAra bhAMgA A pramANe che : (1) kAraNe yatanAthI azuddha AhAra Adi grahaNa kare, (2) kAraNe yatanA vagara azuddha AhAra Adi grahaNa kare, (3) niSkAraNa yatanAthI azuddha AhAra Adi grahaNa kare ane (4) niSkAraNa ayatanAthI azuddha AhAra Adi grahaNa kare. A cAra bhAMgAmAM prathama bhAMgo zuddha che. tethI e phalita thAya ke sAdhune nirdoSa bhikSAAdimAM utsargathI yatna karavAno che, Ama chatAM utsargathI saMyamano nirvAha thato na hoya to apavAdathI doSita AhAra paNa grahaNa kare, ane te doSita AhAragrahaNa paNa bhikSAnI aprAptinA kAraNe hovAthI ane yatanApUrvaka hovAthI saMyamanI zuddhi rahe che. tethI prathama bhAMgo zuddha che; paraMtu bAkInA traNa bhAMgAthI AhAra grahaNa kare to saMyamanI zuddhi rahe nahi. Ama chatAM gurukuLavAsane choDIne ekalA rahIne nirdoSa AhAraAdinI zuddhimAM yatna karavo tenA karatAM viSamakALamAM prathamanA traNa bhAMgAthI paNa AhAra grahaNa karIne samudAyamAM rahe. vaLI, te cAra bhAMgA A pramANe che (1) kAraNe yatanAthI azuddha AhAra Adi grahaNa kare. A prathama bhAMgo zuddha che. koI sAdhu samudAyamAM rahIne apramAdabhAvathI nirdoSa bhikSAAdimAM yatna kare, paraMtu nirdoSa bhikSAAdinI aprAptinA kAraNe saMyamamAM udyama thaI zakato na hoya tyAre zAstravidhi anusAra yatanAthI doSita AhAra lAve to koI doSa nathI, je cAra bhAMgAmAMthI prathama bhAMgA rUpa che, ane A prathama bhAMgo saMyamazuddhinuM kAraNa che, tema prakalpagraMthamAM kahyuM che. (2) kAraNe yatanA vagara azuddha AhAra Adi grahaNa kare. A bIjo bhAMgo yatanA vagara doSita AhAraAdinA grahaNarUpa hovAthI zuddha nathI. koI sAdhu samudAyamAM rahIne apramAdabhAvathI nirdoSa bhikSAAdimAM yatna kare, paraMtu jyAre nirdoSa bhikSAAdinI aprAptithI saMyamamAM udyama thaI zakato nathI, tyAre bhikSAnI aprAptinA kAraNe zAstravidhi anusAra yatanApUrvaka doSita AhAra grahaNa karavAne badale yatanA vagara doSita AhAra lAve to te doSarUpa che. ahIM bIjA bhAMgAmAM sabhya yatanA nathI tethI te azuddha bhAMgo che, Ama chatAM prakalpagraMthamAM te bhAMgAthI bhikSA lAvavAnI anujJA Apela che; kema ke viSamakALamAM doSita AhAra grahaNa karIne paNa gurukuLavAsamAM rahevuM ucita che.
Page #221
--------------------------------------------------------------------------
________________ 194 yatilakSaNasamuccaya prakaraNa / gAthA : 142-143 (3) niSkAraNa yatanAthI azuddha AhAra Adi grahaNa kare. trIjo bhAMgo niSkAraNa yatanAthI azuddha AhAra Adi grahaNarUpa hovAthI zuddha bhAMgo nathI. koI sAdhu samudAyamAM rahIne nirdoSa bhikSAAdinI gaveSaNA karavAmAM pramAdI hoya, tethI nirdoSa bhikSAAdinI gaveSaNA karyA vinA, niSkAraNa, azuddha AhArane zAstravidhi anusAra yatanApUrvaka grahaNa kare, topaNa doSarUpa che. ahIM trIjA bhAMgAmAM samyag yatanApUrvaka AhAra grahaNa kare che, paraMtu azuddha AhAra grahaNanuM koI kAraNa nahi hovA chatAM doSita AhAra grahaNa kare che, tethI te azuddha bhAMgo che. Ama chatAM prakalpagraMthamAM gurukuLavAsamAM rahenArA sAdhune A trIjA bhAMgAthI paNa bhikSA lAvavAnI anujJA Apela che; kema ke viSamakALamAM, yatanAthI niSkAraNa doSita AhAra grahaNa karIne paNa gurukuLavAsamA rahevuM vadhu ucita che. (4) niSkAraNa ayatanAthI azuddha AhAra Adi grahaNa kare. cotho bhAMgo niSkAraNa ayatanAthI azuddha AhAra Adi grahaNarUpa hovAthI zuddha bhAMgo nathI. koI sAdhu samudAyamAM rahIne nirdoSa bhikSAAdinI gaveSaNA mATe yatna kare to nirdoSa bhikSAAdi prApta thAya tema che, Ama chatAM pramAdI hovAnA kAraNe nirdoSa bhikSAAdinI gaveSaNA karavAmAM yatna karatA nathI. vaLI, azuddha AhAra Adi grahaNanuM koI kAraNa na hovA chatAM niSkAraNa doSita AhAra grahaNa kare che. vaLI, doSita grahaNa karavAmAM zAstravidhi anusAra samyag yatanA paNa karatA nathI. teonI niSkAraNa yatanA vagaranI doSita bhikSA AdinuM grahaNa saMyamanAzanuM kAraNa bane che. tethI prakalpagraMthamAM A cothA bhAMgAthI AhAraAdi grahaNa karavAnI anujJA Apela nathI. prathamanA traNa bhAMgAthI azuddha AhAra Adi grahaNa karIne paNa sAdhu samudAyamAM rahe tema prakalpagraMthamAM kahyuM che. prathama bhAMgo zuddha che, jyAre bIjA ane trIjA bhAMgAmAM saMyamanI zuddhi pUrNa nathI. bIjA bhAMgAmAM yatanA vagara azuddha AhAra AdinuM grahaNa che, tethI bIjo bhAMgo doSita che, jyAre trIjA bhAMgAmAM yatanApUrvaka niSkAraNa azuddha AhAra AdinuM grahaNa che, tethI trIjo bhAMgo paNa doSita che. Ama chatAM, bIjA ane trIjA bhAMgAmAM vratasApekSatA hovAthI saMyamano nAza thato nathI paraMtu aticAranI prApti thAya che, ane ArAdhaka sAdhu te doSonuM sevana karIne paNa aticAranI zuddhi kare to saMyama zuddha thaI zake. tethI gurukuLavAsa choDIne nirdoSa bhikSAAdi grahaNa karavA karatAM A traNa bhAMgAthI doSita AhAra grahaNa karIne paNa gurukuLavAsamAM rahenArA sAdhune bhalA kahyA che. cotho bhAMgo saMyamanAzanuM kAraNa che. tethI tenA sevanano niSedha che. gurukuLavAsamAM rahIne prathamanA traNa bhAMgAthI paNa yatna karIne saMyamanuM rakSaNa karavuM ucita che, paraMtu nirdoSa bhikSAAdinA arthe gurukuLavAsano tyAga karIne svachaMdapaNe vicaravuM ucita nathI. 142 // avataraNikA : gAthA-140mAM gurukuLavAsa e sarvaguNonI niSpattinuM mULa che, tema batAvIne anvayathI tenI puSTi gAthA-141-142mAM karI. have gurukuLavAsa e sarvaguNonI niSpattinuM mULa che tenI puSTi vyatirekathI karatAM kahe che -
Page #222
--------------------------------------------------------------------------
________________ atilakSaNasamuccaya prakraNa | gAthA : 143-144 195 gAthA : guruANAe cAe, jiNavaraANA na hoi NiyameNaM / sacchaMdavihArANaM haribhaddeNaM jao bhaNiaM // 143 // gurvAjJAyAstyAge, jinavarAjJA na bhavati niyamena / svachandavihArANAM, haribhadreNa yato bhaNitam // 143 // gAthArtha : guru AjJAnA tyAgamAM svacchaMdavihArIone jinezvaranI AjJA niyamathI hotI nathI, je kAraNathI haribhadrasUri vaDe kahevAyuM che. ll14all bhAvArtha :- guNavAnagurunI AjJAnA tyAgamAM bhagavAnanI AjJAno tyAga : je sAdhu bhikSAdimAM thatA doSonA parivAra arthe ke anya kAraNe guru AjJAno tyAga karIne gurukuLavAsano tyAga kare che ane svacchaMda vicare che, te saMyamanI bAhya kriyAo sArI rIte karatA hoya topaNa temanI AcaraNAmAM bhagavAnanI AjJAnuM niyamathI pAlana nathI; kema ke bhagavAnanI sarva AjJAonuM mULa guNavAna evA gItArtha gurune parataMtra thaIne sarva ucita pravRttio karavI e che. svacchaMdavihArIone bhagavAnanI AjJA nathI, temAM sAkSarUpe haribhadrasUrinuM vacana svayaM graMthakAra AgaLanI gAthAmAM batAve che. NI143 avataraNikA : atha gurukulavAsamocane doSopadarzanena tadAjJAyA eva prakRSTatvasamarthanAyAha - avataraNikArya : pUrvagAthAmAM kahyuM ke je kAraNathI haribhadrasUri vaDe kahevAyuM che. tethI haribhadrasUri vaDe je kahevAyuM che te paMcAzaka 11nI gAthA-14thI batAve che, ane te paMcAzakanI gAthAmAM karAyelI avataraNikAno artha A pramANe che - : gurukuLavAsanA tyAgamAM doSa batAvavA dvArA, gurukuLavAsanI AjJAnA ja prakRSTapaNAnA samarthana mATe arthAt prakRSTa dharmapaNAnA samarthana mATe kahe che - gAthA : eammi pariccatte, ANA khalu bhagavao pariccattA / tIe a paricAe, duNha vi logANa cAo tti // 144 // etasminparityakte, AjJA khalu bhagavataH parityaktA / / tasyAzca parityAge, dvayorapi lokayostyAgariti // 144 //
Page #223
--------------------------------------------------------------------------
________________ 196 ratilakSaNasamuccaya prakraNa | gAthA : 144 gAthArtha : Ano tyAga karAye chate gurukuLavAsano tyAga karAce chate, bhagavAnanI AjJA parityAga karAI ja, ane tenA parityAgamAM bhagavAnanI AjJAnA parityAgamAM, bane paNa lokano=Aloka ane paraloka bane paNa lokano, tyAga thayo=Aloka ane paraloka bane paNa loka viparIta pravRttithI vinAza karAyA. ll144 TIkA :_ 'eyamI'tyAdi, etasmin gurukRle parityakte AjJA-upadezaH khaluravadhAraNArthaH, prayogazcAsya darzayiSyate, bhagavato-jinasya parityaktaiva, tadatyAgarUpatvAttasyAH, tataH kimityAha-tasyAzca bhagavadAjJAyAH punaH parityAgevimocane sati dvayorapi-ubhayorapi, AstAmekasya, lokayoH bhavayorityarthaH, tyAgo-bhraMzo bhavati, viziSTaniyAmakAbhAvenobhayalokaviruddhapravRtteH, itizabdo vaakyaarthsamatI rUti thAI: I (paTTaziva 22 gAthA 24) TIkArya : AegurukuLavAsa, tyAga karAye chate, bhagavAnanI AjJA=bhagavAnano upadeza, tyAga karAyo ja; kema ke tenuM bhagavAnanI AjJAnuM, tadatyAgarUpapaNuM che=gurukuLavAsanuM atyAgarUpapaNuM che. tenAthI zuM?=bhagavAnanI AjJAnA tyAgathI zuM phaLa prApta thAya?=ethI karIne kahe che ane teno=bhagavAnanI AjJAno, vaLI parityAga karAye chate banne lokano tyAga=braza thAya che=bane loka niSphaLa thAya che, kema ke viziSTa niyAmakanA abhAvane kAraNe=ubhayalokanA hitane anukULa evI pravRttimAM guNavAna evA gItArtha gururUpa viziSTa niyAmakanA abhAvane kAraNe, ubhayaloka viruddha pravRtti thAya che=saMyamanA pariNAma vagaranI bhikSAvRttirUpa Aloka viruddha asAra pravRtti thAya che, ane AzA virAdhanAnA phaLarUpa anarthanI prApti thAya tevI paraloka viruddha pravRtti thAya che. ll144 ri' zabdagAthAmAM rahelo kRti zabda, vAkyarthanI samAptimAM che. kRti e prakAre gAthAno artha che. (paMcAzaka-11, gAthA-14) bhAvArtha : koI sAdhu nirdoSa bhikSAAdi arthe ke anya kAraNe gurukuLavAsano tyAga kare to teNe bhagavAnanI AjJAno tyAga karyo che, tema gAthAnA pUrvArdhamAM batAvIne pU. haribhadrasUrijIe paMcAzaka 11nI gAthA14nI avataraNikAmAM kahela te pramANe gurukuLavAsanA tyAgamAM doSa batAvAyo. tyArapachI gAthAnA uttarArdhamAM kahyuM ke bhagavAnanI AjJAno tyAga karAya chate ubhayalokano tyAga karAyo. tethI e phalita thayuM ke ubhayalokanA hita mATe paNa gurukuLavAsanA sevananI bhagavAnanI prakRSTa AjJA che, bAhya AcArapAlana mAtra nahi.
Page #224
--------------------------------------------------------------------------
________________ yatilakSaNasamuccaya praNa / gAthA : 144-145 AthI paMcAzaka 11nI gAthA-14nI avataraNikAmAM kahela ke bhagavAnanI AjJAnA prakRSTapaNAnA samarthana mATe kahe che ane tethI e siddha thayuM ke gurukuLavAsanA atyAgarUpa bhagavAnanI AjJA, te prakRSTa AjJA che, ane tenuM pAlana thatuM hoya to anya doSo sevAtA hoya topaNa bhagavAnanI AjJAno tyAga nathI. joke anya doSo sevavA te bhagavAnanI AjJA nathI, Ama chatAM pramAdane vaza thaIne doSo thaI jatA hoya ane prakRSTa AjJAnuM pAlana thatuM hoya, to te sAdhunI pravRtti ubhayalokano nAza thAya tevI nathI; paraMtu je sAdhu gurukuLavAsane choDIne nirdoSa bhikSAAdimAM yatna karatA hoya teNe ubhayalokano nAza kare tevI pravRtti karI che. mATe bhagavAnanI sarvaAjJAmAM gurukuLavAsanI AjJA prakRSTa AjJA che, tenuM samarthana prastuta gAthAmAM karela che. 5144 // 197 avataraNikA : pUrvagAthAmAM kahyuM ke gurunI AjJAno tyAga karAye chate bhagavAnanI AjJAno tyAga thayo. tyAM prazna thAya ke zAstramAM grAmabhojI ane rAjAnuM dRSTAMta prasiddha che. te dRSTAMtathI e phalita thAya ke guruAjJAthI sAdharmikasAdhunI bhakti AdinA kAma mATe janAra sAdhu vacce koI gAmamAM koI glAna sAdhu ke glAna pAsasthAnI vaiyAvacca mATe rokAI jAya, ane tenA kAraNe je sAdharmikasAdhunI bhaktinA kArya arthe gurue javAnI AjJA karela tenuM pAlana vilaMbathI thAya, ke na paNa thAya, chatAM guruAjJAne choDIne glAnanI vaiyAvacca mATe rokAyelA te sAdhune, grAmabhojI ane rAjAnA dRSTAMtathI oghaniryukti bhASyanI 43 Adi gAthAmAM ArAdhaka kahela che. tenI jema nirdoSa bhikSAAdirUpa bhagavAnanI AjJAnA ArAdhana arthe koI sAdhu gurukuLavAsa choDIne ekAkI vihAra kare to tene paNa ArAdhaka mAnavo joIe, e prakAranI zaMkA karIne tenA nirAkaraNa mATe kahe che gAthA : naNu evaM kaha bhaNio, diTTaMto gAmabhoinaravaiNo / bhannai apattavisae, guruNo bhaggA na bhAvANA // 145 // nanvevaM kathaM bhaNito ddaSTAnto grAmabhoginarapateH / bhaNyate'pAtraviSaye, gurorbhagnA na bhAvAjJA // 145 // gAthArtha : 'nanu'thI pUrvapakSI kahe che- A rIte-pUrvagAthAmAM kahyuM ke gurunI AjJA jeNe choDI che teNe bhagavAnanI AjJA choDI che e rIte, grAmabhojI narapatinuM dRSTAMta=grAmaadhyakSa ane rAjAnuM dRSTAMta, ha maLio=kema kahevAyuM ? arthAt oghaniyukti graMthamAM kema kahevAyuM? teno uttara ApatAM graMthakAra kahe che mana=kahevAya che=javAba apAya che. apattavisa=apAtranA viSayamAM=svachaMda mativALA apAtranA viSayamAM, guruAjJAnA bhaMgamAM tIrthaMkaranI AjJAno bhaMga kahevAyo che, paraMtu grAmabhojI ane rAjAnuM dRSTAMta kahevAyuM che te sthAnamAM dravyathI gurunI AjJAnuM pAlana nahi hovA chatAM guruno mA na mAvALA=gurunI bhAvaAjJAno bhaMga nathI. 145NA
Page #225
--------------------------------------------------------------------------
________________ 198 catilakSaNasamuccaya prakraNa / gAthA : 145 bhAvArtha : pUrvagAthAmAM graMthakAre sthApana karyuM ke guruAjJAno tyAga karAya chate bhagavAnanI AjJAno tyAga thayo. te kathanamAM graMthakArane oghaniryukti graMthamAM kahela grAmabhojI ane narapatinA daSTAMtanuM smaraNa thayuM ane tenI sAthe sthUladaSTithI pUrvanA kathanano virodha jaNAyo. chatAM paramArthathI virodha nathI te batAvavA mATe gAthAnA pUrvArdhamAM zaMkA karI ke jo guruAjJAnA bhaMgamAM bhagavAnanI AjJAno bhaMga hoya to grAmabhojI ane narapatinuM daSTAMta je oghaniryuktimAM Apela che te saMgata thAya nahi. A prakAranI zaMkA karIne gAthAnA uttarArdhathI uttara Ape che ke apAtranA viSayamAM guru AjJAnA bhaMgamAM tIrthakaranI AjJAno bhaMga che. Azaya e che ke je sAdhu saMyama grahaNa karyA pachI guNavAna gurune parataMtra rahetA nathI te sAdhu sarva AcAranA mULabhUta evI bhagavAnanI AjJAno lopa kare che, ane tevA sAdhu svachaMdamatithI nirdoSa bhikSAAdinA arthe ekAkI vicare topaNa te ArAdhaka nathI; paraMtu je sAdhu guNavAna gurune parataMtra che ane bhagavAnanI AjJA anusAra guNavAna gurunI nizrAmAM rahIne ratnatrayInI vRddhi mATe yatna kare che, te ArAdhaka che. AvA sAdhu guNavAna gurunI AjJAthI sAdharmikasAdhunA kArya arthe grAmajora jaI rahyA hoya, ane guNavAna gurue paNa A sAdhu gItArtha che ema jANIne AgADha kAraNe arthAt anivArya kAraNe ekAkI javAnI AjJA Apela hoya tyAre mArgamAM jatAM zuM zuM karavuM ucita che te sarva te sAdhu bhagavAnanI AjJA anusAra kare che. tethI mArgamAM jatAM koI glAna sAdhu ekAkI prApta thAya ane tenI saMbhALa karanAra koI na hoya to te vakhate bhagavAnanA vacana anusAra zuM ucita kRtya che tenuM smaraNa karIne pote ucita kRtya kare che. AvA samaye gurune pRcchA karavAno avasara nathI, paraMtu ucita kRtya karavAno avasara che. mATe bAhyathI je kArya gurue sopeluM te kAryarUpa AjJAnuM pAlana vilaMbathI thAya ke kadAca na paNa thAya, topaNa gurunI bhAvaAjJAnuM pAlana thAya che; kema ke bhagavAnanI AjJA che ke "je glAnanI vaiyAvacca kare che te mArI vaiyAvacca kare che." tethI mArgamAM jatAM jo koI sAdhu glAna che ema jaNAya to guruAjJA je sAdharmikasAdhunI vaiyAvacca karavA javAnI hatI, tenA karatAM glAnanI vaiyAvacce karavAnI bhagavAnanI AjJA baLavAna che, mATe bhUlathI guru AjJAnuM pAlana nahi jaNAvA chatAM gurunI bhAvaAjJAnuM pAlana che. vastutaH gurunI bhAvaAjJA ucitakALe ucita pravRtti karavAnI che. tethI glAnasAdhunI vaiyAvaccamAM gurunI bhAvaAjJAnuM pAlana che. vaLI, je sAdhu bhagavAnanI AjJAno lopa karIne bAhya zuddha AcaraNAne pradhAna karIne saMveganA ananya upAyarUpa evI jJAnAdinI vRddhine gauNa karIne ekAkI vicare che, tevA sAdhu cAritra mATe apAtra che; ane tevA apAtra sAdhu guru AjJAthI nirapekSa rahIne nirdoSa bhikSAcaryAAdi mATe yatna kare to teNe bhagavAnanI AjJAno bhaMga karyo te kahevAyuM che. graMthakArane prAmabhojI ane narapatinA je daSTAMtanuM smaraNa thayuM, te A rIte che koI rAjA yAtrAe javA mATe nIkaLyo. teNe sevakane AjJA karI ke amuka gAmamAM huM rokAIza, mATe te gAmamAM mArA mATe nivAsa karavAnA sthAnanI vyavasthA karavI. AthI te sevaka te gAmanA adhyakSane rAjAnI AjJA jaNAve che. gAmanA adhyakSe gAmanA mANasone kahyuM ke eka nivAsa rAjA mATe ane eka
Page #226
--------------------------------------------------------------------------
________________ yatilakSaNasamuccaya prakaraNa / gAthA : 145-146 nivAsa mArA mATe te gAmamAM banAvo. gAmanA mANasoe vicAryuM ke "rAjA to mAtra eka divasa ja ahIM raheze, mATe rAjA arthe suMdara citrothI bharapUra evuM suMdara AvAsa banAvavAnuM koI prayojana nathI" tethI rAjA mATe tRNano AvAsa banAvyo; jyAre grAmaadhyakSa to ahIM rahenAra che, tethI grAmaadhyakSa mATe cAra suMdara zALAvALo suMdara AvAsa banAvyo. rAjA te gAmamAM AvyA tyAre suMdara nivAsa tarapha javA lAgyA, tyAre gAmanA mANasoe kahyuM ke A Apano AvAsa nathI, Apano AvAsa to A bIjo che. tethI rAjAe pUchyuM ke "A suMdara AvAsa kono che ?" grAmajanoe kahyuM ke "A suMdara AvAsa grAmAdhyakSano che." tethI rAjA gusse thayo ane grAmAdhyakSa pAsethI gAma laI lIdhuM ane gAmanA lokone daMDa karyo. A dRSTAMtano upanaya A pramANe che : dRSTAMtamAM grAmAdhyakSa ne sthAne AcArya che, rAjAne sthAne tIrthaMkara che ane grAmajanone sthAne sAdhuo che. ahIM rAjAno AvAsa tRNano karAyo ane grAmAdhyakSano AvAsa suMdara karAyo tethI rAjA vaDe grAmajano ane grAmAdhyakSane daMDa karAyo, tema tIrthaMkaranI AjJAnA atikramamAM AcAryane ane sAdhuone saMsA2paribhramaNarUpa daMDanI prApti thAya. 199 A dRSTAMta oghaniryuktimAM viparIta rIte paNa batAvela che ane te sthAnamAM grAmajanoe rAjA mATe suMdara AvAsa banAvyo ane grAmAdhyakSa mATe sAmAnya AvAsa banAvyo. rAjA potAnA mATe suMdara AvAsa joIne khuza thayo tethI rAjAe khuza thaIne grAmAdhyakSane anya gAma ApyuM ane grAmajanono kara paNa mApha karyo. te rIte je sAdhuo tIrthaMkara saMbaMdhI AjJA pALe che teNe AcAryanI AjJAnuM pAlana kyuM che. grAmajanoe suMdara AvAsa rAjA mATe banAvyo ane rAjAnA gayA pachI te suMdara AvAsano upabhoga grAmAdhyakSane prApta thayo, tema tIrthaMkaranI AjJA pALavAthI AcAryanI AjJAnuM paNa pAlana thayuM; kema ke jo rAjA mATe suMda2 AvAsa karavAmAM na Avata to anarthanI prApti thAta, tema tIrthaMkaranI AjJAnuM pAlana na karavAmAM Ave to saMsAranA paribhramaNarUpa anarthanI prApti thAya. paraMtu je sAdhu tIrthaMkaranI AjJAnuM smaraNa karIne glAnanI vaiyAvacca kare che te sAdhue bhagavAnanI AjJAnuM pAlana karyuM che, tethI tene anarthanI prApti thavAnI nathI, paNa hitanI ja prApti che; kema ke AcAryanI bhAvaAjJAnA pAlananuM phaLa tene avazya prApta thAya che. 1455) avataraNikA : pUrvagAthAmAM kahyuM ke grAmabhojI ane narapatinA dRSTAntathI glAnanI vaiyAvacca karanAra sAdhu gurunI bhAvaAjJAnuM pAlana kare che. tyAM prazna thAya ke gurunI AjJA pramANe to kArya thayuM nathI, chatAM gurunI bhAvaAjJAnuM pAlana karyuM che tema kaI rIte kahI zakAya ? tethI kahe che . gAthA : titthayaravayaNakaraNe, AyariANaM pae kayaM hoi / to fear bhaNiamiNaM, iyarearabhAvasaMvehA // 146 //
Page #227
--------------------------------------------------------------------------
________________ 200 yatilakSaNasamuccaya prakraNa / gAthA : 146 tIrthakaravacanakaraNe, AcAryANAM prAgeva kRtaM bhavati / ita eva bhaNitamidamitaretarabhAvasaMvedhAt // 146 / / anvayArtha : tisthayaravayavo tIrthakaranA vacananA karaNamAM, sAyeriyAI=AcAryanuM pa-pUrvamAM ja, vAM ror3a karAyeluM vacana pAlana karAyeluM che. patto vriya AthI jannatIrthaMkaranI AjJAnA pAlanamAM AcAryanI AjJAnuM pAlanache AthI ja, pharamAvasaMveda=Itara itaranA bhAvanA saMvedhathI-tIrthakara ane bhAvAcAryarUpa itara itaranA bhAvanA saMvedhathI rUi=A=gAthA-47-48mAM batAvAze e, mAzaM kahevAyeluM che=zAstramAM kahevAyeluM che. gAthArtha : tIrthakaranA vacananA karaNamAM AcAryanuM pUrvamAM ja vacana pAlana karAyeluM che. AthI ja tIrthakara ane bhAvAcAryarUpa itara itaranA bhAvanA saMvedhathI gAthA-40-48mAM batAvAze e zAstramAM kahevAyeluM che. II14ghA "paNa' zabdano artha "jova' e pramANe ozaniyukti bhASyanI gAthA-47mAM karela che ane prastuta gAthAno pUrvArdha oghaniryukti gAthA-47 nA pUrvArdharUpa ja che. bhAvArtha : tIrthakaranI AjJAnA pAlanamAM AcAryanI AjJAnA pAlanano aMtabhava : koI sAdhu gItArthagurunI AjJAthI gacchanA anya sAdhunA koI kArya arthe anya gAmamAM jatA hoya ane mArgamAM koIka glAna sAdhunI vaiyAvacca karavA mATe rokAya tyAre tIrthaMkaranI AjJAnuM pAlana thayeluM hovAnA kAraNe AcAryanI AjJAnuM pAlana pUrvamAM ja thayeluM gaNAya. Azaya e che ke AcAryanI AjJA nirjarA thAya tevI ucita pravRtti karavArUpa hoya che, ane mArgamAM glAna sAdhunI vaiyAvacca mATe te sAdhu tIrthaMkaranI AjJAnuM smaraNa karIne rokAya che, te paNa ucita pravRtti karavArUpa che. tethI plAnanI vaiyAvacca mATe rokAvuM te paNa AcAryanI AjJAnA pAlanarUpa che, te batAvavA mATe ahIM kahyuM ke AcAryanI AjJAnA pAlana arthe gayela te sAdhune te AcArye je kArya batAvela te kArya te kare tenA pUrve ja tIrthaMkaranI AjJAnuM pAlana karavAnA kAraNe AcAryanI AjJAnuM pAlana thaI jAya che. mATe te sAdhu AcArya batAvela kArya kadAca na karI zake to paNa teNe AcAryanI bhAvaAjJAno bhaMga karela nathI, tema pUrvagAthAmAM kahela che. have tIrthaMkaranI AjJAnA pAlanathI AcAryanI AjJAnuM pAlana thaI jAya che, tenI puSTi karavA arthe gAthAnA uttarArdhathI kahe che AthI jannatIrthaMkaranI AjJAnA pAlanathI AcAryanI AjJAnuM pAlana thaI jAya che AthI ja, Itara Itara bhAvanA saMvedhathI A=vazya AgaLamAM kahevAyeluM che.
Page #228
--------------------------------------------------------------------------
________________ yatilakSaNasamuccaya prakaraNa / gAthA : 146-147-148 Azaya e che ke tIrthaMkara ane bhAvAcArya e bannenA bhAvono paraspara saMvedha che arthAt "je tIrthaMkara kahe che te bhAvAcArya kahe che ane je bhAvAcArya kahe che te tIrthaMkara kahe che." A prakArano tIrthaMkara ane bhAvAcAryanA bhAvono saMvedha che, ane Avo saMvedha hovAnA kAraNo =A=gAthA147-148mAM kahevAze e zAstramAM kahevAyeluM che. 146 // avatataraNikA : pUrvagAthAnA uttarArdhamAM kahyuM ke tIrthaMkaranI AjJA ane bhAvAcAryanI AjJAno paraspara saMvedha hovAne kAraNe A=vakSya=AgaLamAM kahevAyuM che. tethI te vakSyamANa kathanane ja gAthA-147-148thI batAve che - gAthA : jiNakappAipavittI, guruANAe virohiNI na jahA / taha kajjaMtaragamaNe, visesakajjassa paDibaMdho // 147 // jinakalpAdipravRttirgurvAjJAyA virodhinI na yathA / tathA kAryAntaragamane, vizeSakAryasya pratibandhaH // 147 // ' 201 gAthArtha H je pramANe jinakalpAdinI pravRtti guruAjJAnI virodhI nathI, te pramANe kAryAntaragamanamAM vizeSa kAryano pratibaMdha=niSedha nathI. ||14ll * gAthAnA pUrvArdhamAM rahelA 'na' nuM yojana uttarArdha sAthe paNa che. bhAvArtha : gurunI AjJA laIne jinakalpa svIkAryA pachI jinakalpIAdi sAdhuo jinakalpAdinI ucita pravRttio kare che te sarva pravRttiviSayaka gurune pRcchA karatA nathI, topaNa teonI jinakalpAdinI AcaraNAo ucita pravRttirUpa hovAthI guruAjJAthI virodhI nathI, paNa guruAjJAnA pAlanarUpa ja che. te rIte gurue batAvela anya kArya arthe sAdhu jatA hoya tyAre mArgamAM jatAM glAnanI vaiyAvaccarUpa vizeSa kArya prApta thAya to teno pratibaMdha thato nathI arthAt gurue pUrve batAvelA kAryanA kAraNe glAna sAdhunI vaiyAvaccanuM kArya karavAno niSedha prApta thato nathI. vaLI, glAna sAdhunI vaiyAvaccanA kArya arthe rokAI jAya tenA kAraNe gurue batAvela kArya vilaMbathI thAya ke kadAca na paNa thAya, topaNa guruAjJAno bhaMga thato nathI. vastutaH gurunI bhAvaAjJAnuM pAlana thAya che; kema ke gurunI bhAvaAjJA ucitakALe ucitapravRtti karavArUpa che, ane mArgamAM jatAM glAna sAdhunI vaiyAvacca karavI te ucitakAryarUpa hovAthI tyAre glAnanI vaiyAvacca karavAmAM Ave to gurunI bhAvaAjJAnuM pAlana thAya che. 5147gA avataraNikA : gAthA-146nA uttarArdhamAM kahela ke itara itaranA bhAvanA saMvedhanA kAraNe A kahevAyeluM che. tethI have itara itaranA bhAvanA saMvedhane batAve che -
Page #229
--------------------------------------------------------------------------
________________ 202 catilakSaNasamuccaya prakraNa | gAthA : 148 gAthA : bhAvassa hu Nikkheve, jiNaguruANANa hoi tullattaM / sarisaM NAsA bhaNiyaM, mahANisIhaMmmi phuDameyaM // 148 // bhAvasya khalu nikSepe, jinagurvAjJayorbhavati tulyatvam / sadRzaM nyAsAd bhaNitaM, mahAnizIthe sphuTametat // 148 // gAthArtha : bhAvanA nikSepAmAM ja jina ane gurunI AjJAnuM tulyapaNuM che. mahALisImi=mahAnizIthamAM, pAsa nyAsathI=bhAvanipAnA nyAsathI, parva mA AjJA=jina ane gurunI AjJA, huDam sarid bhAyaM spaSTa sadaza kahevAyelI che. ll148 * ahIM gAthArthanA uttarArdhamAM artha zabda mAii nA arthamAM che, tethI gAthAmAM napuMsakaliMga grahaNa karela che, ane mAdi no artha AjJA thAya che ane te gujarAtImAM strIliMgamAM lakhAya che, tethI gAthAmAM " zabda napuMsakaliMga hovA chatAM "AjJA e pramANe strIliMgamAM lakhela che. bhAvArtha - bhAvAcAryanI ane tIrthaMkaranI AjJAnuM tulyapaNuM : mahAnizIthasUtramAM cAra nikSepA batAvIne bhAvanikSepAne AzrayIne je guru che temanI ane tIrthaMkaranI AjJA samAna che tema batAvela che. mahAnizIthasUtranAM te vacano A pramANe che. ___ "se bhayavaM titthayarasaMtiyaM ANaM nAikkamijjA udAhu AyariyasaMtiyaM ? goyamA ! cauvvihA AyariA paNNattA, taM0-nAmAyariyA 1 ThavaNAyariyA 2 davvAyariyA 3 bhAvAyariyA ya 4 / tattha NaM je te bhAvAyariyA te titthayarasamA ceva daTThavvA, tersi saMtiyaM ANaM nAikkamijja"tti / (mahAnizItha sUtra a.5) mahAnizIthasUtramAM prazna karyo ke tIrthaMkaranI AjJAnuM atikramaNa na karavuM joIe ? ke AcAryanI AjJAnuM atikramaNa na karavuM joIe ? Ano uttara ApatAM bhagavAne kahyuM ke "he gautama ! cAra prakAranA AcAryo che: 1. nAmAcArya 2. sthApanAcArya 3. dravyAcArya 4. bhAvAcArya A cAra AcAryomAM jeo bhAvAcArya che teo tIrthakara samAna ja jANavA. tethI temanI AjJAnuM atikramaNa karavuM joIe nahi. A kathanathI e phalita thAya ke bhAvAcArya ane tIrthakara bannenI AjJA samAna che. bhAvAcAryanI AjJA tIrthakaranI AjJAthI kyAreya viparIta hotI nathI. AthI bhAvAcAryane tIrthaMkaranI samAna kahyA che. bhAvAcAryanI AjJAnuM ullaMghana karavuM joIe nahi, tema batAvIne e kahevuM che ke tIrthakaranI AjJA ane bhAvAcAryanI AjJA eka che.
Page #230
--------------------------------------------------------------------------
________________ catilakSaNasamuccaya prakraNa | gAthA : 148-149 203 A kathanamAM bhAvAcArya tIrthakara samAna che tema batAvyuM. tethI e phalita thAya ke bhAvAcArya ane tIrthakaranA bhAvono paraspara saMvedha che. tethI gAthA-146mAM kahyuM ke tIrthakara ane bhAvAcAryanA bhAvono paraspara saMvedha hovAne kAraNe gAthA-147mAM A kahyuM che="kAryAntaranA gamanamAM vizeSa kAryano pratibaMdha nathI" e kahyuM che, e vAta saMgata thAya che. 148 avataraNikA : bhAvasAdhunuM sAtamuM lakSaNa guru AjJAnuM pAlana che. tenI puSTi karatAM gAthA-137mAM dharmAcAryano pratikAra duSkara che tema batAvyuM, ane gAthA-138mAM dharmAcAryanI AjJAnA ullaMghanamAM doSo prApta thAya che ane temanI AjJAnA pAlanamAM guNo prApta thAya che te batAvyuM, ane gAthA-139mAM guru AjJAnA pAlanamAM kayA kayA guNo prApta thAya che te batAvyuM. tethI vicArakane ema lAge ke gurukuLavAsamAM rahIne guNavAnane parataMtra thavAthI jJAnAdi guNonI prApti thAya, paraMtu je guNathI pUrNa che teoe zA mATe gurukuLavAsamAM rahIne guNavAnane parataMtra rahevuM joIe ? e batAvavA arthe kahe che - gAthA : guNapuNNassa vi vutto, goamaNAeNa gurukule vAso / viNayasudaMsaNarAgA, kimaMga puNa vaccamiarassa // 149 // guNapUrNasyApyukto gautamajJAtena gurukule vAsaH / vinayasudarzanarAgAtkimaGga punarvAcyamitarasya // 149 // avayArtha : Turquor#=guNapUrNane paNa=guNapUrNa evA sAdhune paNa, jogamaUTIFU=gautamasvAmInA daSTAMtathI viyasuvaMsaT=vinayanuM pAlana ane sudarzanano rAga thato hovAthI, gurune vAsI vRtto gurukuLamAM vAsa kahevAyo che. vimaMga puLa vaccamisara=vaLI, itaranuM zuM kahevuM?=vaLI, itarane to avazya gurukuLamAM vAsa karavo joIe. gAthArtha : guNapUrNane paNa gautamasvAmInA dRSTAMtathI vinayanuM pAlana ane sudarzanano rAga thato hovAthI gurukuLamAM vAsa kahevAyo che. vaLI, itaranuM zuM kahevuM ? ll14lA bhAvArtha - guNathI pUrNa evA gautama Adi mahAmunione paNa gurukuLavAsathI thato upakAra : gautamasvAmI utkRSTa 14 pUrvI hatA. temane gurunA sAnidhyathI ja jJAnAdinI vRddhi thAya tevuM na hatuM, chatAM temaNe gurukuLavAsa choDyo nathI. temanA daSTAMtathI guNapUrNa evA sAdhune paNa gurukuLamAM vAsa karavAnuM zAstramAM kahevAyuM che; kema ke guNavAna evA gurunI AjJAmAM rahevAthI vinayanuM pAlana thAya che. vaLI guNapUrNa evA paNa sAdhune guNasaMpanna evA gurunA darzanamAM rAga hoya che. tethI guNavAna sAdhu gautamasvAmInuM daSTAMta laIne avazya gurukuLavAsamAM rahe che. gautamasvAmI utkRSTa 14 pUrvI hovA chatAM
Page #231
--------------------------------------------------------------------------
________________ 204 tilakSaNasamuccaya prakraNa | gAthA : 149-150 bhagavAna sAthe rahetA hatA ane bhagavAnanI AjJA anusAra pravRtti karIne vinayanuM pAlana karatA hatA. temane guNathI pUrNa evA bhagavAnanA darzana pratye rAga hato ane vaLI te rAga bhagavAnane parataMtra rahevAthI puSTa banato hato, je gautamasvAmI mATe paramakalyANanuM kAraNa hatuM. tethI guNapUrNa evA paNa gautamasvAmIne guNavAna gurunuM pAtaMtrya kalyANanuM kAraNa banyuM, tema guNapUrNa evA sAdhune paNa guNavAna gurunuM pAtaMtrya kalyANanuM kAraNa che, to pachI je sAdhu haju guNathI pUrNa nathI, tevA sAdhue to vizeSa karIne gurukuLavAsanuM sevana karavuM joIe; kema ke guNavAnanA pAtaMtryanA svIkArathI ja guNonI vRddhi thAya che. mATe bhAvasAdhu haMmezAM guNavAna gurunI AjJAne parataMtra hoya che. e/14lI avataraNikA - pUrvamAM dRSTAMtathI sthApana karyuM ke guNathI pUrNa evA guNavAna sAdhue paNa gurukuLavAsa choDavo joIe nahi. tenI puSTi karavA arthe have bAhya AcAromAM kvacit doSo sevavA paDatA hoya to paNa sAdhue gurukuLavAsa choDavo joIe nahi, te batAvavA arthe kahe che - gAthA : Na ya mottavvo eso, kulavadhuNAeNa samayabhaNieNaM / bajjhAbhAve vi ihaM, saMvego desaNAIhiM // 150 // na ca moktavya eSa kulavadhUjJAtena samayabhaNitena / bAhyAbhAve'pIha saMvego dezanAdibhiH // 150 // gAthArtha : ane zAstramAM kahevAyelA kuLavadhUnA daSTAntathI bAhyanA abhAvamAM paNa=bAhya AcaraNAnA samyapha pAlananA abhAvamAM paNa, A=gurukuLavAsa mUkavo joIe nahi sAdhue gurukuLavAsano tyAga. karavo joIe nahi. kema gurukuLavAsano tyAga karavo joIe nahi? tethI kahe cheahIM gurukuLavAsamAM dezanAdithI saMvega thAya che. ll15nA * "rezanAlimi:' mAM mAHi' padathI gItArtha guru AdithI sAraNA-vAraNAdikathI saMveganI prApti thAya che ane anya sAdhuonA saMyamapAlanane joIne paNa saMveganI prApti thAya che, te sarvanuM grahaNa karavuM. bhAvArtha :| gItArtha gurunI nizrAmAM rahevAthI zAstraadhyayanathI, guNavAnanI bhaktithI ane sAraNA-vAraNAdikanI prAptithI saMvegano pariNAma pragaTe che, pragaTelo saMvegano pariNAma vRddhivALo thAya che ane prakarSane pAmIne vItarAgatAnuM kAraNa bane che. tethI samudAyamAM ghaNA sAdhu hovAthI kvacit nirdoSa bhikSAAdi bAhya AcAranuM samyaka pAlana na thAya to paNa koI doSa nathI; kema ke bAhya AcAro karmabaMdha pratye ke nirjarA pratye sAkSAt kAraNa nathI, paraMtu jIvano pariNAma karmabaMdha pratye ke nirjarA pratye sAkSAta kAraNa che. vaLI,
Page #232
--------------------------------------------------------------------------
________________ catilakSaNasamuccaya praNa | gAthA : 150-151 205 ucita bAhya AcaraNA nirjarAnA pariNAmane pedA karavAmAM sahAyaka che ane anucita bAhya AcaraNA karmabaMdhane anukULa pariNAma pedA karavAmAM sahAyaka che. tethI nirjarAnA arthI sAdhu gurukuLavAsamAM rahIne zAstraadhyayana dvArA saMveganI vRddhi karI zakatA hoya to tathAvidha saMyogane vaza bAhya AcAranuM pAlana samyapha na thAya to paNa aMtaHvRtti saMveganA pariNAmathI nirjarA thAya che, ane samyapha yatanAparAyaNa sAdhune viparIta bAhya AcaraNAthI leza paNa karmabaMdha thato nathI. tethI kalyANanA arthI sAdhue zAstramAM batAvelA kuLavadhUnA dRSTAMtathI gurukuLavAsa choDavo joIe nahi. ll15oll avataraNikA - pUrvagAthAmAM sthApana karyuM ke kuLavadhUnA daSTAMtathI sAdhue gurukuLavAsa mUkavo joIe nahi. te kathanane puSTa karavA mATe gurukuLavAsamAM sAdhune kayA kayA lAbho thAya che, te batAve che - gAthA : khaMtAiguNukkariso, suvihiyasaMgeNa baMbhaguttI ya / guruveyAvacceNa ya, hoi mahANijjarAlAho // 151 // kSAntyAdiguNotkarSaH, suvihitasaGgena brahmaguptizca / guruvaiyAvRttyena ca, bhavati mahAnirjarAlAbhaH // 151 // gAthArtha : suvihitanA saMgathI=zAstravidhi anusAra ucita catanAparAyaNa evA sAdhuonA saMgathI, kSamAdi guNono utkarSa thAya che ane brahmaguminuM pAlana thAya che, ane gurunI vaiyAvacca karavAthI=adhika guNavALA sAdhuonI vaiyAvacca karavAthI, mahAnirjarAno lAbha thAya che. I151thA bhAvArtha :- gurukuLavAsamAM thatA guNonuM svarUpa H pUrvagAthAmAM batAvyuM ke gurukuLavAsamAM dezanAdi dvArA saMveganI vRddhi thAya che. tenI jema gurukuLavAsamAM rahevAthI anya kayA kayA lAbho thAya che, te prastuta gAthAmAM batAve che gurukuLavAsamAM vasatA sAdhuo bhagavAne batAvela vidhi pramANe kriyAo karanArA hoya che. tethI teonA saMgathI gurukuLavAsamAM vasanAra sAdhunA kSamAdi guNono utkarSa thAya che, kema ke suvihita sAdhuomAM vartatA kSamAAdi guNone joIne potAne paNa kSamAAdi guNomAM yatna karavAno utsAha thAya che. tethI teonA sAMnidhyathI potAnAmAM paNa kSamAAdi guNo vRddhi pAme che. vaLI, suvihita sAdhuo brahmacaryane sthira karavA mATe brahmacaryanI vADonA pAlanamAM atizaya yatna karatA hoya che. tethI teonA saMgathI teono brahmacaryanI vADonA pAlanamAM karAto yatna joIne guNavAna sAdhune brahmacaryanI vADonA pAlanamAM yatna karavAno utsAha thAya che. tethI gurukuLamAM rahelA sAdhune brahmaguptinI prApti thAya che.
Page #233
--------------------------------------------------------------------------
________________ 206 catilakSaNasamuccaya praNa | gAthA : 151-152 vaLI, suvihita sAdhuonA gacchamAM dIrthasaMyamaparyAyane pALIne ghaNI guNasaMpattine pAmelA aneka vaDIla guruo hoya che, ane teonI bhakti karavAthI gurukuLavAsamAM vasanAra sAdhune svazakti anusAra vaiyAvacca karavAno utsAha thAya che, ane tevA guNavAna sAdhuonI vaiyAvacca karIne mahAnirjarAnI prApti kare che. A rIte aneka guNonuM sthAna suvihita sAdhuonA samudAyarUpa gurukuLavAsa che. mATe kalyANanA arthI sAdhue kuLavadhUnA daSTAMtathI gurukuLavAsa choDavo joIe nahi, e pramANe pUrvagAthA sAthe saMbaMdha che. 151 avataraNikA : suvihitonA samudAyarUpa gurukuLavAsamAM rahevAthI kayA kayA lAbho thAya che te gAthA-150-151mAM batAvyuM. have tevA guNanA samudAyavALA gacchano tyAga karavAmAM zuM zuM anartho thAya che te batAvIne suvihitanA samudAyarUpa gurukuLavAsano tyAga susAdhue karavo joIe nahi, te batAvavA arthe kahe che - gAthA : mUDho imassa cAe, eehiM guNehi vaMcio hoi / egAgivihAreNa ya, Nassai bhaNiaM ca ohaMmi // 152 // mUDho'sya tyAge etairguNairvaJcito bhavati / ekAkivihAreNa ca, nazyati bhaNitaM caughe // 152 // gAthArtha : mUDha hitAhitano vicAra karavAmAM moha pAmelA sAdhu, AnA tyAgamAM guNazALI gurukuLavAsanA tyAgamAM, A guNo vaDe gAthA-150-151mAM batAvAyA e guNo vaDe, vaMcita thAya che, ane ekAkI vihAra vaDe nAza pAme che; ane oghamAM oghaniyuktimAM kahevAyuM che 'ekAkI vihAra dvArA sAdhu nAza pAme che' ema kahevAyuM che. uparA bhAvArtha - gurukuLavAsanA tyAgathI thatA doSo : saMyama grahaNa karyA pachI je sAdhu tattvane jovAmAM mUDha che ane mAtra bAhya AcAranI zuddhimAM tattvane jonAra che, tevA sAdhu guNasaMpanna evA gurukuLavAsano tyAga karIne nirdoSa bhikSAmAM yatna kare che; paraMtu samudAyamAM thatA saMveganI vRddhine ane kSamAdi guNone jotA nathI. AvA sAdhu gurukuLavAsano tyAga karIne kSamAdi guNothI ane saMveganI vRddhithI vaMcita rahe che ane A rIte gAthA-151-152mAM batAvelA lAbhathI vaMcita thayelA sAdhu mAtra sthUla AcAramAM rata rahIne ekAkI vihAra kare che, ane tenA kAraNe nAza pAme che arthAt sAdhupaNuM naSTa thavAthI bhAvathI saMyamano nAza thAya che. mAtra bAhya AcaraNA koI kalyANanuM kAraNa banatI nathI ane ekAkI vihArathI te sAdhu kaI rIte nAza pAme che te vAta oghaniyuktimAM kahela che. te ghaniryuktinuM kathana graMthakAra svayaM AgaLanI gAthAmAM batAve che. ll15rI.
Page #234
--------------------------------------------------------------------------
________________ yatilakSaNasamuccaya prakraNa | gAthA : 153-154 207 avataraNikA : pUrvagAthAmAM kahyuM ke ekAkI vihAra dvArA sAdhu nAza pAme che, e pramANe oghaniryuktimAM kahevAyuM che. e oghaniryuktinI gAthA batAve che - gAthA : jaha sAgaraMmi mINA, saMkhohaM sAgarassa asahaMtA / niti tao suhakAmI, niggayamittA viNassaMti // 153 // yathA sAgare mInAH saMkSobhaM sAgarasyAsahamAnAH / nirgacchanti tataH sukhakAmino nirgatamAtrA vinazyanti // 153 // evaM gacchasamudde, sAraNamAIhiM coiA saMtA / niti tao suhakAmI, mINA va jahA viNassaMti // 154 // evaM gacchasamudre, sAraNAdibhizcoditAssantaH / nirgacchanti tataH sukhakAmino mInA iva yathA vinazyanti // 154 / / gAthArtha : je pramANe sAgaranA kSobhane nahi sahana karatA sukhanI kAmanAvALA sAgaramAM rahelA mAchalAo, tenAthI sAgarathI nIkaLe che, ane nIkaLelA mAtra vinAza pAme che, e rIte gaccharUpa samudramAM sAraNAdi vaDe preraNA karAyelA chatAM sukhakAmanAvALA sAdhu, tenAthIegacchathI nIkaLe che. ane mAchalAnI jema te prakAre vinAza pAme che=jema mAchalA pANI vagara vinAza pAme che, te prakAre sAraNAdi vagara te sAdhuo saMcamanA pariNAma vagaranA thAya che. ll153-154 * gAthA-154mAM "jI vana visaMti' che tenA sthAne "pI tI vipatti' pATha hovo joIe. TIkA - ___ yathA 'sAgare' samudre 'mInAH' matsyAH saMkSobhaM sAgarasya asahamAnA nirgacchanti tataH samudrAt 'sukhakAminaH' sukhAbhilASiNo, nirgatamAtrAzca vinazyanti // evaM gacchasamudre sAraNA eva vIcayastAbhistyAjitAH santo nirgacchanti tato gcchsmudraatsukhaamittAvi mInA rUva mInA yathA tathA vinA . (gopani. mA. 27-228) bhAvArtha - samudramAM bharatI vagere Ave che tyAre kSobha thAya che, ane te kSobhathI vyAkuLa thayelA mAchalAo sukhanI kAmanAthI samudrane choDIne bahAra nIkaLe che ane samudrathI bahAra nIkaLavA mAtrathI vinAza pAme che; kema ke pANI vagara mAchalAo jIvI zake nahi.
Page #235
--------------------------------------------------------------------------
________________ yatilakSaNasamuccaya praNa / gAthA : 153-154-155 tevI rIte gaccharUpI samudramAM suvihita sAdhuonI sAraNAdika preraNAthI kSobha pAmelA je sAdhuo sAraNAdinI pIDArahita sukhe rahevAnA abhilASathI gacchane choDe che, teo mAchalAnI jema vinAza pAme che; kema ke pANI vinA jema mAchalA rahI zake nahi tema sAraNAdi vinA saMyamano pariNAma rahI zake nahi. tethI saMyamanA pariNAma vagaranA sAdhu duraMta saMsAranA paribhramaNanI prAptirUpa vinAzane pAme che. 153-154 // 208 avataraNikA : gAthA-153-154mAM ekAkI vihArathI sAdhu nAza pAme che tenuM sthApana oghaniryuktinA vacanathI karyuM. have AcArAMgasUtranA vacanathI gurukuLavAsamAM doSothI bacAya che, te batAvavA mATe kahe che - gAthA : ' bhaNiA AyAraMmi vi, diTThA doseNa NAvariyanti / 'taddiI' phajvAd-vavaLo gurunuM mui bhaNitA AcArAGge'pi dRSTA doSeNa nA''vriyante / taddRSTyA' ityAdivacanato gurukulaM gurukam // 155 // // anvayArtha : AyAmi vi=AcArAMgamAM paNa, 'taddiI' phannApha-vavaLao='tadRSTithI' ityAdi vacanathI, viTTA=guru vaDe jovAyelA sAdhuo, romeLa doSathI, bAvariyanti=AvaraNa pAmatA nathI. (kRti=e pramANe) maLiA=kahevAyA che--sAdhuo doSathI AvaraNa pAmatA nathI e pramANe kahevAyA che. (tataH-tethI) guruvuAM gurugraM=gurukuLavAsa zreSTha che. gAthArtha : AcArAMgamAM paNa, 'tadRSTithI' ItyAdi vacanathI, guru vaDe jovAyelA sAdhuo, doSathI AvaraNa pAmatA nathI e pramANe kahevAyA che. tethI gurukuLavAsa zreSTha che. ||155 bhAvArtha :- gurukuLavAsamAM thatA lAbhonuM svarUpa : sudharmAsvAmI kahe che ke ekalA vihAra karanAra avyaktane=agItArthane satata doSo thAya che ane AcAryanI pAse rahenArane ghaNA guNo thAya che. AcAryanI pAse rahenArA sAdhue zuM karavuM joIe te khAyArAMgasUtramAM "taddiTThIe tammottIe tappurakkAre tassaNNI taNNivesaNe jayaMvihArI cittaNivAI paMthabhinnArUM pattivAhire pAsIya pALe chennA'' A pramANe che (i) taviThThIr - je AcAryanI pAse sAdhu vartatA hoya te AcAryanI dRSTithI--te AcAryanA sUcanathI heya-upAdeyamAM satata prayatna karavo joIe, jethI ucita pravRtti ka2vAthI guNanI vRddhi thAya ane anucita pravRtti na karavAthI doSo aTake.
Page #236
--------------------------------------------------------------------------
________________ yatilakSaNasamuccaya prakaraNa / gAthA : 155-156 (ii) tammottIr - AcArye sUcana karyA pramANe koI padArtha pratye rAgabhAva na thAya ane koI padArtha pratye saMgabhAva na thAya te rIte sAdhue muktithI--nirlepatAthI sadA yatna karavo joIe. 209 (iii) taLuvAre - sarvakAryamAM AcAryane AgaLa karIne pravRtti karavI joIe=koIpaNa kArya karavuM hoya to AcAryane pUchavuM ane AcArya je pramANe kahe te pramANe sarva kArya karavAM. (iv) taKLI - temanI saMjJAvALA thavuM arthAt AcAryanI saMjJA=AcAryanuM jJAna tAna= AcAryanA sarva kAryamAM thavuM joIe arthAt AcAryanA jJAna pramANe sarva kAryo karavAM joIe, paraMtu svamatithI koI kArya karavuM joIe nahIM. Azaya e che ke koIpaNa kAryaviSayaka AcAryane pRcchA karI hoya ane AcArye je vidhipUrvaka te kArya karavAnuM kahyuM hoya te vidhi pramANe ja te kArya thavuM joIe, paNa svamati pramANe te kAryaviSayaka koI yatna karavo joIe nahIM. (v) taLiyesaLe - tenuM=gurunuM nivesaLasthAna che jene evo A-tAivezane=sadA gurukuLavAsI thAya, sadA gurunI sAthe vasanAro thAya, paraMtu potAnI icchA pramANe vasanAro na thAya. gurukuLavAsamAM vasato sAdhu kevo thAya te batAve che (vi) nayaMvihArI - yatanApUrvaka viharaNa karavAnA svabhAvavALo thAya arthAt pratyupekSaNAdi sarva kriyAo yatanApUrvaka karavAvALo thAya. (vii) vittaLivADuM - citta eTale AcAryano abhiprAya, temanA abhiprAyathI kriyAmAM prayatna karavAnA svabhAvavALo thAya arthAt sarvakriyAo AcAryanA abhiprAya anusAra ja kare. (viii) paMthakhinnArUM - guru koI kArya mATe gayA hoya to teonA Agamanane jonAro thAya arthAt gurunA Agamanano samaya thAya ane guru Ave tyAre gurunI ucita bhakti arthe Ubho thaIne sarvakRtyo kare. (ix) pattivAhire - kArya na hoya tyAre gurunA avagrahanI bahAra bese, je ucita vinayarUpa che. (x) pAsiya pANe gacchejjA iryAsamitipUrvaka jAya. koIka kArya mATe guru vaDe mokalAyelo, prANIone joto - A prakAranA AcArAMganA vacanathI AcAryanI sAthe vasavAthI saMyamavirAdhanAdi koI doSo thatA nathI ane ghaNA guNo thAya che. tethI sAdhune mATe gurukuLavAsa zreSTha che, te pramANe AcArAMganA vacanathI nakkI thAya che. 155|| avataraNikA : oghaniryukti ane AcArAMgasUtranA vacanathI sthApana karyuM ke gurukuLavAsamAM saMyama surakSita rahe che. tyAM vicArakane prazna thAya ke zAstramAM nipuNa sahAya na maLe to ekalA paNa vihAranI anujJA che. tethI koI sAdhu samudAyamAM nirdoSa bhikSA AdinuM pAlana na thatuM hoya to saMyamanI zuddhi arthe gacchane choDIne ekAkI vihAra kare to zuM vAMdho ? e zaMkAnA nivAraNa arthe ekAkI vihArane kahenAra sUtra gItArtha viSayaka ja che, te batAvavA arthe kahe che .
Page #237
--------------------------------------------------------------------------
________________ 210 yatilakSaNasamuccaya praNa | gAthA : 156 gAthA : jaM puNa 'na yAlabhijjA', iccAIsuttamegacAritte / taM puNa visesavisayaM, suniuNabuddhIhi daTThavvaM // 156 // yatpunaH 'na ca cAlabhet' ityAdisUtramekacAritve / tatpunavizeSaviSayaM, sunipuNabuddhibhirdraSTavyam // 156 // gAthArtha : je vaLI "va yAminnA' ityAdi sUtra ekAkI vihAramAM che, te sunipuNa buddhi vaDe vizeSa viSayavALuM jANavuM. I15DyA bhAvArtha : dazavaikAlikasUtramAM "ra yAtnamannA' sUtra A pramANe che"n cAlabhet nipuNaM sahAyaM guNAdhikaM vA guNataH samaM vA / / pora pApana vivarnayana viyet sAmezvaramAna: " (vaivAtisUtra bIjI cUlikA gA. 10) teno artha A pramANe che sAdhu guNAdhika athavA guNathI samAna evI nipuNa sahAya na meLave to pApane tyAga karato ane kAmomAM viSayomAM, Asakta nahi thato ekalo paNa vihare. samudAyamAM tapa-saMyamamAM ughata sAdhuo na hoya to, potAnAthI adhika guNavALA sAdhuo na maLe ane potAnI samAna guNavALA sAdhuo paNa na maLe tevuM bane. te samudAyamAM susAdhunI nipuNa sahAya nathI, tyAre susAdhu viSayomAM anAsakta raheto ane pApono tyAga karato ekAkI paNa vihare. dazavaikAlikasUtranA A vacanathI bhikSAAdinI zuddhi arthe koI sAdhu ekAkI vicare to koI virodha nathI; kema ke gacchamAM nirdoSa bhikSA mATe yatna karanArA sAdhuo nathI. A prakAranI koIne mati thAya, tene sAme rAkhIne graMthakAra kahe che: "ra yAminnA' sUtramAM ekAkI vihAranuM kahevAyuM che te sarva sAdhu mATe nathI, paraMtu vizeSa viSayavALuM che arthAt gItArthasAdhunA viSayavALuM che, e vAta sunipuNa buddhithI jovI. Azaya e che ke dazavaikAlikasUtramAM "pApano tyAga karato ane kAmomAM anAsakta raheto sAdhu ekAkI vicare" tema kahyuM che. teno nipuNa buddhithI vicAra karavAmAM Ave to e prApta thAya ke gItArtha sivAya anya sAdhu gItArthanI sahAya vagara pApanuM varjana karI zake nahi ane kAmamAM anAsakta rahI zake nahi. tethI dazavaikAlikasUtramAM "pApane varjato ane kAmamAM anAsakta raheto sAdhu ekAkI vicare" tema kahyuM, tenAthI arthathI e nakkI thAya che ke A sUtra gItArthane AzrayIne che, sarva sAdhune AzrayIne nathI, ane A vAta nipuNa buddhithI vicAravI joIe. ll15dI
Page #238
--------------------------------------------------------------------------
________________ yatilakSaNasamuccaya praNa / gAthA : 157 avataraNikA : pUrvagAthAmAM kahyuM ke "na yAtaminnA sUtra vizeSa viSayavALuM che ane nipuNa buddhithI jovuM." tethI have nipuNa buddhithI te sUtrane jovAmAM Ave to te sUtra vizeSa viSayavALuM kaI rIte prApta thAya che, te batAve che - gAthA : pAvaM vivajjayaMto, kAmesu tahA asajjamANo a / tatthutto eso puNa, gIyattho ceva saMbhavai // 157 // pApaM vivarjayan kAmeSu tathA'saJjamAnazca / tatrokta eSa punaH gItArtha eva sambhavati // 157 // 211 gAthArtha : pApane varjana karato ane kAmamAM anAsakta raheto, tyAM='na yAjJaminnA' sUtramAM, kahevAyelo= ekAkI vihArano adhikArI kahevAyelo, vaLI, A=pApane varjana karato ane kAmamAM anAsakta raheto evo ekAkI vihArano adhikArI sAdhu, gItArtha ja saMbhave che. ll157nA bhAvArtha :- pApanuM varjana ane asaMgabhAva gItArthane ja saMbhavita : 'na yAmiSnA' sUtramAM ekAkI vihAranA adhikArI sAdhunAM be vizeSaNo ApyAM che - (1) pApanuM varjana karatA sAdhu (2) viSayomAM anAsakta rahetA sAdhu. pApanuM vivarjana karavuM eTale bhagavAnanA vacana anusAra mana, vacana ane kAyAnA yogone ucita pravRttimAM yatanApUrvaka pravartAvIne saMyamanA kaMDakonI vRddhi mATe yatna karavo. viSayomAM anAsakta rahevuM eTale pAMce indriyone saMvRta rAkhIne vItarAgatAne anukULa saMveganI vRddhi mATe yatna karavo. je sAdhu gItArtha nathI te zAstravacananuM avalaMbana laIne bAhya nirdoSa bhikSAcaryAmAM yatna kare ke cAritranI paDilehaNa AdinI kriyAo zAstravidhi anusAra kare te saMbhave; paraMtu mana, vacana ane kAyAne saMvRta rAkhIne yogamArgamAM sudRDha yatna karavA mATe grahaNazikSA ane AsevanazikSA AdimAM yatna karI zake nahi. tethI bAhya rIte AcAro zuddha pALatA hoya topaNa saMveganA pariNAma vagara sAdhu saMyamanuM rakSaNa karI zake nahi ke saMyamanA kaMDakonI vRddhi karI zake nahi. vaLI, bAhya rIte sAdhvAcAra sArA pALatA hoya topaNa bhagavAnanA vacana anusAra grahaNazikSA ane AsevanazikSArUpa ucita baLavAna yogane gauNa karIne ane nirdoSa bhikSAcaryAAdi abaLavAna yogane sevanAra te sAdhu asapatnayogavALA nathI, tethI bhAvathI cAritrI nathI. jyAre gItArtha sAdhu to je yoga baLavAna hoya te yogane te kALe sevIne asapatnayoganI ArAdhanA kare che, ane je sAdhu asapatnayogane ArAdhI zake te sAdhu pApanuM varjana karI zake ane kAmano tyAga karI zake. asapatnayogane ArAdhavA
Page #239
--------------------------------------------------------------------------
________________ 212 catilakSaNasamuccaya prakraNa / gAthA : 157-158 mATe gItArthatA Avazyaka che. tethI 'ra yAminnA' sUtra vizeSa viSayavALuM che arthAt gItArtha viSayavALuM che, tema pUrvagAthA sAthe saMbaMdha che. ahIM vizeSa e che ke asapatnayoga eTale je kALe je yoga sevavAthI adhika nirjarA thAya te kALe te yogane sevavAmAM Ave to te yoga anya yogano virodhI nathI; ane adhika nirjarAnA kAraNane badale alpa nirjarAnA kAraNabhUta evA abaLavAna yogane sevavAmAM Ave to te yoga baLavAna yogano vyAghAtaka hovAthI sapatnayoga che. vaLI, sapatnayoganuM sevana avivekathI thAya che ane avivekathI karAyelI pravRtti cAritrazuddhinuM kAraNa thAya nahi; ane agItArtha sAdhu kayo yoga mArI zuddhinuM kAraNa banaze ane kayo yoga mArI zuddhinuM kAraNa banaze nahi teno nirNaya karI zake nahi. tethI agItArthane gItArthanI nizrAthI ja cAritranI zuddhi saMbhave. mATe agItArthane AzrayIne "ra yAminnA' sUtra nathI. 157 avataraNikA : gAthA-157mAM " "ra yAttamannA' sUtra gItArthaviSayaka che ema batAvIne have "agItArtha pApanuM vivarjana karI zake nahi ane kAmamAM anAsakta rahI zake nahi" te dazavaikAlikanA vacanathI batAvIne ane "agItArthane ekAkI vihArano niSedha karyo che" te batAvIne "ra yAtnamannA' sUtra agItArthaviSayaka nathI te spaSTa kare che - gAthA : NAgIo 'annANI, kiM kAhi' ccAivayaNao Neo / aviyattassa vihAro, avi ya Nisiddho phuDaM samae // 158 // "nArIto' 'vajJAnI urva RriSyati ?' rUtyavivavato reyaH | avyaktasya vihAro'pi ca niSiddhaH sphuTaM samaye // 158 // anvayArtha : 'manA rvivAdiccArUvayo =ajJAnI zuM karaze? ityAdi vacanathI, jAgo nego=agItArtha na jANavo=agItArtha pApanuM varjana kare ane kAmamAM anAsakta rahe ema na jANavuM; =ane vayara=agItArthano, vihAra-vihAra, vikapaNa, samakazAstramAM, puspaSTa, sito niSiddha che. (tethI 'nayAmaLA' sUtra agItArthane AzrayIne saMgata nathI.) I/158 gAthArtha : ajJAnI zuM karaze ? ityAdi vacanathI agItArtha pApanuM varjana kare ane kAmamAM anAsakta rahe ema na jANavuM ane agItArthano vihAra paNa zAstramAM spaSTa niSedha che. ll158
Page #240
--------------------------------------------------------------------------
________________ tilakSaNasamuccaya prakraNa | gAthA : 158-159 213 bhAvArtha :- agItArthane ekAkI vihArano niSedha : ajJAnI zuM karaze ? ityAdi dazavaikAlikanA vacanathI agItArtha pApanuM varjana karI zakatA nathI ema jANavuM. dazavaikAlikanI pUrNagAthA A pramANe che paDhamaM nANaM tao dayA, evaM ciTThai savvasaMjae / annANI kiM kAhI, kiMvA nAhIi cheyapAvagaM // 10 // teno bhAvArtha A pramANe che prathama jJAna ane pachI dayA' A rIte jJAnapUrvakanI dayAnuM pAlana karavAmAM Ave e rIte, sarva saMyama rahe che. ajJAnI zuM karaze ?ajJAnI saMyamanI ucita pravRtti karI zakaze nahi athavA ya pAvaka nipuNa hitane ane pApane kevI rIte jANaze ? A prakAranA dazavaikAlikanA vacanathI nakkI thAya che ke gItArthasAdhu jJAnavALA hoya che, ane jJAnathI niyaMtrita ucita kriyA kare te dayA che arthAt payapAlananI yatanA che, ane jJAnapUrvakanI dayAthI saMyama Take che. vaLI, je gItArtha nathI teo samyajJAnavALA nahi hovAthI paDilehaNaAdi kriyA karatA hoya ke bhikSAnI zuddhimAM yatna karatA hoya topaNa guru-lAghavanuM jJAna nahi hovAthI jJAna vagaranA che, ane guru-lAghavanA bodhathI rahita evA jJAnathI je pravRtti kare che, tyAM bAhya jIvarakSA hovA chatAM pAramArthika dayA nathI, mATe saMyama nathI. tethI dazavaikAlikanI gAthA-10nA uttarArdhamAM kahe che ajJAnI zuM karaze ? athavA ajJAnI nipuNa hitane ane hitathI viparIta evA pApane kaI rIte jANaze? arthAt ajJAnI nipuNa hitane jANatA nathI ane pApane jANatA nathI. tethI hitane anukULa pravRtti karI zakatA nathI ane pApanuM varjana karI zakatA nathI. gAthA-158nA pUrvArdhamAM batAvyuM ke dazavaikAlikanA vacanathI agItArtha sAdhu pApanuM varjana karI zakatA nathI, mATe agItArtha "ra yAtnamannA' sUtranA vacanathI ekAkI vihAranA adhikArI nathI. vaLI, agItArthanA vihArano spaSTa niSedha zAstramAM che, tethI paNa "yAminA' sUtrane avalaMbIne agItArtha ekAkI vihAra karI zake nahi, te vAta gAthAnA uttarArdhathI batAvela che. I158 avataraNikA : gAthA-158nA uttarArdhamAM kahyuM ke avyaktano=agItArthano vihAra paNa zAstramAM spaSTa niSedha karAyelo che. have te zAstravacana batAve che - gAthA : gIyattho a vihAro, bIo gIyatthanIsio bhaNio / etto taiavihAro, nANunnAo jiNavarehiM // 159 // gItArthazca vihAro dvitIyo gItArthanizrito bhaNitaH / itastRtIyo vihAro, nAnujJAto jinavaraiH // 159 //
Page #241
--------------------------------------------------------------------------
________________ 214 yatilakSaNasamuccaya prakrANa | gAthA : 159-160 gAthArtha : ane gItArtha vihAra, bIje gItArtha-nizcita vihAra kahevAyo che. AnAthI trIjI vihAra jinezvaro vaDe anujJAta nathI. ll159TI TIkA : gIta:-parijJAto'rtho yaiste gItArthA:-jinakalpikAdayaH, teSAM svAtantryeNa yad viharaNaM sa gItArtho nAma prathamo vihAraH / tathA gItArthasya-AcAryopAdhyAyalakSaNasya nizritAH-paratantrA yad gacchavAsino viharanti sa gItArthanizrito nAma dvitIyo vihAro bhaNitaH / ita UrddhamagItArthasya svacchandavihAritArUpastRtIyo vihAro nAnujJAtaH 'jinavaraiH' bhagavadbhistIrthakarairiti // (bRhatkalpa I688) TIkArya : gItArthano artha kare che: gIta parijJAta artha che jeo vaDe te jinakalpadAdi gItArtho. teonuM svataMtrathI je viharaNa te gItArtha nAmano prathama vihAra che; ane AcArya, upAdhyAya lakSaNa gItArthane nizrita=parataMtra je gacchavAsIo vihare che te gItArthanizrita nAmano bIjo vihAra kahevAyo che. AnAthI Urdhva=AnAthI upara agItArthano svacchaMdavihAritArUpa trIjo vihAra, jinezvaro vaDe=tIrthakaro vaDe anujJAta nathI. bRhat kalpabhASyamAM saMyamI sAdhune be prakAranA vihAro kahyA che. te be vihAro karanArA sAdhu susAdhu che ane agItArthane svacchaMdavihAritArUpa trIjA vihArarUpe bhagavAne anujJA ApI nathI. tethI agItArtha sAdhu ekAkI vihAra kare to saMyamajIvana rahe nahIM, kema ke bhagavAnanI AjJA vagaranuM temanuM vitaraNa che. 159mAM avataraNikA : itazcAgamavacanAdidaM vizeSaviSayaM mantavyamityata Aha - avataraNikArya : A AgamavacanathI=gAthA-160thI 163mAM batAvaze e AgamavacanathI, A= yAtnamALA' ityAdi sUtra vizeSa viSayavALuM jANavuM. ethI kahe che=ethI te Agamavacanane kahe che - gAthA : egAgiyassa dosA, itthIsANe taheva paDiNIe / bhikkhavisohi mahavvaya, tamhA, sabiijjae gamaNaM // 160 // ekAkino doSAH strIzuni tathaiva pratyanIkaH / bhikSAvizodhirmahAvratAni, tasmAt sadvitIyena gamanam // 160 //
Page #242
--------------------------------------------------------------------------
________________ ratilakSaNasamuccaya prakraNa | gAthA : 160 215 gAthArtha : ekAkI sAdhune strIviSayaka, zvAnaviSayaka, pratyenIka viSacaka, bhikSAnI vizuddhi viSayaka ane mahAvata viSayaka doSo thAya che. te kAraNathI sadvitIyanuM bIja sAdhu sahitanuM gamana che. II160I TIkA : _ 'egAgiyasse 'ti ekAkina:-asahAyasta viharataH sataH doSA-dUSaNAni bhavanti, tadyathA'itthIsANe'tti strIzuni, ayaM ca samAhAradvandvaH, tatazca strIviSaye zvaviSaye ca, tatra strIviSaye "vihavA pautthavaiyA, payAramalahaMti daTTamegAgiM / dArapihaNe ya gahaNaM, icchamaNicche ya dosA u // 1 // " tathA zvA-kauleyakaH, taddoSazca tenaikasya paribhavaH, tathaiveti samuccayArthaH, pratyanIke-sAdhupradviSTaviSaye, sa hyekAkinamabhibhavet 'bhikkha-visohimahavvaya'tti iha saptamIbahuvacanadarzanAt bhikSAvizuddhau viSaye doSA mahAvrateSu ca, tatra yugapadgRhatrayasya bhikSAgrahaNe ekasyopayogakaraNe'nyagRhadvaye tatkaraNe'zaktatvAttadazuddhiH, tata eva ca prANAtipAtaviramaNavirAdhanA, nimittaprazne ca niHzaMkatayA tadbhaNane mRSAvAdaH, viprakIrNadravyadarzane jighRkSAdibhAvAdadattAdAnaM, strImukhanirIkSaNAdau maithunaM, tatra snehAtparigraha iti, yasmAdete'sahAyasya doSAstasmAt 'sabiijjae'tti sadvitIyasya saptamISaSTayorabhedAt gamanaM-bhikSArthamaTanaM, yadi ca bhikSATanamapi sasahAyasyaiva yuktaM tadA sutarAM vihAraH sasahAsyaiva yujyate, sasahAyo hi sarvAnetAn prAyaH parihartuM prabhurbhavatIti ||(pnycaashk-11 // 31 // ) TIkArya : ekAkIne=asahAya sAdhune, vihAra karatAM je doSo thAya che te A pramANe strI ane zvAnamAM, ane A samAhAradvandra che, tethI strIviSayamAM ane zvAnaviSayamAM, tatra-temAM strIviSayamAM doSo batAve che : vidhavA, jeno pati paradeza gayo che, ane je strIne bahAra javA mATe maLatuM nathI; A traNa prakAranI strIo ekAkI sAdhune joIne daravAjo baMdha karIne grahaNa kare, ane sAdhu te strIne icche to saMyama bhraSTa thAya ane asvIkAra kare to zAsananI hilanA thAya. ane zvAnanA doSo batAve che - tenA vaDe kUtarA vaDe ekalA sAdhuno parAbhava thAya. mULa gAthAmAM taheva' zabda samuccaya arthamAM che, ane pratyenIkamAM=sAdhu pratyenA draSavALAnA viSayamAM doSo thAya. te doSo spaSTa kare che ? te pratyenIka ekAkI sAdhuno abhibhava kare parAbhava kare. bhikSAnI vizuddhinA viSayamAM ane mahAvratonA viSayamAM doSo thAya che, ane te doSo spaSTa kare che - eka sAthe traNa gRhanI bhikSAnA grahaNamAM, ekanA upayogakaraNamAM anya gRhadrayamAM tenA karaNamAM= upayoga karavAmAM azaktapaNuM hovAthI ekalA sAdhuthI azaktapaNuM hovAthI, tenI azuddhi bhikSAnI azuddhi che, ane tethI ja=bhikSAnI azuddhi che tethI ja, prANAtipAta viramaNanI virAdhanA thAya che=pahelA mahAvratanI virAdhanA thAya che; ane nimittanA praznamAM=koI gRhastha nimittazAstrano prazna kare temAM, niHzaMkapaNAthI tenA kathanamAM=nimittanA kathanamAM, mRSAvAda doSa che=bIjA mahAvratanI virAdhanA che. chUTA paDelA dravyanA darzanamAM tene grahaNa karavAnI bhAvanAthI adattAdAna-trIjA mahAvratanI virAdhanA che. strImukha
Page #243
--------------------------------------------------------------------------
________________ 216 catilakSaNasamuccaya prakraNa | gAthA : 160-11-162 nirIkSaNAdimAM maithuna che-cothA mahAvratanI virAdhanA che. tyAM=strI AdinA viSayamAM, sneha thavAthI parigrahamAM-pAMcamAM mahAvratamAM virAdhanA che. "ti' zabda pAMca mahAvratonA doSonI samApti mATe che. je kAraNathI asahAyane ekAkI sAdhune A doSo thAya che=pUrvamAM varNana karyuM e doSo thAya che te kAraNathI bIjA sAdhu sahita bhikSA mATe gamana che; ane jo bhikSATana paNa sasahAyane ja yukta hoya to sasahAyane ja vihAra atyaMta yukta che, je kAraNathI sahAyavALo sAdhu A sarva doSone prAyaH pariharavA samartha thAya che. "rUti' TIkAnI samApti mATe che. bhAvArtha : avataraNikAmAM kahela ke A AgamavacanathI "ra yAminA' sUtra vizeSaviSayavALuM=gItArtha viSayavALuM jANavuM. te kathana prastuta gAthAthI A pramANe vyakta thAya che prastuta gAthAthI e batAvyuM ke gocarI arthe paNa sAdhune ekAkI javAmAM strIviSayaka, zvAnaviSayaka, pratyenIka viSayaka, bhikSAnI vizuddhi viSayaka ane mahAvrata viSayaka doSonI prApti thAya che. tethI sAdhue vihAra to haMmezAM anya sAdhuonI sahAyathI ja karavo joIe. A rIte prastuta gAthAthI sAdhune ekAkI vihArano spaSTa niSedha prApta thAya che. Ama chatAM gAthA-15mAM batAvyuM e "ra yAtamannA' sUtrathI sAdhune ekAkI javAnI paNa anujJA ApI che. tethI e phalita thAya ke ekAkI vihAramAM thatA doSono parihAra gItArtha sAdhu karI zake ane potAne nipuNa sahAya na maLe tyAre ekAkI vihAra kare, paraMtu te sivAya gItArtha sAdhu paNa ekAkI vihAra kare nahi. jyAre agItArtha sAdhu to prastuta gAthAmAM batAvelA doSono parihAra karI zake nahi. mATe agItArtha sAdhue to bIjAnI sahAyathI ja gamana karavuM joIe. /16oll avataraNikA : pUrvagAthAmAM 'ra yAtnamALA' sUtra vizeSaviSayavALuM che te AgamavacanathI batAvyuM, je Agamavacana paMcAzaka-11 gAthA-31mAM batAvela che. have "ra yAminnA' sUtra gItArthaviSayavALuM che te batAvavA mATe anya Agamavacanone grahaNa karIne batAve che, ane te Agamavacano paMcAzaka 11, gAthA-27, 28, 29 rUpe paNa che - gAthA : jAo a ajAo ya, duviho kappo ya hoi vinneo / ikkikko puNa duviho, samattakappo ya asamatto // 161 // jAtazcA'jAtazca dvividhaH kalpazca bhavati vijJeyaH / / ekaikaH punardvividhaH samAptakalpazcA'samAptaH // 161 // gIyatthajAyakappo, agIo puNa bhave ajAo a / paNagaM samattakappo, tadUNago hoi asamatto // 162 //
Page #244
--------------------------------------------------------------------------
________________ ratilakSaNasamuccaya prakraNa / gAthA : 161-162-163-164 217 gItArtho jAtakalpo'gItaH punarbhavedajAtazca / paJcakaM samAptakalpastadUnako bhavatyasamAptaH // 162 // uubaddhe vAsAsu u, satta samatto tadUNago iyaro / asamattAjAyANaM, oheNa na hoi AbhavvaM // 163 // A l21 2II Rtubaddhe, varSAsu tu sapta samAptastadUnaka itaraH / asamAptajAtAnAmoghena na bhavatyAbhAvyam // 163 / / anvayArtha : nAma ma manAmo ca=jAta ane ajAta vido vakho ya ho vinego be prakArano kalpa viya che, dikSo puI suviho, samattappo ya masamoka(i) eka eka vaLI be prakAranA samAptakalpa ane (i) asamAptakalpa. 161al jItyanAthavo =gItArtha jAtakalpa che, mo puUT Hve nAmo ma=ane vaLI, agItArtha ajAta che-ajAtalpa che. 33 comAsA sivAyanA ATha mahinAmAM pA=paMcaka-pAMca sAdhuno samudAya samaMo samAptakalpa che, taQUo ropha masamo=pAMca sAdhuothI nyUna samudAya asamApta che asamAptakalpa che. vAsasu 3=vaLI varSARtumAM satta=sAta sAdhuono samudAya samosamAptakalpa che, tatUTo sAta sAdhuthI nyUna sAdhuno samudAya phayaro=asamApakalpa che. samAnAyA asamApakalpa ane agItArthonuM moTTA sAmAnyathI na dor3a mamaa=AbhAvya thatuM nathI=vastra-pAtrAdi kaMI paNa te kSetramAM grahaNa karavuM kalpatuM nathI. 16-16all gAthArtha : jAta ane ajAta be prakArano kalpa vizeya che. eka eka vaLI be be prakAranA, samApakalpa ane asamAptakalpa. ll11II pUrvagAthAmAM be prakAranA kalpa batAvyA ane te bannemAM paNa be be bheda batAvyA. temAM jAtakalpa eTale zuM ane ajAtakalpa eTale zuM? ane samAptakalpa eTale zuM ane asamAptakalpa eTale zuM? te have pachInI gAthAmAM spaSTa kare che gItArtha jAtakalpa che, ane vaLI, agItArtha ajAtakalpa che. comAsA sivAyanA ATha mahinAmAM pAMca sAdhuno samudAya samAptakalpa che, pAMca sAdhuthI nyUna samudAya asamAptakalpa che. vaLI, varSAbadatumAM sAta sAdhuno samudAya samAptakalpa che, sAta sAdhuthI nyUna sAdhuno samudAya asamAptakalpa che. asamAptakalpanuM ane agItArthonuM sAmAnyathI AbhAvya thatuM nathI. II12-13 TIkA : nA' rUDhi, "jItyo' rUDhi, "kura' tyAdri, tatra nAtA-niSpanA : zrutasaMpadupatatA labdhAtmalAbhAH sAdhavastadavyatirekAtkalpo'pi jAta ucyate, etadviparIta:-punarajAtaH, cazabdau samuccayArthoM, dvividha eva-dvidhaiva kalpaH-samAcAra: tuzabdo'vadhAraNArtho niyojita eva bhavati syAt
Page #245
--------------------------------------------------------------------------
________________ 218 yatilakSAsamuyyaya pr5r| | gAthA : 161-162-163-164 jJAtavyo-boddhavyaH, ekaikaH-pratyekaM apiceti punararthaH dvividho-dvidhA, samAptakalpa:paripUrNasamAcAra: cazabdaH samuccayArtho niyokSyate ca asamAptazca-aparipUrNazca, kalpa iti prakramagamya iti // 27 // jAtAdInAmeva lakSaNamucyate, gItArthasAdhusaMbandhitvAd gItArtho yo vihAraH sa jAtakalpo'bhidhIyate, agItaH khalu-agItArthasAdhusaMbandhI punaH bhavet-syAt ajAtastu-ajAtakalpa eva, tathA 'paNagaM'ti sAdhupaJcakaM tadavyatirekAt kalpo'pi samAptakalpo nAma vihAro bhavati 'Rtubaddha' ityasyeha saMbandhAt avarSAsu, tathA tadUnakaH-paJcakanyUno dvitricaturANAM sAdhUnAmityarthaH bhavati-syAt asamAptaHasamApsakalpa Rtubaddha eveti // 28 // 'uubaddhe' iti yojitameva, varSAsu tu-varSAkAle punaH sapta sAdhavaH, saptAnAmityarthaH, samApta:-samAptakalpo bhavati, tadUnakaH-tebhyo nyUnatarANAmityarthaH, itara:-asamAptakalpo varSAsveva, yacca varSAsu saptAnAM vihAravarNanaM tatkila varSAsu teSAM glAnatvAdisaMbhave sahAyasyAnyata AgamanAsaMbhavAdalpasahAyatA mA bhUditihetoriti vihAraprarUpaNA, tatazcAsamAptAjAtAnAM asamAptakalpAjAtakalpavatAM sAdhUnAM oghena-utsargeNa na bhavati-nAsti AbhAvya-kSetratadgataziSyabhaktapAnavastrapAtrAdikamAgamaprasiddhaM, tatreyamAbhAvyavyavasthA-"mAso vA cauro vA khettaM sAhammiyANa Abhavati / so'vi ya puvvapaviTTho tatta (jAta) samatto asoyA ya // 1 // jaM iMdakheDakhettaM rAyA vA jattha siTThiNo juttaM / taM mottumannakhettaM paMcakkosaM jatINeyaM // 2 // " ityAdi // 29 // (paJcAzaka gAthA-27-28-29) sapatarazika :___uthA-161thI 162 sudhIna thananu nigamana prazana tanAthI 'na yAlabhijjA' sUtra gItAviSayavANu cha, te tAvatai cha - gAthA : tA gIyaMmi imaM khalu, tayannalAbhaMtarAyavisayaMti / suttaM avagaMtavvaM, NiuNehiM taMtaNIIe // 164 // tasmAd gIte idaM khalu tadanyalAbhAntarAyaviSayamiti / sUtramavagantavyaM nipuNaistantranItyA // 164 // manvayArtha : tAte ||29||thii, tayannalAbhaMtarAyavisayaMti tu imaM khalu suttaM gAtArthathA anya sevA guNA saadhun| sAmamai itayaviSayavANu 4 mA sUtra, gIyaMmi[ItAviSayavANu nniunnehi-nipu9|| prazA sAdhume taMtaNIIe=taMtranAtithI avagaMtavvaM=auj. // 164 // gAthArtha : te kAraNathI gItArthathI anya evA guNavALA sAdhunA lAbhamAM aMtarAyaviSayavALuM ja A sUtra gItArthaviSayavALuM nipuNaprajJAvALA sAdhue taMtranItithI jANavuM. ll164
Page #246
--------------------------------------------------------------------------
________________ yatilakSaNasamuccaya praNa / gAthA : 161-162-163-164 TIkA H 'tA' ityAdi, 'tA' iti yasmAdetAnyAgamanavacanAni sAmAnyasAdhorekAkitvaniSedhakAni santi tasmAt gIte-gItArthasAdhuviSaye idaM - ' egovi pAvAiM vivajjayaMto' ityetatsUtramavagantavyamiti yogaH, khaluravadhAraNArthaH, sa ca yokSyate, atha gItArthaviSayaM kimidaM sAdhusAmAnyata eva ?, netyAha-tasmAdgItArthasAdhoranye - apare ye guNavatsAdhavasteSAM yo lAbhaH - prAptistatra yo'ntarAyo - vidhnaH sa eva viSayo - gocaro yasya tattathA, atastadanyalAbhAntarAyaviSayameva, gItArthasyApi sAdhvantarAprAptAvekAkitvAnujJAnaparamidamiti bhAvaH, anyathA sasahAyataiva yuktA, yato'bhidhIyate - "kAlaMmi saMkiliTTe chakkAyadayAvaro'pi saMviggo / jayajogINamalaMbhe paNaga'nnayareNa saMvasai // 1 // " pArzvasthAvasannakuzIlasaMsaktayathAcchandAbhidhAnAnAM paJcAnAM sAdhUnAmekatareNa saha vasatItyarthaH, itizabdaH prAgvat, sUtraM-'na yA labhe' - ityAdivRttarUpamavagantavyaM - avaseyaM nipuNaiH- subuddhibhiH tantrayuktyA AgamikopapattyoktarUpayA / iti gAthArthaH (paJcAzaka 11-33 ) bhAvArtha : jAtakalpa=gItArtha samApta jAtakalpa (1)comAsAmAM gItArtha sahita sAta sAdhuno samudAya kalpa=AcAra-AcAravALA asamApta jAtakalpa | comAsAmAM gItArtha sahita sAtathI ochA sAdhuno samudAya / ajAtakalpa=agItArtha samAsa ajAtakalpa | comAsAmAM gItArtha rahita sAta sAdhuno samudAya | zeSakALamAM gItArtha rahita pAMca sAdhuno samudAya asamApta ajAtakalpa comAsAmAM gItArtha rahita sAtathI ochA sAdhuno samudAya 219 (2)zeSakALamAM gItArtha zeSakALamAM gItArtha sahita pAMca sAdhuno samudAya sahita pAMcathI ochA sAdhuno samudAya kalpa eTale sAdhuno AcAra. zAstramAM kalpa be prakAranA kahyA che H (1) jAtakalpa ane (2) ajAtakalpa. (1) jAtakalpa : jAta=gItArtha, teno kalpateno AcAra, eTale gItArthano AcAra. zeSakALamAM gItArtha rahita pAMcathI ochA sAdhuno samudAya
Page #247
--------------------------------------------------------------------------
________________ 220 catilakSaNasamuccaya prakraNa / gAthA : 161-162163-164 - zruta bhaNIne niSpanna thayelA gItArtha sAdhune jAta kahevAya, ane tenAthI abhinna evo AcAra te paNa jAta kahevAya=gItArtha kahevAya. tenAthI e prApta thAya ke gItArthano je AcAra te gItArtharUpa che ane te gItArthane ahIM "jAtakalpa' rUpe kahela che. (2) ajAtakalpa : ajAta=agItArtha, teno kalpa-teno AcAra, eTale agItArthano AcAra. zruta bhaNIne niSpanna nahi thayelA agItArtha sAdhune "ajAta' kahevAya, ane tenAthI abhinna evo AcAra te paNa 'ajAta' kahevAya=agItArtha kahevAya. tenAthI e prApta thAya ke agItArthano je AcAra te agItArtharUpa che ane te agItArthane ahIM "ajAtakalpa rUpe kahela che. jAtakalpa ane ajAtakalpa e bannenA be be bheda che : jAtakalpanA be bheda : (1) samApta jAtakalpa ane (2) asamApta jAtakalpa. ajAtakalpanA be bheda : (1) samApta ajAtakalpa ane (2) asamApta ajAtakalpa. jatakalya :| (i) samAta jAtakalpa H comAsAmAM koI eka samudAyamAM ochAmAM ochA sAta sAdhuno samudAya hoya, temAM ochAmAM ochA eka gItArtha sAdhu hoya to "samApta jAtakalpa' kahevAya. vaLI, comAsA sivAyanA zeSakALamAM koI eka samudAyamAM ochAmAM ochA pAMca sAdhuno samudAya hoya, temAM ochAmAM ochA eka gItArtha sAdhu hoya to "samApta jAtakalpa' kahevAya. | (i) asamApta jAtakalpa H comAsAmAM koI eka samudAyamAM sAta sAdhuthI ocho samudAya hoya, ane temAM ochAmAM ochA eka gItArtha sAdhu hoya to "asamApta jAtakalpa' kahevAya che. vaLI, comAsA sivAyanA zeSakALamAM koI eka samudAyamAM pAMca sAdhuthI ocho samudAya hoya, ane temAM ochAmAM ochA eka gItArtha hoya to "asamApta jAtakalpa' kahevAya. ajAtakalpa :| (i) samApta ajAtakalpaH comAsAmAM koI eka samudAyamAM ochAmAM ochA sAta sAdhuno samudAya hoya, paraMtu temAM eka paNa gItArtha sAdhu na hoya arthAt badhA agItArtha sAdhu hoya, to tene samApta ajAtakalpa' kahevAya, vaLI, comAsA sivAyanA zeSakALamAM koI eka samudAyamAM ochAmAM ochA pAMca sAdhuno samudAya hoya, ane temAM eka paNa gItArtha na hoya to tene "samApta ajAtakalpa' kahevAya. i) asamAta ajAtakalpa : comAsAmAM koI eka samudAyamAM sAta sAdhuthI ocho samudAya hoya, ane temAM eka paNa gItArtha sAdhu na hoya arthAt badhA agItArtha sAdhu hoya, to tene "asamAta ajAtakalpa kahevAya.
Page #248
--------------------------------------------------------------------------
________________ catilakSaNasamuccaya prakraNa | gAthA : 161-162-163-164-165 221 vaLI, comAsA sivAyanA zeSakALamAM koI eka samudAyamAM pAMca sAdhuthI ocho samudAya hoya, ane temAM eka paNa gItArtha sAdhu na hoya arthAt badhA agItArtha sAdhu hoya, to tene "asamApta ajAtakalpa kahevAya. A rIte jAta-ajAta ane samApta-asamAptano vibhAga batAvyA pachI (1) je samudAya asamApakalpa che ane (2) je samudAya ajAtakalpache, te bane samudAyane sAmAnyathI-utsargathI, kAMI AbhAvya nathI kaMI paNa grahaNa karavuM kalpatuM nathI arthAt te kSetramAM rahela ziSya, bhakta, pAna, vastra, pAtra Adi koIpaNa vastu grahaNa karavI kalpatI nathI, ane jo utsargathI grahaNa kare to prAyazcittanI prApti thAya. gAthA-161, 162 ane 163 gAthAthI e phalita thAya ke comAsA sivAya ochAmAM ochA eka gItArtha sAdhu sahita pAMca sAdhue vihAra karavo joIe, ane comAsAmAM ochAmAM ochA eka gItArtha sAdhu sahita sAta sAdhue vihAra karavo joIe, ane gItArtha sAdhu vagara vihAra karavAno niSedha prApta thAya che. tenAthI zuM phalita thAya che te gAthA-164mAM batAvatAM kahe che ke anya sAdhune to gItArtha vinA ekalA vihAra karavAno atyaMta niSedha che. tethI arthathI e phalita thAya ke "ra yAtnamannA' sUtra gItArtha sAdhune potAnAthI anya sAdhunA lAbhanI prAptimAM aMtarAya vidyamAna hoya tyAre, A sUtra gItArthaviSayavALuM che, te pramANe nipuNa buddhithI vicAravuM joIe; kema ke gItArthanA sAMnidhya vagara ghaNA sAdhuono samudAya hoya to paNa temane viharavAno niSedha karela che. tethI koIpaNa kAraNe agItArtha sAdhune ekAkI vihAranI anujJA prApta thAya nahi. phakta tevA saMyogomAM anya sAdhunI sahAya na maLatI hoya to ananya upAyarUpe mAtra gItArtha sAdhu ekAkI vicarI zake, te batAvavA mATe "yAminA' tra che. 161-162-163-164ll avataraNikA : gAthA-164mAM sthApana karyuM ke koI viSama saMjogomAM gItArtha sAdhune anya sAdhunI prApti thatI na hoya to ekalA paNa vicare, paraMtu agItArthane to ekalA vicAravAno sarva saMjogomAM niSedha ja che. mATe agItArthane AzrayIne "ra yAtnamanA' sUtra nathI. tyAM prazna thAya ke jema gItArthane koI nipuNa sahAya na maLe to ekAkI vicare, tema agItArthane paNa jo nipuNa sahAya maLe tema na hoya to zuM kare? te batAvavA kahe che - gAthA : ikkassa puNo tassa vi, visame kAle tahA vi Na vihare / (gItasya puno'lAbhe'pi visame kAle egAgi Na vihare / ) jaNaavavAyabhayAo vavaDhio esa taMtaMmi / // 165 // gItasya puno'lAbhe'pi viSame kAle ekAkI na viharet / janApavAdabhayAd vyavasthita eSa tantre // 165 // * gAthAno pUrvArdha azuddha bhAse che, tethI upara kauMsamAM pATha sudhArIne artha karela che. pAThazuddhi maLatI nathI.
Page #249
--------------------------------------------------------------------------
________________ 22 catilakSaNasamuccaya prakraNa | gAthA : 165-166 anvayArtha : visare rUAne viSamakALa hote chata, jIta punoDanAkheDapi=gItArthanA vaLI alAbhamAM paNa, gAma-vavA mAgo janaapavAdanA bhayathI, I M vi ekAkI na vicare agItArtha sAdhu ekAkI na vicare. taMtamitrataMtramAMka paMcakalpabhASyamAM, paraM=A= AgaLanI gAthAmAM kahevAze e, vamitra vyavasthita che. gAthArtha : viSamakALa hote chate gItArthanA vaLI alAbhamAM paNa janaapavAdanA bhayathI agItArthasAdhu ekAkI na vicare. (cataH je kAraNathI) zAstramAM A vyavasthita che. ll1pa * 'nAmefpa' mAM 'pa' thI e kahevuM che ke gItArthanA lAbhamAM to ArAdhaka sAdhu ekAkI na vicare paNa gItArthanA alAbhamAM paNa ArAdhaka sAdhu ekAkI na vicare. bhAvArtha - gItArthanA alAbhamAM paNa agItArthane ekAkI vihArano niSedha : gAthA-15ra pUrve sAdhue gurukuLavAsamAM vasavuM joIe e vAta puSTa karI. tyArapachI gAthA-15ramAM kahyuM ke mUDha sAdhu ekAkI vihAra dvArA gurukuLavAsanA guNothI vaMcita thAya che. ahIM prazna thAya ke ArAdhaka sAdhune ArAdhanA sArI thatI hoya to sazAstronA bodhanuM kAraNa bane ane sAraNAvAraNAAdithI yukta hoya tevo gurukuLavAsa na choDe, paraMtu jyAM saMyamanI ArAdhanA sArI na thatI hoya tyAM "ra yAmA ' sUtrane avalaMbIne gurukuLavAsane choDIne ekAkI vicare to zuM vAMdho? teno khulAso gAthA-15thI 164 sudhI karyo ke " yAtnamALA' sUtra gItArthane AzrayIne che, anya sAdhune AzrayIne nahi. tethI prazna thAya ke jema gItArthasAdhune nipuNa sahAya na maLe to zAstrakAroe saMyamanI ArAdhanA arthe "ra yAtnamannA' sUtrathI ekAkI vihAranI anujJA ApI che, tema agItArtha sAdhu paNa gItArthanI nipuNa sahAya na maLe ane ekAkI na vicare to kaI rIte temanA saMyamanuM rakSaNa kare? tethI kahe che vartamAnakALa viSama che. tethI ArAdhaka sAdhu paNa gItArthano abhAva prApta thAya tyAre jo ekalA vicare to lokamAM zAsananI avahelanA thAya, ane tevA saMyogomAM zuM ucita karavuM joIe teno nirNaya ArAdhaka sAdhu paNa agItArtha hovAnA kAraNe karI zake nahi; ane tene ekAkI vihAra karavAno sarvathA niSedha che, tethI teNe pAsatthA Adi pAMcamAMthI koI anyataranI sAthe rahIne paNa gItArthanA lAbhanI gaveSaNA mATe yatna karavo joIe, e prakAranI zAstramaryAdA vyavasthita che, je svayaM graMthakAra gAthA-16mAM batAve che. 16pI. avataraNikA : gAthA-16nA aMte kahyuM ke "taMtramAM A vyavasthita che." te taMtranuM vacana prastuta gAthAmAM batAve che -
Page #250
--------------------------------------------------------------------------
________________ yatilakSaNasamuccaya prakraNa | gAthA : 166-167 223 gAthA : kAlaMmi saMkiliTe, chakkAyadayAvaro vi saMviggo / jayajogINamalaMbhe, paNagannayareNa saMvasai // 166 // kAle saMkliSTe SaTkAyadayAparo'pi saMvignaH / yatayoginAmalAbhe paJcakAnyatareNa saMvasati // 166 // gAthArtha : kALa saMliSTa hote chate catayogInA alAbhamAM=saMvigna gItArthanA alAbhamAM, cha kAyamAM dayApara paNa saMvigna sAdhu paMcaka anyatara sAthe pAsatthA Adi pAMcamAMthI koI eka sAdhu sAthe, saMvAsa kare. ll16ThThA * chAyAvaro vi mAM 'pi' thI e kahevuM che ke chakAyamAM dayAvALo evo paNa sAdhu zithilAcArI sAthe vase. ethI e prApta thAya ke chakAyamAM dayAvALA nathI tevA sAdhu to zithilAcArI sAthe vase, paNa tevA saMyogonA kAraNe chakAyamAM dayAvALA paNa sAdhu zithilAcArI sAthe vase. bhAvArtha :- gItArthanA alAbhamAM pAsatthA Adi sAthe agItArthasAdhune saMvAsa karavAnuM vidhAna: pUrvagAthAmAM sthApana karyuM ke gItArthanA alAbhamAM paNa agItArtha sAdhue ekAkI vicaravuM joIe nahi, paraMtu janaapavAdanA bhayathI zAstramAM A vidhi vyavasthita che. te vidhi batAve che agItArtha ArAdhaka sAdhune viSamakALanA kAraNe gItArthasAdhuno lAbha na thAya tyAre te agItArtha ArAdhaka sAdhu zAstravacana anusAra chakAyanI dayAne anukULa ucita yatanA kare, saMveganI vRddhi thAya tevo yatna kare ane pAsatthA Adi pAMcamAMthI koI eka sAdhu sAthe vase. AnAthI e phalita thAya ke agItArtha sAdhune ekAkI vihArano sarvathA niSedha che. koI gItArtha sAdhu na maLe to zithilAcArI sAdhu sAthe rahIne paNa potAnA saMyamanI rakSA kare, e prakAranI zAstrajJA che; ane vihAra karatAM koI gItArtha sAdhuno lAbha thAya to pAsatthA Adino tyAga karIne gItArtha sAdhu sAthe vase, tema "upadeza rahasya'mAM kahela che. ./16dI avataraNikA : gAthA-156 thI 163 sudhI sthApana karyuM ke "ra yAminnA' sUtra gItArthane AzrayIne nipuNa sahAyanA abhAvamAM ekAkI vihAranI anujJA Ape che. tyAM prazna thAya ke tevA saMyogomAM gItArtha ' yAtsafmannA' sUtrathI ekAkI vihAra kare to gurukuLavAsanA tyAganI prApti thAya, ane gurukuLavAsano tyAga hovAthI guru AjJAnI ArAdhanArUpa yatinuM sAtamuM lakSaNa te gItArtha sAdhumAM ghaTaze nahi. tethI "ra yAmi' sUtrane AzrayIne zAstravacana anusAra gItArtha sAdhu ekAkI vicare che tyAre paNa bhAvathI gurukuLavAsano tyAga nathI, te batAvavA arthe kahe che -
Page #251
--------------------------------------------------------------------------
________________ 224 catilakSaNasamuccaya prakraNa / gAthA : 167 gAthA : iya egAgivihAre, aidaMpajjatthao suparisuddhe / gurukulavAsaccAo, leseNa vi bhAvao Natthi // 167 // ityekAkivihAra aidamparyArthataH suparizuddhaH / gurukulavAsatyAgo lezenApi bhAvato nAsti // 167 / / anvayArtha : rUca=A pramANe=gAthA-156thI 164 sudhI sthApana karyuM e pramANe, alaMpanaWgo zAstravacananA aidaMparyArthane AzrayIne, suparizuddha vihAre suparizuddha ekAkI vihAra hote chata=gItArthasAdhuno suparizuddha ekAkI vihAra hote chate, mAvo bhAvathI=pariNAmane AzrayIne nese vikalezathI paNa, gurukunavAsaggA sthi=gurukuLavAsano tyAga nathI. gAthArtha : gAthA-156 thI 164 sudhI sthApana karyuM e pramANe zAstravacananA edaMparyArthine AzrayIne gItArthasAdhuno suparizuddha ekAkI vihAra hote chate, pariNAmane AzrayIne lezathI paNa gurukuLavAsano tyAga nathI. I16oll bhAvArtha - kAraNe gItArthanA ekAkI vihAramAM gurukuLavAsano tyAga nathI : gAthA-156thI 164 sudhI sthApana karyuM e rIte, nipuNa sahAya na maLe tyAre gItArthane ekAkI vihAra karavAnI zAstranI anujJA che, ane te zAstravacanane ucita sthAne joDIne koI gItArthasAdhu ekAkI vihAra karatA hoya tyAre temano ekAkI vihAra zAstravacananA audaMparyArthathI parizuddha che; kema ke bhagavAnanI AjJA anusAra te ekAkI vihAra che. Ama chatAM koIne zaMkA thAya ke te vakhate te gItArthasAdhu ekAkI hovAthI gurukuLavAsamAM nathI. jo gItArthasAdhu gurukuLavAsamAM na hoya to guruAjJAnuM ArAdhana kaI rIte thaI zake ? arthAt guru AjJAnuM ArAdhana na thaI zake. tethI ekAkI vihAra karanAra gItArthasAdhumAM guru AjJAnA ArAdhanarUpa yatinuM sAtamuM lakSaNa ghaTaze nahi. tenA khulAsArUpe kahe che zAstravacana anusAra suparizuddha ekAkI vihAra hoya tyAre dravyathI gurukuLavAsano tyAga che, paNa bhAvathI leza paNa gurukuLavAsano tyAga nathI. mATe te gItArthasAdhu ekAkI hovA chatAM bhAvathI gurukuLavAsamAM ja che. mATe "guru AjJA' ArAdhanarUpa yatinuM sAtamuM lakSaNa te gItArtha sAdhumAM ghaTe che. - ahIM vizeSa e che ke svachaMda matithI jeo ekAkI vicare che temAM bhAvathI guruAjJAnuM pAlana nathI. tevA muni guru sAthe vicaratA hoya ke gurukuLavAsa choDIne ekAkI vicaratA hoya, topaNa guNavAnane parataMtra thavAnI mati nahi hovAnA kAraNe bhAvathI guru AjJAnuM ArAdhana nathI; ane gItArtha sAdhu to guNavAna evA bhagavAnanA vacanane parataMtra hoya che; tethI potAnI saMyamanI vRddhi mATe guNavAna sAdhuno yoga prApta thato hoya to kyAreya ekAkI vicare nahi; paraMtu guNavAna sAdhunA yoganA abhAvane kAraNe
Page #252
--------------------------------------------------------------------------
________________ catilakSaNasamuccaya prakraNa | gAthA : 16-168 225 ekAkI vicare tyAre guNavAna evA bhagavAnanA vacanane parataMtra thaIne ekAkI vicare che, ane tyAre paNa gurune parataMtra rahevAno adhyavasAya hovAthI bhAvathI gurukuLavAsamAM che. tethI gurunI AjJAnA ArAdhanarUpa yatinuM sAtamuM lakSaNa ekAkI vihAra karanAra gItArthasAdhumAM paNa saMgata che. /16 avataraNikA : gAthA-136thI "guru AjJAArAdhanarUpa" yatinuM sAtamuM lakSaNa batAvavAnuM zarU karela ane tyAM gAthA-136mAM batAvyuM ke "guNamAM rakta evA muni niyamathI guru AjJAnuM ArAdhana kare" ane tenI puSTi karavA mATe gAthA-137mAM batAvyuM ke "traNano pratikAra duSkara che ane vizeSathI dharmAcAryano pratikAra duSkara che." tyArapachI gAthA-138thI 155 sudhImAM "guruAjJAnI virAdhanAthI zuM doSo prApta thAya che ane guru AjJAnI ArAdhanAthI zuM guNo prApta thAya che te batAvyuM." tethI e phalita thayuM ke sAdhue gurukuLavAsamAM rahIne guruAjJAnuM ArAdhana karavuM joIe. tyAM prazna thayo ke gurukuLavAsamAM saMyamanI vRddhi sArI na thatI hoya to "yAtsafmannA' sUtrane AzrayIne koI sAdhu ekAkI vihAra kare, to zuM vAMdho? tethI gAthA-156thI 164 sudhI khulAso karyo ke " "ra yamannA' sUtra gItArtha mATe che, anya mATe nahi." tyAM prazna thayo ke viSamakALane kAraNe koI gItArthasAdhuno yoga prApta na thAya to zuM karavuM? tethI gAthA-165-166mAM khulAso karyo ke "agItArthasAdhue gItArthasAdhu na maLe to pAsatthA Adi zithilAcArInI sAthe rahIne paNa saMyamamAM udyama karavo, paNa ekAkI rahevuM nahi." tyAM jijJAsA thaI ke " yAmi' sUtrane AzrayIne gItArthasAdhuekAkI vicare tyAre gurukuLavAsa nahi hovAthI guru AjJAnuM ArAdhana kaI rIte saMgata thAya? teno khulAso gAthA-167mAM karyo. A kathanane jANIne jijJAsA thAya ke ArAdhaka sAdhue kevA gurunuM pAtaMtrya svIkAravuM joIe ke jethI saMyamanI vRddhi thAya? mATe kevA sAdhu gurupadane yogya che ? te batAvavA arthe kahe che - gAthA : guNavaM ca guru sutte, jahatthagurusaddabhAyaNaM i8o / iyaro puNa vivarIo gacchAyAmi jaM bhaNiaM // 168 // guNavAMzca guruH sUtre yathArthaguruzabdabhAjanamiSTaH / itaraH punarviparIto, gacchAcAre ca yad bhaNitam // 168 // anvacAI - 2 sure=ane sUtramAM, nahAsamAyaui= yathArtha guru zabdanuM bhAjana evA guvaM guru= guNavAna guru, rUko ISTa che. rUca=guNa vagaranA guru pukivaLI, vivarIma=viparIta che kuguru che, naM je kAraNathI chAyAma mAgaM gacchAcAramAM kahevAyuM che. gAthArtha : ane sUtramAM yathArtha "guru' zabdanuM bhAjana evA guNavAna guru, iSTa che. vaLI, guNa vagarano guru kuguru che, je kAraNathI "gacchAcAra'mAM kahevAyuM che. II168II
Page #253
--------------------------------------------------------------------------
________________ 226 catilakSaNasamuccaya prakraNa / gAthA : 168-169 bhAvArtha : AgaLamAM batAvAze tevA guNavALA guru yathArtha guru zabdanA bhAjana che arthAt tevA gurune gururUpe svIkAravAnI bhagavAnanI AjJA che, ane je sAdhu tevA guNavALA nathI teo gurupadane yogya nathI, chatAM ziSyasamudAyane dhAraNa karIne guru banyA hoya te kuguru che; je kAraNathI "gacchAcAra'mAM kahevAyuM che, je svayaM graMthakAra AgaLanI gAthAmAM batAve che. 168 sapatarazis : pUrvagAthAmAM kahyuM ke je guNavAna nathI tevA guru kuguru che, ane temAM sAkSI ApatAM kahyuM ke 'gAyA2'mA vAyuM che. tethI chAyA2nI // 1 // sAkSI35 ||thaa-168, 170 thI pAva cha - gAthA : titthayarasamo sUrI, sammaM jo jiNamayaM payAsei / ANaM ca aikvaMto, so kApuriso Na sappuriso // 169 // tIrthakarasamaH sUriH, samyag yo jinamataM prakAzayati / AjJAM cAtikrAmansa kApuruSo na satpuruSaH // 169 // . gAthArtha : tIrthakara samAna sUri che je jinamatane samyapha prakAze che, ane AjJAnuM atikramaNa karatA evA te=bhagavAnanI AjJAnuM atikramaNa karatA evA sUri, kApuruSa che-puruSAdhama che, puruSa nathI. ll16lA TI : vyAkhyA-sa sUristIrthakarasamaH sarvAcAryaguNayuktatayA sudharmAdivat tIrthakarakalpo vijJeyaH, na ca vAcyaM catustriMzadatizayAdiguNavirAjamAnasya tIrthakarasyopamA sUrestadvikalasyAnucitA, yathA tIrthakaro'rthaM bhASate evamAcAryo'pyarthameva bhASate, tathA yathA tIrthakara utpannakevalajJAno bhikSArthaM na hiNDate evamAcAryo'pi bhikSArthaM na hiNDate, ityAdyanekaprakAraistIrthakarAnukAritvasya sarvayatibhyo'tizAyitvasya paramopakAritvAdezca khyApanArthaM tasyAH nyAyyataratvAt / kiJca zrImahAnizIthapaJcamAdhyayane'pi bhAvAcAryasya tIrthakarasAmyamuktam yathA- 'se bhayavaM ! kiM titthayarasaMtiaM ANaM nAikkamijjA, udAhu Ayaria saMtiaM? goamA ! cauvvihA AyariyA bhavaMti, taM jahA-nAmAyariA ThavaNAyariyA davvAyariyA bhAvAyariyA, tattha NaM je te bhAvAyariA te titthayarasamA ceva daTThavvA, tesiM saMti ANaM nAikkamejjatti / sa kaH ? yaH samyag yathAsthitaM jinamataM-jagatprabhudarzanaM naigamasaGgrahavyavahAraRjusUtrazabdasamabhirUdvaivaMbhUtarUpanayasaptakAtmakaM prakAzayati-bhavyAn darzayatItyarthaH / tathA AjJAM-tIrthakaropadezavacanarUpAM atikrAman-vitathaprarUpaNAdinollaGcayan sa sUriH kApuruSaH puruSAdhamaH, na satpuruSo-na pradhAnapuruSa iti / iha cAjJoillavinaH kApuruSatvamAtramaiha
Page #254
--------------------------------------------------------------------------
________________ yatilakSaNasamuccaya prakaraNa / gAthA : 169 lokikaM phalaM, pAralaukikaM tu tattadanekadussahaduHkhasantatisaMvalitamanantasaMsAritvaM zrI mahAnizIthapaJcamAdhyayanokta - sAvadyAcAryasyeva jJeyam / tathAhi 227 asyA RSabhAdicaturviMzatikAyAH prAganantakAlena yA'tItA caturviMzatikA, tasyAM matsadRzaH saptahastatanudharmazrInAmA caramatIrthakaro babhUva / tasmiMzca tIrthakare saptAzcaryANi abhUvan / asaMyatapUjAyAM pravRttAyAmaneke zrAddhebhyo gRhItadravyeNa svasvakAritacaityanivAsino'bhUvan / tatraiko marakatacchaviH kuvalayaprabhanAmA nagAro mahAtapasvI ugravihArI ziSyagaNaparivRtaH samAgAt / tairvanditvoktaMatraikaM varSArAtrikacaturmAsakaM tiSTha, yathA tvadIyAjJayA'neke caityAlayA bhavanti, kurvAsmAkamanugrahaM, tenoktaM-sAvadyamidaM nAhaM vAGmAtreNApi kurve / tadevamanena bhaNatA satA tIrthakRnnAmakarmmArjitaM, ekabhavazeSIkRtazca bhavodadhiH / tatastaiH sarvairekamataM kRtvA tasya sAvadyAcArya iti nAma dattaM prasiddhi nItaM ca / tathA'pi tasya teSvISadapi kopo nAbhUt / anyadA teSAM liGgamAtrapravrajitAnAM mithaH AgamavicAro babhUva / yathA zrAddhAnAmabhAve saMyatA eva maThadevakulAni rakSanti patitAni ca samAracayanti / anyadapi yattatra karaNIyaM tasyApi karaNe na doSaH / ke'pyAhuH- saMyamo mokSanetA, kecidUcuH prAsAdAvataMsake pUjAsatkArabalividhAnAdinA tIrthotsarpaNenaiva mokSagamanam / evaM teSAM yathecchaM pralapatAM vivAde'nya Agamakuzalo nAsti ko'pi yo vivAdaM bhanakti / sarvaiH sAvadyAcArya eva pramANIkRta AkArito dUradezAtsaptabhirmAsairviharan samAgAt / ekayAryayA zraddhAvazAt pradakSiNIkRtya jhaTiti mastakena pAdau saGghaTTayantyA vavande dRSTastairvandyamAnaH / anyadA sa teSAmagre zrutArthakathane'syaiva mahAnizIthasya paJcamAdhyayana vyAkhyAne AgateyaM gAthA, 'jatthitthIkarapharisaM, aMtariyaM kAraNe vi uppanne / arihA vi karijja sayaM taM gacchaM mUlaguNamukkaM // 1 // AtmazaGkitena tena cintitaM sAdhvIvandanametairdaSTamasti, sAvadyAcArya iti nAma purApi dattaM, sAmprataM tu yathArthakathane'nyadapi kimapi kariSyanti / anyathA prarUpaNe tu mahatyAzAtanA anantasaMsAritA ca syAtAm, tataH kiM kurve, athavA yad bhavati tad bhavatu yathArthameva vyAkaromIti dhyAtvA vyAkhyAtA yathArthA gAthA / taiH pApairuktaM yadyevaM tat tvamapi mUlaguNahIno, yataH sAdhvyA vandamAnayA bhavAn spRSTaH, tato'yazobhIruH sa dadhyau kimuttaraM dade / AcAryAdinA kimapi pApasthAnaM na sevanIyaM trividhaM trividhena, yaH sevate so'nantasaMsAra bhrAmyati / tairvilakSaM daSTvoce kiM na vakSyasi / sadadhyau kiM vadAmi / tatastena dIrghasaMsAritvamaGgIkRtyoktam-ayogyasya zrutArtho na dAtavya: 'Ame ghaDe nihittaM, jahA jalaM taM ghaDaM viNAsei / ia siddhaMtarahassaM, appAhAraM viNAsei // 1 // ' ityAdi / tairUce kima-sambaddhaM bhASase, apasara dRSTipathAt / aho tvamapi saGghana pramANIkRto'si / tatastena dIrghasaMsAritvamaGgIkRtyoktaM, utsargApavAdairAgamaH sthito, yUyaM na jAnItha / " egaMtaM micchattaM jiNANa ANA aNegattaM / " tairdhRSTairmAnitaM, tataH sa prazaMsitaH /
Page #255
--------------------------------------------------------------------------
________________ 228 catilakSaNasamuccaya prakraNa | gAthA : 169 ___sa ekavacanadoSeNAnantasaMsAritvamupAyA''pratikrAnto mRtvA vyantaro babhUva 1 / tatazcyutvotpannaH proSitapatikAyAH prativAsudevapurohitduhituH kukSau, kulakalaGkabhItAbhyAM pitRbhyAM niviSayIkRtA sA kvApi sthAnamalabhamAnA durbhikSe kalpapAlagRhe dAsItvena sthitA / madyamAMsadohado'syAH saJjAtaH / bahUnAM madyapAyakAnAM bhAjaneSUcchiSTe madyamAMse ca bhute, kAMsyadUSyadaviNAni corayitvA'nyatra vikrIya madyamAMse bhute / gRhasvAminA rAjJo niveditam rAjA mAraNAya prasUtisamayaM yAvadakSitumarpitA cANDAlAnAM, aprasUtA na hanyate iti tatkuladharmatvAt / prasUtA bAlakaM tyaktvA naSTA / rAjA paJcasahasradaviNadAnena bAlaH pAlitaH / kramAt sUnAdhipatau mRte rAjJA sa eva tadgRhasvAmI kRtaH paJcazatAnAmIzaH 2 / tato mRtvA saptamapRthivyAM 33 sAgarAyuH 3 / tataH uddhRtyAntaradvIpe ekorukajAtirjAtaH 4 / tato mRtvA mahiSaH 26 varSAyuH 5, tato manuSyaH 6, tato vAsudevaH 7, tataH saptamapRthivyAM 8, tato gajakarNo manuSyo mAMsAhArI 9, tato mRtvA saptamapRthivyAmapratiSThAne gataH 10, tato mahiSaH 11, tato bAlavidhavAbandhakIbrAhmaNasutAkukSAvutpannaH, garbhazAtanapAtanakSAracUrNayaugairanekavyAdhiparigato galatkuSThI kRmibhirbhakSyamANo garbhAnnirgataH lokairnindyamAnaH kSudhAdipIDito duHkhI saptavarSazatAni dvau mAsau catvAri dinAni jIvitvA 12, mRto vyantareSUtpannaH 13, tataH sUnAdhipo manuSyaH 14, tataH saptamyAM 15, tatazcAkrikagRhe vRSabho vAhyamAnaH kvathitaskandho mukto gRhasvAminA kAkakRmizvAdibhirvilupyamAnaH 29 varSAyuma'to 16, bahuvyAdhimAnibhyaputro vamanavirecanAdiduHkhairevAsya gato manuSyabhavaH 17, evaM caturdazarajjvAtmakaM lokaM janmamaraNaiH paripUrya anantakAlenA'paravidehe manuSyo'bhavat / tatra lokAnuvRttyA gatastIrthakaravandanAya, pratibuddhaH, siddhaH, atra trayoviMzatitamazrIpArzvajinasya kAle / gautamo'prAkSIt-kiM nimittamanena duHkhamanubhUtaM ? gautama ! utsargApavAdairAgamaH ityAdi yad bhaNitaM tannimittam / yadyapi pravacane utsargApavAdau anekAntazca prajJApyante, tathApi apkAyaparibhogastejaHkAyaparibhogo maithunasevanaM caikAntena niSiddhAni, itthaM sUtrAtikramAdunmArgaprakaTanaM, tatazcAjJAbhaGgaH, tasmAccAnantasaMsArI / gautamo'prAkSIt-kiM tena sAvadhAcAryeNa maithunamAsevitam ? gautama ! no sevitaM no'sevitam, yatastena vandamAnAryAsparze pAdau nAkuJcitau / bhagavan ! tena tIrthakaranAmakArjitaM ekabhavAvazeSIkRtazcAsIdbhavodadhiH, tatkathanamanantasaMsAraM sambhrAntaH ? gautama ! nijapramAdadoSAt, yataH siddhAnte'pyuktamasti-"coddasapuvvI AhAragAvi, maNanANivIyarAgA ya / huMti pamAyaparavasA, tayaNaMtarameva caugaiA // 1 // " ityAdi / tasmAd gacchAdhipatinA sarvadA sarvArtheSu apramattena bhAvyam / iti pUrvAcAryasaMskRtasAvadhAcAryasambandhaH / ___ tathA "je NaM madaduA ! aTuM vA heuM vA pasiNaM vA vAgaraNaM vA annAyaM vA adiTuM vA assuyaM vA aparinnAyaM vA bahujaNamajhe Aghavei paNNavei parUvei daMsei nidaMsei, uvadaMsei se NaM arihaMtANaM AsAyaNAe vaTTai, arihaMtapaNNattassa dhammassa AsAyaNAe vaTTai, kevalINaM AsAyaNAe vaTTai, kevilapaNNattassa dhammassa AsAyaNAe vaTTai" iti zrIbhagavatyAM aSTAdazazatakasyASTamo
Page #256
--------------------------------------------------------------------------
________________ catilakSaNasamuccaya prakraNa | gAthA : 169-170 229 ddezake // tathA "icceiyaM duvAlasaMgaM gaNipiDagaM tIe kAle aNaMtA jIvA ANAe virAhittA cAuraMtaMsaMsAra-kaMtAraM aNupariyaTTisu 1 / icceiyaM duvAlasaMgaM gaNipiDagaM paDuppannakAle parittA jIvA ANAe virAhittA cAuraMtaM saMsArakaMtAraM aNupariaTuMti 2 / " 'paritta' tti parimitA vartamAne kAle virAdhakamanuSyANAM saMkhyeyatvAt / "icceiyaM duvAlasaMgaM gaNipiDagaM aNAgae kAle aNaMtA jIvA ANAe virAhittA cAuraMtaM saMsArakaMtAraM aNupariyaTTisaMti 3 / icceiyaM duvAlasaMgaM gaNipiDagaM tIe kAle aNaMtA jIvA ANAe ArAhittA cAuraMtaM saMsArakaMtAraM vIivaiMsu 1 // icceiyaM duvAlasaMgaM gaNipiDagaM paDupannakAle parittA jIvA ANAe ArAhittA cAuraMtaM saMsArakaMtAraM vIivaiMti 2 // icceiyaM duvAlasaMgaM gaNipiDagaM aNAgae kAle aNaMtA jIvA ANAe ArAhittA cAuraMtaM saMsArakaMtAraM vIivaissaMti 3 // " iti nandisUtre // ityevaM vilokyAcAryopAdhyAyapravartakagaNAvacchedakAdinA mokSArthinA bhagavadA-jJayA AgamArtho nirUpaNIyaH, na svamatyA, tathAtve'nantasaMsArAvAriti / mAthA indraH (achAvAra vA: ra7) bhAvArtha - guNarahita guru tattvathI kuguru : pUrvagAthAmAM kahela ke "guNasaMpanna guru" ja "guru" zabdane yogya che, anya nahi. tenI puSTirUpe A "gacchAcAra'nI gAthA che, ane "gacchAcAra'nA vacanathI e artha prApta thAya ke jema tIrthaMkara, yogya jIvone yogamArgamAM pravartAvIne kalyANanuM kAraNa bane che, tema tIrthakara samAna sUri paNa yogya jIvone yogamArgamAM pravartAvIne kalyANanuM kAraNa bane che; ane te tIrthakara jevA sUri koNa che? te batAvavA mATe kahyuM ke "jeo jinamatanuM samyapha prakAzana kare che, te sUri tIrthakara samAna che." AnAthI e prApta thAya ke jinamatanuM samyapha prakAzana karanAra sUri "guru" zabdanA bhAjana che, ane jeo "sUripadane pAmyA che paraMtu bhagavAnanI AjJAnuM atikramaNa kare che, arthAta samyapha jinamatanuM prakAzana karatA nathI, paNa jinamatanuM yathAtathA prakAzana kare che, teo satparuSa nathI, paraMtu puruSAdhama che, ane tevA AcArya gurupadane yogya nathI. mATe kalyANanA arthI sAdhue jinamatanuM samyaka prakAzana karanArA gItArtha sUrino Azraya karavo joIe ke jethI kalyANanI paraMparA thAya; chatAM temane choDIne jeo bhagavAnanI AjJA anusAra AcAra nahi pALanArA ane jinamatanuM samyapha prakAzana nahi karanArA AcAryanA gacchamAM rahIne temanI AjJA pramANe AcAra pALe che, teomAM guru AjJAArAdhanarUpa yatinuM sAtamuM lakSaNa nathI, e prakAre yatinA sAtamA lakSaNa sAthe prastuta gAthAno saMbaMdha che. A gAthA "gacchAcAra pannAnI che ane tenI TIkA ahIM ApelI che, je gacchAcAranA vaktavyane sAme rAkhIne lakhAyelI che, ane te upayogI hovAthI ahIM ApelI che. Ama chatAM yatinA sAtamA lakSaNa sAthe A gAthAno artha je rIte saMgata thAya che te spaSTa karavA arthe ahIM te rIte bhAvArtha lakhela che. 16mA avataraNikA : pUrvagAthAmAM kahyuM ke bhagavAnanI AjJAnuM atikramaNa karatA sUri puruSAdhama che. tethI have kevA prakAranA sUrio puruSAdhama che, te batAvavA kahe che -
Page #257
--------------------------------------------------------------------------
________________ 230 yatilakSaNasamuccaya prakraNa | gAthA : 170 gAthA : bhaTThAyAro sUrI, bhaTTAyArANuvikkhao sUrI / ummaggaThio sUrI, tiNNi vi maggaM paNAsaMti // 170 // bhraSTAcAraH sUribhraSTAcArANAmupekSakaH sUriH / unmArgasthitaH sUristrayo'pi mArga praNAzayanti // 170 // gAthArtha : bhraSTAcAra sUri, bhaSTAcAranA upekSaka sUri ane unmArgamAM rahela sUri, traNeya paNa mArgano nAza kare che. I19oll TIkA : vyAkhyA-bhraSTaH-sarvathA vinaSTaH AcAro-jJAnAcArAdiryasya sa bhraSTAcAraH sUriradharmAcAryaH 1, bhraSTAcArANAM vinaSTAcArANAM sAdhUnAM upekSakaH, pramAdapravRttasAdhUnAmanivArayitetyarthaH, sUrirmandadharmAcAryaH 2, unmArgasthita utsUtrAdiprarUpaNaparaH sUriradharmAcAryaH 3, trayo'pyete mArga-jJAnAdirUpaM mokSapathaM praNAzayanti-jinAjJAmatikrAmantItyarthaH // gAthAchaMdaH // (gacchAcAraprakIrNakaH // 28 // ) TIkArya : 1. bhraSTa=sarvathA vinaSTa, jJAnAcAraAdi AcAro che jemane te bhraSTAcAra sUri che=adharmAcArya che arthAt pApAcArya che. 2. vinaSTa AcAravALA=bhraSTa AcAravALA, sAdhunA upekSaka arthAt pramAdamAM pravRtta sAdhuone nahi nivAraNa karanArA sUri maMda dharmAcArya che. 3. unmArga sthita-utsutra prarUpaNAmAM pravRtta sUri, adharmAcArya che-pApAcArya che. traNe paNa A sUrio jJAnAdirUpa mokSapathano nAza kare che=bhagavAnanI AjJAnuM atikramaNa kare che. (gacchAcAra prakIrNaka. 28) bhAvArtha - guNarahita gurunuM svarUpa : prastuta gAthAmAM batAvAyelA traNe paNa sUrio gurupadane yogya nathI. tethI tevA sUrinI nizrAmAM rahIne temanI AjJA anusAra koI sAdhu saMyama pALatA hoya to paNa te sAdhu guru AjJAnA ArAdhaka nathI. ArAdhaka sAdhu mATe phakta gAthA-166mAM batAvyuM te pramANe saMkliSTa kALane kAraNe gItArthasAdhu na maLyA hoya to pAsatthA Adi sAthe rahevAnI apavAda anujJA che. chatAM koI sAdhu uparamAM varNana karAyelA traNe sUrimAMthI koI sUri sAthe apavAdathI rahelA hoya, svayaM bhagavAnanI AjJA anusAra chakAyanA pAlanamAM yatanA karatA hoya ane saMvegane dhAraNa karatA hoya, ane suyogya gItArtha guru maLe tyAre AvA sUrione choDIne gItArtha gurunI nizrAmAM javA mATenA abhilASavALA hoya, tevA sAdhune guruAjJAnuM ArAdhana che. paraMtu prastuta gAthAmAM batAvelA traNe gurune gurubuddhithI svIkArIne temane parataMtra rahenArA
Page #258
--------------------------------------------------------------------------
________________ yatilakSaNasamuccaya prakraNa | gAthA : 170-171-12-173 231 sAdhumAM guru AjJA ArAdhanarUpa yatinuM lakSaNa nahi hovAthI te susAdhu nathI, e pramANe yatinA sAtamA lakSaNa sAthe A gAthAno saMbaMdha che. 17ll avataraNikA : gAthA-168mAM kahyuM ke guNavAna guru yathArtha guruzabdanA bhAjana che, tema sUtramAM kahela che, ane guNa vagaranA guru guruzabdanA bhAjana nathI, temAM "gacchAcAra pannA"nI sAkSI gAthA-169-170 dvArA ApI. have guruzabdanA bhAjana evA gurunA guNo sUtramAM kyA kahelA che? te gAthA-171 thI 175mAM batAve che - gAthA : ee guruNo a guNA, pavvajjArihaguNehiM pavvajjA / gurukulavAso a sayA, akkhayasIlattamavi sammaM // 171 // ete gurozca guNA pravrajyAhaguNaiH pravrajyA / gurukulavAsazca sadA akSatazIlatvamapi samyak // 171 / / gAthArtha : ane gurunA A guNo che. (1) pravajyAyogyaguNo vaDe pravajyA, (2) sadA gurukuLavAsa ane (3) akSatazIlapaNuM kSati vagaranuM zIlapaNuM, paNa samya. ||11|| gAthA : khaMtI samo damo vi a, tattaNNuttaM ca suttaabbhAso / sattahiaMmi rayattaM, pavayaNavacchallayA garuI // 172 // kSAntiH zamo damo'pi ca tattvajJatvaM ca sUtrAbhyAsaH / sattvahite ratatvaM, pravacanavAtsalyatA gurvI // 172 / / gAthArtha : (4) kSAnti, (5) zama, (6) dama, (9) tavApaNuM, (8) sUtrano abhyAsa, (9) sattvahitamAM raktapaNuM ane (10) mahAna pravacana vAtsalya mahAna pravacananI bhakti. II10zA gAthA : bhavvANuvattayattaM, paramaM dhIrattamavi ya sohaggaM / NiyaguruNANuNNAe, payaMmi sammaM avaTThANaM // 173 // bhavyAnuvartakatvaM, paramaM dhIratvamapi ca saubhAgyam / nijaguruNAnujJAte pade samyagavasthAnam // 173 //
Page #259
--------------------------------------------------------------------------
________________ 232 yatilakSaNasamuccaya praNa / gAthA : 171 thI 175 gAthArtha : (11) bhavyajIvonuM anuvartakapaNuM=yogya jIvone samyak rIte anuzAsana ApIne mArgamAM pravartakapaNuM, (12) paramadhIrapaNuM, (13) saubhAgya, (14) potAnA guru vaDe anujJAtapadamAM samyag avasthAna=potAnA gurue AcArya, upAdhyAya Adi je pada ApyuM hoya te sthAnamAM zAstravidhi anusAra te padane anukULa ucita kRtyothI avasthAna. 103 // gAthA : avisAo paraloe, thirahatthovagaraNovasamaladdhI / niuNaM dhammakahittaM, gaMbhIrattaM ca iccAI // 174 // aviSAdaH paraloke, sthirahastopakaraNaupazamalabdhiH / nipuNaM dharmakathitvaM, gambhIratvaM cetyAdayaH || 174 / / gAthArtha H (15) paralokamAM aviSAda=paralokane samyag niSpanna karavA mATe karAtI zAstrAnusArI kriyAmAM leza paNa khedano abhAva, (16) sthirahastaupakaraNa-upazamalabdhi, (17) nipuNa dharmakathitapaNuM ane (18) gaMbhIrapaNuM ItyAdi guNo. 14] gAthA : ubhayaNNU viya kiriyA - paro daDhaM pavayaNANurAgI ya / sasamayapaNNavao, pariNao a paNNo ya accatthaM // 175 // ubhayajJo'pi ca kriyAparaH dRDhaM pravacanAnurAgI ca / svasamayaprajJApakaH, pariNatazca prAjJazcAtyartham // 175 // gAthArtha : (19) ubhayane jANanAra=utsarga-apavAda, kalpya-akalpya, nizcaya-vyavahAra Adi ubhaya padArthone jANanAra, ane vaLI, (20) kriyAmAM para=kriyAmAM tatpara, (21) dRDhapravacananA anurAgI, (22) svasamayanA prarUpaka, (23) pariNata=uMmarathI ane vratathI pariNata ane (24) atyaMta prAjJa. I[15] TIkA H ubhayajJaH-utsargApavAda-kalpyAkalpya - nizcayavyavahArAdipadArthadvaitaparicchedI / api ca kriyAparo = mUlaguNottaraguNArAdhanAyAM baddhakakSaH / dRDhamatyarthaM pravacanAnurAgI ca = jinavacanaM prati bahumAnavAn, tathA svasamayasya=caraNakaraNAdyanuyogabhedabhinnasya prarUpakastaistairupAyairupadezakaH, pariNatazca vayasA vratena ca, prAjJazca=bahubahuvidhAdigrAhakabuddhimAn, atyarthamatIva, evaMvidhena hi guruNA prajJA
Page #260
--------------------------------------------------------------------------
________________ catilakSaNasamuccaya prakraNa | gAthA : 171 thI 175 233 pyamAno'rtho na kadAcidviparyayabhAg bhavatItyevameSa vizeSyata ityevaMbhUto guruH zraddhayaH // (updeshrahI I50gA) bhAvArtha - gurupadane yogya gurunA guNo : 1. pravajyAyogya guNo vaDe pravajyA prApta H je sAdhue pravrajyAne yogya guNo keLavIne dIkSAnI adhikAritA meLavI hoya ane tyArapachI pravrajyA grahaNa karela hoya, to temane prAyaH pravajyA samyam pariNamana pAme che ane evA sAdhu gurupadane prApta karavA mATe yogya che. 2. sadA gurukuLavAsaH vaLI, pravrajyA grahaNa karyA pachI sadA gurukuLavAsamAM rahIne grahaNazikSA ane AsevanazikSA jeNe prApta karI hoya evA sAdhu gurupadane mATe yogya che. 3. akSatazIlapaNuM paNa samyagUH vaLI, saMyama grahaNa karyA pachI vratomAM asmalita zIlapaNuM je sAdhumAM sabhya varte che te sAdhu gurupadane yogya che, anya nahi. ahIM "akSatazItatvama sabhya" thI e kahevuM che ke abhavya ke caramAvarta bahAranA jIvo paNa navaraiveyakamAM jAya che tenI pUrve niraticAra cAritra pALe che, paraMtu te "akSatazIlapaNuM samyagu nathI; jyAre gurupadane yogya evA sAdhumAM to saMsAranA ucchedanuM kAraNa bane evuM yatanApUrvaka sevAyeluM akSatazIlapaNuM samyagu che. te batAvavA mATe kahyuM ke akSatazIlapaNuM paNa samyaguM joIe, abhavyAdi jevuM asamyaguM nahi. 4. kSamAH saMyama grahaNa karyA pachI kSamAnA pariNAmavALA hoya evA sAdhu gurupadane yogya che. 5. zama : saMyama grahaNa karyA pachI kaSAyonA zamananA pariNAmavALA hoya evA sAdhu gurupadane yogya che. 6. dama: saMyama grahaNa karyA pachI indriyonuM damana karanArA hoya evA sAdhu gurupadane yogya che. 7. tattvajJapaNuMH je tattvane jANanArA hoya che arthAt saMyama grahaNa karIne potAne zuM sAdhavAnuM che tenA paramArthane jANanArA hoya, evA sAdhu gurupadane yogya che. 8. sUtrano abhyAsaH saMyama grahaNa karyA pachI sUtranA abhyAsI hoya evA sAdhu gurupadane yogya che. 9. sattvahitamAM raktapaNuMH jIvonA hitamAM rakta hoya che=udyamavALA hoya, evA sAdhu gurupadane yogya che. 10. mahAna pravacanavatsalatA : bhagavAnanA pravacana pratye atyaMta bhakti hoya, jenA kAraNe bhagavAnanA pravacananuM kyAMya mAlinya na thAya, pravacanathI viparIta AcaraNA na thAya ke pravacanathI viparIta prarUpaNA na thAya tevA prakAranI yatanAvALA hoya evA sAdhu gurupadane yogya che. 11. bhavya jIvonuM anuvakapaNuM : bhavya jIvone yogya jIvone yogamArgamAM samyam rIte pravartana karAve tevA sAdhu gupadane yogya che. 12. paramadhIrapaNuM : paramadhAratAvALA hoya arthAt koIpaNa jAtanA viSama saMyogomAM potAnA yogamArgane kyAMya AMca na Ave tevI dhIratAvALA hoya evA sAdhu gurupadane yogya che.
Page #261
--------------------------------------------------------------------------
________________ 234 yatilakSaNasamuccaya prakraNa | gAthA : 171 thI 175 13. saubhAgya : saubhAgyavALA hoya arthAt temanA saubhAgyanA kAraNe paNa yogya jIvone yogamArgamAM pravartAvI zake evA sAdhu gurupadane yogya che. 14. potAnA guru vaDe anujJAta padamAM samyagu avasthAna : potAnI yogyatAne joIne potAnA guruthI potAne je pada apAyeluM hoya te padane zobhe tevI ucita pravRttivALA hoya evA sAdhu gurupadane yogya che. 15. paralokamAM aviSAda : paralokamAM aviSAdavALA hoya arthAtu paralokane sAdhavA mATe ati kaSTaprada evA yogamArgane sAdhavAmAM yatna karatA hoya topaNa te pravRttinI kaSTamayatAne joIne leza paNa viSAda vagaranA hoya, jethI apramAdabhAvathI yogamArgamAM pravRtti karI zake, evA sAdhu gurupadane yogya che. 16. (i) sthirahastalabdhiH sthirahastalabdhivALA hoya arthAt koI jIva yogamArgamAM zithila thayo hoya tene sthira karI zake tevI labdhivALA hoya evA sAdhu gurupadane yogya che. | (i) upakaraNalabdhi: upakaraNalabdhivALA hoya arthAt saMyamane upayogI vastra-pAtra nirdoSa prApta karI zake tevA lAbhAMtarAyanA kSayopazamavALA hovAthI saMyamane ucita evA upakaraNonI nirdoSa prApti karI zake tevI zaktivALA hovAthI ziSyone saMyamanI vRddhimAM prabaLa kAraNa banI zake evA sAdhu gurupadane yogya che. | (ii) upazamalabdhi : upazamalabdhivALA hoya arthAta kaSAyono svayaM upazama karelo hoya, ane anyane kaSAyono upazama karAvI zake tevI labdhivALA hoya evA sAdhu gurupadane yogya che. 17. nipuNa dharmakathitapaNuM: nipuNa dharmakathA karI zake tevI zaktivALA hoya jethI ziSyavargane saMyamanI vRddhi karAvIne saMyamanA AgaLa AgaLanA kaMDakomAM pahoMcADI yAvatu asaMgabhAvanI prApti karAvI zake, evA sAdhu gupadane yogya che. 18. gaMbhIrapaNuM ityAdi guNoH gaMbhIra hoya jethI pote utAvaLathI koI nirNaya na kare paraMtu saMyogono vicAra karIne ekAMte je ucita hoya tevo nirNaya kare, ityAdi guNovALA sAdhu gurupadane yogya che. 19. ubhayajJa utsarga-apavAdanA jANanArA hoya, kalma zuM che ane akalpa zuM che tenA jANanArA hoya ane nizcayanaya ane vyavahAranayane ucitasthAne joDIne ucita pravRtti karI zake tevA bodhavALA hoya te ubhayajJa sAdhu ziSyone yogamArgamAM pravartAvI zake, tevA sAdhu gurupadane yogya che. 20. kriyAmAM para H saMyama grahaNa karyA pachI pAMca mahAvratarUpa mULaguNa ane pAMca samiti-traNa gupti AdirUpa uttaraguNonI ArAdhanAmAM baddhakakSa hoya arthAt apramAdabhAvavALA hoya tevA sAdhu gurupadane yogya che. 21. daDhapravacanaanurAgI H jinapravacana pratye atyaMta bahumAnavALA hoya, jethI haMmezAM jinavacananuM ulkAsana karanArA hoya evA sAdhu gurupadane yogya che. 22. svasamayanA prarUpakaH saMyamane anukULa caraNa-karaNAdi kriyArUpa svasamayanA prarUpaka hoya arthAt ziSyone te te upAya dvArA caraNa-karaNAdinuM svarUpa batAve jethI ziSyo tenuM samyagu sevana karI zake evA sAdhu gurupadane yogya che.
Page #262
--------------------------------------------------------------------------
________________ catilakSaNasamuccaya prakraNa / gAthA : 171 thI 175-176 235 23. pariNata : vratathI ane vayathI pariNata hoya jethI ziSyone temanAM vacano grAhya bane, tevA pariNata sAdhu gupadane yogya che. 24. atyaMta prAjJa: vaLI, atyaMta prAjJa hoya jethI nipuNamatipUrvaka sarvatra ucita yatna karI zake. AvA guru vaDe kahevAno artha kyAreya viparyayane pAmato nathI. ethI karIne AvA prakAranA guNavALA sAdhu gurupadane yogya che. 171 thI 17pA avataraNikA : gAthA-171 thI 175 sudhI gurupadane yogya evA sAdhunA guNo batAvyA ane gAthA-175mAM kahyuM ke svasamayanA prarUpaka hoya te sAdhu gurupadane yogya che. tethI jijJAsA thAya ke kevA sAdhu svasamayanA prarUpaka che? ane kevA sAdhu svasamayanA virAdhaka che ? te batAvavA arthe kahe che - gAthA : jo heuvAyapakkhaMmi, heo Agame a Agamio / so sasamayapaNNavao siddhaMtavirAhago aNNo // 176 // yo hetuvAdapakSe, hetuta Agame cAgamikaH / sa svasamayaprajJApakaH, siddhAntavirAdhako'nyaH // 176 / / anvayArtha : no je sAdhu, devAyapardhAmi=hetuvAdapakSamAM je hetuka che yuktine batAvavAmAM samartha che, mAne =ane AgamamAM AgamamAtragamya evA arthomAM, gAmo Agamika che=AgamamAtranA vacanathI batAvavAmAM samartha che, to te sAdhu samayapaUUAvo svasamayaprajJApaka che=bhagavAnanA vacanaanusAra prarUpaNA karanAra che. mauro=anya=je sAdhu hetuvAdapakSamAM hetuthI batAvatA nathI ane AgamamAtragamya evA arthomAM AgamamAtranA vacanathI batAvavAmAM samartha nathI, evA sAdhu siddhivirAmano siddhAntanA virAdhaka che. gAthArtha : je sAdhu hetuvAda pakSamAM yuktine batAvavAmAM samartha che ane AgamamAtragamya evA padArthomAM AgamamAtranA vacanathI batAvavAmAM samartha che, te sAdhu vasamaya prajJApaka che, anya sAdhu siddhAntanA virAdhaka che. ll10LA. TIkA :__yaH kazciddhetuvAdapakSe-jIvakarmAdau yuktimArgasahe vastuni, hetuko yuktipraNayanapravINaH, Agame ca-devalokapRthvIsaMkhyAdAvarthe AgamamAtragamye AgamikaH-AgamamAtraprajJApanApravINaH sa svasamayaprajJApaka ucyate / vyavacchedyamAha-siddhAntavirAdhako jinavacanAnuyogavinAzakaH anya:prAguktavizeSaNavikalaH sAdhuH / tathAhi yuktimArgasaheSvapyAgamagamyatvameva puraskurvatA tena nAsti
Page #263
--------------------------------------------------------------------------
________________ 236 catilakSaNasamuccaya prakraNa | gAthA : 176-177 kAdipraNItakuyuktinirAkaraNAbhAvAnna zrotRNAM dRDhA pratItiH kartuM pAryate, AgamagamyeSu tu yuktipathAtIteSu yuktimuTuMkayannasaMpAditaniyatArthapratItiviphalArambhatvena svayameva vailakSyaM bhajate, zrotuzcAnAdeyavacano bhavatIti na viparItavyavahAriNA tena samyasiddhAnta ArAdhito bhavati ||(updeshrhsy II) bhAvArtha - zuddha prarUpaNA karanArA ane azuddha prarUpaNA karanArA gurunuM svarUpa : svasamayanA prajJApaka gItArtha sAdhu, jIva-karmaAdi padArthone yuktithI batAve che; kema ke jIva-karmaAdi padArtho yuktithI batAvI zakAya tevA che. vaLI, svasamayanA prajJApaka gItArtha sAdhu, devaloka-caudarAjalokanI vyavasthA, jIvaAdinI saMkhyA vagere padArthone AgamavacanamAtranA prAmANyathI batAve che; kema ke devaloka Adi padArtho AgamamAtrathI gamya che. tethI je sAdhu yuktigamya padArthomAM yuktine batAvavA samartha che, ane AgamamAtrathI gamya padArthone AgamamAtrathI batAvavA samartha che, tevA gItArtha sAdhu svasamayaprajJApaka hovAthI gurupadane yogya che. je sAdhu hetuvAdathI batAvI zakAya tevA padArtho paNa zAstravacanamAtranA pramANathI batAvatA hoya paNa yuktithI batAvatA na hoya ke yuktithI batAvavA samartha na hoya, ane AgamavacanamAtranA prAmANyathI batAvI zakAya tevA padArtho paNa yuktithI batAvavA prayatna karatA hoya, tevA sAdhu jinavacananA virAdhaka che. tethI tevA sAdhu ghaNAM zAstra bhaNyA hoya topaNa zAstravacanone ucita rIte joDIne zrotAne upakAra karI zakatA nathI. tethI tevA sAdhu siddhAntanA virAdhaka che mATe tevA sAdhu gurupadane yogya nathI. /17ell avataraNikA : yatinuM sAtamuM lakSaNa guru AjJAnuM ArAdhana gAthA-136thI kahevAnuM zarU karela. tyAM jijJAsA thaI ke guru kevA hoya ke jenI AjJA pramANe pravRtti karavAthI guru AjJAnI ArAdhanA thAya? tethI gAthA-171 thI 176 sudhI gurupadane yogya gurunuM svarUpa batAvyuM. have kalikALanA doSane kAraNe pUrvamAM varNana karyA tevA sarvaguNothI yukta guru na maLe to zuM karavuM? ane kevA guru svIkArIe to guru AjJAnuM ArAdhana thaI zake ? te batAvavA arthe kahe che - gAthA : kalidosaMmi a NiviDe, egAiguNujjhio vi hoi gurU / mUlaguNasaMpayA jai, akkhaliA hoi jaM bhaNiaM // 177 // kalidoSe ca niviDe, ekAdiguNojjhito'pi bhavati guruH / mUlaguNasampadA yadi askhalitA bhavati yadbhaNitam // 177 / / gAthArtha - ane nibiDa evA kalidoSamAM gADha evA kalikALanA doSamAM, jo mULaguNasaMpadA akhalitA hoya, to ekAdiguNathI rahita paNa guru thAya che, je kAraNathI kahevAyuM che. I17nA
Page #264
--------------------------------------------------------------------------
________________ ratilakSaNasamuccaya prakraNa | gAthA : 173-178 230 * "phizuputrio vi' mAM "pi' thI e kahevuM che ke pUrNaguNavALA to guru thAya che paNa ekAdi guNarahita paNa guru thAya che. bhAvArtha - kALadoSanA kAraNe ekAdiguNathI hIna paNa svIkAravA yogya gurunuM svarUpa : vartamAnakALamAM gADha doSo che tevA samaye sarvaguNothI yukta evA guru maLavA atiduSkara che. tethI kahe che ke kalikALanA gADha doSane kAraNe jo pAMca mahAvrata ane chaThThuM rAtrI bhojanaviramaNavrata e rUpa mULaguNasaMpadA je sAdhumAM asmalita hoya tevA sAdhu, pUrvamAM batAvelA gurupadanA guNomAMthI eka, be Adi guNothI rahita hoya topaNa guru tarIke svIkArI zakAya che, ane temAM sAkSIrUpe graMthakAra svayaM AgaLanI gAthAmAM batAvavAnA che. te batAvavA mATe gAthAmAM kahyuM ke "je kAraNathI kahevAyuM che." tethI AgaLamAM pUrvanA mahApuruSonI sAkSIgAthAnA baLathI, graMthakAra vartamAnakALamAM koIka guNothI hIna gurune paNa guru tarIke svIkArI zakAya tema sthApana kare che, paraMtu svamatithI sthApana karatA nathI. vaLI, gAthAmAM kahyuM ke jo sAdhu mULaguNathI yukta hoya to te gurupadane yogya che. tenAthI e prApta thAya ke je sAdhu gItArtha che ane zuddha prarUpaNA kare che, te sAdhumAM samyaktva che, ane tevA sAdhumAM pAMca mahAvratomAM koI khAmI na hoya to te mULaguNa yukta che; paraMtu gItArtha na hoya ane tene kAraNe azuddha prarUpaNA karatA hoya to tevA sAdhumAM samyakatva nathI. tethI te sAdhumAM samyakatva mULa pAMca mahAvrato paNa nathI, ane tevA sAdhu gurupadane yogya paNa nathI. paraMtu je sAdhu gItArtha hoya, zuddha prarUpaka hoya ane yogya jIvone sanmArgamAM pravartaka hoya, Ama chatAM pUrvamAM varNana karAyelA gurunA guNomAMthI koIka guNonI khAmI hoya, to AgaLanI gAthAmAM batAvaze e rIte guru tarIke svIkArI zakAya, ane temanI AjJA anusAra ArAdhana karanAra sAdhu guru AjJAnuM ArAdhana karanAra che, e pramANe phalita thAya. ll177 avataraNikA : pUrvagAthAmAM kahyuM ke "je kAraNathI kahevAyuM che" tethI sAkSIrUpe te gAthA batAve che - gAthA : guruguNarahio vi ihaM, daTThavvo mUlaguNaviutto jo / na u guNamittavihuNotti, caMDaruddo udAharaNaM // 178 // guruguNarahito'pIha, draSTavyo mUlaguNaviyukto yaH / na tu guNamAtravihIna iti caNDarudra udAharaNam // 178 / / gAthArtha : ahIM gurukuLavAsanA prakramamAM, guruguNarahita vaLI te jANavA je mULaguNarahita che, paraMtu guNamAtrarahita nahi. (jemAM) caMDarudrAcAryanuM udAharaNa che. ll108ll * "gumAroi vi' mAM "mapi' zabda punaH arthamAM che.
Page #265
--------------------------------------------------------------------------
________________ yatilakSaNasamuccaya praNa / gAthA : 178 TIDA : atha- 'guruguNarahitastu gururna gururiti vidhityAga eva tasyeSTa' iti yaduktaM tatra vizeSAbhidhAnAyAha- 'guru' ityAdi, guruguNarahito'pi, apizabdo'tra punaH zabdArthaH, tatazca 'guruguNarahito gururgururnabhavati' 'ityatra guruguNarahitaH punaH iha gurukulavAsaprakrame sa eva draSTavyo- jJAtavyaH mUlaguNaviyuktomahAvratarahitaH samyagjJAnakriyAvirahito vA yaH, na tu na punaH guNamAtravihIno mUlaguNavyatiriktapratiriktapratirUpatAviziSTopazamAdiguNavikalaH, (mUlaguNavyatiriktacaMDaprakRtyAdiviziSTaupazamAdiguNavikalaH " ) iti heto: gurugu( rmUlagu) Narahito draSTavya iti prakramaH, upapradarzanArtho vA iti zabdaH, uktaM cehArthe- "kAlaparihANidosA etto ikkAiguNavihINeNaM / aNNeNavi pavvajjA dAyavvA sIlavaMteNa // 1 // " atrArthe kiM jJApakamityAha- caMDarudraH caMDarudrAbhidhAnAcAryaH udAharaNaM jJApakaM, tatprayogazcaivam-guNamAtravihIno'pi gurureva, mUlaguNayuktatvAt, caNDarudrAcAryavat, tathAhi asau prakRtiroSaNo'pi bahUnAM saMvignagItArthaziSyANAmamocanIyo viziSTabahumAnaviSayazcAbhUt, tatkathAnakaM caivaM dRzyate- caMDarudrAbhidhAno'bhUdAcAryo'tibahuzrutaH / jJAnAdipaJcadhA''cAraratnaratnAkaropamaH // 1 // asamAcArasaMlokasaMjvalatkopavADavaH / saMklezaparihArAya gacchapArzve sma tiSThati // 2 // viharaMzca samAyAta, ujjayinyAM kadA'pyasau / viviktodyAnadeze ca tasthau gacchasya sannidhau // 3 // atha zrImatsutaH ko'pi, surUpo garvayauvanaH / pradhAnavastramAlyAdibhUSito mitraveSTitaH // 4 // vivAhAnantaraM krIDannAgataH sAdhusannidhau / tanmitraiH kelinA proktAstaM puraskRtya sAdhavaH // 5 // asmatsakhamamuM yUyaM, he bhadanta ! virAgiNam / nirviNNaM bhavakAntArAt, pravrAjayata satvaram // 6 // sAdhavastu takAn jJAtvA, casUrIkaraNodyatAn / auSadhaM sUrirevaiSAmityAlocya babhASire // 7 // bho bhagA ! guravo'smAkaM kurvate kAryamIdRzam / vayaM tu no tato yAta, gurUNAmantika laghu // 8 // kelinaiva tato gatvA gurumUcustathaiva te / sUriNA bhaNitaM tarhi, bhasmAnayata satvaram // 9 // yenAsya luJcanaM kurmo, vayasyaistu tato laghu / tadAnItaM tataH sUriH, paJcamaGgalapUrvakam // 10 // luJcanaM kartumArebhe tadvayasyAstu lajjitAH / cintitaM cebhyaputreNa kathaM yAsyAmyahaM gRham ? // 11 // svayamAzritasAdhutvaH, saMluJcitaziromukhaH / tato visRjya mitrANi, gurumevamuvAca saH // 12 // bhadanta ! parihAso'pi, sadbhAvo'jani me'dhunA / raGkatvenApi tuSTasya, saurAjyaM me samAgatam // 13 // tataH svajanarAjAdyA, yAvannAyAnti matkRte / tAvadanyatra gacchAmo, no cedvAdhA bhaviSyati // 14 // gururbabhASe yadyevaM, tato mArgaM nirUpaya / tathaiva kRtavAneSa vRttau gantuM tatastakau // 15 // AcAryaH pRSThato yAti, purato yAti ziSyakaH / rAtrau vRddhatvato'pazyan, mArge praskhalito guruH // 16 // re duSTazaikSa ! kIdRkSo mArgaH saMvIkSitastvayA ? / iti bruvANo daNDena, zIrSe taM hatavAn krudhA // 17 // evaM sa caNDaroSatvAccalitaH skhalitaH pathi / zirasyAsphoTayan yAti taM ziSyaM kSamiNAM varam // 18 // ziSyastu bhAvayAmAsa, mandabhAgyo'smyahaM yataH / mahAbhAgo mahAtmA'yaM mahAkaSTe niyojitaH // 19 // bhagavAneSa saukhyena, svagacche nivasan mayA / aho dazAM mahAkaSTAM, prApitaH pApinA mudhA // 20 // evaM bhAvayatastasya, prazastadhyAnavahninA / dagdhakarmendhanatvena, kevalajJAnamudgatam // 21 // tatastaM tadbalenAsau, samyagnetuM I 238
Page #266
--------------------------------------------------------------------------
________________ catilakSaNasamuccaya prakraNa | gAthA : 178 239 pravRttavAn / prabhAte ca sa taM dRSTA, kSarallohitamastakam // 22 // AtmAnaM nindati smaivamadhanyo'hamapuNyavAn / yasya me sati roSAgnizamameghe bahuzrute // 23 // paropadezadakSatve, bahukAle ca saMyame / na jAto guNaratnAnAM, pradhAnaH kSAntisadguNaH // 24 // ayaM tu ziSyo dhanyo'tra, guNavAneSa sattamaH / yasyAdyadIkSitasyApi, ko'pyapUrvaH kSamAguNaH // 25 // evaM sadbhAvanAyogAdvIryollAsAdapUrvataH / mAvAryazaUsopi, saMprAta: sevAzrayam raddA rUti gAthArtha rUpaI(paMcAvI-12 . ) TIkArya : vaLI, guruguNarahita guru guru nathI. ethI karIne teno vidhithI tyAga ja ISTa che, e pramANe je kahevAyuM=e pramANe je paMcAzakanI pUrvanI gAthAmAM kahevAyuM, tyAM te kathanamAM, vizeSa kahevA mATe kahe che - gurutyAH ' e mULagAthAnuM pratika che. vaLI, "guruguNarahita guru guru thatA nathI" e kathanamAM, guruguNarahita vaLI ahIM=gurukuLavAsanA prakramamAM te ja jANavA je mULaguNaviyukta che=mahAvratarahita che athavA samyagujJAna ane kriyAthI rahita che, paraMtu guNamAtra vihIna nahi=mULaguNathI vyatirikta caMDaprakRtiAdithI viziSTa upazamaAdi guNavikala nahi. e hetuthI mULaguNarahita guruguNarahita jANavA, ema anvaya che. ahIM "mUna'TUvyativiiivatapratirUpatAviziSTIpatizupavitnaH" pATha che tenA sthAne pUnamutaravAvaMDawtyAiivaziSTarUparAmavivi7:" e pramANe pATha hovo joIe. temAM sAkSI Ape che A kAraNathI kALaparihANInA doSanA kAraNe ekAdi-guNavihIna evA anya paNa zIlavALA vaDe pravajyA ApavI joIe. /15 A arthamAM=yatkiMcit guNamAtravihIna gurupadane yogya che e arthamAM, zuM dRSTAMta che? ethI kahe cheH caMDarudra nAmanA AcAryanuM udAharaNa che. teno prayoga A pramANe cheHanumAnano prayoga A pramANe che guNamAtravihIna paNa guru ja che; kema ke mULaguNayuktapaNe che, caMDarudrAcAryanI jema. daSTAMtanuM spaSTIkaraNa "tathAdi thI kare che prakRtiroSa paNa A caMDarudrAcArya, ghaNA saMvignagItArtha ziSyone atyAga karavA yogya hatA, ane viziSTa bahumAnanA viSaya hatA ane temanuM kathAnaka A pramANe jANavuM : caMDarudra nAmanA atibahuzruta AcArya thayA. jJAnAdi pAMca prakAranA AcArarUpI ratnonA ratnAkaranI upamAvALA hatA=jJAnAdi pAMca prakAranA AcArarUpa ratnonA AdhAra hatA. ll1il. asamAcAra jovAthI prajvalita kopa vaDavAnalavALA, saMkleza parihAra mATe potAnA saMklezanA parihAra mATe gacchanA najIkanA sthAnamAM rahetA hatA=gaccha sAthe nahi paNa gacchanA najIkanA sthAnamAM rahetA hatA. rA. vihAra karatAM kyAreka A AcArya ujjainamAM AvyA ane gacchanI najIka judA udyAnanA dezamAM rahyA. ||
Page #267
--------------------------------------------------------------------------
________________ tilakSaNasamuccaya praNa / gAthA : 178 have koIka zrImaMtano putra surUpa, yauvananA garvavALo, zreSTha vastramALAAdithI vibhUSita, mitrathI parivarelo, vivAha pachI tarata krIDA karato sAdhunI najIkamAM Avyo. mazkarIthI tenA mitra vaDe te zrImaMtanA putrane AgaLa karIne sAdhuo kahevAyA. // 4-5 he sAdhu ! bhavasamudrathI udvega pAmelA virAgI amArA A mitrane tame zIghra dIkSA Apo. // 6 // vaLI, sAdhuo mazkarI karavAmAM udyata evA teone jANIne AmanuM auSadha sUri ja che, e pramANe vicArIne bolyA. Ill 240 he bhadra ! amArA guru AvuM kArya kare che, ame nahi. tethI gurunI pAse zIghra jAo. / / 8 / / tethI mazkarIthI ja jaIne teoe te prakAre ja gurune kahyuM. sUri vaDe kahevAyuM, "to zIghra bhasma lAvo." / / 9 / / jethI Ano loca karIe. tyArapachI mitro vaDe zIghra bhasma lavAI. tyArapachI sUrie namaskArapUrvaka loca karavAnuM zarU karyuM. vaLI, tenA mitro lajjA pAmyA ane zreSThI putra vaDe vicArAyuM. huM kevI rIte ghare jauM ? ||10||11|| tethI svayaM Azrita sAdhupaNAvALo ane loca karAyelA mastakavALo, mitrone visarjana karIne gurune ja te bolyo. / 12 / / he bhadanta ! mazkarI paNa mArA mATe have sadbhAva thayo arthAt kalyANanuM kAraNa thayuM. zaMkapaNAthI paNa toSa pAmelA evA mane=Atmika saMpattithI rahita evI daridra avasthAthI paNa toSa pAmelA evA mane saurAjya prApta thayuM=mokSamArganI prAptirUpa yogamArganuM saurAjya prApta thayuM. // 13 // tethI jyAM sudhI svajana-rAjAdi mArA mATe Ave nahi, tyAM sudhImAM anyatra jaIe. jo nahi jaIe to bAdhA thaze=svajana-rAjAdino upadrava thaze. / / 14 / guru bolyA, "jo Ama che to mArgane joI Ava." te pramANe ja ANe=zreSThIputre karyuM. tyArapachI te banne=guru ane ziSya javA mATe nIkaLyA. // 15 // AcArya pAchaLa jAya che, ziSya AgaLa jAya che. rAtrImAM vRddhapaNAthI nahi jotA evA guru mArgamAM skUlanA pAmyA. // 16 // re duSTa ! zaikSa ! kevo mArga tArA vaDe jovAyo ? e pramANe bolatA gurue krodhathI dAMDA vaDe mAthAmAM ziSyane mAryo. // 17 // A rIte caMDaroSapaNAthI mArgamAM cAlelA, skhalanA pAmelA evA te=guru, kSamAvALAomAM zreSTha evA te ziSyane mastaka upara AsphoTana karatA=dAMDAne mAratA jAya che. / / 18 / ziSya vaLI, bhAvanA karatA hatA. huM maMda bhAgyavALo chuM, jethI mahAbhAgyazALI evA A mahAtmA mahAkaSTamAM naMkhAyA. // 19 //
Page #268
--------------------------------------------------------------------------
________________ catilakSaNasamuccaya prakraNa / gAthA : 178-179 241 sukhethI svagacchamAM vasatA bhagavAna evA A=mArA guru, pApI evA mArA vaDe phogaTa mahAkaSTadazAne prApta karAyA. /2oll A pramANe bhAvanA karatA tene=ziSyane, prazasta dhyAnarUpI agni vaDe, baLI gayelA karmarUpI idhanapaNuM hovAne kAraNe kevaLajJAna thayuM. 21 tethI=kevaLajJAna thayuM tethI, teneegurune, tenA baLathI=kevaLajJAnanA baLathI, A=ziSya, samyagu laI javA mATe pravRtta thayo, ane prabhAtamAM TapakatA lohIthI yukta mastakavALA evA tene ziSyane, te=gurue joIne A pramANe AtmAnI niMdA karI- "adhanya, apuSyavALo evo huM chuM, jene roSarUpI agnine zamana karAvanAra megha jevo, bahuzruta hote chate ane paropadezamAM dakSapaNuM hote chate ane bahukAla saMyama hote chate, guNaratnomAM pradhAna evo "kSAnti' sadgaNa na thayo. 22 thI 24 vaLI, A ziSya dhanya che. ahIM kSamAguNamAM A uttamaguNavALo che. adyadIkSita paNa Ajano dIkSita paNa, tene koIka apUrva kSamAguNa che. rapA A pramANe, sadbhAvanAnA yogathI, apUrva virSollAsathI AcArya caMDarudra paNa kevalazrIne pAmyA. Ill (paMcAzaka-11, gA. 35) bhAvArtha :- ekAdi guNathI hIna paNa svIkAravA yogya gurumAM caMDarudrAcAryanuM daSTAMta : samyakatvamULa pAMca mahAvrato jemanAM surakSita hoya teo mULaguNayukta che, ane tenA mULaguNayukta sAdhu koIka guNa mAtrathI rahita hoya, Ama chatAM uparanI gAthAomAM batAvelA gurunA ghaNA guNothI yukta hoya, to tevA gurune vartamAnakALamAM guru tarIke svIkArI zakAya. jema caMDarudrAcArya kSamAguNa vagaranA hatA topaNa ghaNA saMvigna gItArtha ziSyone sevavA yogya hatA, ane viziSTa bahumAnane yogya hatA. tema vartamAnakALamAM paNa samyakatva mULa pAMca mahAvratothI yukta susAdhu gItArtha hoya ane zuddha prarUpaNA karatA hoya ane ekAdi guNathI hIna hoya to te sAdhu gurupadane yogya che. 178 avataraNikA : gAthA-177-178mAM sthApana karyuM ke kALanA doSanA kAraNe mULaguNayukta evA gurupadane yogya sAdhumAM yatkiMcita doSa hoya topaNa guru tarIke svIkArI zakAya. have tevA guNIyala sAdhumAM paNa koIka doSa dekhAya tyAre ziSyane zuM ucita kartavya che ? te batAvavA mATe kahe che - gAthA : mUlaguNasaMjuassa ya, guruNo vi ya uvasaMpayA juttA / dosalave vi a sikkhA, tassuciyA Navari jaM bhaNiaM // 179 // mUlaguNasaMyutasya ca gurorapi copasampadA yuktA / doSalave'pi ca zikSA, tasyocitA navaraM yad bhaNitam // 179 //
Page #269
--------------------------------------------------------------------------
________________ 242 yatilakSaNasamuccaya prakraNa | gAthA : 179-180 gAthArtha : ane mULaguNasaMyukta evA gurunI paNa upasaMpadA=nizrA, yukta che. phakta doSalavamAM paNa= guNavAna evA gurumAM yatkiMcita doSamAM paNa, temane gurune, zikSA ucita che vinayapUrvaka mArgamAM pravartAvavAne anukULa evo ziSyano cahna ucita che, je kAraNathI kahevAyuM che. I109 * "roSa7 vi' mAM "mapi' thI e kahevuM che ke moTo doSa hoya to zikSA ucita che, paNa doSalavamAM paNa zikSA ucita che. * guruvo vi' mAM "pi' thI e kahevuM che ke mULauttaraguNasaMyukta evA gurunI to upasaMpadA yukta che, paraMtu uttaraguNasaMyukta na hoya chatAM mULaguNasaMyukta hoya evA gurunI paNa upasaMpadA yukta che. bhAvArtha - guNasaMpanna gurumAM doSalavanI prApti thAya tyAre ziSyanA ucita kartavyanI vidhi kALanA saMyoganA kAraNe gurupadane yogya sarvaguNothI yukta guru na maLe tyAre, mULaguNasaMyukta, gurupadane yogya evA guNovALA gurunI nizrA sAdhune yukta che, ane tenI nizrAmAM rahIne temanI AjJAnI ArAdhanA kare to te sAdhumAM yatinuM sAtamuM lakSaNa saMgata thAya. Ama chatAM ArAdhaka sAdhue guNavAna evA gurumAM dekhAtA doSalavanI upekSA karavAnI nathI, paraMtu teo apramAdathI saMyamayogamAM yatnavALA thAya taarthe ucita vinayapUrvaka yatna karavAno che, ane te yatna kaI rIte karavAno che te svayaM graMthakAra AgaLa sAkSIgAthAthI batAve che. I17lA avataraNikA : pUrvagAthAmAM kahyuM ke "je kAraNathI kahevAyuM che, tethI sAkSIrUpe te gAthA batAve che - gAthA - mUlaguNasaMpautto, na dosalavajogao imo heo / magvamo , pujA, pavatti vvo nadattaSi 280 mUlaguNasaMprayukto na doSalavayogato'yaM heyaH / madhuropamataH puna:, prarvatatavyo rathotte 18| anvayArtha : mUnapusaMpatto mULaguNamAM atizaya udyamavALA, kosavanono doSalavanA yogathI, rUmo=A= guru, remo =heya nathI-tyAga karavA yogya nathI. pukha naTumi vaLI zAstramAM kahevAyelA anuSThAnamAM magovadamo madhura upakramathI=madhura vacanathI, patti vyo pravartAvavA joIe ziSya dvArA pravartAvavA joIe. gAthArtha : mULaguNamAM atizaya udhamavALA guru doSalavanA yogathI tyAga karavA yogya nathI. vaLI zAstramAM kahevAyelA anuSThAnamAM madhura vacanathI pravartAvavA joIe. ll18nA
Page #270
--------------------------------------------------------------------------
________________ yatilakSaNasamuccaya praNa / gAthA : 180 TIDA : mUlaguNAH paJca mahAvratAni vrataSaTkakAyaSaTkAdayo vA, taiH samyak - saddbodhapradhAnaM prakarSeNaudyamAtizayena yukto'nvito mUlaguNasaMprayukto gururiti prakRtatvAtsambadhyate, na doSANAmAzuko pitva- vacanApATava- mandatA - manApramAditAprabhRtInAM doSalavA: - doSalezAstadyogAttatsambandhAdayaM gururheyaH parityAjyaH, tathA cAgamaH " jeyAvi mandi tti guruM viittA, Dahare ime appasuyatti naccA / hIlanti micchaM paDivajjamANA, kuNaMti AsAyaNa te gurUNaM // 1 // paIi mandAvi havanti ege, DaharAvi ya je suyabuddhovaveyA / AyAramantA guNasuTThiyappA, je hIliyA sihiriva bhAsa kujjA // 2 // jeyAvi nAgaM Daharanti naccA, AsAyae se ahiyAya hoi / evAyariyaMpi hu hIlayanto, niyacchaI jAipahaM khu mando ||3|| guruguNarahio ya ihaM, daTThavvo mUlaguNaviutto jo / nahu guNamittavihUNa tti, caNDaruddo udAharaNaM // 4 // " 243 ityAgamavacanAnyanusRtya mUlaguNazuddho gururna moktavyaH kadAcit kiMcitpramAdavAMstu madhuropakramata iti tRtIyArthe paJcamI, tato madhuropakrameNasukhadopAyena priyavacanAJjalipraNAmapUrvakam, 'anupakRtaparahitaratairbhavadbhiH suSThu vayaM mocitA gRhavAsapAzAt, tadidAnImuttarottaramArgapravarttanena nistArayatAsmAd bhImabhavakAntArAd' ityAdiprotsAhanena punarbhUyopi pravarttayitavyo yathoktamArgAnusAriNyanuSThAne iti / ( dharmaratnaprakaraNa gA. 131 ) TIDArtha : pAMca mahAvrata te mULaguNo che athavA vrataSaTka, kAyaSaTkAdi te mULaguNa che arthAt pAMca mahAvrata ane chaThThA rAtrIbhojanaviramaNavratarUpa mULaguNa athavA chakAyanA pAlanarUpa mULaguNa che. tenAthI= bhUNaguNothI, sabhya = sahUNopapradhAna, pradurSathI = udyamanA atizayathI, yukta sevA=anvita sevA guru mULaguNasaMprayukta che. zIghrakopIpaNuM, vacananuM apATava ke vacananI maMdatA ke thoDIka pramAditA vagere lezadoSonA yogathI guru heya nathI, ane te pramANe Agama che. pUrvamAM kahyuM ke mULaguNayukta sAdhu doSalavanA yogathI tyAjya nathI, te prakAre batAvanAra Agama che. A Agamano artha prAkRta hovAthI spaSTa nathI, mATe lakhela nathI. A prakAranA Agamavacanane anusarIne mULaguNathI zuddha guru choDavA joIe nahi. kyAreka kaMIka pramAdavALA hoya to madhura upakramathI=sukhane denArA evA upAya vaDe priyavacanathI, aMjalinA praNAmapUrvaka 'anupakRta parahitarata evA tamArA vaDe ame gRhavAsanA pAzathI sArI rIte mukAvAyA, te kAraNathI have uttara uttaranA mArgapravartanathI A saMsArarUpI aTavIthI amAro nistAra karo,' ityAdi protsAhana dvArA zAstramAM kahevAyela mArgane anusaranAra evA anuSThAnamAM gurune pharI paNa pravartAvavA joIe.
Page #271
--------------------------------------------------------------------------
________________ 244 catilakSaNasamuccaya prakraNa / gAthA : 180-181 bhAvArtha : mULa gAthAmAM batAvyuM ke pAMca mahAvrata ane chaThTha rAtrIbhojanaviramaNavratarUpa mULaguNathI je guru yukta hoya ane koIka doSa vaDe khAmIvALA hoya, caMDarudrAcAryanI jema zIghrakopavALA hoya athavA gItArtha hovA chatAM zAstrIya padArtho samajAvavAmAM apaTu hoya athavA koIka zAstrIya sthAnamAM nirNaya karavAmAM maMdatA hoya athavA to thoDAka pramAdI hoya, topaNa tevA guruno tyAga karavo ucita nathI, paraMtu vinayapUrvaka potAne uttara uttara saMyamamArgamAM pravartAvavA mATe vinaMtI karIne mArgamAM lAvavA yatna karavo joIe. tethI e phalita thAya ke koI AcArya kaMIka maMdatAvALA hoya topaNa gItArtha che ane ziSyone mArgamAM pravartAvI zake tevA che. tevA gurunA yatkiMcit doSane sAme rAkhIne tyAga karavo ucita nathI, paraMtu temanA vacanaanusAra pravRtti karavAthI guru AjJAnuM ArAdhana thAya che. ll18ll avataraNikA : pUrvagAthAmAM sthApana karyuM ke "mULaguNayukta gItArthaguru hoya ane temanAmAM kAMIka pramAdaAdi doSa dekhAya to paNa temano tyAga karavo ucita nathI, paraMtu vinayapUrvaka temane mArgamAM lAvavA mATe ziSyoe ucita yatna karavo joIe" te kathanane daDha karavA mATe zailakasUri ane paMthakaziSyanuM daSTAMta batAve che - gAthA - patto susIsasaddo, eva kuNaMteNa paMthageNAvi / gADhappamAiNo vi hu, selagasUrissa sIseNa // 181 // prAptaH suziSyazabda evaM kurvatA panthakenApi / gADhapramAdino'pi khalu zailakasUreH ziSyeNa // 181 // gAthArtha : A pramANe karatA evA=pUrvagAthAmAM kahyuM ke guNavAna guru pramAdane vaza hoya to vinayapUrvaka mArgamAM lAvavA ziSya yatna karavo joIe, e pramANe karatA evA, gADha pramAdavALA evA paNa zailakasUrinA ziSya paMthakamuni vaDe paNa suziSya zabda prApta karAyo. ll18nA * "DhipramANe vi' mAM "pi' thI e kahevuM che ke gADha pramAdI na hoya tevA sUrinA ziSyo to vinayapUrvaka gurune mArgamAM lAvavA mATe yatna karIne 'suziSya' zabdane pAme, paraMtu gADha pramAdI evA paNa zailakasUrinA ziSya evA paMthakamuni vaDe vinayapUrvaka gurune mArgamAM lAvavA mATe yatna karIne suziSya' zabda prApta karAyo. TIkA - prApto-labdhaH suziSya iti zabdo vizeSaNam, evaM guru yopi cAritre pravRttiM kArayatA panthakenapanthakanAmnA sacivapuGgavasAdhunA, apizabdAdanyairapi tathAvidhaiH, yato'bhANi
Page #272
--------------------------------------------------------------------------
________________ catilakSaNasamuccaya prakraNa | gAthA : 181 245 "sIijja kayAvi gurU, taMpi susIsA suniuNamahurehiM / magge Thavanti puNaravi, jaha selagapaMthago nAyaM / " tameva vizinaSTi-gADhapramAdinopi-atizayazaithilyavatopi zailakasUreH ziSyeNeti vyaktameveti gAthAkSarArthaH / bhAvArthaH kathAnakAdavaseyaH / taccedam kavikulakalAvikaliyaM, selagapuramatthi selasiharaM va / tattha ppayAvasiyakittimelao selao rAyA // 1 // saddhammakammavajjiyachaumA paumAvaI piyA tassa / sannIinAgavallIi, maMDavo maDago putto // 2 // causuddhabuddhisaMsiddhipaMthagA paMthagAiNo Asi / rajjabharadharaNasajjA, sumantiNo paMcasayasaMkhA // 3 // thAvaccAsuyagaNaharasamIvapaDivannasuddhagihidhammo / selagarAyA rajjaM, tivaggasAraM ciraM kuNai // 4 // annadiNe thAvaccAsuyapahupayavattisuyasuyagurusamIve / paMcahi maMtisaehiM paMthagapamuhehi pariyario // 5 // maDDagaputte rajjaM, ThaviUNaM giNhae vayaM rAyA / ikkArasa aMgAI, ahijjio vajjiyAvajjo // 6 // paMthagapamuhANa tao, paMcamuNisayANa nAyago Thavio / suyamuNivareNa selagarAyarisI jiNasamayavihiNA // 7 // suyasUrI u mahapyA, samae AhAravajjaNaM kAuM / sirivimalasiharisihare, sahassasahio sivaM patto // 8 // aha selagarAyarisI, aNuciyabhattAibhogadoseNa / dAhajarAItavio, samAgao selagapurammi // 9 // ujjANaMmi pasatthe, subhUmibhAgaMmi taM samosariyaM / soUNa pahiTThamaNo, viNiggao maDao rAyA // 10 // kayavandaNAikicco, sarIravattaM viyANiuM guruNo / vinavaDa eha bhante ! mama gehe jANasAlAsu // 11 // bhattosahAiehi, ahApavattehiM tattha tumhANaM / kAremi jeNa kiriyaM, dhammasarIrassa rakkhaTThA // 12 // tathA coktam "zarIraM dharmasaMyuktaM, rakSaNIyaM prayatnataH / zraveccharIrato dharmaH, parvatAtsalilaM yathA // 13 // paDivannamiNaM guruNA, pAraddhA tattha uttamA kiriyA / niddhamahurAiehiM, AhArahiM suvijjehiM // 14 // vijjANa kusalayAe, patthosahapANagAidhuvalAbhA / thevadiyahehiM eso, jAo niruo ya balavaM ca // 15 // navaraM siNiddhapesalaAhArAIsu mucchio dhaNiyaM / suhasIlayaM pavanno, nicchada gAmaMtaravihAraM // 16 //
Page #273
--------------------------------------------------------------------------
________________ 246 yatilakSaNasamuccaya prakraNa | gAthA : 181 bahasovi bhaNijjanto, viramar3a no jAva so pamAyAo / tAhe panthagavajjA, muNio maMtaMti egastha // 17 // kammAI nUNa dhaNacikkAI kuDilAI vajjasArAI / nANaDDayapi purisaM, paMthAo uppahaM niti // 18 // nAUNa suyabaleNaM, karayalamuttAhalaM va bhuvaNayalaM / ahaha nivaDanti kevi hu, opicchaha kammabaliyattaM // 19 // muttUNa rAyariddhi, mukkhatthI tAva esa pavvaio / saMpai aippamAyA vimhariyapaoyaNo jAo // 20 // kAle na dei suttaM, atthaM na kahei pucchamANANaM / AvassagAi tatti, muttuM bahu mannae nidaM // 21 // sAraNavAraNapaDicoyaNAina maNaMpi dei gacchassa / na ya sAraNAharahie, gacche vAso khaNaMpi khamo // 22 // " tathA cAgama : jahiM natthi sAraNA vAraNA ya paDicoyaNA ya gacchaMmi / so u agaccho gaccho, saMjamakAmIhiM muttavvo // 23 // uvagArI ya daDhamimo, amhANaM dhammacaraNaheuttA / muttuM dhittuM ca imaM, jutta tti phuDaM na yANAmo // 24 // ahavA kiM amhANaM, kAraNarahieNa nIyavAseNa / guruNo veyAvacce, paMthagasAI niuMjittA // 25 // eyaM ciya pucchittA, viharAmo ujjayA vayaM savve / kAlaharaNaMpi kIDa, jo veyai esa appANaM // 26 // sAmatthiUNa evaM, paMthagasAhuM Thavittu gurupAse / te savvevi hu muNiNo, annattha suhaM pavihariMsu // 27 // paMthagamuNIvi guruNo, veyAvaccaM jahociyaM kuNai / asavattajogajutto, sayA aNUNaM ca niyakiriyaM // 28 // kattiyacAummAse, sUrI bhuttUNa niddhamahurAI / parihariyasayalakicco, sutto nIsaTThasavvaMgo // 29 // AvassagaM kuNaMto, paMthagasAvi khAmaNanimittaM / sIseNa tassa pAe, AghaTTai viNayanayaniuNo // 30 // to kavio rAyarisI, jaMpar3a ko esa ajja nillajjo / pAe Adhasa'to niddAvigdhe maha payaTTo ? // 31 // ruTuM daTuM sUriM, mahuragiraM paMthago iya bhaNei / cAummAsiyakhAmaNakae mae dUmiyA tubbhe // 32 // tA egaM avarAhaM, khamaha na kAhAmi erisaM bIyaM / huMti khamAsIlacciya, uttamapurisA jao loe // 33 // iya paMthagamuNivayaNaM, AyannaMtassa tassa sUrissa / sUruggame tamaM piva, annANaM dUramosariyaM // 34 //
Page #274
--------------------------------------------------------------------------
________________ catilakSaNasamuccaya prakraNa | gAthA : 181 247 bahuso nidiya appaM, savisesaM jAyasaMjamujjoo / khAmei paMthagamuNiM, puNo puNo suddhapariNAmo // 35 // bIyadiNe maDDuganivamApucchiya dovi selagapurAo / nikkhaMtA pAraddhA, uggavihAreNa vihareuM // 36 // avagayatavvuttaMtA, saMpattA sesamaMtimuNiNovi / vihariya ciraM suvihiNA, ArUDhA puMDarIyagiri // 37 // domAsakayANasaNo, selesi kAu selagamahesI / paMcasayasamaNasahio, loyaggaThiyaM payaM patto // 38 // evaM panthakasAdhuvRttamamalaM zrutvA caritrojjvalaM, sajjJAnAdiguNAnvitaM gurukulaM sevadhvamuccaistathA / bho bho sAdhujanA ! gurorapi yathA satsaMyame sIdato, nistArAya kadAcana prabhavata sphUrjadguNazreNayaH // 39 // rUti thavAthuthAnam | (tharmaratnaprasaUT T. 232) TIkArya : vaM=A pramANe gurune pharI paNa cAritramAM pravRtti karAvatA pUrva gAthAmAM batAvyuM e rIte vinayapUrvaka gurune pharI paNa cAritramAM pravRtti karAvatA, paMthaka nAmanA maMtrI sAdhu vaDe suziSya zabda vizeSaNarUpe prApta karAyo. gAthAmAM 'pi' zabdathI anya paNa tevA prakAranA sAdhuo vaDe suziSya e prakAranuM vizeSaNa prApta kasayuM, teno saMgraha che. je kAraNathI kahevAyuM che kyAreka guru sidAya to temane paNa suziSyo sunipuNa madhura vacano vaDe pharI paNa mArgamAM sthApana kare che, je pramANe zailaphyuri-paMthakaziSya daSTAMta che. pUrvamAM kahyuM ke paMthakamuni vaDe "suziSya' e prakArano zabda vizeSaNarUpe prApta karAyo. tene ja=paMthakamunine ja, vizeSarUpe batAve che. gADha pramAdI paNa=atizaya zaithilyavALA evA paNa zelakasUrinA ziSya e pramANe vyakta ja evA paMthakamuni vaDe 'suziSya' zabda prApta karAyo, ema anvaya che. bhAvArtha kathAnakathI jANavo, ane te kathAnaka A pramANe che zailazikharanI jema kavikulanI kalAothI kalita zailakanagara che. tyAM pArva-pratApa ane sivittinirmaLa kIrti, metramaete bethI yukta zailakarAjA hatA. ||1| saddadharmakarmavALI ane mAyAvarjita padmAvatI tenI priyA hatI. sadgatirUpa nAgavallInA maMDapa jevo maMDukaputra hato. rA. cAra prakAranI zuddha buddhinI saMsiddhinA paMthamAM janArA rAjyanA bhArane dharavAmAM sajja 500nI saMkhyAvALA paMthakaAdi sumaMtrIo hatA. lil thAvastrAputra nAmanA gaNadharanI samIpa svIkArAyelA zuddha gRhasthadharmavALA evA zailakarAjA traNavargapradhAna=dharma, artha ane kAma pradhAna evA rAjyane cirakALa sudhI kare che. NI4ll
Page #275
--------------------------------------------------------------------------
________________ 248 catilakSaNasamuccaya prakraNa | gAthA : 181 thAvaggAputra nAmanA gurunA padavartI uttarAdhikArI evA zukaguru samIpamAM anya divase paMthaka pramukha pAMcaso maMtrIothI parivRta yukta, evA rAjAe=aulakarAjAe, maMDukaputrane rAjya upara sthApana karIne vratane grahaNa karyuM. varyA che sarva pApo jeNe evA zailakamuni agiyAra aMgane bhaNyA. pa-dI tethI bhagavAnanA siddhAntanI vidhine jANanArA evA zukamuni vaDe zailaka rAjarSino paMthaka vagere 500 munionA nAyaka tarIke sthApana karAyA. mahAtmA evA zukamuni samayeaucitakALe, AhAravarjana karIne zrIvimalagirinA zikhara upara hajAra sAdhuo sahita mokSane pAmyA. ll have anucita bhaktAdi bhoganA doSathI dAhajvarAdi rogathI pIDita thayelA zailakarAjarSi zailakapuramAM AvyA. ll prazasta udyAnamAM nirdoSa bhUmibhAgamAM temane samovasarita jANIne prazasta manavALA maMDukarAjA AvyA. //holl kRtavaMdanaAdi kRtyavALA maMDukarAjA gurunA zarIranA vRttAMtane jANIne, he bhadanta ! mArA ghare nAsAnA sutrayAnazALA=vAhanazALAmAM Avo, e pramANe vinaMtI kare che. [1] jethI tyAM=mArA ghare, tamArA dharmazarIranI rakSA mATe yathApravRtta evA bhakta auSadhAdi vaDe kriyA karAvuM arthAt nirdoSa auSadhAdi vaDe roganI kriyAne karAvuM. 1rA ane te pramANe kahevAyuM che. dharmasaMyukta zarIranuM prayatnathI rakSaNa karavuM joIe, je pramANe parvatathI pANI jhare te pramANe zarIrathI dharma jhare zarIrathI dharma thaI zake. ll1all A=maMDukarAjAnuM A vacana, guru vaDe svIkArAyuM. tyAM=ThaMDukarAjAnI vAhanazALAmAM, sughathI snigdhamadhura AhArAdithI, uttama kriyA=uttama cikitsA, prArabdha karAI=prAraMbha karAI. ll14ll vaidyonI kuzaLatAthI pathya auSadha-pAnagaAdinA dhuvalAbhathI thoDA divasomAM A sUri nirogI ane baLavAna thayA. ll1pa phakta snigdha, pesala manohara AhAra AdimAM atyaMta mUchita thayA. sukhazIlapaNAne prApta thayelA te sUri grAmAMtaranA vihArane icchatA nathI. //16ll ghaNI vakhata kahevA chatAM paNa te sUri pramAdathI virAma pAmatA nathI tyAre paMthakane choDIne bIjA munio ekatra thaIne maMtraNA kare che vicAraNA kare che. [1] kharekhara ghana, cIkaNAM kuTila vajasAra evAM karmo, jJAnathI samRddha evA puruSane paMthathI utpathaaunmArgamAM laI jAya che. 18 karatalamAM rahelA muktAphaLanI jema bhuvanatalane zrutabaLathI jANIne keTalAka nIce paDe che. karmanuM balitapaNuM juo. ll19 rAjaRddhine mUkIne mokSArthI A=zelakasUri pravrajita thayA. hamaNAM atipramAdathI vismaritA prayojanavALA thayA. 20
Page #276
--------------------------------------------------------------------------
________________ 249 catilakSaNasamuccaya praNa / gAthA : 181 kALe sUtrane ApatA nathI, pUchatA evA sAdhuone arthane kahetA nathI, AvazyakAdi kAryomAM vRddhine choDIne nidrAne bahumAne che. ra1 gacchane sAraNA, vAraNA, paDicoyaNAdi thoDI paNa detA nathI ane sAraNAdi rahita gacchamAM kSaNa paNa vAsa kSama yogya nathI. raro. ane te rIte Agama che ? je gacchamAM sAraNA, vAraNA, paDicoyaNAdi nathI te gaccha agaccha che, saMyamanI kAmanAvALAoe choDI devo joIe. ra3|| dharmanA sevananA hetu hovAthI A zailakasUri, amArA atyaMta upakArI che. AmanezailakasUrine mUkI devA ke pakaDI rAkhavA yukta che ? e pramANe spaSTa ame jANatA nathI. 24 athavA kAraNarahita amArA nija vAsa vaDe zuM? gurunI vaiyAvaccamAM paMthakasAdhune niyojana karIne emane ja paMthaka sAdhune ja, pUchIne ApaNe sarva udyata vihAravALA thaIe. jyAM sudhI AtnazailakasUri, potAnA AtmAne jANe tyAM sudhI kALaharaNaHkALakSepa, paNa karavo joIe. l25-26o. A pramANe samarthana karIne paMthakasAdhune guru pAse sthApana karIne te sarva paNa munioe anyatra sukhapUrvaka vihAra karyo saMyamanI vRddhi thAya te rIte vihAra karyo. 27ii paMthakamuni paNa gurunA yathocita vaiyAvaccane ane asapatnayoga yukta apUi=anyUna=khAmI vagaranI, sadA nija kriyAne kare che. 28|| kArtika cAturmAsamAM parihAra karyo che sakala kriyAonA kRtyono jeNe evA sUri, snigdha-madhura AhAra vAparIne laMbAvelA sarva aMgavALA sUtA. rA. vinaya karavAmAM nipuNa evA, Avazyakane karatA paMthakasAdhu paNa kSamApanAnA nimitte emanA pagamAM=gurunA pagamAM, zira vaDe sparza kare che. 30 tethI kupita thayelA rAjaRSi bole che: "koNa A nirlajja Arya, pagane sparza karato mArI nidrAnA vidgamAM pravRtta che? Il31 sUrine hRSTa joIne paMthakasAdhu madhuravANI vaDe A pramANe kahe che : "cAturmAsika kSAmaNA mATe mArA vaDe tame dubhAyA." 3rA te kAraNathI eka aparAdhane kSamA karo. AvA prakAranA bIjA aparAdhane huM karIza nahi, je kAraNathI lokamAM kSamAzIla ja uttama puruSo hoya che." l33ll A pramANe paMthakamuninA vacanane sAMbhaLatA jema sUryanA udayathI rAtrIno aMdhakAra dUra thAya tema te sUrinuM ajJAna dUra thayuM. 34ll vAraMvAra AtmAnI niMdA karIne savizeSa saMyamamAM udyamavALA thayelA zuddha pariNAmavALA evA zailakasUri pharI pharI paMthakamunine khamAve che. rUpo
Page #277
--------------------------------------------------------------------------
________________ 25o yatilakSaNasamuccaya prakraNa | gAthA : 181-182 bIjA divase maMDukarAjAne pUchIne bane paNa zailakanagarathI nIkaLIne ugra vihArathI viharavA mATe prArabdha thayA=prAraMbha karyo. [36ll. avagata jANyo che temano vRttAMta evA zeSa munio paNa saMprata thayA zailaka ane paMthakamuni sAthe bhegA thayA. suvidhithI lAMbo samaya vihAra karIne puMDarikagiri AruDha thayA. ll3NI be mahinAnA karAyelA aNasaNavALA, 500 zramaNa sahita zailaka maharSi zailezI karIne yoganirodha karIne lokAgrasthitapadana=mokSapadane, pAmyA. 38 AvA svarUpavALuM nirmaLa cAritrathI ujvaLa paMthakasAdhunuM vRttAMta sAMbhaLIne te sAdhujano! sajJAnAdi guNothI anvita evA gurukuLane atyaMta te prakAre sevo, je prakAre skUrcaguNa zreNIvALA evA=ullasita guNazreNIvALA evA tamo badhA, kyAreka satsaMyamamAM sidAtA gurunA paNa nistAra mATe samartha bano. kalA paMthakasAdhunuM kathAnaka samApta thayuM. (dharmaratnaprakaraNa gAthA-132) bhAvArtha - gurunA hitane karanAra paMthakamuninuM daSTAMta : zailakasUri nimittane pAmIne saMyamayogamAM atyaMta pramAdavALA thayA, paraMtu guNavAna evA ziSya paMthaka, zailakasUrinA guNone jANatA hatA ane potAne mArgamAM pravartAvavAmAM potAnA upara gurue karela upakAra paNa jANatA hatA. paMthakamuni pote saMyamayogamAM apramAdI hatA, ane saMyamayoga haMmezAM ucita pravRtti karAvanAra che; tethI saMyamamAM atyaMta apramAdI evA paMthakamunie vivekapUrvaka gurune mArgamAM lAvIne pote suziSya che tevI khyAtine prApta karI. 181// avataraNikA - gAthA-180mAM kahyuM ke "mULaguNothI yukta guru doSalavane kAraNe tyAga karavA yogya nathI, paraMtu suMdara zabdo dvArA ziSya temane mArgamAM lAvavA yatna karavo joIe" ane temAM deNaMtarUpe gAthA-181mAM batAvyuM ke zailakasUrinA ziSya paMthakamuni gurune mArgamAM lAvyA. A dRSTAMtamAM prazna thAya ke jema paMthakamunie gurune mArgamAM lAvavA prayatna karyo, tema anya 500 ziSyoe gurune mArgamAM lAvavA prayatna kema na karyo? ityAdi zaMkA gAthA-182, 183, 184mAM karIne gAthA-18pamAM teno uttara ApatAM samAdhAna kare che - gAthA : naNu selagasevAe, jai laddhaM selagassa sIsattaM / taM muttUNa gayANaM, tA paMcasayANa tamaladdhaM // 182 // nanu zailakasevAyAM yadi labdhaM zailakasya ziSyatvam / taM muktvA gatAnAM tasmAtpaJcazatAnAM tadalabdham // 182 //
Page #278
--------------------------------------------------------------------------
________________ catilakSaNasamuccaya prakraNa / gAthA : 182-183 251 gAthArtha : zelakanI sevAmAM jo zailakanuM ziSyapaNuM prApta karAyuM paMthaka muni vaDe prApta karAyuM to tene zilakasUrine mUkIne gayelA 500 ziSyo vaDe, te ziSyapaNuM aprApta karAyuM. I18rarA bhAvArtha : pUrvagAthAmAM batAvyuM e pramANe pramAdamAM paDelA zailakasUrinI sevAmAM rahIne paMthakamunie potAnA ziSyapaNAnI pharaja adA karI, to paMthakamuni sivAyanA 500 ziSyoe gurune choDI vihAra karyo, tethI te 500 ziSyoe potAnI ziSyapaNAnI pharaja adA karI nathI tevo artha phalita thAya. A prakAranI zaMkA "nanu' thI prastuta gAthAmAM karI che. tenuM samAdhAna svayaM graMthakAra Apaze. 18rA avataraNikA : pUrvagAthAmAM zaMkA karI ke "jema paMthakamunie gurune choDyA nahi tethI pote suziSya che tevI khyAtine prApta karI, to gurune choDIne vihAra karanAra anya 500 ziSyo suziSya nathI" ema arthathI phalita thAya che - vaLI, bIjI paNa zaMkA karatAM kahe che - gAthA : tassa ya mUlaguNesu, saMtesu vi duNha gamaNaThANAI / tesiM tassa ya jutti-kkhamAi kai hoti vehammA // 183 // tasya mUlaguNeSu ca satsvapi gamanasthAnAdIni / teSAM tasya ca yuktikSamANi kathaM bhavanti vaidhAt // 183 / / gAthArtha : ane tene zelakasUrine, mULaguNa hote chate paNa teone 500 ziSyone, ane tene paMthakamunine, bannene gamana ane sthAna kevI rIte yuktikSama thAya? arthAt na thAya; kema ke vaidharme che pAMcasonuM gurune choDavuM ane ekanuM gurune nahi choDavuM, e rUpa vaidharma che. II183 bhAvArtha : zailakasUri jyAre pramAdavaza thayA tyAre temanAmAM mULaguNa che ke nahi e prakAranA be vikalpa thaI zake che. jo temanAmAM mULaguNa vidyamAna hoya to gAthA-180mAM kahyuM e pramANe 500 ziSyoe mULaguNayukta evA guruno tyAga karavo ucita gaNAya nahi, chatAM paNa 500 ziSyo temane choDIne gayA te temaNe ucita karyuM tema kahI zakAya nahi.
Page #279
--------------------------------------------------------------------------
________________ 252 yatilakSaNasamuccaya prakraNa | gAthA : 183-184 jo zailakasUrimAM mULaguNa vidyamAna na hatA mATe 500 ziSyo temane choDIne gayA tema svIkArIe, to zailakasUrimAM mULaguNanA abhAvane kAraNe jema 500 ziSyone te guruno tyAga karavo ucita hato, tema paMthakamunine paNa te guruno tyAga karavo ucita hato; chatAM paNa paMthakamunie te guruno tyAga na karyo te ucita karyuM nathI, tema svIkAravuM paDe. vaLI, 500 ziSyo ArAdhaka hoya to teoe guruno tyAga karavo joIe nahi; kema ke zAstrakAroe paMthakamuninI pravRttine ucita pravRtti kahI che. tethI 500 ziSyoe tyAga karyo te ucita pravRtti che tema kahI zakAya nahi. A prakAranI zaMkA karIne tenuM samAdhAna svayaM graMthakAra AgaLanI gAthAmAM karaze. 183 avataraNikA : gAthA-182-183mAM be zaMkAo karI. e bane zaMkAo dharmaratnaprakaraNa graMthanA kathanathI kaI rIte prApta thAya, te batAve che - gAthA : mUlaguNasaMjuassa ya, dose vi avajjaNaM uvakkamiuM / dhammarayaNaMmi bhaNiaM, paMthagaNAyaMti ciMtamiNaM // 184 // mUlaguNasaMyutasya ca doSe'pivarjanamupakramya / dharmaratne bhaNitaM panthakajJAtamiti cintyamidam // 184 / / gAthArtha : doSa hote chate paNa mUlaguNa saMyukta evA gurunA avarjanano upakrama karIne dharmaratnaprakaraNamAM paMthakanuM dRSTAMtalakasUri ane paMthakamuninuM dRSTAMta kahevAyuM che. ethI karIne A gAthA-182-183mAM kahyuM e ciMtya cheHvicAraNIya che. ll184 * "to vi' mAM 'pa' thI e kahevuM che ke doSa na hoya to tevA gurunuM to avarjana karavuM ziSya mATe ucita che, paraMtu doSa hovA chatAM paNa mULaguNayukta gurunuM paNa avarjana karavuM ucita che. bhAvArtha - koI guru mULaguNayukta hoya ane uttaraguNamAM pramAdI hoya to tevA gurunuM suziSyoe varjana karavuM joIe nahi" A prakArano dharmaratnaprakaraNa graMthamAM upakrama karIne te kathanane daDha karavA mATe zailakasUri ane paMthakamuninuM dRSTAnta Apela che, ane te rIte dRSTAMtano vicAra karIe to gAthA-182-183mAM kahyuM e prakAranA prazno ciMtya bane che, te A rIte jyAre zailakasUri pramAdavALA thayA tyAre jo zailasUri mULaguNayukta hoya to tevA guruno tyAga jema paMthakamunine karavo ucita nathI, tema anya 500 ziSyone paNa tevA guruno tyAga karavo ucita
Page #280
--------------------------------------------------------------------------
________________ 253 catilakSaNasamuccaya prakraNa / gAthA : 184-185 nathI. Ama chatAM 500 ziSyoe tyAga karyo, tethI teo suziSyo nathI tevo artha prApta thAya; ane jo 500 ziSyoe tyAga karyo te ucita che ema svIkArIe to paMthakamunie paNa tevA guruno tyAga karavo ucita gaNAya. vaLI, zailakasUrimAM mULaguNo hovA chatAM uttaraguNo nahi hovAnA kAraNe 500 ziSyoe tyAga karyo te ucita che, ane paMthakamunie te guruno atyAga karyo te paNa ucita che, to banne kathana kaI rIte saMgata thAya? A badhI vastu ciMtya che arthAta vicAravA jevI che, e pramANe gAthA-182 thI 184 sudhI zaMkA karIne have pachI graMthakAra tenuM samAdhAna kare che. ll184 avataraNikA : dharmaratnaprakaraNa graMthamAM batAvela paMthakamuninA daSTAMtamAM udbhavelI zaMkAne gAthA-182thI 184 sudhI batAvIne tenuM have samAdhAna kare che - gAthA : bhannai paMcasayANaM, caraNaM tullaM ca paMthagassAvi / ahigicca u gururAyaM, visesio paMthao tahavi // 185 // bhaNyate paJcazatyAzcaraNaM tulyaM ca panthakasyApi / adhikRtya ca gururAgaM, vizeSitaH panthakastathApi // 185 // gAthArtha : manaDuM kahevAya che=gAthA-182 thI 184 sudhI udbhavelA praznonA uttara kahevAya che, 500 ziSyonuM ane paMthakanuM paNa cAritra tulya che cAritramAM sarva apramAdI che, topaNa gururAgane AzrayIne paMthaka vizeSita che=paMthakamunine anya sAdhuo karatAM gururAga adhika che. ll18pa bhAvArtha : zailakasUrinA 500 ziSyo ane paMthakamuni badhA bhAvathI cAritranA pariNAmavALA hatA. tethI sarva ucita pravRtti karanArA hatA. mATe jema paMthakamuni cAritranA pariNAmane kAraNe ucita pravRtti karanArA hatA tema 500 sAdhuo paNa cAritranA pariNAmane kAraNe ucita pravRtti karanArA hatA. tethI jema paMthakamunimAM guNavAnane parataMtratArUpa ziSyabhAva hato, tema 500 ziSyomAM paNa guNavAnane parataMtratArUpa ziSyabhAva hato. mATe gAthA-182mAM kahyuM ke zailakasUrinI sevAmAM rahelA paMthakamunimAM zailakasUrinuM ziSyapaNuM che, to zailakasUrine choDIne janArA 500 ziSyomAM zailakasUrinuM ziSyapaNuM nathI tenuM samAdhAna thaI jAya che, kema ke paMthakamuninI jema 500 ziSyo paNa cAritranA pariNAmavALA hovAthI guNavAnane parataMtra rahevAnA bhAvavALA hatA, mATe teomAM paNa ziSyabhAva hato. ahIM prazna thAya ke cAritrano pariNAma hovAthI ucita pravRtti karanArA hovAne kAraNe jema paMthakamunie guruno tyAga karyo nahi, tema 500 ziSyoe paNa guruno tyAga karavo joIto na hato; paraMtu guru pramAdI
Page #281
--------------------------------------------------------------------------
________________ 254 catilakSaNasamuccaya prakraNa | gAthAH 185 hovAne kAraNe cAritranA pariNAmavALA evA paNa 500 ziSyoe gurune choDyA, to tenI jema paMthakamuni paNa gurune choDIne kema gayA nahi ? tenuM samAdhAna gAthAnA uttarArdhathI kare che paMthakamunine guruno rAga adhika hato. mATe paMthakamuni tevA saMyogamAM paNa gurunA hita arthe guru sAthe rahyA, ane apramAdabhAvathI saMyamamAM udyamazIla thayA. vaLI, 500 ziSyo "jahiM natthi sAraNA vAraNA ya paDicoyaNA ya gacchaMmi / so u agaccho gaccho, saMjamakAmIhiM muttavvo // " e prakAranA AgamavacananuM smaraNa karIne je gacchamAM sAraNA-vAraNAdi na hoya te gacchano tyAga karavo joIe tema vicArIne potAnAmAM pramAdabhAva na Ave ane apramAdanI vRddhi thAya te mATe zAstrAnusArI navakalpI vihAramAM udyama karyo; kema ke zailakasUri mULaguNayukta hovA chatAM uttaraguNamAM atyaMta pramAdavALA hatA. tethI gacchamAM sAraNAvAraNAdi karatA na hatA ane vAcanA paNa ApatA na hatA; Ama chatAM, paMthakamuni guru pratye atyaMta rAgavALA hatA, tethI paMthakamunine gurunI vaiyAvaccanI ucita javAbadArI soMpIne cAritramAM apramAdabhAvavALA 500 ziSyoe guruno ucita vidhithI tyAga karyo. mATe temano tyAga saMyamanI malinatAnuM kAraNa na banyo. tethI jema paMthakamunine guru sAthe rahIne saMyamanI zuddhinI prApti thaI, tema 500 ziSyone vidhipUrvaka guruno tyAga karavAthI paNa saMyamanI zuddhinI prApti thaI. AthI 500 ziSyo ane paMthakamuni bhAvathI cAritrI hovAthI darekamAM suziSyapaNuM samAna che, topaNa guru pratye atizaya rAgane kAraNe paMthakamuni gururAganA aMzathI anya sAdhu karatAM vizeSa che, ema gAthAmAM kahela che. vaLI, gAthA-183mAM zaMkA karelI ke zailakasUrimAM mULaguNa hote chate jema paMthakamunine zailakasUrino tyAga karavo ucita nathI, to 500 ziSyone paNa guruno tyAga karavo ucita nathI. tenuM paNa samAdhAna A kathanathI thaI jAya che. te A rIte zailakasUri mULaguNayukta hovA chatAM uttaraguNamAM atyaMta pramAdavALA hatA. tethI gacchamAM sAraNAvAraNAdi karatA na hatA ane vAcanA paNa ApatA na hatA. vaLI, 500 ziSyoe temane vAcanAdi ApavA mATe aneka vakhata kahyuM tema chatAM zailakasUri vAcanAdi ApavAmAM utsAhita na thayA. mATe 500 ziSyoe zAstravacanonuM smaraNa karIne guru pratye atyaMta rAgavALA paMthakamunine gurunI vaiyAvaccanuM kArya bhaLAvIne pote apramAdabhAvathI saMyamamAM udyamavALA thayA. tethI mULaguNavALA te guruno paNa ucita rIte tyAga karela hovAthI 500 ziSyo mATe te tyAga doSanuM kAraNa banatuM nathI; ane prastuta gAthAnA pUrvArdhamAM kahyuM ke 500 ziSyonuM ane paMthakamuninuM paNa cAritra tulya che, te kathanathI paNa 500 ziSyono paNa guruno tyAga doSanuM kAraNa nathI, e artha phalita thAya che; ane jo te doSanuM kAraNa hoya to 500 ziSyonuM cAritra paMthakamuninA cAritranI tulya che tema kahI zakAya nahi. ll18pA
Page #282
--------------------------------------------------------------------------
________________ catilakSaNasamuccaya prakraNa / gAthA : 186 255 avataraNikA : pUrvagAthAmAM kahyuM ke "gururAgane AzrayIne paMthakamuni vizeSa che." tyAM prazna thAya ke zuM 500 ziSyone gururAga na hato? jo gururAga na hoya to cAritra kaI rIte saMbhave? tethI kahe che - gAthA : NiyameNa caraNabhAvA, paMcasayANaM pi jai vi gururAo / tahavi a pariNAmavasA, ukkiTTho paMthagasseso // 186 // niyamena caraNabhAvAtpaJcazatyA api yadyapi gururAgaH / tathApi ca pariNAmavazAdutkRSTaH panthakasyaiSaH // 186 / / gAthArtha : 500 ziSyone paNa cAritrano bhAva hovAne kAraNe joke niyamathI gururAga che, topaNa pariNAmanA vazathI A gururAga, paMthakane utkRSTa che. II18zA bhAvArtha :- lakasUrinA 500 ziSyo karatAM paMthakamunine guru pratye utkaTarAga : 500 ziSyo cAritranA pariNAmavALA hatA ane cAritrano pariNAma sarvatra samabhAvavALo hoya che, ane sarAga cAritravALAno samabhAvano pariNAma guNa pratyenA rAgathI ane doSa pratyenA dveSathI yukta hoya che. tethI je gurue zAstro bhaNAvIne potAnA upara mahAna upakAra karyo che tevA zailakaguru pratye niyamA 500 ziSyone rAga hato. jo upakArI evA paNa guru pratye rAga na hoya, ane 500 ziSyo mAtra svArthavRttivALA hoya, to cAritrano pariNAma rahI zake nahi. vaLI, zAstra 500 ziSyomAM cAritrano pariNAma hato tema svIkAre che. tethI upakArI evA guru pratye 500 ziSyone avazya rAga hato, topaNa pariNAmavizeSane kAraNe paMthakamunine utkRSTa rAga hato. jema saMyamI sAdhune sarva ucita yogo pratye rAga hoya che, topaNa je yoga pote vizeSathI sevI zakatA hoya te yoga pratye koIkane adhika paNa rAga hoya che, tethI apramAdabhAvathI te yogamAM daDha yatna karI zake che; tema paMthakamunine paNa sarva ucita yogo pratye rAga hato, topaNa guNavAna ane upakArI evA guru pratye atyaMta rAga hato. tethI paMthakamuni gurunA hitanI adhika ciMtA karIne guru sAthe rahIne saMyamayogamAM apramAda mATe yatna karIne vizeSa nirjarA karI zakyA; ane upakArI evA guru pratye 500 ziSyone paNa rAga hato, AthI aneka vakhata vAcanAdimAM yatna karavA mATe gurune vivekapUrvaka prArthanA karatA hatA. Ama chatAM guru apramAdI thaIne vAcanA mATe udyamavALA na thayA tyAre saMyamamAM apramAdanI vRddhi arthe zAstravacananuM smaraNa karIne ane paMthakamunine gurunI vaiyAvaccanuM kRtya bhaLAvIne 500 ziSyoe vihAra karyo. tethI paMthakamuni jevo utkRSTa rAga nahi hovA chatAM teonA saMyamamAM leza paNa plAni thayela nathI. AthI ja 500 ziSyone paNa cAritranI zuddhi hatI. /18dI
Page #283
--------------------------------------------------------------------------
________________ 256 yatilakSaNasamuccaya prakaraNa / gAthA : 187-188 avataraNikA : pUrvagAthAmAM kahyuM ke cAritrano pariNAma hovAne kAraNe 500 ziSyo ane paMthakamunine guru pratye rAga hato, Ama chatAM paMthakamunine vizeSa rAga hato. tyAM prazna thAya ke jo sarvane cAritrano pariNAma hoya to sarvane guru pratye samAna rAga hovo joIe. ekane adhika rAga kema saMbhave ? tethI kahe che - - gAthA : Naya eaM duNNeyaM, jaM gosAlovasaggie nAhe / aNNAvikkhAi suo, bADhaM ratto suNakkhatto // 187 // na caitad durjJeyaM yad gozAlopasargite nAthe / anyApekSayA zruto bADhaM raktaH sunakSatraH // 187 // gAthArtha : ane A=500 ziSya karatAM paMthakamunine adhika gururAga hato e, durteya nathI=na jANI zakAya tevuM nathI, je kAraNathI gozALA vaDe upasarga karAyelA vIra bhagavAnamAM anya sAdhuonI apekSAe sunakSatra sAdhu atyaMta rakta=atyaMta rAgavALA zAstramAM saMbhaLAya che. II18ll bhAvArtha :- anya sAdhu karatAM sunakSatramunine vIrabhagavAna pratye adhika kAga : vIra bhagavAnane kevaLajJAna pachI jyAre gozALAe upasarga karyo tyAre bhagavAne sarva sAdhuone kahela ke gozALo Ave che ane te mArI sAthe asaMbaddha pralApa ka2ze, tyAre koI sAdhue vacamAM bolavuM nahi; kema ke tenI pAse tejolezyA che; ane koI sAdhu jo vacamAM bolaze to gozALo teolezyAthI te sAdhune bALI nAkhaze. tethI sarva sAdhu mauna laIne beThA hatA, paraMtu jyAre gozALo bhagavAnane jema tema kahe che, tyAre te sAMbhaLIne bhagavAna pratyenA gADha rAgane kAraNe sunakSatra muni gozALAnA kathanano virodha kare che, ane roSe bharAyelo gozALo sunakSatramunine tejolezyAthI bALI nAkhe che. A dRSTAMtathI nakkI thAya che ke vI2 bhagavAna pratye sunakSatramunine anya munio karatAM adhika rAga hato. tenI jema paMthakamunine anya munio karatAM temanA guru zailakasUri pratye adhikarAga hato, tema svIkAramAM koI bAdha nathI. I1875 avataraNikA : gAthA-187mAM sunakSatrasAdhunA deSTAMtathI batAvyuM ke "zailakasUrinA 500 ziSyo karatAM paMthakamunino guru pratye adhika rAga svIkAravAmAM bAdha nathI" te kathanane anya dRSTAMtathI paNa dRDha karavA mATe kahe che gAthA : pahuaNuratteNa tahA, runnaM sIheNa mAluAkacche / tabbhAvapariNayappA pahuNA saddAvio a imo // 188 // prabhvanuraktena tathA ruditaM siMhena mAlukAkacche tadbhAvapariNatAtmA, prabhuNA zabdAyitazcAyam // 188 //
Page #284
--------------------------------------------------------------------------
________________ catilakSaNasamuccaya praNa / gAthA : 188-189 257 gAthArtha : ane prabhumAM anurakta=prabhu mahAvIramAM anurAgavALA evA siMhamuni vaDe, mAlukAkacchamAM rudana karAyuM, ane tabhAva pariNata AtmA evA AebhagavAnanA rAganA kAraNe rudananA pariNAmavALA evA siMhamuni, bhagavAna vaDe bolAvAyA. I188mAM bhAvArtha - anya sAdhu karatAM siMhamunine vIrabhagavAna pratye atyaMta rAga : gozALAnA upasargane kAraNe bhagavAnane lohInA jhADA thayA hatA, ane bhagavAna mAlukAkacchamAM hatA tyAre bhagavAnanI tevI avasthA joIne bhagavAnanA anurAgavALA evA siMhamuni raDavA lAgyA. tethI potAnA pratyenA rAgathI raDatA evA siMhamunine bhagavAne bolAvyA ane AzvAsana ApIne potAne thayelA lohInA jhADA mATe revatI zrAvikA pAsethI auSadha lAvavAnuM sUcana karyuM. A daSTAMtathI paNa e phalita thAya che ke anya sAdhuo karatAM siMhamunine vIra bhagavAna pratye adhika rAga hato, tema cAritrasaMpanna evA paMthakamunine 500 ziSyo karatAM zailaka guru pratye adhika rAga hato, tema svIkAravAmAM koI bAdha nathI. ||188 avataraNikA : 500 ziSyo karatAM paMthakamunine guru pratye adhika rAga hato te vAta sunakSatrasAdhu ane siMhamuninA daSTAMtathI gAthA-187-188mAM sthApana karI, ane Avo gururAga kevI pravRtti hoya tyAre saMyamano bAdhaka banato nathI? arthAt ghelo gururAga hoya to saMyamane bAdhaka bane che, paraMtu vivekayukta gururAga hoya to saMyamane bAdhaka banato nathI, te batAvavA arthe kahe che - gAthA : kassa vi katthai pII, dhammovAyaMmi daDhayarA hoi / Na ya aNNuNNAbAhA, mUlaccheAvahA evaM // 189 // kasyApi kutracitprItirdharmopAye dRDhatarA bhavati / na cAnyonyAbAdhAnmUlacchedAvahA evam // 189 // gAthArtha : koIka ne koIka dharmanA upAyamAM daTatara prIti hoya che ane A rIte koIka dharmanA upAyamAM daTatara prIti hoya e rIte, anyonya abAdhA hovAthI mULane cheda karanAra=saMyamanA pariNAmarUpa mULane cheda karanAra, A prIti thatI nathI. 18 bhAvArtha - koIka eka dharmaanuSThAnamAM adhika prItimAM doSano abhAva : jema sunakSatrasAdhu ane siMhamunine vIrabhagavAna pratye prIti hatI tema gautamaAdi anya mahAmunione paNa vIrabhagavAna pratye prIti hatI; Ama chatAM sunakSatrasAdhu ane siMhamunine pratye adhika prIti hatI. te prIti mohanA kAraNe na hatI, paNa bhagavAna potAnI yogamArganI pravRttimAM bhagavAna
Page #285
--------------------------------------------------------------------------
________________ 258 yatilakSaNasamuccaya prakraNa | gAthA : 189-190 prabaLa nimitta hatA, tethI bhagavAna pratye sunakSatrasAdhu ane siMhamunine adhika prIti hatI. tema koIka ne koIka dharmanA upAyamAM adhika prIti hoya te doSarUpa nathI, paraMtu jo te prIti anya baLavAna yogano nAza kare to doSarUpa bane, paNa dharmanA upAyamAM vivekInI adhika prIti anya baLavAna yogane bAdha kare tevI hotI nathI. tethI ucita kALe je koI anya baLavAna yoga hoya tenA bApanuM kAraNa te prIti thatI nathI. mATe te dharmanA upAyamAM adhika prIti saMyamanA nAzanuM kAraNa banatI nathI. jema prastutamAM paMthakamunine guru pratye adhika prIti hatI, tethI gurune mArgamAM lAvavA mATe guru sAthe rahIne temanI vaiyAvaccamAM rahyA topaNa saMyamane ucita sarva anuSThAnomAM apramAdabhAvathI yatna karavAmAM paMthakamuninI guru pratyenI prIti bAdhA karanAra na hatI, ane gunA paNa zithilAcArane poSavAnuM kAraNa na hatI, mAtra temane pharI mArga upara lAvavA mATe ucita yatnarUpa hatI. tethI te prIti paMthakamuninA saMyamanA ghAtanuM kAraNa thAya tevI na hatI. 18. avataraNikA - gAthA-186mAM sthApana karyuM ke "cAritrano pariNAma hovAne kAraNe zailakasUrinA 500 ziSyone paNa gururAga hato", tyAM prazna thAya ke jo 500 ziSyone paNa gururAga hato to paMthakamunine gurunI sevAmAM sthApIne vihAra karatI vakhate "tame gurusevAmAM raho, amuka samaya pachI amArAmAMthI koI sAdhu gurusevA mATe Avaze tyAre tame paNa saMyamaarthe vihAramAM udyama karI zakazo." tema paMthakamuni sAthe 500 ziSyoe saMketa kema na karyo? tenA samAdhAnarUpe kahe che - gAthA : aNNehiM paMthagassa u, gururAgukkarisao Na saMgAro / gurusevAi sa ratto, aNNe abbhujjayavihAre // 190 // anyaiH panthakasya tu, gururAgotkarSato na saMgAraH (saMketa:) / gurusevAyAM sa rakto, anye'bhyudyatavihAre // 190 // gAthArtha : vaLI, paMthakamunine gururAgano utkarSa hovAne kAraNe, anyo vaDe anya 500 sAdhuo vaDe, saMketa karAyo nahi atyAre tame gurusevAmAM raho, amuka samaya pachI amArAmAMthI koIka sAdhu gurusevA mATe Avaze, tevo saMketa karAyo nahi. te paMthakamuni gurusevAmAM rakta hatA, anya-500 sAdhuo abhyadhata vihAramAM rakta hatA. 19nA bhAvArtha : jema paMthakamuni bhAvathI cAritravALA hatA tema zailakasUrinA anya 500 ziSya paNa bhAvathI cAritravALA hatA, tethI sarva ziSyone guru pratye anurAga hato. jyAre zailakaguru pramAdamAM paDyA tyAre
Page #286
--------------------------------------------------------------------------
________________ tilakSaNasamuccaya prakraNa | gAthA : 190-191 259 zuM karavuM ucita che, tenI paMthakamuni sAthe vicAraNA karIne, paMthakamunine gurusevAmAM sthApIne, saMyamamAM apramAdanI vRddhi arthe 500 ziSyoe vihAra karyo. te vakhate 500 ziSyoe joyuM ke paMthakamunine gururAgano utkarSa che, mATe paMthakamuni gurunI ucita vaiyAvacca karIne potAnA saMyamanI vRddhi mATe yatna karI zakaze. tethI "atyAre tamo gurusevAmAM raho, amuka kALa pachI amArAmAMthI koIka gurusevA mATe Avaze." e pramANe paMthakamunine saMketa karyo nahi, paraMtu jo paMthakamunine tevo gururAgano utkarSa na hota to uparamAM batAvyuM te prakArano saMketa karIne paNa 500 sAdhuoe vihAra karyo hota. A rIte 500 sAdhuoe apramAdabhAvathI navakalpI vihAra karIne saMyamanI vRddhimAM yatna karyo, tethI te 500 sAdhuone saMyamanI vRddhi arthe ugra vihAramAM rAga hato; ane paMthakamunie apramAdabhAvathI gurunI vaiyAvacca karIne saMyamanI vRddhimAM yatna karyo, tethI paMthakamunine gurusevAmAM rAga hato. AnAthI e phalita thAya ke je sAdhune je anuSThAnamAM adhika rAga hoya che te anuSThAna anya ucita yoganI bAdhA na thAya te rIte apramAdabhAvathI kare, to saMyamavRddhinuM kAraNa bane. te niyama pramANe paMthakamunine guru pratye adhika rAga hato, tethI gurunI sevAmAM rahIne anya ucita yogone bAdha na thAya te rIte paMthakamunie yatna karyo, jethI paMthakamunine saMyamanI zuddhinI prApti thaI; jyAre 500 ziSyo navakalpI vihAramAM rAgavALA hatA ane guru pramAdavaza vihAra karatA na hatA ane sAraNAdimAM paNa yatna karatA na hatA, tethI saMyamanI vizuddhinA arthI evA 500 sAdhuoe koI ucita yogane bAdhA na thAya te rIte abhyaghata vihAramAM udyama karyo, jethI 500 sAdhuone paNa saMyamanI zuddhinI prApti thaI. 19ol avataraNikA : gAthA-183mAM kahyuM ke zailakasUri mULaguNayukta hatA, to jema paMthakamunie gurune choDyA nahi tema 500 ziSyoe paNa gurune choDavA joIe nahi. tethI zailakasUrine choDanArA 500 ziSyoe ucita pravRtti karI che tema kahI zakAya nahi, e prakAranI zaMkAnA nivAraNa mATe kahe che - gAthA : selayamApucchittA, ThAvittA paMthagaM ca aNagAraM / guruveyAvaccakara, viharaMtANaM pi ko doso // 191 // zailakamApRcchya sthApayitvA, panthakaM cAnagAraM / guruvaiyAvRttyakaraM viharatAmapi ko doSaH // 191 / / gAthArtha : lakasUrine pUchIne ane gurucAvaccane karanArA evA paMthaka aNagArane sthApana karIne gurunI vaiyAvacca arthe sthApana karIne, vihAra karatA paNa 500 sAdhuone zuM doSa che? I1915
Page #287
--------------------------------------------------------------------------
________________ 260 catilakSaNasamuccaya prakraNa / gAthA : 191-192-193 * "vidAMtAdi fpa' mAM "pi' thI e kahevuM che ke gurunI vaiyAvacca arthe AvazyakatA hota to 500 sAdhuone guru sAthe rahevAmAM koI doSa nathI, paraMtu gurunI vaiyAvacca arthe paMthakamuni hovAne kAraNe vihAra karatA evA paNa te 500 sAdhuone koI doSa nathI. bhAvArtha :- zailakasUrine pUchIne 500 sAdhuonA pRthar vihAramAM doSano abhAva : zailakasUrinA 500 ziSyone guru pAsethI vAcanAdinI prApti thatI na hatI ane sAraNAdinI paNa prApti thatI na hatI. tethI "gurunI jema te 500 ziSyo guru sAthe sthiravAsa kare to saMyamamAM apramAdanI vRddhi thAya tema nathI tevuM 500 ziSyone jaNAvavAthI 500 ziSyoe vihAra mATe zailakasUrinI anujJA lIdhI, ane paMthakamunine gurunI vaiyAvacca mATe sthApana karyA. vaLI, paMthakamuni paNa gurunI vaiyAvacca karavAmAM apramAdabhAvavALA hatA. tethI 500 ziSyonA vihArane kAraNe zailakasUrine koI takalIpha nahi thAya, ane paMthakamuni zailasUrinI ucita vaiyAvacca karaze tevuM 500 sAdhuo jANatA hovAthI, saMyamanA apramAdabhAvanI vRddhi arthe 500 sAdhuoe vihAra karyo temAM koI doSa nathI. jo gurunA vaiyAvaccanI ciMtA karyA vagara mAtra abhyaghata vihAranA AzrayathI teoe vihAra karyo hota to doSa prApta thAta, ane jo gurunI anujJA vinA vihAra karyo hota topaNa doSa prApta thAta. vaLI, 500 ziSyone guru sAthe rahevAnuM bIjuM koI vizeSa kAraNa na hatuM. tethI vidhipUrvaka vihAra karyo mATe 500 ziSyone koI doSanI prApti na thaI. ll1915 avataraNikA - pUrvagAthAmAM sthApana karyuM ke "zailakasUrine pUchIne vihAra karatA evA 500 sAdhuone paNa koI doSa nathI" te vAta kalpabhASyanA vacanathI saMgata che, te gAthA-192 ane 193nA pUrvArdhathI batAve che, ane kalpabhASyamAM vaiyAvacca arthe "upasaMpadA svIkAranArane parama dharmavinaya thAya che tema kahela che. tenI jema paMthakamunine paNa zailakasUri sAthe rahevAthI parama dharmavinaya thAya che te gAthA-193nA uttarArdhathI ane gAthA-194thI batAve che - gAthA : gacche vi dhammaviNayaM, jatthuttariyaM labhijja aNNattha / Apucchittu vihAro, tattha jao bhAsio kappe // 192 // gacche'pi dharmavinayaM yatrottarikaM labhetAnyatra / ApRcchya vihArastatra yato bhASitaH kalpe // 192 / / saMviggavihArINaM, kiM puNa tesiM mahANubhAvANaM / aha uvasaMpayANaM, kappiabhavvovayArANaM // 193 // saMvignavihAriNAM kiMpunasteSAM mahAnubhAvAnAm / atha upasampadAnAM, kalpikAbhAvyopacArANAm // 193 //
Page #288
--------------------------------------------------------------------------
________________ yatilakSaNasamuccaya prakraNa / gAthA : 192 thI 194 dhammaviNao vi tesiM, Apucchiya paTThiANa jaha paramo / taha tehi ThAviassavi, NAyavvo paMthagamuNissa // 194 // dharmavinayo'pi teSAmApRcchya prasthitAnAM yathA paramaH / tathA taiH sthApitasthApi, jJAtavya: pancAmuneH II114 anvayArtha : no je kAraNathI, nastha mAttha vikaje anya gacchamAM paNa, 3raya uttarika caDhiyAto evo viyaM namim=dharmavijaya prApta thAya, tatva=te gacchamAM, mAchitta=gurune pUchIne, peka kalpabhASyamAM, vihAro mAliko vihAra kahevAyo che. (tata =te kAraNathI) saMvivihArI te mahAgumAvAdi=saMvignavihArI evA te mahAnubhAvone saMvignavihArI evA zailakasUrinA 500 ziSyone, liMka putrazuM kahevuM? arthAt jema dharmavinayane mATe gurune pUchIne anyagacchamAM javuM ucita che, tema saMvignavihAra arthe zailakasUrine pUchIne 500 ziSyone javuM ucita hatuM. (192-193 pUrvArdha) gAthArtha : je kAraNathI, je anya gacchamAM paNa caDhIyAto evo dharmavinaya prApta thAya te gacchamAM gurune pUchIne kahyabhASyamAM vihAra kahevAyo che, (te kAraNathI) saMvignavihArI evA te mahAnubhAvone zuM kahevuM? ll19zI193-pUrvAdhI bhAvArtha - vaiyAvacca karanAra sAdhune anyagacchamAM adhika dharmavinaya mATe javAnI anujJA: gAthA-183mAM kahyuM ke zailakasUri atyaMta pramAdI hovA chatAM mULaguNayukta hovAne kAraNe paMthakamunie gurune choDIne javuM ucita nathI, tema anya 500 sAdhuone paNa gurune choDIne javuM ucita nathI. e prakAranI zaMkAnA nivAraNa mATe kalpabhASyanA vacanathI samarthana kare che koI sAdhu vidhipUrvaka vaiyAvacca karIne ghaNI nirjarA karI zake evI kuzaLatAvALA hoya, ane svagaccha karatAM anya gacchamAM AcAryAdi atyaMta apramAdavALA hoya to svaccha karatAM caDhiyAto dharmavinaya anya gacchamAM thaI zake, tevuM vaiyAvaccamAM kuzaLa evA sAdhune jaNAya tyAre gurune pUchIne anya gacchamAM javA mATe vihAra kare to te ucita che" tema kalpabhASyamAM kahela che. kalpabhASyanA vacanathI e nakkI thAya che ke jema dharmavinaya mATe gurune pUchIne guruthI pRthavihAra zAstrasaMmata che, tema zailakasUrinA ziSya evA 500 mahAnubhAvo saMvignavihAra karanArA hatA arthAt saMveganI vRddhi thAya te mATe navakalpI vihAra karanArA hatA, to kalpabhASyanA vacanathI saMveganI vRddhi mATe karAtA vihAramAM zuM kahevuM? arthAt saMveganI vRddhi mATe vihAra kare to koI doSa nathI. jema dharmavinaya mATe gurune pUchIne anya gacchamAM javuM ucita che, tema saMveganI vRddhi mATe zailakagurune pUchIne 500 ziSyoe vihAra karyo te ucita che. A kathanathI e phalita thayuM ke guru saMyamI hovA chatAM gurune pUchIne dharmavinaya mATe vihAra karavAmAM doSa nathI, tema zailakasUri mULaguNayukta hovA chatAM zailakasUrine pUchIne saMveganI vRddhi mATe 500 ziSyone vihAra karavAmAM koI doSa nathI. ||19ra193-pUrvAdhI
Page #289
--------------------------------------------------------------------------
________________ 262 yatilakSaNasamuccaya prakraNa / gAthA : 192 thI 194 anvayArtha : gada have, Apuchaya-gurune pUchIne, mAna=prasthita vakha3matrovayArA 3vasaMpAIi=kalpika AbhA upacAravALA upasaMpadA svIkAranArA evA, te teono, nada vimo vi je pramANe dharmavinaya paNa, paramo parama che, tadate pramANe, tedikazailakasUrinA 500 ziSya vaDe, hAvisphavi paMthaamuni=sthApita paNa paMthakamunino, jayavyo dharmavinaya parama jANavo. 193 - uttarAdha194 gAthArtha :- have gurune pUchIne anya gaccha prasthita, kalpika AbhAvya upacAravALA upasaMpadA ravIkAranArA evA teono te sAdhuone je pramANe dharmavinaya paNa parama che, te pramANe lakasUrinA 500 ziSya vaDe sthApita paNa paMthakamunino dharmavinaya parama jANavo. ll193-uttarAdha194l bhAvArtha : gAthA-183mAM zaMkA karela ke zailakasUri mULaguNayukta hovA chatAM atyaMta pramAdI hovAne kAraNe jo 500 ziSyone gurune choDIne javuM ucita hatuM, to paMthakamunine paNa gurune choDIne javuM ucita gaNAya. A prakAranI zaMkAnA nivAraNa mATe kalpabhASyanA vacanathI samarthana kare che. kalpabhASyamAM kahyuM che ke "je sAdhu dharmavinaya mATe gurune pUchIne jyAM adhika dharmavinaya thAya tevA gacchanI upasaMpadA svIkAre tyAre anya gacchamAM prasthita evA te sAdhune vaiyAvaccathI parama dharmavinaya prApta thAya che", tema gItArtha evA zailakasUrinA 500 sAdhuoe upakArI ane guNavAna evA gurunI vaiyAvacca mATe paMthakamunine sthApana karela, ane paMthakamunie paNa gurunI sAthe rahIne gurunI vaiyAvacca karI, tethI paMthakamunine parama dharmavinayanI prApti thaI. mATe gAthA-183mAM kahela ke jo zithila evA gurune choDIne 500 sAdhune gamana ucita hatuM, to 500 sAdhunI jema paMthakamunine paNa javuM ucita gaNAya, te zaMkAnuM nivAraNa thaI jAya che. prastuta gAthAmAM dharmavinaya mATe anya gacchamAM prasthita evA upasaMpadA svIkAranAranuM vizeSaNa kahyuM ke "kalpika AbhAvya upacAravALA evA upasaMpadA svIkAranArano parama dharmavinaya che." tyAM "kalpika AbhAvya upacAra' zabdathI e kahevuM che ke "bRhatkalpabhASyamAM pAMca prakAranI upasaMpadA batAvI che, ane te pAMce upasaMpadAmAMthI koIpaNa upasaMpadA svIkAranArathI bodha pAmIne dIkSA levA mATe taiyAra thayelA konA AbhAvya thAya ? arthAt konA ziSya bane ? teno vibhAga batAvela che. temAM vinaya upasaMpadA mATe je sAdhu anya guru pAse gayelA hoya tenAthI dharma pAmIne koI jJAta-ajJAta dIkSA levA mATe taiyAra thAya, te sarva te sAdhunA AbhAvya thAya arthAt vaiyAvacca karanAranA ziSyo thAya, e prakAranuM AbhAvya kalpa che. tethI upasaMpadA svIkAranAra sAdhu kalpika AbhAvanA upacAravALA kahevAya arthAt tevA kalpika AbhAvanA vyavahAravALA kahevAya, ane tevA upasaMpadA svIkAranAra sAdhune parama dharmavinaya prApta thAya che. AnAthI e prApta thAya ke anya gacchamAM je sAdhu vaiyAvacca mATe gayelA hoya ane te vaiyAvacca karanArAthI pratibodha pAmIne je koI dIkSA levA mATe taiyAra thayA hoya, te sarva te vaiyAvacca karanAranA
Page #290
--------------------------------------------------------------------------
________________ yatilakSaNasamuccaya prakraNa / gAthA : 192 thI 15 263 ziSya bane, paraMtu je gacchamAM gayA che te gacchanA te ziSyo bane tevo kalpa nathI. AvA kalpika vyavahAravALA upasaMpadA svIkAranArA zAstrIya maryAdAthI anya gacchamAM gayelA hovAthI tyAM rahIne paNa potAnAthI pratibodha pAmelA ziSyone potAnA ziSyo banAve temAM koI doSa nathI, ane teo tyAM rahIne je vaiyAvacca kare che tenAthI teone parama dharmavinayanI prApti thAya che. tenI jema zailakasUrinA 500 ziSyo vaDe sthApita paMthakamunine paNa gurunI vaiyAvacca karIne parama dharmavinayanI prApti thaI. 193uttarAdha194ll avataraNikA : gAthA-193nA uttarArdha ane gAthA-194thI sthApana karyuM ke "500 ziSyo vaDe sthApita paMthakamunine zailakasUrinI sevA karavAthI parama dharmavinayanI prApti thaI" e kathanathI sthAnakavAsInA matanuM nirAkaraNa thAya che, te batAvavA arthe kahe che - gAthA : eso vi a siDhilotti ya, paDimArimayaM hayaM havai itto / jaM sAhuhi Na siDhilo, takkajje aNumao hoi // 195 // eSopi ca zithila iti ca, pratimArimataM hataM bhavatItaH / yatsAdhubhirna zithilastatkArye'numato bhavati // 195 / / anvayArtha : pho=AnAthI=gAthA-193nA uttarArdha ane gAthA-194thI sthApana karyuM ke paMthakamunine paramadharmavinayanI prApti che enAthI, ao vi =A paNa=paMthakamuni paNa zithila hatA e pramANe, parimArimayaMka pratimAzatruno mata=sthAnakavAsIno mata, yaM vahaNAyelo thAya cheHnirAkRta thAya che, gaM=je kAraNathI, taLei-tenA kAryamAM=zithilAcArI evA zailakasUrinA zithilAcAranA poSaNa karavArUpa kAryamAM, sAdika sAdhuo vaDe, siddhitno zithila evA paMthakamuni, mana roDra=anumata thAya nahi. gAthArtha : AnAthI paMthakamuni paNa zithila che e prakArano sthAnakavAsIno mata haNAyelo thAya che, je kAraNathI zithilAcAranA kAryamAM sAdhuo vaDe zithila evA paMthakamuni anumata thAya nahi. I15 bhAvArtha - paMthakamunine zithilAcArI svIkArIne pratimAnI apUjyatAnI sthApanAnI sthAnakavAsInI yuktinuM nirAkaraNa : sthAnakavAsI pratimAne apUjya mAne che ane AgamamAM draupadIAdie pratimAnI pUjA karI che tevAM vacano maLe che, ane te AgamavacanathI pratimA pUjya siddha thatI nathI, ema batAvavA mATe kahe che zailakasUri zithila hatA, tema zithila evA gurunI vaiyAvacca karanAra paMthakamuni paNa zithila hatA; kema ke zithila evA gurunI zithilatAnuM poSaNa kare tevI kriyA je kare te zithilAcArI kahevAya. tethI
Page #291
--------------------------------------------------------------------------
________________ 264 catilakSaNasamuccaya prakraNa / gAthA : 195-196 jema paMthakamuni zithila evA gurunA zithilAcArane poSIne zithila banyA, tema apUjanIya evI paNa pattharanI mUrtine pUjIne draupadIAdi zrAvakaAcAramAM zithila banI. mATe "driaupadIAdie pratimAnI pUjA karI che" evA zAstravacananA baLathI mUrti pUjanIya siddha thAya nahi. A rIte jema zithila evA paMthakamuninI vaiyAvaccathI zithila evA guru pUjanIya siddha thAya nahi, tema zrAvakadharmamAM zithila evI draupadIAdinI pUjAthI bhagavAnanI mUrti pUjanIya siddha thAya nahi, ema sthAnakavAsI je kahe che, te matanuM AthI nirAkaraNa thAya che; kema ke pUrvanI gAthAmAM kalpabhASyanA vacananA dRSTAMtathI paMthakamunine parama dharmavinayanI prApti thAya che tema graMthakAre sthApana karyuM. tethI e phalita thAya ke paMthakamuni zithila na hatA, paMthakamunine zithilAcArI kahIne temanA daSTAMtathI draupadIAdie karelI bhagavAnanI pUjAne paNa apramANa kahenAra sthAnakavAsInI yuktinuM nirAkaraNa thAya che. vaLI, paMthakamuni zithila hatA tema sthApana karavA mATe sthAnakavAsI kahe che zithila evA guruno 500 ziSyoe tyAga karyo, Ama chatAM paMthakamunie tyAga na karyo, e batAve che ke paMthakamuni gurunA zithilAcArane poSanArA hatA, mATe paMthakamuni zithila hatA. A prakAranA sthAnakavAsInA AzayanuM nirAkaraNa karavA arthe graMthakAra kahe che 500 sAdhu susAdhu hatA, tethI saMyamanA udyama mATe gurune choDIne teoe vihAra karyo topaNa gurunA vaiyAvaccanA kAryamAM te 500 sAdhuoe paMthakamunine sthApana karyA; jo paMthakamuni zithila hoya to 500 sAdhu temane gurunA vaiyAvaccanA kAryamAM sthApana kare nahi. paraMtu paMthakamuninA guru saMbaMdhI vaiyAvaccanA kAryamAM 500 sAdhuo saMmata hatA, tethI nakkI thAya che ke paMthakamuni zithila na hatA. mATe paMthakamuninuM daSTAMta laIne draupadIAdie karelI pUjAne apramANa kahenAra sthAnakavAsI matanuM nirAkaraNa thAya che. 195 avataraNikA : paMthakamunine gurunI sevAthI uttama dharmavinayanI prApti thaI" e prakAranA gAthA-194nA kathanathI sthAnakavAsI matanuM nirAkaraNa thAya che, e vAta gAthA-195nA pUrvArdhamAM batAvI; ane sthAnakavAsI mata paMthakamunine zithila kahe che e yukta nathI, te vAta gAthA-195nA uttarArdhamAM batAvI. have zailakasUrimAM zithilapaNuM che topaNa mULavratano bhaMga nathI, tethI paNa zailakasUrinI sevA karanAra paMthakamunine saMyamamAM koI doSa nathI, te batAvavA arthe kahe che - gAthA : kappiasevAladdhA-vagAsadappeNa selagassAvi / siDhilattaM Na u bhaMge, mUlapainnAi jaM bhaNiaM // 196 // kalpikasevAlabdhAvakAzadarpaNa zailakasyApi / zithilatvaM na tu bhaGgaH mUlapratijJayA yato bhaNitam // 196 / /
Page #292
--------------------------------------------------------------------------
________________ yatilakSaNasamuccaya prakraNa / gAthA : 196-17, 265 gAthArtha : zelakasUrinuM paNa zithilapaNuM kalpika sevAthI labdha avakAzavALA evA daIthI che, paraMtu mULapratijJAno bhaMga nathI, je kAraNathI kahevAyuM che. ll19zA * "sesivi' mAM "ji' thI e kahevuM che ke paMthakamuni to zithila na hatA paraMtu zailakasUrinuM paNa zithilapaNuM mULa pratijJAnA bhaMgathI nathI. bhAvArtha - lakasUrinA zithilapaNAnuM svarUpa : zailakasUri zithila hatA topaNa pAMca mahAvratarUpa mULa pratijJAno temaNe bhaMga karyo nathI, ane temanuM zithilapaNuM kalpikA pratisevanAmAMthI utpanna thayela evuM darSikA pratisevanArUpa hatuM. te A rIte zailakasUri saMyamamAM atyaMta udyamavALA hatA ane zarIra pratye nirapekSa thaIne nirdoSa AhAraAdimAM yatna karatA hatA. jyAre anta, prAnta Adi bhojananA kAraNe temanA zarIramAM aneka rogo thayA tyAre rAjAnI vinaMtIthI saMyamanA upAyabhUta evA dehanA rakSaNa mATe cikitsA arthe temaNe sthiravAsa karyo, je temano sthiravAsa kalpika pratisevanArUpa hato; kema ke saMyamanI vRddhi arthe utsargathI viparIta evI apavAdanI AcaraNAnuM sevana karavAnI vidhi che. vaLI, kalpika pratisevanAkALamAM temanA saMyamamAM koI malinatA na hatI; paraMtu kalpika pratisevanA karatA karatA zailakasUri dapikA pratisevanAne vaza thaIne ArogyanI prApti pachI paNa navakalpI vihAramAM zithila thayA, ane zAtAnA arthI banIne ziSyone vAcanAdi paNa ApatA na hatA, tethI zAtAnA arthI thaIne je kAMI pramAda karatA hatA te sarva dapikA pratisevanArUpa AcaraNA hatI. paraMtu pAMca mahAvratomAM bhaMga thAya tevI koI pravRtti na hatI. tethI zailakasUri zithila hovA chatAM mULaguNathI zithila na hatA. mATe temanI sevA mATe karAto paMthakamunino yatna doSarUpa na hato, paraMtu parama dharmavinayarUpa hato. 196l. avataraNikA : gAthA-196mAM kahyuM ke "zailakasUrimAM dapikA pratisevanAne kAraNe zithilapaNuM hovA chatAM mULa pratijJAno bhaMga nathI" ane tenI puSTi mATe kahyuM ke "je kAraNathI kahevAyuM che." tethI have te kahevAyeluM kathana prastuta gAthAmAM batAve che - gAthA : siDhiliasaMjamakajjAvi, hoiuM ujjamaMti jai pacchA / saMvegAo to selao vva ArAhayA hoMti // 197 // zithilitasaMyamakAryA api, bhUtvA udyacchanti yadi pazcAt / saMvegAttataH zailaka ivArAdhakA bhavanti // 197 / / gAthArtha : zithila thayelA saMyamakAryavALA paNa thaIne je pAchaLathI saMvegane kAraNe udhamavALA thAya che, to zelakanI jema zelakasUrinI jema, ArAdhaka thAya che. ll19nA
Page #293
--------------------------------------------------------------------------
________________ 266 catilakSaNasamuccaya prakraNa | gAthA : 19-198 * "vittimasaMgamanAva" mAM "pi' thI e kahevuM che ke zithila thayelA saMyamakAryavALA na hoya ane udyamavALA hoya to to ArAdhaka che, paraMtu zithila thayelA saMyamakAryavALA thaIne paNa pAchaLathI udyamavALA thAya to ArAdhaka thAya che. bhAvArtha : A gAthA koIka anya graMthanI sAkSIrUpa che ane te graMthamAM batAvyuM che ke koIka sAdhu saMyamanI pravRttimAM zithila thaIne paNa pAchaLathI saMveganA kAraNe saMyamamAM apramAdavALA bane to zailakasUrinI jema ArAdhaka bane che. A kathanathI e phalita thAya ke zailakasUri mULaguNamAM zithila na hatA. jo zailakasUri mULaguNamAM zithila hota to teone mULa prAyazcittanI prApti thAta, ane jo mULaguNano bhaMga thayo hoya to saMvegathI pharI apramAdavALA thAya eTalAmAtrathI ArAdhaka bane nahi; paraMtu prastuta gAthAmAM kahyuM ke "je sAdhu saMyamamAM zithila thaIne pAchaLathI saMvegane kAraNe udyamavALA thAya te zailakasUrinI jema ArAdhaka thAya che e vacanathI phalita thAya che ke zailakasUrine mULaguNano bhaMga na hato. AthI pramAdavALA thaIne paNa pAchaLathI saMveganA kAraNe apramAdavALA banyA tyAre ArAdhaka banyA. tethI pUrvagAthAmAM kahela ke zailakasUrine mULapratijJAno bhaMga nathI, tenI puSTi prastuta gAthAthI thAya che. 19 avataraNikA : vaLI, zelakasUrimAM mULa pratijJAno bhaMga nathI, tenI puSTi karavA mATe jJAtAadhyayananI vRttinI sAkSI Ape che - gAthA : pAsatthayAidosA, sijjAyarapiMDabhoaNAIhiM / uvavAio ya itto, NAyajjhayaNassa vittIe // 198 // pArzvasthatAdidoSAt, zayyAtarapiNDabhojanAdibhiH / upapAditazceto jJAtAdhyayanasya vRttau // 198 // gAthArtha : rUtto ane AthI zelakasUri mULaguNanA bhaMgavALA na hatA AthI, jJAtAadhyayananI vRttimAM pAsatyApaNuM Adi doSane kAraNe zayyAtarapiMDa bhojanAdi vaDe 3vavAmA zailakasUri utpAdana karAyA= zailakasUri kahevAyA. 198 bhAvArtha : gAthA-196mAM batAvyuM ke "zailakasUrine mULavatano bhaMga na hato." tene sthApana karavA mATe graMthakAra jJAtAadhyayanavRttinI sAkSI Ape che ane kahe che ke jJAtAadhyayanavRttimAM kahevAyuM che ke "zailakasUrimAM pAsatthA Adi doSa hatA tethI zayyAtarapiMDa bhojanaAdi doSo sevatA hatA." e vacanathI paNa phalita
Page #294
--------------------------------------------------------------------------
________________ catilakSaNasamuccaya prakraNa | gAthA : 199 267 thAya che ke zailakasUri sarvapAsatthA Adi na hatA paNa dezapAsatthA Adi hatA, ane dezapAsasthA uttaraguNInI AvanAvALA hoya che, paraMtu mULaguNono bhaMga temane thato nathI. 198 avataraNikA : pUrvagAthAmAM jJAtAadhyayanavRttinA vacanathI sthApana karyuM ke "zailakasUri uttaraguNamAM zithila hatA." te vacananA baLathI zailakasUri mULaguNarahita na hatA te batAvavA arthe kahe che - gAthA : abbhujjao vihAro, etto cciya muttu teNa paDibaMdhaM / paDivanno mUlAIvayabhaMgo puNa jao bhaNiaM // 199 // abhyudyato vihAra, ita eva muktvA tena pratibandham / pratipannaH mUlAditabhaGgaH punaryato bhaNitam // 199 / / anvayArca - patto zviya-AthI ja pUrvagAthAmAM kahyuM ke jJAtAadhyayananI vRttimAM zailakasUri zayyAtarapiMDa bhojana Adi vaDe zithila kahevAyA che AthI ja, te-temanA vaDe zailakasUri vaDe, parivaMi mustu=pratibaMdhane mUkIne= sukhazIlatAnA bhAva pratyenA pratibaMdhane choDIne, mamunno vihAro paDivano abhyata vihAra svIkArAyo. pukha vaLI, mUnArUMvamaMgo mUlAdi prAyazcittanI prAptimAM vratabhaMga che, teno ciM=je kAraNathI kahevAyuM che. gAthArtha - AthI ja zIlakasUri vaDe pratibaMdhane mUkIne abhyadhata vihAra svIkArAyo. vaLI, mUlAdi prAyazcittanI prAptimAM vratabhaMga che, je kAraNathI kahevAyuM che. ll1lA bhAvArtha - pUrvagAthAmAM kahyuM ke jJAtAadhyayananI vRtti pramANe zailakasUri zayyAtarapiMDa bhojana Adi karavAne kAraNe zithila AcAravALA hatA. tethI arthathI e prApta thayuM ke zailakasUri uttaraguNanI azuddhivALA hatA ane pAchaLathI sukhazIlatAno pratibaMdha choDIne navakalpI vihArarUpa abhyadyata vihAra svIkAryo arthAta saMyamamAM apramAdavALA thayA, tethI zAstrakAroe teone ArAdhaka svIkAryA che. jo zailakasUri mULaguNarahita hota to mULa prAyazcittathI zuddha thayA pachI apramAdavALA thAta tyAre, saMyamanA pariNAmavALA thayA tema zAstrakAro svIkArata; paraMtu pratibaMdha mAtrane choDIne apramAdavALA thayA teTalAmAtrathI saMyamanA pariNAmavALA thayA tema zAstrakAro svIkAratA nahi. tethI gAthA-196mAM graMthakAre kaheluM ke "zailakasUrine mULa pratijJAno bhaMga nathI" te artha nirNita thAya che. vaLI, jo zailakasUrine daza prAyazcittamAMthI pAchaLanAM mUlAdi traNa prAyazcittamAMthI koIpaNa prAyazcitta prApta thayuM hota to vratabhaMga che tema mAnI zakAya, paraMtu tevuM prAyazcitta zailakasUrine prApta thayuM na hatuM.
Page #295
--------------------------------------------------------------------------
________________ 268 catilakSaNasamuccaya prakraNa | gAthA : 199-200 AthI "zailakasUri pramAdane choDIne abhyaghata vihAravALA thayA" tene kAraNe zailakasUrine zAstrakAroe ArAdhaka kahyA che. jo zailakasUrine vratabhaMga thayo hota to mUlAdiprAyazcitta svIkAryA vagara zailakasUri ArAdhaka thaI zakata nahi. mUlAdiprAyazcittamAM vratabhaMga che te batAvavA mATe graMthakAra kahe che ke "je kAraNathI kahevAyuM che" ane te kathana svayaM AgaLanI gAthAmAM batAve che. 199aaaa avataraNikA : pUrvagAthAmAM kahyuM ke mUlAdiprAyazcitta prApta thAya to vratabhaMga che. te kathananI sAkSIrUpe koIka graMthanuM uddharaNa Ape che - gAthA : cheassa jAva dANaM, tA vayamegaM pi No aikkamai / egaM aikkamaMto, aikkame paMca mUleNaM // 200 // chedasya yAvaddAnaM tAvad vratamekamapi no'tikrAmati / ekamatikrAmannatikrAmetpaJca mUlena // 200 // gAthArtha : jyAM sudhI chedanuM cheda prAyazcittanuM dAna che tyAM sudhI, sAdhu, eka paNa vratanuM pAMca mahAvratomAMthI eka paNa vratanuM atikramaNa karatA nathI. mULathI mULa prAyazcittacI, ekane atikramaNa karatA=eka mahAvatane atikramaNa karatA, sAdhu pAMceyane pAMca mahAvratone, atikramaNa kare che. 200II bhAvArtha - cheda prAyazcittanI prApti sudhI sAdhunA mULavatano abhaMga : koI sAdhu saMyamamAM koIpaNa doSanuM sevana kare te doSasevananuM prAyazcitta zAstra nakkI kare che, ane te zAstranI maryAdA pramANe koI sAdhune koIpaNa skUlanAonuM prAyazcitta cheda prAyazcitta sudhI prApta thAya tyAM sudhI te sAdhue pAMca mahAvratomAMthI eka paNa mahAvratano bhaMga karyo nathI, A pramANe zAstrIya vyavahAra che. vaLI, koI sAdhue koI doSa sevana karyo hoya ane zAstranI maryAdA pramANe tene mULa prAyazcitta prApta thatuM hoya, to mULa prAyazcitta vaDe te sAdhu koI eka vratanuM atikramaNa karatA hoya, topaNa teNe pAMca mahAvratonuM atikramaNa karela che tema zAstra svIkAre che. tethI tevA sAdhune zAstra mULaguNarahita dhe che; ane je sAdhu mULaguNarahita hoya te mULa prAyazcitta dvArA jyAM sudhI zuddha na thAya tyAM sudhI susAdhu nathI. A zAstravacananA baLathI e phalita thAya ke zailakasUrine mULa prAyazcitta prApta thAya e prakAre pAMca mahAvratamAMthI eka paNa mahAvratanuM ullaMghana na hatuM. AthI pramAdano pratibaMdha choDIne apramAdathI saMyamamAM udyamavALA thayA tyArathI zAstrakAroe temane ArAdhaka kahyA che. mATe zailakasUri pramAdavALA hatA tyAre paNa vratabhaMgavALA na hatA; kema ke cheda prAyazcittanI prApti sudhI sAdhune mULavratano bhaMga nathI tema zAstra svIkAre che, ane zailakasUrine cheda prAyazcittanI paNa prApti na hatI. tethI pramAdakALamAM paNa teo mULavratanA
Page #296
--------------------------------------------------------------------------
________________ catilakSaNasamuccaya prakraNa / gAthA : 200-201 269 bhaMgavALA na hatA, paraMtu darSikA pratisevanAnA kAraNe teo zithila hatA, te pramANe gAthA-196mAM kahela kathana, A gAthAnA vacanathI puSTa thAya che. 20oll avataraNikA : zailakasUri mULaguNarahita na hatA paraMtu gAthA-198mAM batAvyuM tema uttaraguNanI virAdhanA karanAra hatA. Ama chatAM pUrvamAM ArAdhaka thaIne karmanA doSathI uttaraguNanI virAdhanA karanAra sAdhu paNa hIlanApAtra nathI, te batAvIne zailakasUrinI paMthakamunie je vaiyAvacca karI te ucita che, te batAvavA arthe kahe che - gAthA : uvavajjai uttaraguNavirAhaNAe ahIlaNijjattaM / jaha u sukumAliAe, IsANuvavAyajoggAe // 201 // upapadyate uttaraguNavirAdhanayA ahIlanIyatvam / yathA tu sukumAlikAyA, IzAnopapAtayogyAyAH // 201 // anvayArtha : na =je pramANe vaLI, saTUgvavAno sukumAnimA izAna upapAta yogya sukumAlikAnuM (uttaraguNanI virAdhanA vaDe ahIlanIyapaNuM hatuM) tathA=te pramANe, uttara virAWID=uttaraguNanI virAdhanA vaDe, hInnaLimtta zailakasUrinuM ahIlanIyapaNuM, 3vavaM=upapanna thAya che. gAthArtha : je pramANe vaLI, IzAnapipAtayogya sukumAlikA sAthvInuM uttaraguNanI virAdhanA vaDe ahIlanIyapaNuM hatuM, te pramANe uttaraguNanI virAdhanA vaDe zelakasUrinuM ahIlanIyapaNuM upapana thAya che. Il2015 bhAvArtha:- uttaraguNanI virAdhanAthI sukumAlikAnI (dvIpadIno pUrvabhavamAM jIva) jema sAdhunuM ahIlanIyapaNuMH draupadIno jIva pUrvabhavamAM sukumAlikAno hato ane saMyama grahaNa karyA pachI guno niSedha hovA chatAM ekAMtamAM dhyAna arthe sukumAlikA sAdhvI jAya che te vakhate pAMca puruSothI sevAtI vezyAne joIne potAne paNa tevuM sukha maLe tevuM niyANuM karela ane kALa karIne izAna devalokamAM utpanna thAya che. zAstramaryAdA pramANe mULaguNanI virAdhanAvALA sAdhu saMyamanI sArI ArAdhanA karI hoya topaNa saudharma devalokathI upara utpanna thAya nahi, jyAre sukumAlikA sAdhvI IzAna devalokamAM utpanna thAya che. tethI sukumAlikA sAdhvIne uttaraguNanI virAdhanA hatI paNa mULaguNanI virAdhanA na hatI tema nakkI thAya che; ane uttaraguNanI virAdhanAvALAM sukumAlikA sAdhvI jema hIlanApAtra nathI, tema zailakasUri paNa zayyAtarapiMDa bhojanaAdi dvArA uttaraguNanA virAdhaka hovAthI hIlanApAtra nathI. mATe paMthakamunie zailakasUrinI vaiyAvacca karI te doSapAtra nathI, paraMtu parama dharmavinayarUpa che. 201II
Page #297
--------------------------------------------------------------------------
________________ 270 atilakSaNasamuccaya praNa | gAthA : 202 avataraNikA : pUrvagAthAmAM sthApana karyuM ke sAdhu uttaraguNanI virAdhanAthI ahIlanIya che. tyAM prazna thAya ke zAstramAM to niSkAraNa pratisevanA cAritrano nAza kare che tema kahela che, ane zailakasUri uttaraguNanI niSkAraNa pratisevanA karatA hatA, tethI temanA cAritrano nAza thayo hovo joIe; ane cAritrano nAza thayo hoya to te halanApAtra che. mATe te zelakasUri ahIlanIya che tema kaI rIte kahI zakAya? tethI kahe che - gAthA : NikkAraNapaDisevA, caraNaguNaM NAsaitti jaM bhaNiaM / ajjhavasAyavisesA, paDibaMdho tassa pacchitte // 202 // niSkAraNapratisevA caraNaguNaM nAzayatIti yad bhaNitam / adhyavasAyavizeSAtpratibandhastasya prAyazcitte // 202 / / gAthArtha : niSkAraNa pratisevA cAritraguNano nAza kare che e pramANe je kahevAyuM e pramANe zAstramAM je kahevAyuM, te adhyavasAyavizeSathI niSkAraNa punaH punaH pratisevA karavAthI niHzuka bhAva Ave che te rUpa adhyavasAyavizeSathI (kathana che), teno niSkAraNa pratisevAnA kAraNe adhyavasAyavizeSathI cAritrano nAza thAya che teno, prAyazcittamAM pratibaMdha pratirodha che aravIkAra che. li20zA bhAvArtha - niSkAraNa pratisevAthI cAritrano nAza : koI sAdhu saMyama grahaNa karyA pachI "niSkAraNa uttaraguNonI pratisevA karatA hoya to krame karIne cAritraguNano nAza thAya che temAM "maMDapa ane sarasavanuM dRSTAMta zAstramAM Apela che; jema ke keLanAM pAMdaDAM ane kAcA sutaranA tAMtaNAthI bAMdhelo maMDapa hoya to te maMDapa ghaNo bhAra sahana karI zake nahi. tevA maMDapa upara sarasavano eka eka dANo nAkhavAmAM Ave to te bhAra sahana karI zake. paNa eka eka dANAnA kramathI ghaNA sarasavanA dANA bhegA thAya tyAre te bhArane sahana karI zake nahi, tethI te maMDapa nAza pAme; ane tene badale jo maMDapa upara paDelA sarasavanA dANA dUra karatA jaIe, ane bIjA sarasavanA dANA kadAca pharI maMDapa upara nAkhatA jaIe, ane tene paNa dUra karatA jaIe, to te maMDapa upara paDatA sarasavanA dANAnA samUhathI maMDapa nAza pAme nahi. tema cAritrarUpI maMDapa upara uttaraguNanA aticArarUpa sarasavanA dANAno bhAra vAraMvAra paDato hoya, ane pramAdI sAdhu te lAgelA aticAranA zodhana mATe yatna na kare, ane navA navA aticArothI bhAra vadhato hoya, to saMyamarUpI maMDapa nAza pAme. te rIte zailakasUri paNa jyAre pramAdavALA thayA tyAre uttaraguNanI pratisevanA karatA hatA. ane tenA zodhana mATe paNa yatna karatA na hatA. tethI adhyavasAyavizeSathI sevAyelI niSkAraNa pratisevanA temanA cAritraguNano nAza karanAra hatI, tema mAnavuM paDe; paraMtu zailakasUri cAritraguNa rahita hatA topaNa prAyazcittane AzrayIne vicAraNA karavAmAM Ave to je doSanuM prAyazcitta cheda sudhInuM AvatuM hoya te doSa sevanAra sAdhu "mULaguNarahita nathI tema vyavahAranaya svIkAre che, ane tene AzrayIne zailakasUrine mULaguNano bhaMga nathI tema kahela che. te
Page #298
--------------------------------------------------------------------------
________________ catilakSaNasamuccaya prakraNa | gAthA : 202 21 vyavahAranayanI dRSTi spaSTa karavA mATe mAthAnA cothA pAdamAM kahyuM ke prAyazcittamAM teno pratibaMdha che arthAta niSkAraNa pratisevAnA kAraNe adhyavasAyavizeSathI je cAritrano nAza thAya che, te nAzano asvIkAra che. arthAt te nAzane svIkArIne vicArIe to zailakasUrimAM cAritra nathI tema svIkAravuM paDe paraMtu vyavahAranaya cheda prAyazcita prApta thAya tyAM sudhInA aticArathI thatA cAritranA nAzano svIkAra karato nathI. AnAthI e phalita thAya ke koI sAdhu uttaraguNamAM pramAda karatA hoya topaNa te uttaraguNano pramAda cAritrano nAza karaze, ane cAritra vagarano jIva lezamAtrathI sadgatine pAmaze nahi. tethI sadgatinI paraMparA dvArA mokSaphaLane paNa pAmaze nahi. te batAvavA mATe zAstrakAroe kahyuM ke "jo sAdhu saMyama grahaNa karyA pachI uttaraguNanI paNa upekSA karaze to bhAvathI cAritra rahita thaze, ane tethI mokSarUpa phaLa prApta thaze nahi." mATe mokSanA arthIe nizcayanayanI daSTithI vicAravuM joIe ke "adhyavasAya upara cAritra nirbhara che, ane uttaraguNanI pratye upekSA karavAmAM Avaze to sAkSAta mULaguNano bhaMga nahi thayo hoya topaNa sadgati maLaze nahi." mATe mokSanA arthI sAdhue niSkAraNa uttaraguNanI pratisevanAnI paNa upekSA karavI joIe nahi. vaLI, jyAre koI ArAdhaka sAdhu paNa koI nimittane pAmIne pramAdavaza thayA hoya, Ama chatAM, temanAthI sevAyelA doSonuM prAyazcitta cheda prAyazcitta sudhI AvatuM hoya tyAM sudhI te sAdhu mULaguNarahita che ema vyavahAranaya kaheto nathI, paraMtu jo te doSasevananuM mULa prAyazcitta AvatuM hoya to te sAdhumAM cAritra nathI, tema vyavahAranaya kahe che. jema siMhaguphAvAsI muni kozyA vezyAne tyAM gayA, kAmanI icchAvALA thayA ane vezyAnA vacana pramANe ratnakaMbala levA comAsAmAM vihAra karyo ane te pramANe ratnakaMbala lAvIne vezyAne ApI ane kAma mATe spaSTa mAgaNI karI, te vakhate adhyavasAyathI teo cAritrI nathI, topaNa vyavahAranayathI te sAdhu mULaguNarahita nathI; kema ke bAhyavRtti ane aMtaHvRtti ubhayathI vratano bhaMga thAya to vratabhaMga svIkArIne mULa prAyazcitta prApta thAya ema vyavahAranaya kahe che. paraMtu bAhyavRtti ke aMtaHvRtti bemAMthI ekathI paNa vratanuM rakSaNa hoya to vyavahAranaya vratabhaMga svIkArato nathI, paNa te vratamAM aticAra svIkAre che. te niyama pramANe siMhaguphAvAsI aMtaHvRttithI zIlanA pariNAmavALA na hatA, topaNa bahivRttithI kAmanuM sevana nahi thayeluM hovAthI zIlavALA hatA. mATe vyavahAranaya anusAra siMhaguphAvAsIne aticArane AzrayIne prAyazcitta Avela, paNa vratabhaMganuM prAyazcitta Avela na hatuM. AnAthI e phalita thAya ke vezyA pAse kAmanI mAgaNI karI tyAre aMtaHvRttithI cAritrahIna hovA chatAM siMhaguphAvAsI bahivRttithI mULaguNahIna nathI, tethI vyavahAranaya teone cAritrI che tema svIkAre che. tema zailakasUri zayyAtarapiMDabhojana Adi karatA hatA ane te doSanA nivAraNa mATe koI yatna karatA na hatA, tethI aMtaHvRttithI dIrghakALa aticAra sevanane kAraNe cAritrarahita hovA chatAM paNa zailakasUri bahivRttithI mULaguNahIna nathI. tethI vyavahAranaya teone cAritrI che tema svIkAre che.
Page #299
--------------------------------------------------------------------------
________________ 272 catilakSaNasamuccaya prakraNa | gAthA : 202-203 koI sAdhu pramAdI thayA hoya ane temane mArgamAM lAvavA mATe prayatna karavAno hoya tyAre jyAM sudhI te sAdhune mULa prAyazcittanI prApti na thaI hoya tyAM sudhI mULaguNarahita che tema svIkAratuM nathI, paraMtu temane aticAravALA svIkArIne mArgamAM lAvavA mATe ucita yatna karAya che. jo te mArgamAM Ave to temaNe sevelA pramAdanuM prAyazcitta paNa uttaraguNanA aticArarUpe svIkArIne apAya che. vaLI, ucita vaMdana, vaiyAvacca Adi vyavahAra paNa jyAM sudhI mULa prAyazcittanI prApti na thaI hoya tyAM sudhI karAya che, te batAvavA mATe ja A vyavahAranayanuM kathana che. tethI vyavahAranayanA sthAnamAM vyavahAranayathI vicAraNA karavAnI hoya che, ane nizcayanayanA sthAnamAM nizcayanayathI vicAraNA karavAnI hoya che, e phalita thAya che. jema prastutamAM koI sAdhu uttaraguNamAM niSkAraNa pratisevana karatA hoya tyAre nizcayanayane sAme rAkhIne zAstrakAroe kahyuM ke niSkAraNa pratisevanA cAritrano nAza kare che. tethI sAdhue uttaraguNanI pratisevanAnI upekSA na thAya tadarthe nizcayanayanuM avalaMbana laIne aticAranA parihAramAM yatna karavo joIe; ane koIka ArAdhaka sAdhu paNa pramAdavaza thayA hoya tyAre jyAM sudhI mULa prAyazcittanI prApti na thaI hoya tyAM sudhI tene mULaguNayukta mAnIne ucita vyavahAranI upekSA na thAya tadarthe vyavahAranayanuM avalaMbana laIne ucita vaMdanAdi vyavahAra karavo joIe. 202 avataraNikA - gAthA-196mAM batAvyuM ke "zailakasUrine paNa mULapratijJAno bhaMga nathI ane tenI puSTi gAthA-197thI 200 sudhImAM karI, ane te pramANe "zailakasUri mULaguNamAM zithila nahi hovA chatAM uttaraguNamAM zithila hatA topaNa hIlanApAtra nathI" te vAta gAthA-201mAM sthApana karI. tyAM "niSkAraNa pratisevanA cAritrano nAza karanAra che. te zAstravacananuM smaraNa thayuM. tethI khulAso karyo ke te zAstravacana pramANe "zailakasUri cAritrahIna hovA chatAM prAyazcittanI dRSTithI vicArIe to zailakasUrimAM mULaguNano bhaMga nathI." have AvA gurunI vaiyAvacca karavI te nirdoSa che, te batAvavA arthe kahe che - gAthA : iya guNajuyassa guruNo, duTumavatthaM kayAi pattassa / sevA paMthagaNAyA, NiddosA hoi NAyavvA // 203 // iti guNayutasya gurorduSTAmavasthAM kadAcitprAptasya / sevA panthakajJAtAnnirdoSA bhavati jJAtavyA // 203 // anvayArtha : yAr3a dukumavattha patta kyAreka duSTa avasthAne prApta, rUca guNanuyasa guruno sevA-pUrvamAM varNana karyuM evA prakAranA mULaguNanA abhaMgarUpa guNayukta evA gurunI sevA, paMthAvA-paMthakanA daSTAMtathI, fosA ror3a =nirdoSa jJAtavya che.
Page #300
--------------------------------------------------------------------------
________________ ratilakSaNasamuccaya prakraNa / gAthA : 203-204 273 gAthArtha : kyAreka duSTa avasthAne prApta, pUrvamAM varNana karyuM evA mULaguNanA abhaMgarUpa guNayukta evA gurunI sevA, paMthakamuninA daSTAMtathI nirdoSa jJAtavya che. 20gA. bhAvArtha : guNavAna guru, koIka nimittane pAmIne saMyamamAM pramAdavALA thayA hoya tyAre teo vinAza tarapha jaI rahyA che, tethI duSTa avasthAne pAmelA che. Ama chatAM prAyazcittanI daSTithI vicArIe to temane cheda prAyazcittathI adhika prAyazcitta AvatuM nathI. AvA guru vyavahAranayathI mULaguNathI yukta paNa che, tethI temanI paMthakamuninA daSTAMtathI sevA karavI te nirdoSa che arthAt sevA karavI ziSya mATe ucita kartavya hovAthI kalyANanuM kAraNa che. tethI guru pramAdI che tema vicArIne gurunI sevA mUkI devI te ucita kartavyarUpa nathI, paraMtu saMyamanA ArAdhaka sAdhue te guNavAna gurune mArgamAM lAvavA mATe te paMthakamuninI jema ucita yatna karavo joIe. 203ii. avataraNikA : pUrvamAM yuktithI sthApana karyuM ke "zailakasUri pramAdavALA hatA topaNa mULaguNathI rahita nahi hovAthI temanI vaiyAvacca karanAra paMthakamunine paramadharmavinayanI prApti thaI" A vacananuM avalaMbana laIne je guru potAnA pramAdanI upekSA karIne ziSyane kahe ke "paMthakamunie uttaraguNanI skUlanAvALA gurunI sevA karI te ucita che tema amArI paNa uttaraguNanI alanAo hovA chatAM ame paNa pUjanIya chIe" te vacana unmArgarUpa che, ema batAvavA arthe kahe che - gAthA : je puNa guNehi hINA, micchaTThiI ya savvapAsatthA / paMthagaNAyA muddhe, sIse bolaMti te pAvA // 204 // ye punarguNairhAnA mithyAdRSTayazca sarvapArzvasthAH / panthakajJAtAnmugdhAn, ziSyAnboDayanti te pApAH // 204 / / gAthArtha : je vaLI, guNothI hIna, mithyAdaSTi ane sarvapAsasthA che, pApI evA teo paMthakamuninA dAMtathI mugdha ziSyone DubADe che. 204 bhAvArtha : zailakasUri zithila thayA tyAre paMthakamunie temanI je vaiyAvacca karI tenI zAstramAM prazaMsA karI che. te vacananuM avalaMbane laIne je sAdhu pote uttaraguNanI viparIta AcAraNA kare che ane uttaraguNanI viparIta AcaraNA pratye upekSAvALA che, te sAdhu potAnA ziSyone kahe ke "jema paMthakamunie uttaraguNanI
Page #301
--------------------------------------------------------------------------
________________ 274 yatilakSaNasamuccaya praNa | gAthA : 204-205 skUlanAvALA zailakasUrinI vaiyAvacca karI te ucita hatuM, tenI jema amArI paNa uttaraguNanI skUlanAo cAritrano nAza karanAra nathI, mATe ame paNa pUjanIya chIe" ema kahIne potAnI zithila pravRttine zithilarUpe kahevAne badale cAritrano nAza karanAra nathI ema kahe che, tevA sAdhu viparIta prarUpaNA kare che, mATe mithyASTi che. vastutaH je susAdhu hoya te haMmezAM uttaraguNanI paNa viparIta AcaraNA kare nahi. kvacit pramAdane vaza thaIne viparIta AcaraNA karI hoya topaNa susAdhu ziSyone kahe ke "ame pramAdI chIe, ame je zithilatA sevIe chIe te mArga nathI. tenA badale paMthakamuninuM dRSTAMta laIne je sAdhu potAnI zithila pravRttio cAritrano nAza karanAra nathI tema viparIta prarUpaNA kare che te mithyASTi che, ane cAritraguNathI hIna che. AvA sAdhu sarvapAsatthA che ane potAnA mugdha ziSyone paMthakamuninA daSTAMtathI DubADe che. AvA gurunA te vacanathI bhramita thaIne ziSyo paNa gurunI zithila pravRtti pratye upekSAvALA thaze ane gurunI jema ja paMthakamuninuM dRSTAnta laIne viparIta padArthanuM sthApana karaze, to sanmArgano nAza karavAmAM te guru ane ziSyo banne kAraNa banaze. mATe AvA guru pApI che ane mugdha ziSyono vinAza kare che. AvA guru mAtra uttaraguNanI skUlanAvALA hoya topaNa susAdhu hoI zake nahi ane saMvignapAkSika paNa hoI zake nahi; kema ke uttaraguNanI skUlanAvALA sAdhu potAnI skUlanAonI niMdA Adi karIne zuddhi karavA yatna kare che paNa upekSA karatA nathI, ane saMvignapAkSika paNa potAnA uttaraguNanI smalanAne sAme rAkhIne pote veSadhArI che, susAdhu nathI tema kahe che, je svayaM graMthakAra AgaLanI gAthAmAM batAvavAnA che. 204 avataraNikA : yatinuM sAtamuM lakSaNa "guru AjJAArAdhana" gAthA-136thI batAvavAnuM zarU karela. tyArapachI kevA guNavALA gurunuM ArAdhana karavuM joIe te gAthA-171thI 176 sudhI batAvyuM. vaLI, kalikAladoSanA kAraNe sarvaguNathI yukta guru na maLe to ekAdi guNathI hIna paNa caMDarudrAcArya jevA gurunI AjJAnuM ArAdhana karavuM joIe, kema ke tevA ekAdi guNathI hIna guru paNa ziSyane sArAvAraNAdi dvArA yogamArgamAM pravartAve che. vaLI, karmanA doSanA kAraNe zailakasUrinI jema koIka guru pramAdavALA thayA hoya to temane mArgamAM lAvavA mATe ucita zuM karavuM joIe te gAthA-179thI batAvavAnuM zarU karyuM. tenAthI e phalita thAya ke kvacit yogya paNa guru gADha pramAdI thayA hoya jenA kAraNe temanI pAsethI sAraNAvAraNA prApta na thatA hoya tyAre zailakasUrinA 500 ziSyoe jema ucita vidhipUrvaka pRthaguvihArano svIkAra karyo, tema vivekI sAdhue paNa apramAdanI vRddhi arthe pRthavihAra karavo ucita gaNAya; ane jema paMthakamuni gurunI vaiyAvacca karIne gurune mArgamAM lAvavA prabaLa kAraNa banyA, tema yogya ziSya gurune mArgamAM lAvavA ucita prayatna karavo joIe. paraMtu je guru pAsethI jJAnAdinI vRddhi thatI hoya ane sArANAvANAdi maLatAM hoya tevA guru kvacit ekAda guNathI hIna hoya to paNa temanI AjJAnuM ArAdhanA karavAthI ja zreya thAya che.
Page #302
--------------------------------------------------------------------------
________________ 275 yatilakSaNasamuccaya prakraNa / gAthA : 205-206 have, kvacit pUrNa guNathI yukta guru paNa na maLe ane caMDarudrAcArya jevA ekAdi guNathI hIna guru paNa na maLe, to zuddha mArganI prarUpaNA karanArA saMvignapAkSikane paNa guru tarIke svIkAravAnI apavAdika vidhi che, te batAvavA arthe kahe che - gAthA : caraNadharaNAkhamo vi a, suddhaM maggaM parUvae jo so / teNa guNeNa guru cciya, gacchAyAmi jaM bhaNiyaM // 205 // caraNadharaNAkSamo'pi ca, zuddhaM mArga prarUpayati yaH saH / tena guNena gurureva, gacchAcAre yad bhaNitam // 205 / / gAthArtha : cAritrane dhAraNa karavAmAM asamartha paNa je zuddha mArganI prarUpaNA kare che, te guNathI zuddha prarUpaNAnA guNathI, te guru ja che; je kAraNathI gacchAcAramAM kahevAyuM che. I20pA bhAvArtha - saMvijhapAkSikanuM svarUpa : saMyama grahaNa karyA pachI koI sAdhu zAstra bhaNIne gItArtha thayA hoya, tattvanA jANakAra hoya, Ama chatAM cAritra pALavuM ati duSkara hovAthI cAritranI zuddha AcAraNA karavAmAM asamartha hoya, topaNa zuddha mArganI prarUpaNA kare te sAdhu bhAvathI cAritrI nahi hovA chatAM zuddha mArganI prarUpaNAnA guNa vaDe guru ja che. arthAt zuddhamArganI prarUpaNA karanArA gurune AzrayIne je sAdhu temanI AjJA anusAra saMyamamAM yatna kare, te sAdhu zuddha mArganI prarUpaNA karanArA saMvignapAkSika pAsethI sArAvAraNAdi meLavIne ane zuddha jJAnAdi guNa prApta karIne potAnA cAritranA pariNAmane jivADI zake che; mATe agItArtha susAdhuonA teo guru ja che. tethI viSama kAlane kAraNe saMvignagItArtha guru na maLe to saMvignapAkSika gurunI AjJAnA ArAdhanathI paNa bhAvasAdhupaNuM jIvI zake che, te batAvavA arthe tenI sAkSIrUpe graMthakAra gacchAcArano pATha AgaLanI gAthAmAM batAve che. 205ll avataraNikA : pUrvagAthAmAM kahyuM ke "je kAraNathI gacchAcAramAM kahevAyuM che te kAraNathI, cAritraguNathI rahita paNa zuddhamArganI prarUpaNA karanAra sAdhu prarUpaNAguNathI guru ja che". mATe have zuddhamArganI prarUpaNA karanAra cAritrahInane paNa guru tarIke svIkAravA mATe gacchAcArano pATha batAve che - gAthA : suddhaM susAhumaggaM, kahamANo Thavai taiapakkhaMmi / appANaM iyaro puNa, gihatthadhammAo cukkaMti // 206 // zuddhaM susAdhumArga, kathayan sthApayati tRtIyapakSe / AtmAnaM itaraH punarguhasthadharmAd bhraSTa iti // 206 / /
Page #303
--------------------------------------------------------------------------
________________ 276 catilakSaNasamuccaya prakraNa | gAthA : 206 gAthArtha : zuddha susAdhumArgane kahetA sAdhu trIjA pakSamAM saMvinapAkSikarUpa trIjA pakSamAM, potAne sthApanA kare che. itara vaLI=azuddha mArganI prarUpaNA karanAra vaLI, gRhasthadharmathI bhraSTa cheHyatidharma, saMvignapaakssisuth mane gRhasthadharma yothI naSTa che. 'iti' zaGE pAiyanI samApti bhATe cha. ||20|| TI :___vyAkhyA-zuddhaM-avitathaM susAdhumArga-sanmunipathaM kathayan-prarUpayan, svayaM pramAdavAnapIti gamyate, sthApayati-nivezayati AtmAnaM kva ? sAdhuzrAddhapakSadvayApekSayA tRtIyapakSesaMvignapAkSikarUpe itaro-azuddhamArgaprarUpaka punaH 'gihatthadhammAu' tti gRhasthadharmAdAdyatidharmAtsaMvignapAkSikapathAcca 'cukka'tti bhraSTaH saMsArapathatrayAntarvartItyarthaH / iti zabdo vAkyaparisamAptyarthaH / atra prasaGgataH pakSatrayamAzritya kiJciducyate- 'sujjhai jaI sucaraNo / sujjhai sussAvao vi gunnklio|osnncrnnkrnno, sujjhai saMviggapakkharuI // 1 // saMviggapakkhiyANaM, lakkhaNameyaM samAsao bhaNiyaM / osannacaraNakaraNA vi, jeNa kammaM visohaMti // 2 // suddhaM susAhudhammaM, kahei niMdai ya niyayamAyAraM / sutavassiyANa purao, hoi ya savvomarAiNio // 3 // vaMdai na ya vaMdAvai, kiikammaM kuNai kArave neva / attaTThA na vi dikkhai, dei susAhUNa boheuM ||4||osnnnno attaTThA, paramappANaM ca haNai dikkhaMto / taM chuhai duggaIe, ahiyayara buDDui sayaM ca // 5 // sAvajjajogaparivajjaNAu, savvuttamo jai dhammo / bIo sAvagadhammo, taio saMviggapakkhapaho // 6 // sesA micchaddiTTI, gihiliMgakuliMgadavvaliMgehiM / jaha tinni u mukkhapahA, saMsArapahA tahA tinni // 7 // ' ___nanu gRhicarakAdayo bhavantu bhavAnuyAyino, bhagavalliGgadhAriNastu kathamityatrAha-'saMsArasAgaramiNaM, paribbhamatehiM savvajIvehiM / gahiyANi ya mukkANi ya, aNaMtaso davvaliMgAiM // 8 // nanu trayaH saMsArapathAstrayazca mokSapathA iti yaduktaM tatsundaraM, paraM yaH susAdhuvihAreNa bahukAlaM vihRtya pazcAtkarmaparatantratayA zaithilyamavalambateM, te kutra pakSe nikSipyantAmityata Aha-'sAraNacaiyA je gacchaniggayA ya viharaMti pAsatthA / jiNavayaNabAhirA vi ya, te u pamANaM na kAyavvA // 9 // ' ittha diTuMto teNaM kAleNaM teNaM samaeNaM tuMgiyA NAmaM NayarI hotthA / vaNNao, tIe nayarIe ego sAhU khaMto daMto jiiMdio iriyAsamio bhAsAsamio esaNAsamio AyANabhaMDamattanikkhevaNAsamio uccArapAsavaNakhelajallasiMghANapAridvAvaNiyAsamio maNagutto vayagutto kAyagutto guttidio, guttabaMbhayArI amamo akiMcaNo chiNNaggaMtho chiNNasoo niruvalevo kaMsapAIva mukkatoo saMkho iva niraMjaNo jIva iva appaDihayagaI emAiguNakalio, majjhaNhasamae goyaracariyAe bhamaMto egammi saDakulammi paviTTho, sAviyA ya taM daTTuM haTTatuTThA jAyA, AhAragahaNatthaM gharammi paviTThA tAva ya sAhU gharadAraM avaloiUNa AhAraM agahiUNa ajaMpamANo ceva pddiniytto| sAviA vi AgayA saMtI taM apAsaMtI apuNNAhaM adhaNNAhaM evamAiyaM japamANI dAre ThiyA, takkhaNe ceva bIo muNI AhAratthamAgao / tamAhAreNa paDilAbhiUNa samaNovAsiyA bhaNai- he muNIsara !
Page #304
--------------------------------------------------------------------------
________________ catilakSaNasamuccaya prakraNa | gAthA : 206 299 ego sAhU mama ghare Ago teNa bhikkhA na gahiyA pacchA tumha AgamaNaM jAtaM, teNa keNa nimitteNa bhikkhA na gahiyA ? so bhaNai-eyArisA bhAvabhaMjaNA pAsaMDacAriNo bahave vaTuMti, samaNovAsiyA tavvayaNaM soUNa accatthaM dukkhamAvaNNA / tao ya taio sAhU tammi ghare AhAratthamAgao / tamavi paDilAbhiUNa paDhamasAhuvuttaMto kahio / so bhaNai-he bhadde ! tumha gharadAraM nIyaM vaTTai, teNa na gahiyA bhikkhA / jao Agame 'nIyaduvAraM tamasaM, koTThagaM privjje| acakkhUvisao jattha, pANA duSpaDilehagA // 1 // ' ahaM tu vesamittadhArI, mae sAhUNaM AyAro na sakkae pAleDaM, mama niSphalaM jIviyaM, so puNa dhaNNo kayakicco je NaM muNINamAyAraM pAlei / so vi saTANaM go| ___ittha bhAvaNA-jo so paDhamasAhU so sukkapakkhio haMsapakkhisamANo, jeNa tassa haMsassa do vi pakkhA sukkA bhavaMti, evaM sukkapakkhiovi sAhU aMto bahinimmalatteNa duhAvi sukko 1 / bIo sAhU kaNhapakkhio Neo vAyasasAriccho, jeNa tassa vAyassa dovi pakkhA kaNhA bhavaMti, evaM kaNhapakkhio sAhU vi aMto bAhiM maliNattaNeNa duhA vi maliNo 2 / taio sAhU saMviggapakkhio cakkavAyasAriccho, jeNa cakkavAyassa bAhirapakkhA maliNA bhavaMti abbhaMtarapakkhA sukkA bhavaMti, evaM saMviggapakkhio sAhUvi bAhiM maliNo aMto sukko 3 / iti / gAthAchandaH ||32||(gcchaacaar payannA gA. 32) TIkArtha : zuddha avitatha yathArtha, susaadhumaani=saa2munimon| pathane, taa=359|| 2tA, svayaM prbhaahvAna paNa AtmAne sthApana kare che. kyAM sthApana kare che? ethI kahe che- sAdhu ane zrAvakarUpa pakSayanI apekSAe saMvignapAkSikarUpa trIjA pakSamAM sthApana kare che ema anvaya che. itara=azuddha mArganI prarUpaNA karanAro vaLI gRhastha dharmathI, ane arthathI yatidharmathI ane saMvignapAkSika pathathI bhraSTa che=saMsAraprishrmaan 25bhUta 5thatraya aMtatA cha. 'iti' za=uthAmA 23do iti za06 vAjayanI parisamAti bhATe che. ahIM TIkAmAM, prasaMgathI pakSatrayane AzrayIne kaMIka kahevAya che H jo sucAritravALo hoya to zuddha thAya cheHkarmathI zuddha thAya che, guNakalita suzrAvaka paNa zuddha thAya che ane avasannacaraNakaraNavALo saMvignapakSanI rucivALo zuddha thAya che. saMvignapAkSikanuM samAsathI A lakSaNa kahevAyuM che : avasannacaraNakaraNavALA paNa=sidAtA caraNakaraNavALA paNa, karmane vizodhana kare che; je kAraNathI zuddha susAdhudharmane kahe che ane potAnA AcAranI niM3 cha, sutavassiyANa sUtrane sAdhIna yApanA21, susAdhuonI mAgaNa, savvomarAiNio=sarva avani sarvathI nAnA thAya che. (2-3) vaMde che=susAdhune vaMde che, susAdhune vaMdAvatA nathI; kRtikarma kare che= susAdhunuM vaiyAvacca kare che, karAvatA nathI ja=susAdhu pAse vaiyAvacca karAvatA nathI ja; potAnA mATe koIne dIkSA ApatA nathI, bodha karAvIne-mArgano bodha karAvIne susAdhune soMpe che=virakta thayelAne dIkSA ApavA mATe susAdhune soMpe cha. (4)
Page #305
--------------------------------------------------------------------------
________________ yatilakSaNasamuccaya prakaraNa / gAthA : 206 omaLyo=zithila sAdhuo, potAnA mATe dIkSA ApatA paranA AtmAne haNe che, tene=dIkSA lenArane, durgatimAM pheMke che ane svayaM adhikatara DUbe che. (5) sAvadhayoganA parivarjanathI sarvottama yatidharma che, bIjo zrAvakadharma che, trIjo saMvignapAkSikano patha che. (6) 278 gRhasthaliMga, kuliMga ane dravyaliMga vaDe zeSa mithyAdaeNSTi che. je pramANe vaLI, traNa mokSapatha che=pUrvanA traNa mokSapatho che-yatidharma, zrAvakadharma ane saMvignapAkSikano patha e traNa mokSapatho che; te prakAre traNa= pAchaLanA traNa=gRhasthaliMgI, kuliMgI ane dravyaliMgI saMsArapatho che. (7) 'nannu' thI zaMkA kare che- gRhastha ane carakAdi saMsAramAM bhaTakanArA thAo, paraMtu bhagavAnanA liMgane dhAraNa karanArA kevI rIte saMsAramAM bhaTakanArA thAya ? e prakAranI zaMkAmAM kahe che A saMsArasAgaramAM paribhramaNa karatAM sarva jIvo vaDe anaMtI vakhata dravyaliMgo grahaNa karAyAM ane mukAyAM. (8) ahIM vizeSa e che ke saMsAramAM paribhramaNa karatAM anaMtI vakhata je dravyaliMgo grahaNa karAyAM ane mukAyAM te mokSanAM kAraNa na hatAM, AthI saMsArano aMta thayo nahi. tethI te dravyaliMgovALA mithyArdaSTi che, mATe te saMsArapatha ja che. 'navu' thI zaMkA kare che- traNa saMsArapatha ane traNa mokSapatha je kahevAyuM te suMdara che, paNa je sAdhu bahu kAla sudhI susAdhunA vihArathI viharIne pAchaLathI karmanI parataMtratAnA kAraNe zaithilyanuM avalaMbana kare che, te kayA pakSamAM nikSepa pAmaze ? ethI kahe che sAraNAthI tyAga pAmelA arthAt sAraNAthI nirveda pAmelA, jeo gacchathI nIkaLelA che, jeo pAsasthA che, teo jinavacanathI bahAra che. teone pramANa na karavA, arthAt susAdhurUpe na svIkAravA. (9) * upadezamAlAnI gAthA-525 nI TIkA pramANe artha karela che. AnAthI e prApta thAya ke jeo susAdhurUpe vicarIne paNa pAchaLathI pramAdI thayA che ane gacchane choDIne svaicchika vihare che, teo saMsAramArgamAM ja che, mokSamArgamAM nathI. kRtya viddhaMto - saMvigna, saMvignapAkSika ane zithilAcArI e traNamAM dRSTAMta batAve che te kALe, te samaye tuMgIyA nAmanI nagarI hatI. varNanathI=rAyapaseNIsUtramAM tuMgIyA nagarInuM varNana karyuM che tenAthI tuMgIyA nagarInuM varNana jANavuM. te nagarImAM eka sAdhu kSamAvALA, dAnta, jitendriya, iryAsamitivALA, bhASAsamitivALA, eSaNAsamitivALA, AdAnabhaMDamanikSevaNAsamitivALA, uccAra= sthaMDila, pAsavaNa=mAtru, khela=baLakhA, jalla=maLa, siMghANa=nAkanI lIMTa-zeDA, te sarva viSayaka pAriSTApanikAsamitivALA, managuptivALA, vacanaguptivALA, kAyaguptivALA, indriyonI guptivALA, brahmacaryanI guptivALA, mamatA vagaranA, akiMcana, chinnagraMthivALA=rAgadveSa vagaranA, chinnazokavALA=zokarahita, niruvovo sapAva=kAMsAnA pAtranI jema nirupalepa, mumtoo=mukta toSavALA, zaMkhanI jema niraMjana, jIvanI jema apratihata gativALA, AvA vagere guNothI yukta, madhyAhna samaye gocarI mATe pharatA, eka
Page #306
--------------------------------------------------------------------------
________________ yatilakSaNasamuccaya prakraNa / gAthA : 206 29 zrAvakanA kuLamAM=gharamAM pravezyA ane zrAvikA temane joIne harSavALI ane toSavALI thaI. AhAranA grahaNa mATe gharamAM te zrAvikAe praveza karyo, tyAM sudhI gharanA dvAranuM avalokana karIne sAdhu AhAra grahaNa karyA vagara ane kAMI bolyA vagara pratinivRtta thayA pAchA pharyA. zrAvikA paNa bahAra Ave chate te sAdhune nahi jotI apuNyavALI huM chuM, adhanya huM chuM vagere e pramANe bolatI dvAramAM UbhI rahI. te kSaNamAM ja bIjA muni AhAra mATe AvyA. tene AhAra vahorAvIne zrAvikAe kahyuM, he munIzvara ! eka sAdhu mArA ghare AvelA. temaNe bhikSA grahaNa na karI. pachIthI tamAruM Agamana thayuM. temanA vaDe kyA nimitte bhikSA grahaNa na karAI? te sAdhu bole che- "AvA prakAranA (vahorAvavAnA) bhAvane bhAMganArA pAkhaMDa AcAravALA ghaNA varte che." zramaNopAsikA temanA vacanane sAMbhaLIne atyaMta duHkhane pAmI. tyArapachI trIjA sAdhu AhAra mATe te gharamAM AvyA. temane paNa vahorAvIne prathama sAdhuno vRttAMta kahyo. te sAdhu bole che, he bhadre ! tArA gharanuM dvAra nIcuM varte che te kAraNathI temanA vaDe bhikSA grahaNa na karAI, je kAraNathI AgamamAM kahevAyuM che : nIcA dvArane, aMdhakArane ane koThAragatane parivarjana kare." jyAM prANI jIvo, acakSuno viSaya che ane duSpatilekha che=jenu cakSuthI paDilehaNa karavuM duSkara che. ll1al huM to vezamAtradhArI chuM. mArA vaDe sAdhuno AcAra pALavA mATe zakya nathI. mAruM jIvana niSphaLa che. te vaLI mahAtmA dhanya che kRtakRtya che, je munionA AcArane pALe che. te paNa A trIjA sAdhu paNa svasthAnamAM gayA. ahIM=A kathAmAM bhAvanA A pramANe che je te prathama sAdhu che te zuklapakSavALA haMsapakSI samAna che; je kAraNathI te haMsanI bane paNa pAMkho zukla hoya che e rIte zuklapAkSika evA paNa sAdhu aMdarathI ane bahArathI nirmaLapaNuM hovAnA kAraNe banne prakAre paNa zukla che. A prathama sAdhu susAdhu che, te susAdhunA haiyAmAM bhagavAnanA vacanano atyaMta rAga che tethI aMdarathI nirmaLa che, ane bAhya rIte paNa bhagavAnanA vacananA smaraNapUrvaka bhikSAAdi sarva ucita kriyAo kare che tethI bAhya AcArothI paNa nirmaLa che, mATe zuklapAkSika che. jema haMsapakSI aMdara ane bahAra zukla pAMkhavALo che, tema A susAdhu paNa aMdarathI ane bahArathI mokSane anukULa zuklabhAvavALA che. bIjA sAdhu kAgaDA jevA kRSNapAkSika jANavA. je kAraNathI te kAgaDAnI bane paNa pAMkho kRSNa kALI hoya che e rIte kRSNapAkSika evA paNa sAdhu aMdarathI ane bahArathI malinapaNAne kAraNe banne rIte paNa malina che. A bIjA prakAranA sAdhu sarvapAsasthA che ane mithyAdRSTi che, AthI susAdhunI niMdA kare che ane aMtaHvRttithI guNanA dveSI che mATe malina che, ane bAhyaAcaraNAthI acAritrInI AcaraNA kare che, mATe bahArathI paNa malina che. tethI kAgaDAnI banne pAMkha jema kALI hoya che, tema bIjA prakAranA sAdhu aMtaHvRttithI ane bAhyaAcaraNAthI malinabhAvavALA hoya che. trIjA sAdhu saMvignapAkSika cakravAka jevA jANavA, je kAraNathI cakravAkanI bahAranI pAMkha malina hoya ane aMdaranI pAMkha zukla hoya e rIte saMvignapAkSika sAdhu paNa bahArathI malina ane aMdarathI zukla che. A trIjA prakAranA sAdhu saMvignapAkSika che, jenA haiyAmAM bhagavAnanA vacanano rAga che. AthI
Page #307
--------------------------------------------------------------------------
________________ 280 catilakSaNasamuccaya prakraNa | gAthA : 206-207 bhagavAnanA vacana anusAra susAdhunA saMyamanI prazaMsA kare che ane potAnA pramAdanI niMdA kare che. Ama chatAM, bhagavAnanA vacana anusAra saMyamamAM apramAdabhAvathI yatna thAya tevo pariNAma nathI, tethI bAhya AcaraNA pUrNavidhi anusAra karatA nathI. tethI bAhyaAcAraNAthI malinatA che ane aMtaHvRttithI nirmaLatA che. mATe jema cakravAkapakSInI bAhya pAMkha malina hoya che tema saMvignapAkSikanI bAhya AcaraNA kAMIka malina hoya che, ane cakravAka pakSInI aMtargata pAMkha jema zukla hoya che tema saMvignapAkSikanuM aMtaHcitta guNanA pakSapAtavALuM hovAthI zukla che. bhAvArtha - saMvijhapAkSikanI ucita AcaraNA : gAthA-205 mAM kahyuM ke je sAdhu cAritraguNane dhAraNa karavA samartha nathI topaNa zuddhamArganI prarUpaNA kare che, te sAdhu zuddhamArganI prarUpaNAnA guNathI guru ja che, ane temAM sAkSIrUpe gacchAcAranI gAthA-32, 33, 34 ane 35 prastuta graMthamAM gAthA-206 thI 209 sudhI ApI che. tyAM sthUlathI vicArIe to zuddhamArganI prarUpaNA karanAra sAdhu guNathI guru che tevo artha jaNAto nathI, paraMtu eTaluM jaNAya che ke je sAdhu susAdhunA zuddha mArgane kahe che te saMvignapAkSika che. tethI gacchAcAranA A kathanathI e prApta thayuM ke susAdhunA mArgane kahenArA saMvignapAkSika mokSapathamAM che, saMsArapathamAM nathI, mATe viSamakALamAM saMvignagItArtha na maLe tyAre apavAdathI susAdhunA mArgane kahenArA saMvignapAkSika paNa mokSamArgamAM pravRtti karAvI zake che. ane "vRti zAstratattva rUti guru:" e vyutpatti pramANe guru zabdano artha saMvignapAkSikamAM ghaTe che, mATe zuddha prarUpaNA guNanI apekSAe teone guru tarIke svIkArI zakAya, ane temanA vacana anusAra pravRtti karanAra paNa mokSamArganA sevananA phaLane pAme che. A prakArano pUrvagAthA-205 sAthe gAthA-206thI 209 sudhIno saMbaMdha che. 206ll avataraNikA : pUrvagAthAmAM sthApana karyuM ke je sAdhu susAdhunA zuddha mArgane kahe che te saMvignapAkSika che, tethI mokSapathamAM che. have saMvignapAkSika mokSapathamAM kema che, te batAvavA arthe kahe che - gAthA : jai vi na sakkaM kAuM, sammaM jiNabhAsiaM aNuDhANaM / to samma bhAsijjA, jaha bhaNiaM khINarAgehiM // 207 // yadyapi na zakyaM kartuM, samyagjinabhASitamanuSThAnam / tataH samyagbhASeta, yathA bhaNitaM kSINarAgaiH // 207 / / gAthArtha : jo vaLI, samyak jinabhASita anuSThAna karavA mATe zakya na hoya to je pramANe kSINarAgavALA vItarAge kahyuM che, te pramANe samyapha kahevuM joIe. 20ell * 'na vi'mAM 'vi' zabda "vaLI'nA arthamAM che.
Page #308
--------------------------------------------------------------------------
________________ catilakSaNasamuccaya prakraNa | gAthA : 207-208 281 TIkA : vyAkhyA-yadyapi na zakyaM kartuM-vidhAtuM kathaM samyak-trikaraNazuddhyA jinabhASitaM kevalyuktamanuSThAnaM-kriyAkalAparUpaM tato yathA kSINarAgaiH vItarAgairbhaNitaMkathitaM tathA samyag-avitathaM mAve-prapaviti che thAiH (achAvAra) rUrUA TIkArya : jo vaLI, jinabhASita kevalIe kaheluM kriyAkalAparUpa anuSThAna karavA mATe zakya na hoya, kevI rIte zakya na hoya ? ethI kahe che- samyakatrikaraNa zuddhithI=mana, vacana ane kAyAnI zuddhithI, karavuM zakya na hoya, to je pramANe vItarAga vaDe kahevAyeluM che, te pramANe samyaka yathArtha, prarUpaNA karavI joIe. bhAvArtha : gacchAcAramAM kahyuM che ke je sAdhu saMyama grahaNa karyA pachI mana, vacana ane kAyAnI zuddhithI je pramANe bhagavAne kahyuM che te pramANe kriyAo karavA samartha na hoya, to je pramANe bhagavAne kahyuM che te pramANe yathArtha prarUpaNA te sAdhue karavI joIe, jethI zuddhAcAranA pAlanathI mokSapathamAM prayANa na thaI zake topaNa zuddha prarUpaNAnA baLathI mokSapathamAM prayANa cAlu rahe. A prakAranA zAstravacana anusAra saMvignapAkSika zuddha prarUpaNA karanArA che, mATe teo paNa mokSapathamAM che, saMsArapakSamAM nathI. tethI guru ja che ema pUrvagAthA sAthe saMbaMdha che. 207 avataraNikA : gAthA-206mAM kahyuM ke zuddha prarUpaNA karanArA saMvignapAkSika paNa mokSapathamAM che. te ja spaSTa karavA mATe kahe che - gAthA : osanno vi vihAre, kammaM sohei sulahabohI a / caraNakaraNaM visuddhaM, uvabUhaMto parUvaMto // 208 // avasanno'pi vihAre, karma zodhayati sulabhabodhizca / caraNakaraNaM vizuddhaM, upabRMhayanprarUpayan // 208 // gAthArtha - vihAramAM municaryAmAM, avasAna pA=zithila paNa sAdhu vizuddha evA caraNakaraNanI upabRhaNA karatA ane prarUpaNA karatA karma zodhe cheHkarmane zithila kare che, ane sulabhabodhi thAya che=janmAMtaramAM sulabhabodhi thAya che. ll208 TIkA : vyAkhyA-avasanno'pi-zithilo'pi kva? vihAre municaryAyAM karmajJAnAvaraNAdi zodhayatizithilIkarotItyarthaH, sulabhA bodhiH-jinadharmaprAptirUpaM yasyAsau sulabhabodhiH, evaMvidhazca pretyaH
Page #309
--------------------------------------------------------------------------
________________ 282 catilakSaNasamuccaya prakraNa / gAthA : 208 syAditi, eSaH kiM kurvan ? 'caraNakaraNaM visuddhaM uvabUhaMto parUvaMto 'tti caraNaM-saptatibhedaM mUlaguNarUpaM karaNaM-saptatibhedamevottaraguNarUpaM caraNaM karaNaM ceti samAhAradvandve caraNakaraNaM tat vizuddhaM-ni:kalaGkamupadvhayan-prazaMsayan prarUpayaMzca-yathAvasthitaM pratipAdayanniti / ___ atra caraNakaraNasvarUpaM yathA-'vaya 5 samaNadhamma 10 saMjama 17 veyAvaccaM 10 baMbhaguttio 9 NANAitiyaM 3 tava 12 kohaniggahAI 4 caraNameyaM // 1 // piMDavisohI 4 samiI 5, bhAvaNa 12 paDimA 12 ya iMdiyaniroho 5 / paDilehaNa 25 guttIo 3 abhiggahA 4 ceva karaNaM tu // 2 // ' etayoH krameNa vyaktiM, savvAo pANAivAyAo veramaNaM 1, savvAo musAvAyAo veramaNaM 2, savvAo adinnAdANAo veramaNaM 3, savvAo mehuNAo veramaNaM 4, savvAo pariggahAo veramaNaM 5, iti vratAni / 'dasavidhe samaNadhamme paM. taM. khaMtI 1, mutti 2, ajjave 3, maddave 4, lAghave 5, sacce 6, saMjame 7, tave 8, ciyAe 9, baMbhaceravAse 10 / krodhajayaH 1, nirlobhatA 2, mAyAtyAgaH 3, ahaMkAratyAgaH 4, parigrahatyAgaH 5, satyaM 6, (saMyama:-) prANAtipAta-viramaNarUpaH 7, tapaH 8, tyAgaH-suvihitebhyo vastrAdidAnarUpa. 9, brahmacaryam 10, iti shrmnndhrmH| pRthivya 1 ap 2 tejo 3 vAyu 4 vanaspati 5 dvi 6 tri 7 catuH 8 paJcendriyANAM pAlanAnnava bhedAH 9 ajIvasaMyamaH-pustakacarmapaJcakAdInAM anupabhogo yatanayA paribhogo vA hiraNyAdityAgo vA 10, prekSAsaMyamaH-sthAnAdi yatra cikIrSettatra cakSuSA prekSya kuryAt 11, upekSAsaMyamovyApArAvyApAra-viSayatayA dvedhA / tatra sadguSThAne sIdataH sAdhunnopekSeta-prerayedityarthaH / gRhiNastu Arambhe sIdata upekSeta- na vyApArayet 12, pramArjanAsaMyamaH-pathi pAdayorvasatyAdezca vidhinA pramArjanaM 13, pariSThApanaH saMyamaH-avizuddhabhaktopakaraNAdevidhinA tyAgaH 14, manovAkkAyasaMyamAHakuzalAnAM manovAkkAyAnAM nirodhAH 17 / zrIumAsvAtivAcakapAdaistu saMyamabhedAH prazamaratAvevamuktAH 'paJcAzra-vAdviramaNaM, paJcendriyanigrahaH kaSAyajayaH / daNDatrayaviratizceti, saMyamaH saptadazabhedaH // 1 // ' iti saMyamaH / 'dasavidhe veyAvacce paM. taM.-AyariyaveyAvacce 1 uvajjhAyave, 2 therave. 3 tavassive, 4 gilANave, 5 sehave 6 kulave 7 gaNave 8 saMghave 9 sAhammiyaveyAvacce 10 iti vaiyAvRttyam / nava baMbhaceraguttio paM. ta.-vivittAi sayaNAsaNAI sevittA bhavati=No itthisaMsattAI no pasusaMsattAiM no paMDagasaMsattAiM 1, no itthINaM kahaM kahettA havai-no strINAM kevalAnAM kathAM dharmadezanAdilakSaNavAkyapratibandharUpAM 2, no itthiThANAI sevittA bhavati, ThANaM niSadyA 3, No itthINaM maNoharAI maNoramAiM iMdiyAiM AlotittA nijjhAittA bhavai 4, No paNIyarasabhoI 5, No pANabhoyaNassa aimAyamAhArae sayA bhavati, 6, No puvvarayaM puvvakIliyaM sarittA bhavai 7, No saddANuvAtI No rUvANuvAI No silogANuvAI 8, No sAyosokhapiDabaddhe yAvi bhavai 9, iti brahmaguptiH / jJAnadarzanacAritralakSaNaM 3 jJAnAditrikaM, tapo dvAdazadhA pUrvoktaM 12, krodhamAnamAyAlobhatyAgaH 4 krodhAdinigrahaH iti caraNaM 70 /
Page #310
--------------------------------------------------------------------------
________________ catilakSaNasamuccaya prakraNa | gAthA : 208-209 283 vastra 1 pAtra 2 vasati 3 AhAra 4 zuddhilakSaNA caturdhA piNDavizuddhiH / iriyAsamiI 1, bhAsAsamiI 2, esaNAsamiI 3, AdANabhaMDamattaNikkhevaNAsamiI 4, uccArapAsavaNakhelajallasiMdhANapArihAvaNiyAsamiI 5, iti samitiH / anityabhAvanA 1 azaraNabhA0 2 bhavabhA0 3 ekatvabhA0 4 anyatvabhA0 5 azaucabhA0 6 AzravabhA0 7 saMvarabhA0 8 nirjarAbhA0 9 dharmasvAkhyAtatAbhA0 10 lokabhA0 11 bodhibhA0 12 iti bhAvanAH / bArasabhikkhupaDimo paM0 taM0 mAsiyA bhikkhupaDimA 1 domAsiyA 2 timAsiyA 3 caumAsiyA 4 paMcamAsiyA 5 chammAsiyA 6 sattamAsiyA 7 paDhamA sattarAiMdiyA bhikkhu0 8 doccA sattarAiMdiyA bhikkhu0 9 taccA sattarAiMdiyA bhikkhupa0 10 ahorAiyA bhikkhupa0 11 ekarAiyA bhikkhupa0 12 / iti prtimaaH| manojJAmanojJeSu zabda 1 rUpa 2 gaMdha 3 rasa 4 sparzeSu 5 zrotra 1 cakSu 2 rdhANa 3 jihvA 4 tvagindriya 5 viSayIbhUteSu rAgadveSavarjanAt pnycendriynirodhH| 'diTThipaDileha egA, chauDDapapphoDa tigatigaMtariA / akkhoDapamajjaNayA, nava nava muhapattipaNavIsA // 1 // ' prathama dRSTipratilekhanA 1, tataH pArzvadvaye'pi trayastrayaH UrdhvaprasphoTAH kAryAH evaM 7, tato hastatale mukhavastrikAmalagayadbhirAsphoTA lagayadbhiH pramArjanAzca parasparaM trikatrikAntaritA: pratyekaM nava nava kAryAH, evaM 18, iti mukhavastrikApratilekhanAH 25 syuH / 'pAyAhiNeNa tiatia, vAmeyarabAhusIsamuhahiae / aMsuDDAhopiTe, cauchappayadehapaNavIsA 2 iti pratilekhanAH 25 / manovAkkAyaguptirUpAstistro guptayaH, dravyakSetrakAlabhAvabhedAccatvAro'bhigrahAH, iti karaNamiti / gAthAchandaH // 34 // (gacchAcAra payannA) TIkArtha: masanna zithila 59, iyAM ? methii| cha- vihAramai=bhuniyaryAmai, zithila 59 ||1295Adi karmane zodhana kare cheHzithila kare che. jinadharmanI prANirUpa bodhi sulabha che jene evo A sukhamayApi, bhane sAno sukhamapoSi, pretya:=xrmaitama thAya. mAzuM 2ta sukhamayo thAya? methI 4 cha - vizuddha evA=niSkalaMka evA caraNakaraNanI upabRhaNA karatA ane prarUpaNA karatA arthAt 70 bhedavALuM mULaguNarUpa caraNa ane 70 bhedavALuM uttaraguNarUpa karaNa tenI upabRhaNAne karato prazaMsA karatA, ane prarUpaNA karatA=yathAvasthita pratipAdana karatA karmane zithila kare che ane sulabhabodhi thAya che, ema anvaya che. avatarazis : pUrvagAthAmAM kahyuM ke saMyamamAM zithila paNa sAdhu vizuddha evI caraNasittarI ane karaNasittarInI upabRhaNA karatA ane prarUpaNA karatA karmane zithila kare che ane sulabhabodhi thAya che. vaLI, anya zuM karatA teo karmane zithila kare che ane sulabhabodhi thAya che? te batAvavA arthe kahe che -
Page #311
--------------------------------------------------------------------------
________________ 284 catilakSaNasamuccaya prakraNa / gAthA : 209 gAthA : sammaggamaggasaMpaTThiANa sAhUNa kuNai vacchallaM / osahabhesajjehi ya, sayamanneNaM tu kAreI // 209 // sanmArgamArgasamprasthitAnAM sAdhUnAM karoti vAtsalyam / auSadhabhaiSajyaizca, svayamanyena tu kArayati // 209 // gAthArtha : suMdara munimArgamAM saRsthita evA sAdhuonuM samyakTavRtta evA sAdhuonuM, auSadha-bheSaja vaDe svayaM vAtsalyane kare che samAdhi saMpAdana kare che. vaLI, anya vaDe karAve che. ll209I TIkA :____ vyAkhyA-sanmArgamArgasaMprasthitAnAM-sanmunimArge samyakpravRttAnAM sAdhUnAM-munInAM karotividhatte svayaM-AtmanA vAtsalyaM-samAdhisampAdanaM adhikArAtsaMvignapAkSikaH, kaiH ? auSadhabhaiSajyaistatrauSadhAni-kevaladravyarUpANi bahirupayogIni vA, bhaiSajyAni-sAMyogikAni aMtarbhogyAni vA, cazabdo'nekAnyaprakArasUcakaH / tathA'nyena-Atmavyatiriktena kArayati, tuzabdAt kurvntmnymanugAnAtIti | gAthAchaDa rUkA (mAchIvAra ) TIkArya : sanmArga che jeone te sanmArgavALA susAdhuo che ane te susAdhunA mArgamAM samyaka pravRtta evA sAdhuonuM munionuM, saMvignapAkSika svayaM samAdhisaMpAdanarUpa vAtsalya kare che. zenAthI kare che? tethI kahe che- auSadha-bheSaja vaDe vAtsalya kare che. tyAM auSadha eTale kevaLa dravyarUpa hoya te auSadha athavA bAhya upayoga karAya te auSadha, ane bheSaja eTale saMyogavALAM dravyo athavA aMtarbhogya dravyo arthAt khAvA yogya dravyo, ane gAthAmAM " zabda che tenAthI anya aneka prakAranA vAtsalyane saMvignapAkSika kare che tenuM sUcana che. tathA=ane, potAnAthI vyatirikta evA bIjA vaDe saMvijhapAkSika susAdhuonuM vAtsalya karAve che, ane mAthAmAM 'tu zabdathI e kahevuM che ke susAdhuonuM anya vAtsalya karatA hoya tenI saMvignapAkSika anumodanA kare che. * " sa ma1 saMpadmiA ' no samAsa A pramANe che. ____ (san mArgaH yeSAM te sanmArgA:-susAdhavaH, sanmArgANAM mArgaH sanmArgamArgaH, sanmArgamArge saMprasthitAH sanmArgamArgasaMprasthitAsteSAm) bhAvArtha : saMvignapAkSika saMyamamAM pramAdI hoya che topaNa vizuddha cAritranI upadhRNA kare che arthAt koI sAdhu vizuddha cAritra pALatA hoya to temane protsAhita kare che ane loko AgaLa temanA vizuddha cAritranI
Page #312
--------------------------------------------------------------------------
________________ ratilakSaNasamuccaya prakraNa | gAthA : 208-209-210 285 prazaMsA kare che, paraMtu pote pramAdathI je zithila AcaraNa kare che tene chupAvavA prayatna karatA nathI. vaLI cAritra pALanArA susAdhu pratye saMvignapAkSikane bhakti hoya che; tethI auSadha Adi dvArA susAdhunI bhakti kare che, bIjA pAse karAve che ane bIjA bhakti karatA hoya tenI anumodanA paNa kare che. pote saMyamamAM zithila hovA chatAM zuddha saMyama pratye saMvignapAkSikane atirAga che, te zuddha saMyamanI upabRhaNAthI ane zuddha saMyamanI prarUpaNAthI ane susAdhunI bhaktithI abhivyakta thAya che; ane zuddha saMyamano rAga hovAthI saMvignapAkSika zuddha saMyamanAM pratibaMdhaka karmone zithila kare che ane janmAMtaramAM jinadharmanI prAptirUpa bodhine prApta kare che, ema pUrva gAthA sAthe saMbaMdha che. 208-209 avataraNikA : gAthA-208 ane gAthA-209mAM kahyuM ke saMvijhapAkSika saMyamamAM zithila hovA chatAM vizuddha evA caraNakaraNanI upabRhaNA karatA ane prarUpaNA karatA ane susAdhunI bhakti karatA potAnAM jJAnAvaraNAdi karmane zithila kare che. tyAM prazna thAya ke saMyamamAM zithila hovAnA kAraNe karmabaMdha kare che tema kema na kahyuM? tethI kahe che. - gAthA : eyAriso Na pAvo, asaMjao saMjao tti jaMpaMto / bhaNio titthayareNaM jaM pAvo pAvasamaNijje // 210 // etAdRzo na pApaH asaMyataH saMyata iti jalpan / bhaNitastIrthakareNa yatpApaH pApazramaNIye // 210 / / gAthArtha : AvA prakAranA=gAthA-208, 209mAM batAvyuM evA prakAranA, saMvignapAkSika pApa nathI=pApI nathI; gaMje kAraNathI, asaMgatane saMyata kahetA=pote asavaMta che chatAM saMvata che, e pramANe bolatA sAdhu tIrthakara vaDe pApagnamaNIya adhyayanamAM pApa pApI kahevAyA che. ra1nA bhAvArtha : gAthA-208mAM kahela ke saMvignapAkSika zithila che. tethI koIkane zaMkA thAya ke saMyamanA AcAramAM je zithila hoya tene pApI kahevo joIe. tenA nivAraNa mATe kahe che- je sAdhu saMyamamAM zithila hovA chatAM zuddha prarUpaNA kare che ane susAdhunI bhakti kare che, tevA sAdhu saMyamamAM zithila hovA chatAM pApI nathI; kema ke pApI sAdhune batAvanAra pApazramaNIya nAmanuM je uttarAdhyayananuM adhyayana che, temAM kahyuM che ke "je sAdhu zithila hovA chatAM pote saMyamI che tema loka AgaLa bole che te pApI che." tethI arthathI e prApta thayuM ke je sAdhu saMyama grahaNa karyA pachI saMyamanA bhArane vahana karavA mATe asamartha che, chatAM zuddha prarUpaNA kare che, ane loka AgaLa pote saMyamI nathI tema batAvIne saMyamano zuddha mArga batAve che, ane susAdhunA saMyamanI prazaMsA kare che, tevA saMvignapAkSika AcAramAM zithila hovA chatAM
Page #313
--------------------------------------------------------------------------
________________ 286 yatilakSaNasamuccaya prakraNa | gAthA : 210-211-212 zuddha mArganA pakSapAtI che, mATe pApa bAMdhatA nathI. tethI gAthA-208mAM kahyuM ke saMvignapAkSika karmone zithila kare che. //ra1oo. avataraNikA : pUrvagAthAmAM sthApana karyuM ke AcAromAM zithila hovA chatAM saMvignapAkSika pApazramaNa nathI. tene ja daDha karavA mATe kahe che - gAthA : kiM puNa titthapabhAvaNavaseNa eso pasaMsaNijjaguNo / saddhANumoaNAe, icchAjogA ya jaM bhaNiyaM // 211 // kiMpunastIrthaprabhAvanAvazena, eSa prazaMsanIyaguNaH / zraddhAnumodanayA icchAyogAcca yad bhaNitam // 211 / / gAthArtha : vipuE=saMvijhapAkSika pApabhramaNa nathI, to vaLI kevA che? tethI kahe che- tIrthanI prabhAvanAnA vazathI A=saMvijhapAkSika, prazaMsanIya guNavALA che prazaMsA karavA yogya guNavALA che; kema ke zraddhA ane anumodanA che susAdhunA guNo pratye ruci che ane susAdhunA guNonI anumodanA che, ane icchAyoga che susaMyama pALavAnI baLavAna icchA che, e rUpa icchAyoga che; je kAraNathI kahevAyuM che. ra11AA bhAvArtha : saMvignapANika zAstro bhaNIne gItArtha thayA hoya che. pote saMyamamAM zithila hovA chatAM zuddhamArganI prarUpaNA karIne tIrthanI prabhAvanA kare che. tethI te guNane kAraNe saMvignapAkSika prazaMsApAtra che, paraMtu niMdApAtra nathI, mATe zAstrakAroe temane pApI kahyA nathI. vaLI, saMvignapAkSikane saMyama pratye baLavAna ruci che ane saMyamInA saMyamaguNanI anumodanA karanArA che mATe prazaMsApAtra che. vaLI, pote saMyamamAM pramAdavALA hovA chatAM zuddha saMyamanA pAlananI icchA teomAM varte che. tethI kyAreka kyAreka svazakti anusAra saMyamanAM anuSThAno apramAdathI seve paNa che. mATe saMvignapAkSika zuddha saMyamanA rAgapUrvaka koI koI anuSThAno zAstrAnusAra paNa kare che. tethI saMvignapAkSikanuM pramAdavALuM saMyama paNa icchAyogarUpa che. tethI zAstrayoganA sevanathI thatI nirjarA teone prApta na thatI hovA chatAM icchAyoganA sevanathI teone nirjarAnI prApti thAya che. mATe truTivALuM paNa teonuM saMyamanuM anuSThAna anumodanIya che, paNa niMdApAtra nathI. je kAraNathI "upadezamAlA'mAM kahevAyuM che, je svayaM graMthakAra AgaLa batAve che. mera 11|| avataraNikA : gAthA-211mAM kahyuM ke tIrthanI prabhAvanA karanArA hovAthI, sanmArgamAM zraddhA hovAthI, susAdhunI anumodanA hovAthI ane icchAyoganuM cAritra hovAthI saMvignapAkSika prazaMsA karavA yogya che. ane tenI
Page #314
--------------------------------------------------------------------------
________________ yatilakSaNasamuccaya praNa / gAthA : 212 puSTi mATe gAthA-211nA aMtamAM kahyuM ke "je kAraNathI kahevAyuM che." tethI te kathananI puSTi mATe upadezamAlAnI gAthA batAve che -- 511211 : nANAhio varataro, hINo vi hu pavayaNaM pabhAvaMto / Naya dukkaraM karato, suThu vi appAgamo puriso // 212 // jJAnAdhiko varataro hIno'pi khalu pravacanaM prabhAvayan / na ca kurvanduSkaraM suSTvapyalpAgamaH puruSaH // 212 // gAthArtha : 287 hIna=cAritrInI apekSAe hIna, paNa jJAnathI adhika, pravacananI prabhAvanA karatA pradhAnatara che. duSkarane=mAsakSamaNAdi duSkarane, suMdara paNa karatA alpa AgamavALA=alpa bodhavALA puruSa pradhAnatara nathI ja. ||212 TIkA H 'nANAhio gAhA, jJAnAdhiko varataramAviSTaliGgatvAt pradhAnataraH hIno'pi cAritrApekSayA, huralaGkAre, pravacanaM sarvajJAgamaM prabhAvanayan vAdavyAkhyAnAdibhirudbhAvayan, na ca naiva duSkaraM mAsakSapaNAdi suSvapi kurvatralpAgamaH stokazrutaH puruSo varataramiti // 423 // ( upadezamAlA) TIkArtha H cAritrInI apekSAe hIna paNa jJAnathI adhika evA saMvignapAkSika, AviSTaliMgapaNuM hovAne kAraNe=saMyamanA rAgathI vyApta saMyamano veza hovAne kAraNe, varatara che=pradhAnatara che. kevA saMvignapAkSika pradhAnatara che ? ethI kahe che--- sarvajJanA AgamarUpa pravacananI prabhAvanA karatA=vAda ane vyAkhyAnaAdi dvArA sarvajJanA Agamane udbhAvana karatA, saMvignapAkSika pradhAnatara che ema anvaya che. mAsakSamaNaAdi duSkarane suMdara paNa karatA alpaAgamavALA puruSa pradhAnatara nathI ja. bhAvArtha : je sAdhu saMyama grahaNa karyA pachI zAstra bhaNIne gItArtha thayA hoya, Ama chatAM saMyamanA bhArane zAstrAnusAra vahana karavA asamartha che, tevA saMvignapAkSika cAritranI apekSAe hIna che, topaNa teo zuddha mArganI prarUpaNA kare che. vaLI vAda ane vyAkhyAna Adi pravRtti dvArA bhagavAnanA AgamarUpa pravacananI prabhAvanA karatA teo saMyamanA baddha rAgathI AviSTa saMyamanuM liMga hovAne kAraNe pradhAnatara ArAdhaka che. arthAt susAdhunI jema pUrNa ArAdhaka nathI topaNa alpazAstra bhaNelA ane duSkara anuSThAnone suMdara rIte paNa karanArA sAdhu karatAM adhika ArAdhaka che; kema ke AvA saMvignapAkSika sAdhu zuddhamArganI prarUpaNA karIne ghaNA yogya jIvone mArgano bodha karAve che ane zAsananI prabhAvanA kare che, ane pote paNa zuddha saMyamanA rAgavALA che, tethI alpabodhavALA mAsakSamaNAdi ArAdhana karanArA karatAM paNa adhika ArAdhaka che. 5212 //
Page #315
--------------------------------------------------------------------------
________________ 288 ratilakSaNasamuccaya prakraNa | gAthA : 213-2014 avataraNikA : gAthA-205mAM kahela ke cAritrane dhAraNa karavAmAM asamartha paNa zuddha mArganI prarUpaNA karanAra sAdhu zuddha prarUpaNA guNathI guru ja che. te upadezamAlAnA vacanathI deDha kare che - gAthA : hINassa vi suddhaparUvagassa nANAhiassa kAyavvA / iya vayaNAo tassa vi, sevA uciyA susAhUNaM // 213 // hInasyApi zuddhaprarUpakasya jJAnAdhikasya kartavyA / iti vacanAttasyApi, sevocitA susAdhUnAm // 213 // gAthArtha : hIna paNa cAritramAM hIna paNa, zuddha prarUpaka evA jJAnAdhikanI karavI joIe=sevA karavI joIe=susAdhue sevA karavI joIe, e prakAranuM vacana hovAthI, tenI paNa=saMvijhapAkSikanI paNa, sevA susAdhune ucita che. paravA * "vi' mAM "pi' thI e kahevuM che ke cAritrathI hIna na hoya tevA zuddha prarUpakanI to sevA karavI joIe, paraMtu cAritrathI hIna paNa zuddha prarUpaka sAdhunI susAdhue sevA karavI joIe. bhAvArtha : je sAdhu saMyama grahaNa karyA pachI zAstrAnusArI AcAra pALavA samartha nathI, tethI AcAramAM hIna che, tevA paNa zuddhakarUpaka guNavALA ane jJAnamAM potAnAthI adhika tevA saMvignapAkSika sAdhuonI sevA susAdhue karavI joIe, A prakAranuM zAstravacana che. tethI zuddha prarUpaNA karanArA saMvignapAkSikanI sevA susAdhue karavI ucita che. joke susAdhu cAritranA pariNAmavALA hoya che ane zAstravacanaanusAra kriyA karanArA hoya che, tethI cAritramAM zithila sAdhunI sevA kare nahi, paraMtu viSamakALanA doSanA kAraNe gItArtha susAdhu na maLe tyAre susAdhuo paNa "pati zAstratattva rUti guru:' e vyutpattithI, je bhagavAnanA zuddhamArgane batAve che tevA zuddhaprarUpaka saMvignapAkSikane apavAdathI gururUpe svIkArIne temanA vacanaanusAra pravRtti karIne saMyamanI zuddhi kare che, ane temanI AjJAnI ArAdhanAthI agItArtha evA paNa susAdhu guru AjJAArAdhanarUpa guNane prApta kare che. jo susAdhu zuddhakarUpaka ane jJAnathI adhika evA saMvignAsikanI sevA na kare ane temanI AjJAmAM na rahe to agItArtha hovAnA kAraNe susAdhupaNuM rahe nahi. 213 avataraNikA : gurunI AjJAnI ArAdhanA mATe kevA gurunI nizrA svIkAravI joIe te vAta gAthA-171thI batAvavAnuM zarU karela. tyArapachI gAthA-177mAM batAvyuM ke kalikAlanA doSathI ekAdiguNathI hIna paNa
Page #316
--------------------------------------------------------------------------
________________ 289 catilakSaNasamuccaya prakraNa / gAthA : 214-215 guru hoya to caMDarudrAcAryanI jema guru tarIke svIkAravA joIe. tyArapachI gAthA 205 thI batAvyuM ke saMvignagItArtha susAdhu na maLe to apavAdathI zuddhamArganI prarUpaNA karanArA evA saMvignapAkSikane paNa guru tarIke svIkAravA joIe. have te sarvanuM nigamana karatAM kahe che - gAthA : tamhA suddhaparUvagamAsajja guruM Na ceva muMcaMti / tassANAi suvihiA, savisesaM, ujjamaMti puNo // 214 // tasmAcchuddhaprarUpakamAsAdya guruM naiva muJcanti / tasyAjJAdi suvihitAH, savizeSamudyacchanti punaH // 214 // gAthArtha : te kAraNathI jo saMvignagItArtha sAdhu maLe to temanI AjJAne AdhIna thaIne pravRtti karavI joIe, ane jo saMvignagItArtha sAdhu na maLe to apavAdathI saMvijhapAkSikanI paNa AjJAmAM rahIne susAdhue pravRtti karavI joIe tema pUrvamAM sthApana karyuM te kAraNathI, zuddhaprarUpaka evA gurune prApta karIne temanI AjJAdine suvihita sAdhuo mUkatA nathI ja, vaLI, savizeSa udhama kare che. ra14 bhAvArtha : guru AjJAArAdhana guNanuM atyAra sudhI varNana karyuM. tenuM nigamana karatAM kahe che- suvihita sAdhuo zuddhaprarUpaka gurune pAmIne temanI AjJAdine mUkatA nathI. kadAca te zuddhakarUpaka guru saMvignagItArtha paNa hoya, ane viSamakALanA kAraNe zuddhaprarUpaka guru saMvignagItArtha na maLe to saMvignapAkSika paNa hoya, topaNa suvihita sAdhuo temanI AjJAdine mUkatA nathI, ane temanI AjJAne prApta karIne saMyamanI vRddhi thAya te rIte savizeSa udyama kare che. kadAca guru tarIke saMvignapAkSika prApta thayA hoya topaNa saMvignapAkSikanA je kAMI zithila AcAro che tene joIne susAdhuo AcAromAM zithila thatA nathI, paraMtu saMyamanA kaMDako vadhe te rIte savizeSa udhama kare che. AvA susAdhuomAM guru AjJAArAdhanarUpa yatinuM lakSaNa che, mATe teo bhAvathI sAdhu che. 214 avataraNikA - pUrvamAM kahyuM ke zuddha prarUpaNA karanArA evA gurunI AjJAnuM suvihita sAdhuo atikramaNa karatA nathI. tene daDha karavA mATe kahe che - gAthA : eaM avamannaMto, vutto suttami pAvasamaNutti / mahamohabaMdhago vi a, khisaMto aparitappaMto // 215 // etamavamanyamAna uktaH sUtre pApazramaNa iti / mahAmohabandhako'pi ca khrisannaparitapyamAnaH // 215 //
Page #317
--------------------------------------------------------------------------
________________ 290 yAtilakSaNasamuccaya prakraNa / gAthA : 215 gAthArtha : eaM-etam mene zuddha pra3vel 5rnaa| gurune, avagAtA, niMEtA ane yApazyane nahi karatA sAdhu sUtramAM pApabhramaNa kahevAyA che ane mahAmohanA baMdhaka paNa kahevAyA che. ra1pa TI : etaM-prastutagurumavamanyamAno-hIlayan sAdhuriti gamyate bhaNita uktaH sUtre-siddhAnte zrImaduttarAdhyayana ityarthaH pApazramaNaH kutsitayatiritirupapradarzane / taccedam sUtraM "AyariyauvajjhAehi, suyaM viNayaM ca gAhie // te ceva khisai bAlo, pAvasamaNu tti vuccai // 1 // AyariyauvajjhAyANaM, sammaM no paDitappai / apaDipUyae thaddhe, pAvasamaNu tti vuccai // 2 // " tathA mahAmohabandhakaH-prakRSTamithyAtvopArjakazca, api( ca )zabdaH sUtrAntaraM sUcayati-kiM kurvan ? 'khisaMto'tti guronindAM kurvan, 'apaDitapyantu'tti teSAM vaiyAvRttyAdAvAdaramakurvanniti / sUtrAntaraM cAvazyake triMzatsu mohanIyasthAneSvevaM paThyate "AyariyauvajjhAe, khisai mandabuddhie / / tesimeva ya nANINaM, sammaM no paDitappai // " kriyApadaM ca paryanta "mahAmohaM pakuvvaitti bhaNitamiti / Aha-guroH sAmarthyAbhAve yadi ziSyo'dhikataraM yatanAtapa:zrutAdhyayanAdi karoti tatki yuktamAhozcid gurorlAghavahetutvAnna yuktamityatrocyate-gurvanujJayA yuktameva, gurogauravahetutvAd, bhavati ca guNAdhike vinaye gurorgauravam, zrIvajrasvAmini siMhagiriguroriva / tathAhi purA siMhagireH sUrevineyo vinayAspadam / ajJAnagurubhUmIbhRdvajAbho vajra ityabhUt // 1 // abAladhI: sa bAlopi, saMyatyupAzrayAzrayI / ekAdazAGgImadhyeSTa, padAnusRtilabdhiyuk // 2 // aSTAbdo gacchamadhyastho, yadyat pUrvagatAdyapi / pApaThyamAnamauSIt, tattajjagrAha lIlayA // 3 // paTheti sthavirAH prAhuryadi vajraM tadA ca saH / udgRNannasphuTaM kiMcit, zuzrAva paThato parAn // 4 // paredyavi divAmadhye, bhikSArthaM bhikSavo yayaH / bahirbhUmau guNagrAmaguravo guravo'pyaguH // 5 //
Page #318
--------------------------------------------------------------------------
________________ catilakSaNasamuccaya prakzaNa / gAthA : 215 291 tasthau tu vajra ekAkI, vasatau so'tha veSTikAH / vinyasya sAdhumaNDalyAM, svayaM madhye niSadya ca // 6 // ekAdazAnAmaGgAnAmapi pUrvagatasya ca / vAcanAM dAtumArebhe, meghagambhIrayA girA // 7 // vyAghuTya sUrayo'pyAguH zrutvA gahagahasvaram / dadhyurityAttabhikSAkAH kimIyumA bhikSavaH ? // 8 // vimarzaM ca vitanvAnAH, kSaNAdajJAsiSan yathA / aye ! vajamunereSa, vAcanAM dadato dhvaniH // 9 // purA bhave kimetenAdhyAyi garbhasthitena vA / evaM vyacintayanmauli, dhunvAnA vismayAnmuhuH // 10 // asyAsmacchravaNAcchaGkA mA bhUditi vicintya te / apasRtya zanairuccaizcakunaiSedhikI tataH // 11 // tAmAkarNya sunandAsUjhagityutthAya viSTarAt / kRtahasto'mucat sarvAH, svasvasthAneSu veSTikAH // 12 // sametya ca gurordaNDamAdade'GghI mamArja ca / prAsukenAtha nIreNa, svayaM prAkSAlayat padau // 13 // evaM ca dadhyurAcAryA, vidyAvRddho'rbhako'pyasau / ajAnadbhyo'nyasAdhubhyo, rakSyo'vajJAspadIbhavan // 14 // evaM vimRzya yAminyAM, ziSyebhyo'kathayanniti / gantA smaH zvo'mukaM grAma, dvitrAhaM tatra naH sthitiH // 15 // athocurmunayo yogaprapannA vAcanApradaH / ko no bhAvItyatho sUrirvajra ityAdizat punaH // 16 // Rjavaste vinItAca, tattathaiva prapedire / na santo jAtu laGghante, gurvAjJAM bhadradantivat // 17 // prAtaH kRtvA'nuyogasya, sAmagrI te gate gurau / varSi guruvadbhaktyA, niSadyAyAM nyaSedayan // 18 // tato vajramuninikandakandalanAmbudaH / / AnupUrvyA maharSINAM, teSAmAlApakAn dadau // 19 // ye mandamedhasasteSvapyabhUdvajo, hyamoghavAk / tadvIkSya navyamAzcarya, gacchaH sarvo visiSmiye // 20 // AlApAnmunayaH pUrvaM, paThitAn nistuSAnapi / saMvAdahetave'pRcchan, sopi vyAkhyAttathaiva tAn // 21 // ye yAvat sUrito'nekavAcanAbhiradhIyire / peThurvajrAcchutaM tAvadekavAcanayA'pi te // 22 // athocuH sAdhavo hRSTA, vilambeta guruya'di / vajrAntike tadA''zveSa, zrutaskandhaH samApyate // 23 // dhanyAH smaH kRtakRtyAH smaH puNyAnyujjAgarANi naH / yadeSa vAcanAcAryoM, vajro'smAbhiralabhyata // 24 // zrImanto guravo'smAkete dhanyatamA bhuvi / ziSyo'yaM vijayI yeSAM, sarvazrutanivAsabhUH // 25 //
Page #319
--------------------------------------------------------------------------
________________ 282 . catilakSaNasamuccaya praNa | gAthA : 215 vineyenAmunA dattahastAlambA zanaiH zanaiH / zrImadguroH pravRddhApi, kIrtimA'myatu viSTape // 26 // atheyadbhirdinairvajo, bhAvI jJAtaguNaH khalu / muninAmapi matvaiyurmuditAstatra sUrayaH // 27 // muniyastAnavandanta, bhaktibhAjo'tha sUribhiH / pRSTAM svAdhyAyanirvAhaM zasaMsuste yathAsthitam // 28 // natvA bhUyopi te ziSyA, gurumevaM vyajijJapan / bhagavan ! vAcanAcAryo, vajra evAstu naH punaH // 29 // gururbabhASe sarveSAmeva bhAvI guruH kramAt / kintu mAnyo'dhunApyuccairguNavRddho'rbhako'pi hi // 30 // ata eva vayaM grAme'gamAmAyaM ca vo'rpitaH / sUriya'thAhi jAnItha, yUyamasyedRzAn guNAn // 31 // natvasya vAcanAcAryapadavI yujyate'dhunA / karNazrutyAdade'nena, zrutaM yanna gurormukhAt // 32 // tatazca zrutasArajJaH zrutamarthasamanvitam / adhyApayad gururvajaM, vidhAyotsArakalpakam // 33 // sAkSIkRtagururvajramunirgupitaM zrutam / mAtRkApadavatsarvaM, sa jagrAha kuzAgradhIH // 34 // tathA'bhUcchutavid vajro, yathA siMhagirerapi / cirasaMdehasaMdoharajaHpavanatAM yayau // 35 // kramAdAsAditAcAryavaibhavo bhavanAzanaH / kumatadhvAntavidhvaMsahaMsaH sallabdhisevadhiH // 36 // dazapUrvazrutAdhAraH, zrImAn vajamunIzvaraH / bhRzaM prabhAvayAmAsa, suciraM jinazAsanam // 37 // (dharmaratnaprakaraNa) TImArtha: Ane=prastuta evA zuddha rUpaka gurune, avagaNanA karatA=hIlanA karatA, sAdhu uttarAdhyayanasUtramAM pApazramaNa kahevAyA che. ane te A sUtra che AcArya ane upAdhyAya vaDe zrutane ane vinayane zIkhavADAyelo evo bALa viveka vagarano sAdhu, tamonI 4AyAryamAhinI 4, niMdAne 43 cha, (ta) pAzrama meM prabhAvAya che. (1) AcArya ane upAdhyAyanI samyagu vaiyAvaccane karato nathI, pUjA karato nathI, stabdha che, te pApazramaNa cha, me pramANa upAya che. (2) tathA=ane, mahAmohano baMdhaka che=je prastuta gurunI avagaNanA kare che te prakRSTa mithyAtvano upArjaka cha. bhUNa ||thaa-215maaN 'vi a'='api' ca za6 che te sUtrAMtara- sUyana 43 cha arthAt uttarAdhyayana sUtramAM pApazramaNa kahyo che ane sUtrotaramAM mahAmohano baMdhaka kahyo che teno sUcaka che.
Page #320
--------------------------------------------------------------------------
________________ yatilakSaNasamuccaya praNa gAthA : 215 zuM karato pApazramaNa ane mahAmohano baMdhaka che ? ethI kahe che- gurunI niMdAne karato ane tenI vaiyAvaccaAdimAM Adarane nahi karato pApazramaNa che ane mahAmohano baMdhaka che ema anvaya che; ane AvazyakamAM trIsa mohanIya sthAnomAM AvA prakAranuM sUtrAMtara kahevAya che. 293 maMdabuddhine kAraNe 'AcArya, upAdhyAyanI niMdA karato ane te ja jJAnInI samyak vaiyAvacca nahi karato mahAmohane bAMdhe che." ahIM gAthAmAM mahAmohane bAMdhe che e kriyApada adhyAhAra che. Aha - ahIM zaMkA kare che- gurumAM sAmarthyano abhAva hote chate jo ziSya adhikatara yatanA=sAdhvAcAra viSayaka adhikatara yatanA, adhikatara tapa, adhikatara zrutaadhyayanaAdi kare to zuM yukta che ? athavA gurunA lAghavano hetu hovAthI yukta nathI ? e prakAranI zaMkAmAM javAba Ape che- gurunI anujJAthI yukta ja che; kema ke gurunA gauravanuM hetupaNuM che, ane zrI vajasvAmImAM siMhagiri gurunI jema guNAdhika vinayamAM=guNAdhika ziSyamAM, gurune gaurava thAya che. 'tathAdi'thI vajasvAmInuM dRSTAMta batAve che. bhAvArtha :- zuddha prarUpaNA karanAra gurunI avagaNanAmAM pApazramaNatA ane mahAmohabaMdhanI prApti gAthA-214mAM ''guruAjJAArAdhanarUpa" yatinA sAtamA lakSaNanuM nigamana karatAM sthApana karyuM ke zAstrAnusArI pravRtti karanArA susAdhuo zuddhaprarUpaka gurune pAmIne temanI AjJAne mUktA nathI. e vAta ema ja che, e batAvavA mATe prastuta gAthAmAM batAvyuM ke je sAdhu saMyama laIne saMyamanI anya kriyAo yathArtha karatA hoya, Ama chatAM zuddhaprarUpaka gurunI hIlanA kare arthAt temanI AjJA na mAne athavA to zuddhaprarUpaka gurunI niMdA kare athavA to zuddhaprarUpaka gurunI vaiyAvacca Adi na kare to uttarAdhyayanasUtramAM teone pApazramaNa kahyA che; ane mohanIyanAM 30 sthAnone batAvanAra je sUtrAMtara che te sUtrAMtaramAM AvA sAdhune prakRSTa mithyAtva mohanIya baMdhAya che tema kahyuM che. AnAthI e phalita thAya ke bhagavAnanI AjJA anusAra samyak yatna karanArA sAdhuo jema anya sarva kriyAo apramAdabhAvathI kare che, tema zuddhaprarUpaNA karanArA gurune pAmIne temanI AjJAne kyAreya mUkatA nathI; kema ke jo temanI AjJAnuM pAlana na kare to tevA guNiyala gurunI hIlanA thAya, ane temanI hIlanA karavAthI anya sarva kriyAo zAstrAnusArI karAtI hoya topaNa te sAdhu pApazramaNa che; jema jamAlI bhagavAnanI AjJAne choDIne niraticAra cAritra pALanArA hatA topaNa pApazramaNa hatA. mATe susAdhue zuddhaprarUpaka evA saMvignagItArthanI AjJA mUkavI joIe nahi, ane jo saMvignagItArtha na maLe to saMvignapAkSikanI paNa AjJAne mUkavI joIe nahi, jethI guruAjJAArAdhanarUpa yatinuM sAtamuM lakSaNa prApta thAya. ahIM TIkAmAM 'Adda'thI zaMkA karI ke gurunA sAmarthyano abhAva hoya ane ziSya saMyamanI yatanA, zrutaadhyayanaAdimAM adhikatara yatna kare, to te ucita che ke nahi ? tenuM samAdhAna karatAM kahe che ke gurunI AjJAthI yukta ja che; ane temAM yukti ApI ke vajasvAmI jevA guNAdhika ziSya gauravano hetu che. tethI e phalita thAya ke koIka guru gItArtha hoya, zuddhaprarUpaka hoya ane temanI pAse saMyama grahaNa karIne koIka ziSya taiyA2 thayelo hoya, tema chatAM guru karatAM tenAmAM adhika sAmarthya hoya, tethI adhikatara saMyamanI yatanA karatA hoya, adhikatara tapa karatA hoya ke adhikatara zrutaadhyayana karatA hoya, to tenAthI gurunuM lAdhava thatuM nathI, paraMtu gurunuM gaurava vadhe che. jema siMhagiri guru karatAM vajasvAmI ziSya adhikatara zrutadhara hatA, tethI siMhagiri gurune adhika gauravanI prApti thaI.
Page #321
--------------------------------------------------------------------------
________________ 294 catilakSaNasamuccaya prakraNa / gAthA : 215-216 vaLI, guNavAna gurune paNa adhika guNavAna ziSya pratye gaurava thAya che. AthI ja siMhagirine vajasvAmI pratye gaurava thayeluM. tethI temanI pratibhAne batAvavA mATe pote grAmAMtara jAya che ane ziSyone vajasvAmI pAse vAcanA levAnuM kahe che, jethI ziSyone paNa khyAla Ave ke vayathI bALa evA paNa vajasvAmI zrutathI bALa nathI. Ama guNanA pakSapAtI guru ziSyanA adhika guNane joIne gaurava prApta kare che. ra1pa avataraNikA : tadevaM guNAdhike vineye syAdeva gurorgauravam, kintu tena ziSyeNa guNAdhikenApi hIna iti kRtvA na gururavamAnya ityetadevAha - avataraNikArya : gAthA-215nI TIkAmAM kahyuM ke siMhagiri gurune vajasvAmI jevA guNAdhika ziSyamAM jema gaurava thAya che, te rIte guNAdhika ziSyamAM gurune gaurava thAya ja; paraMtu guNAdhika evA paNa te ziSya vaDe guru potAnAthI hIna che jethI karIne gurunI avagaNanA karavI joIe nahi. ene ja kahe che - gAthA : savisesaM pi jayaMto, tesimavannaM vivajjae samma / to daMsaNasohIo, suddhaM caraNaM lahae sAhU // 216 // // iti gurvAjJArAdhanagurukulavAsasevAsvarUpaM saptamaM lakSaNam // savizeSamapi yatamAnasteSAmavajJAM vivarjayati samyak / tato darzanazuddhitaH, zuddhaM caraNaM labhate sAdhuH // 216 / / gAthArtha : savizeSa paNa yatamAna guru karatAM saMyamamAM savizeSa paNa cahnavALA ziSya, teonI gurunI, avajJAne samyapha varjana kare che, tethI darzanazuddhi thAya che; ane darzanazuddhithI sAdhu bhAvasAdhu, zuddha kalaMkarahita, cAritra prApta kare che. A prakAre atyAra sudhI varNana karyuM e prakAre, guru AjJAArAdhanarUpa gurukuLavAsanA sevanA svarUpa yatinuM sAtamuM lakSaNa (samApta thayuM.) I1drA TIkA : savizeSamapi-zobhanataramapi, AstAM samaM hInaM vetyaperarthaH, yatamAnastadAvaraNakarmakSayopazamAt sUtrArthAdhyayanatapazcaraNaprabhRtisadanuSThAne prayatnavAn teSAM gurUNAmavajJAmabhyutthAnAdyakaraNarUpAM varjayati-pariharati samyak zuddhapariNAmo bhAvasAdhuriti prakRtam, tatazca darzanazuddhehetoH zuddhamakalakaM caraNaM-cAritraM labhate prApnoti sAdhurbhAvamuniriti / ayamatrAzayaH-samyaktvaM jJAnacaraNayoH kAraNam, yata evamAgama:"nAdaMsaNassa nANaM, nANeNa viNA Na hu~ti caraNaguNA / / aguNassa natthi mukkho, natthi amukkhassa nivvANaM // " iti /
Page #322
--------------------------------------------------------------------------
________________ catilakSaNasamuccaya prakraNa / gAthA : 216 295 tacca guru bahumAnina eva bhavatyato duzkarakArako'pi tasminnavajJAM na vidadhyAt, tadAjJAkArI ca bhUyAd / yata uktam "chadrumadasamaduvAlasehi, mAsaddhamAsakhamaNehiM / akSAMto tathar, viciaro maLio " rUri AzarUTA (tharmaratnapravaraVT) TIkArya : savizeSa paNa=zobhanatara paNa, yatamAna taAvaraNakarmanA kSayopazamanA kAraNe sUtra ane arthanA adhyayana, tapa, cAritra vagere saanuSThAnomAM prayatnavALA sAdhu, teonI=gurunI, abhyatthAnaAdi akaraNarUpa avajJAno samyaka parihAra kare che. koNa kare che? ethI kahe che- zuddhapariNAmavALA bhAvasAdhu parihAra kare che, ema anvaya che; ane tenAthIegurunI avajJAnA parihArathI, darzanazuddhi thAya che ane darzanazuddhithI sAdhu=bhAvamuni, zuddha akalaMka, cAritrane prApta kare che. ahIM A Azaya cheH jJAna ane cAritranuM kAraNa samyakatva che, je kAraNathI A pramANe Agama che zAstravacana che. adarzanane samyagudarzana vagaranAne, jJAna nathI, jJAna vagara cAritranA guNo hotA nathI, aguNane=cAritranA guNa vagaranAne, mokSa nathI=karmathI mukti nathI ane karmathI amuktane nirvANa nathI. ane te jJAna ane cAritranuM kAraNa evuM samyakatva, gurubahumAnIne ja hoya che. AthI duSkara karanArA paNa sAdhu temAM=gurumAM, avajJA na kare, ane temanI AjJAne karanArA thAya, je kAraNathI kahevAyuM cheH - chaThTha, aTTama, daza upavAsa, bAra upavAsa vaDe, paMdara upavAsa, mAsakSamaNa vaDe (saMyamamAM yatna karatA paNa sAdhu) guruvacanane nahi karatA anaMta saMsArI kahevAyA che. bhAvArtha - guruthI adhika jJAnAdivALA ziSyane guruviSayaka ucita kartavya : gAthA-214mAM guru AjJAArAdhanarUpa yatinA sAtamA lakSaNanuM nigamana karyuM. tenI puSTi karavA mATe kahyuM ke zuddhaprarUpaka gurunI je avajJA kare che te pApazramaNa che. tenAthI e phalita thayuM ke zuddhaprarUpaka gurunI AjJAne susAdhu kyAreya mUke nahi. tyAM jijJAsA thAya ke guru karatAM jJAnAdimAM hIna ziSya to avazya zuddhakarUpaka gurunI avajJA na kare, paraMtu jJAna-cAritranI ArAdhanAmAM guru karatAM paNa adhikatara zobhanatara hoya evA ziSya guru sAthe kevo vyavahAra kare te ucita che? tethI prastuta gAthAmAM kahe che guru karatAM zruta-cAritranI ArAdhanAmAM zobhanatara evA paNa ziSya gurunI avajJAnuM varjana kare, ane tema kare to ja te sAdhune darzanazuddhinI prApti thAya; kema ke zruta-cAritramAM guru potAnAthI hIna che, paNa zruta-cAritra vagaranA nathI; eTaluM ja nahi paNa potAnA zruta-cAritranI niSpattinA prabaLa kAraNa thayA che. mATe jemanI pAsethI potAne zruta-cAritranI prApti thaI che tevA guruno anAdara karavAmAM Ave to temanAmAM rahelA zruta-cAritrano ja anAdara thAya, ane zruta cAritranI avagaNanA karavAthI darzananI zuddhi thatI nathI. tethI bhAvasAdhu darzanazuddhinA kAraNabhUta evI gurunI abhyathAnaAdirUpa ucita pravRtti avazya kare che, ane darzanazuddhithI zuddha cAritrane prApta kare che. AnAthI e phalita thayuM ke bhAvasAdhu zuddhakarUpaka evA gurune prApta karIne temanI AjJAnuM ArAdhana kare che, ane kadAca temanI pAsethI zrutaAdi meLavIne pote zruta-cAritranI guthI adhika AcaraNA karI
Page #323
--------------------------------------------------------------------------
________________ 296 yatilakSaNasamuccaya prakaraNa / gAthA : 216-217-218 zakatA hoya topaNa gurunI ucita bhakti Adi kare che, paraMtu avajJA karatA nathI; ane AvA sAdhumAM ja guruAjJAArAdhanarUpa yatinuM sAtamuM lakSaNa hoya che. / / 216 // avataraNikA : gAthA-3thI yatinAM sAta lakSaNo kahevAno prAraMbha karela te sAte lakSaNo gAthA-216mAM pUrNa thayAM. have te sAte lakSaNonuM varNana karyA pachI te sarva kathananA phalitArthane batAve che --- gAthA : iya sattalakkhaNadharA, ANAjogeNa galiapAvamalA / pattA anaMtajIvA, sAsayasukkhaM aNAbAhaM // 217 // sijjhissaMti aNaMtA, sijjhati aparimiA videhami / sammaM pasaMsaNijjo, tamhA eyArisa sAhU // 218 // iti saptalakSaNadharA, AjJAyogena galitapApamalAH / prAptA annatajIvAH, zAzvatasaukhyamanAbAdham // 217 // setsyantyanantAH, siddhyanti aparimitA videhe / samyakprazaMsanIyastasmAdetAdRzaH sAdhuH // 218 // gAthArtha : A prakAranA=pUrvamAM varNana karyuM e prakAranAM, sAta lakSaNone dhAraNa karanArA AjJAyogathI= bhagavAnanA vacanarUpa AjJAnA sevanathI, galita thayelA pApamalavALA=saMsAranA paribhramaNanA kAraNIbhUta mohane pedA karAvanAra evA pApamala vagaranA, anaMta jIvo anAbAdha evA zAzvata sukhane pAmyA, anaMtA siddha thaze, videhamAM=mahAvidehamAM aparimita siddha thAya che, te kAraNathI A prakAranA sAdhu samyak prazaMsA karavA yogya che. 210-218 bhAvArtha : atyAra sudhI sAdhunAM sAta lakSaNo batAvyAM. AvAM sAta lakSaNone dhAraNa karanArA yogIo haMmezAM bhagavAnanA vacana anusAra sarva ucita pravRtti karanArA hoya che, ane tenA kAraNe teomAM saMsAranA paribhramaNane calAve tevo mohanA pariNAmarUpa pApamala gaLI gayelo hoya che. AvA mohanA pariNAma vagaranA anaMtA jIvo sAdhunAM sAta lakSaNonA sevananA baLathI sarva bAdhAthI rahita zAzvata sukhane pAmyA; kema ke mohano nAza thayA pachI saMsAra calAve tevuM karma rahetuM nathI. tethI moha nAza karIne sAdhu kevalajJAnane pAme che ane kevalajJAna pAmyA pachI yoganirodha karIne bhavano aMta kare che. bhavano aMta karyA pachI sadAkALa mATe jIva sarvakarmathI mukta bane che. vaLI jIvane bAdhA karanAra karma che ane karmano nAza thavAthI avyAbAdha evA sukhane jIva sadA mATe prApta kare che. jema yatinAM sAta lakSaNone dhAraNa karanArA anaMtA jIvo bhUtakALamAM siddha thayA, tema anaMtA jIvo yatinAM A sAta lakSaNonuM bhaviSyamAM sevana karIne avazya siddha thaze.
Page #324
--------------------------------------------------------------------------
________________ catilakSaNasamuccaya prakraNa | gAthA : 217-218-219 297 vaLI, vartamAnamAM mahAvidehamAM yatinAM A sAta lakSaNone dhAraNa karanArA aparimita sAdhuo siddha thaI rahyA che. tethI zAzvata sukhanA ananya upAyabhUta evAM A sAta lakSaNone dhAraNa karanAra sAdhu samyapha prazaMsA karavA yogya che; kema ke temanI prazaMsA karavAthI temanA jevA thavAnuM sattva potAnAmAM pragaTa thAya che; ane jema te sAdhuo A sAta lakSaNonA sevananA baLathI saMsArane tarI gayA, tarI jaze ane tarI rahyA che, tema teonI samyapha prazaMsA karanAra jIvo paNa te sAta lakSaNavALA sAdhupaNAne pAmIne avazya A saMsArathI tarI jaze. 217-218 avataraNikA : pUrvagAthAmAM kahyuM ke sAta lakSaNone dhAraNa karanArA sAdhunI samyaka prazaMsA karavI joIe. tyAM prazna thAya ke AvA sAta lakSaNavALA sAdhu vartamAnamAM maLavA durlabha che, mATe evA sAdhunI prazaMsA kaI rIte thaI zake ? tenA samAdhAna mATe kahe che - gAthA : eyAriso a sAhU, mahAsao hoi dUsamAe vi / gIyasthapArataMte, duppasahaMtaM jao caraNaM // 219 // etAdRzazca sAdhurmahAzayo bhavati duHSamAyAmapi / gItArthapAratantrye, duSprasahAntaM yataHcaraNam // 219 / / gAthArtha : ane duSamakALamAM paNa gItArthanuM parataMtrapaNuM hote chate AvA prakAranA=pUrvamAM yatinAM sAta lakSaNo batAvyAM evA prakAranA, mahAna AzayavALA sAdhuo hoya che, je kAraNathI dupasahasUri sudhI cAstri che. l219 * "tUsAi vi'mAM "pi'thI e kahevuM che ke cothA ArAmAM to AvA prakAranA sAdhuo hoya che paNa duSamakALamAM paNa AvA sAdhuo che. bhAvArtha :- duSamakALamAM paNa susAdhunI prApti H pUrvagAthAnA aMtamAM kahyuM ke yatinAM A sAta lakSaNa dhAraNa karanArA sAdhunI prazaMsA karavI joIe. tyAM sthUlathI vicAra karanArAne lAge ke duSamakALamAM AvAM lakSaNo dhAraNa karanArA sAdhu kaI rIte saMbhave? kema ke vartamAnamAM yatinAM sAta lakSaNavALA sAdhu kyAMya dekhAtA nathI. ethI kahe che suSamakALamAM yatinAM sAta lakSaNavALA ghaNA sAdhu hatA, tema duSamakALamAM paNa je sAdhumAM gItArthane parataMtra rahevAno prAmANika pariNAma che, ane saheja paNa vakratA vagara gItArthane zodhavA mATe samyapha yatna karatA hoya, ane kadAca gItArtha na maLyA hoya to zAstramaryAdA anusAra pAsasthAAdi sAthe rahetA hoya, ane saMvignagItArtha sAdhunI prApti mATe zakya yatna karatA hoya, ane aMtaHpariNAmathI gItArthane parataMtra thavAno pariNAma saheja paNa plAna thayo na hoya, tevA sAdhu zAstranAM vacanonuM avalaMbana laIne potAnI zakti anusAra apramAdabhAvathI saMyamamAM yatna karatA hoya, to teono rAga mAtra mokSaprAptinA upAyomAM joDAyelo hoya che. tethI mokSanI prAptinA upAyone choDIne anyatra kyAMya rAga karatA nathI ane mokSanA
Page #325
--------------------------------------------------------------------------
________________ 298 catilakSaNasamuccaya prakraNa | gAthA : 219-220 anupAyamAM dveSane kare che, jethI anAbhogathI paNa mokSanA anupAyabhUtamAM pravRtti na thAya; ane kadAca anAbhogathI pravRtti thaI jAya to tarata ja tenI zuddhi mATe yatna karatA hoya che. AvA sAdhu potAnA bodha anusAra zAstravacananuM avalaMbana laIne ucita kriyAomAM yatna karatA hoya to pUrvamAM varNana karAyelAM yatinAM sAta lakSaNo bhAvathI vidyamAna che. tethI vartamAnamAM paNa AvA guNane dhAraNa karanArA mahAyazavALA sAdhu hoya che; kema ke zAstrakAro kahe che ke dukhasahasUri sudhI bhagavAnanA sAdhu A kSetramAM rahevAnA che. tethI vartamAnamAM paNa koIka uttama puruSa AvA bhAvane dhAraNa karanArA nathI tema kahI zakAya nahi. mATe AvA guNavALA sAdhune jANIne temanI samyapha prazaMsA karavI joIe, tema pUrvagAthA sAthe saMbaMdha che.ra1lA avataraNikA : vartamAnamAM AvA sAta lakSaNavALA sAdhu nathI, e vacana yukta nathI. tenI puSTi karavA arthe kahe che - gAthA : jo puNa aiviralattaM, daTuM sAhUNa bhaNai vuccheaM / tassa u pAyacchittaM, eyaM samayaMmi uvai8 // 220 // yaH punarativiralatvaM dRSTvA sAdhUnAM bhaNati vyucchedam / tasya tu prAyazcittametatsamaye upadiSTam // 220 // gAthArtha : je vaLI, sAdhunuM ati viralapaNuM joIne vicchedane kahe che=hamaNAM sAdhuno viccheda che temA kahe che, tene A AgaLanI gAthAmAM kahevAze e, prAyazcitta zAstramAM kahevAyuM che. li22ll bhAvArtha - vartamAnamAM susAdhunA vicchedane kahenArane prAyazcittanI prApti H kALanA doSanA kAraNe pUrvamAM varNana karAyelA sAta lakSaNavALA sAdhu ati virala che arthAt kyAreka ja prApta thAya che, ema joIne koI evuM bole ke AvA guNavALA sAdhuno vartamAnamAM viccheda che, tene zAstrakAroe prAyazcitta ApavAnuM kahyuM che, je svayaM graMthakAra AgaLanI gAthAmAM batAvaze. A kathanathI arthathI e phalita thayuM ke AvA lakSaNavALA sAdhuno vartamAnamAM viccheda nathI; paraMtu kALadoSanA kAraNe ghaNA pAsatthA sAdhuo hovA chatAM paNa koIka susAdhu bhagavAnanA vacanamAM atyaMta rAgane dhAraNa karIne svazakti anusAra saMyamamAM udyama karanArA kyAMka hoI zake che. Ama chatAM avicAratAne kAraNe je koI sAdhu ke zrAvaka bhAvasAdhunuM svarUpa zAstrathI sAMbhaLIne ema kahe ke zAstramAM batAvyA che tevA sAdhu vartamAnamAM nathI, to tevuM bolanAra susAdhunI AzAtanA kare che, ane bhagavAnanA vacanathI viparIta bole che. tethI AvuM bolanArane zAstrakAroe gaMbhIra prAyazcitta Apela che. mATe vartamAnamAM potAne koI susAdhu na dekhAya to paNa koIka sthAnamAM koIka mahAtmA bhagavAnanA vacana anusAra saMyama pALanArA che ema svIkAravuM joIe, ane je koI sAdhu bhagavAnanA vacana anusAra saMyama pALanArA che teonI prazaMsA karavI joIe. A prakArano gAthA-218 sAthe prastuta gAthAno saMbaMdha che. 220
Page #326
--------------------------------------------------------------------------
________________ catilakSaNasamuccaya prakraNa / gAthA : 221-222 299 avataraNikA : pUrvagAthAmAM kahyuM ke "vartamAnamAM bhAvasAdhu nathI" ema je kahe che tene zAstramAM prAyazcitta kahyuM che. te prAyazcittane kahenAra zAstravacana batAve che - gAthA : jo bhaNai Natthi dhammo, Na ya sAmai Na ceva ya vayAiM / so samaNasaMghabajjho, kAyavvo savvasamaNasaMgheNa // 221 // yo bhaNati nAsti dharmo, na ca sAmAyikaM na caiva ca vratAni / sa zramaNasaGghabAhyaH, kartavyaH sarvazramaNasaGghana // 221 // gAthArtha : je kahe che dharma nathI ane sAmAyika nathI ane vrato nathI, tene sarvazramaNasaMghe zramaNasaMghathI bahAra karavo joIe. ll221TI bhAvArtha - vartamAnamAM dharma, sAmAjika ane vrato nathI ema kahenArane saMdha bahAra karavAnI AjJA vartamAnamAM ghaNA sAdhunA zithila AcArone joIne koI kahe ke- "vartamAnamAM dharma nathI, bhagavAne kaheluM samabhAvarUpa sAmAyika paNa nathI, zAstramAM kahyAM che tevAM vrato paNa nathI, mATe bhagavAnanuM zAsana vartamAnamAM vicchinna che; ane je kAMI dharmaanuSThAno thAya che te sarva bhagavAnanA vacana anusAra nahi hovAthI dharmarUpa nathI." A pramANe bolanArane bhagavAne prAyazcitta batAvyuM che ke sarvazramaNa saMghe AvA sAdhune zramaNasaMghathI bahAra mUkavo joIe. A vacanathI e phalita thAya ke AvuM bolanAra mRSA bhASaNa karanAra che, ane mahAprAyazcittano adhikArI che, mATe vartamAnamAM vrato nathI ema bolAya nahi; paraMtu koIka ArAdhaka jIvomAM bhagavAnanA vacana anusAra vrato che, mATe tevA uttama sAdhunI prazaMsA karavI joIe, jethI saMyama sulabha thAya; paraMtu vartamAnamAM koI sAdhu nathI ema kahIne susAdhuno apalApa karavo joIe nahi. ra21/ avataraNikA : pUrvamAM kahyuM ke vartamAnamAM susAdhuno viccheda nathI. ahIM prazna thAya ke sAdhupaNuM gItArtha upara jIve che, ane kAladoSanA kAraNe zAstramAM batAvyA tevA gItArthasAdhu upalabdha na hoya, chatAM koIka susAdhu che, evo nirNaya kaI rIte thaI zake ? ethI kahe che - gAthA : bahumuMDAivayaNao, ANAjuttesu gahiapaDibaMdho / viharaMto vi muNicciya, agahilagahilassa NIIe // 222 // bahumuNDAdivacanataH, AjJAyukteSu gRhItapratibandhaH / viharannapi munirevA'grathilagrathilasya nItyA // 222 / /
Page #327
--------------------------------------------------------------------------
________________ 300 ratilakSaNasamuccaya prakraNa | gAthA : 222 gAthArtha : bahumuMDAdi vacanathI=vartamAnamAM ghaNA muMDA haze, sAdhu alpa haze, e prakAranA vacanathI, agrahIla-grahIlanI nItithI AjJAyukta evA sAdhuomAM grahaNa karyo che pratibaMdha jeNe evA vicaratA paNa sAdhu muni ja che. ll22rA bhAvArtha - gItArthanA virahakALamAM paNa agrahIla-grahIla rAjAnA dRSTAMtathI bhagavAnanI AjJA pramANe ucita pravRtti karanAramAM saMyamano sabhAva : zAstravacananA paramArthane jANanArA susAdhuone, koIka tevA saMyogomAM susAdhuno yoga na thAya ane ghaNA muMDAono yoga thAya tyAre, bharatakSetramAM kalahane karanArA, upadravane karanArA, asamAdhine karanArA ghaNA muMDAo thaze ghaNA musAdhuo thaze ane alpa zramaNa thaze alpa susAdhu thaze, A prakAranA zAstravacanathI, kRtrima rIte gAMDapaNane dhAraNa karanArA evA rAjAnI nItithI, kusAdhu sAthe vasatAM paNa susAdhuo kRtrima rIte viparIta AcaraNa karatA hovA chatAM, AjJAyukta susAdhumAM pratibaMdhane dhAraNa karatA vicaratA hoya, to te muni ja che. ahIM gAMDA rAjAnuM daSTAMta A pramANe che pRthvIpurImAM pUrNa nAme rAjA hato. tene subuddhi nAme buddhisaMpattivALo maMtrI hato. sukhamAM kALa nirgamana karatAM eka vakhate subuddhi maMtrIe devaloka nAmanA naimittikane bhaviSyakALa saMbaMdhI pUchyuM. eTale te naimittika bolyo ke- "eka mAsa pachI meghavRSTi thaze ane tenA jaLanuM je pAna karaze, te sarve gAMDA thaI jaze. pachI keTaleka kALe pAchI bIjI vAra meghavRSTi thaze, tenA jaLanuM pAna karavAthI loko pAchA sArA thaI jaze." maMtrIe A vRttAMta rAjAne kahyo, eTale rAjAe paDaha vagaDAvIne lokone jaLano saMgraha karavAnI AjJA karI. sarvalokoe tema karyuM. pachI naimittike kahelA divase megha varasyo. lokoe taratamAM to te pANI pIdhuM nahIM, paNa keTaloka kALa jatAM lokoe saMgraha kareluM jaLa khUTI gayuM. mAtra rAjA ane maMtrIne tyAM jaLa khUTyuM nahIM. AthI te be sivAya bIjA sAmaMta vagere lokoe navA varaselA jaLanuM pAna karyuM. tenuM pAna karatAM ja teo badhA ghelA thaIne nAcavA lAgyA, hasavA lAgyA, jema tema bolavA lAgyA, gAvA lAgyA ane svecchAe aneka prakAranI ceSTAo karavA lAgyA. mAtra rAjA ane maMtrI e ja sArA rahyA. pachI bIjA sAmaMta vageree rAjA ane maMtrIne potAnAthI viparIta pravRttivALA joI nizcaya karyo ke "jarUra A rAjA ane maMtrI baMne ghelA thaI gayA jaNAya che; kAraNa ke teo ApaNAthI vilakSaNa AcAravALA che. tethI temane temanA sthAnathI dUra karI bIjA rAjA ane maMtrIne ApaNe sthApita karIe.' temano A vicAra maMtrInA jANavAmAM Avyo. teNe A vicAra rAjAne jaNAvyo eTale rAjAe maMtrIne pUchayuM ke- "ApaNe have temanAthI zI rIte AtmarakSA karavI? kema ke janavRMda rAjA samAna che." maMtrI bolyo ke- he deva! ApaNe paNa temanI sAthe ghelA thaIne temanI jema vartavuM. te sivAya A samaye bIjo koI yogya upAya nathI.' pachI rAjA ane maMtrI kRtrima ghelA thaI teonI madhyamAM rahevA lAgyA ane potAnI saMpatti bhogavavA lAgyA. jayAre pAcho zubha samaya Avyo ane zubha vRSTi thaI tyAre te navIna vRSTinA jaLanuM pAna karavAthI sarve mULa prakRtivALA (svastha) thayA. A pramANe duHSamAkALamAM gItArtha munio paNa vezadhArIonI sAthe temanI jevA thaIne raheze, paraMtu bhaviSyamAM potAnA samayanI icchA rAkhyA karaze." A daSTAMtathI zAstrakAro batAve che ke kALadoSathI ghaNA muMDA sAdhuo hoya, ane teonI vacce ekAda be susAdhuo hoya, to te susAdhuone saMyamanI ArAdhanA karavA mATe bahu muMDAo vipnabhUta bane che; kema ke teo vicAre ke A susAdhuo sArI AcaraNA karaze, tethI ApaNI hInatA dekhAze. mATe teone
Page #328
--------------------------------------------------------------------------
________________ catilakSaNasamuccaya prakraNa | gAthA : 222-223 301 badanAma karIe, jethI lokomAM teo kharAba sAdhu che tevI prasiddhi thAya. jema te vakhate rAjA ane maMtrI sArA hovA chatAM gAMDA banelA lokonI sAthe temanI jema vartana karavA lAgyA hatA, jethI gAMDA banelA lokoe rAjA ane maMtrIne potAnA jevA che tema mAnIne temano virodha karyo na hato; tema susAdhuo paNa pAsatthAonI sAthe bAhya AcaraNA evI kare ke jethI te pAsatthAone ema lAge ke A sAdhuo paNa ApaNA jevA ja che; topaNa bhAvathI saMyamanA pariNAmavALA sAdhuo bhagavAnanI AjJAyukta sAdhupaNAmAM tIvra pratibaMdhane rAkhe che, ane bahArathI pAsatthA jevI AcaraNA kare che. AvA sAdhu dravyathI viparIta AcaraNA karanAra hovA chatAM bhagavAnanI AjJAmAM tIvra pratibaMdha hovAne kAraNe jayAre saMyoga maLe che tyAre bhagavAnanA vacanaanusAra ja AcaraNA kare che. vaLI, saMyogone kAraNe viparIta AcaraNA karatA hoya tyAre bhagavAnanI AjJA anusAra AcaraNA karavAno adhyavasAya jIvato che, tethI bhAvathI muni ja che. AnAthI arthathI e paNa prApta thAya che ke vartamAnakALamAM koI viSama saMyogone kAraNe AlayavihAranI koIka zuddhi sAdhu jALavI na zakatA hoya, topaNa AlayavihAraAdinI zuddhimAM zakya udyama karanArA hoya to bhAvathI te muni ja che. tethI pUrvamAM varNana karAyelAM yatinAM sAta lakSaNo vyaktarUpe teomAM na dekhAtAM hoya topaNa bhAvathI te sarvalakSaNo che. mATe bhAvathI teo sAdhu che. 22rA avataraNikA : ahIM prazna thAya ke ArAdhaka jIvone paNa viSamakALanA doSane kAraNe saMyamamAM ghaNA aticAro lAgatA hoya che, ane ghaNA aticArothI cAritra nAza pAme che. tethI jyAre viparIta saMyogo hoya tyAre ArAdhaka jIva paNa kevI rIte cAritranA pariNAmane jivADI zake? tethI kahe che - gAthA : atthapayabhAvaNAo, arattaduTThassa suddhacittassa / / dosalave vi viNassai, Na bhAvacaraNaM jao bhaNiaM // 223 // arthapadabhAvanayA'raktadviSTasya zuddhacittasya / doSalave'pi vinazyati na bhAvacaraNaM yato bhaNitam // 223 / / gAthArtha : araktadviSTa zuddha cittavALA evA sAdhune doSalavamAM paNa, arthapadanI bhAvanAthI=paMcavastakamAM catinA bhAvane jivADavA mATenAM 11 dvArA batAvyAM che, temAM eka dvAra vicAradvAra che, ane te vicAradvAramAM gAthA-85thI 804mAM batAvela arthapadanI bhAvanAthI, bhAvacAritra vinAza pAmatuM nathI; je kAraNathI kahevAyuM che, je AgaLanI gAthAmAM batAvAze. 223 bhAvArtha :- arthapadanA bhAvanathI saMyamamAM alAvALA sAdhumAM paNa bhAvacAritranI prApti : saMyama grahaNa karyA pachI saMyamamAM apramAdabhAvanI vRddhi arthe sAdhu mATe "paMcavastuka' graMthamAM 11 dvArA batAvyAM che. temAM vicAradvAramAM gAthA-86pathI 874mAM arthapadanuM bhAvana batAvela che, te A pramANe che
Page #329
--------------------------------------------------------------------------
________________ 302 yatilakSaNasamuccaya prakraNa | gAthA : 23-224 brAhmI-suMdarI AdinA jIvoe pUrvabhavamAM eka nAno aticAra sevyo jenA phaLarUpe teone strIpaNuM prApta thayuM, to pachI A kALamAM ghaNA aticAro sevanArA evA pramatta sAdhuonuM cAritra kaI rIte mokSano hetu thaI zake? arthAt thaI zake nahi. A prakAranI zaMkA karIne kahyuM ke brAhmI-suMdarIe paNa aticAronuM AlocanaAdi kareluM, paraMtu eTalA mAtrathI teonA aticAranI zuddhi thaI nahi. tema vartamAnamAM levAyelA aticAronA pratipakSabhAvo ullasita thAya te prakAre AlocanAdi karyA vagara, mAtra zAbdika AlocanA karanArA ane ghaNA aticAro sevanArA pramatta sAdhuone aticAranI zuddhi thAya nahi, ane teonuM cAritra mokSanuM kAraNa bane nahi. A prakAre kahIne pachI paMcavastakamAM khulAso karyo ke saMyamamAM lAgelA dareka aticArane AzrayIne, aticArathI viruddha adhyavasAya pragaTa thAya te rIte je sAdhu AlocanA Adi kare che, ane lAgelA aticAronI zuddhi kare che, te sAdhunuM saMyama mokSanuM kAraNa bane che. vaLI, je sAdhu saMyamamAM lAgelA nAnA aticAronuM pratipakSa-bhAvana karIne zuddhi karatA nathI, mAtra AlocanAdi kriyAo kare che, teone nAnA aticAranuM phaLa paNa janmAMtaramAM strIpaNuM, daridrapaNuM, rogIpaNuM Adi prApta thaze. vaLI, je sAdhu saMyamamAM lAgelA moTA aticAronuM pratipakSa-bhAvana karIne zuddhi karatA nathI, mAtra AlocanAdi kriyAo kare che, teone moTA aticAronuM phaLa aneka bhavo sudhI narakAdinI prApti ane kliSTa tiryaMca bhavonI prApti thaze. A pramANe paMcavastakamAM kahevAyelA arthapadanuM bhAvana karIne je sAdhu potAnA saMyamajIvanamAM thayelI dareka skUlanAone smRtimAM lAvIne tenA zodhana mATe samyapha yatna karaze to tene samyapha rIte pratikAra karAyelA aticAro potAnuM phaLa ApI zakaze nahi. A prakAre paMcavastukamAM darzAvyA pramANe arthapadabhAvanathI je sAdhu sadA aticAronA parihAra mATe, lAgelA aticAronI zuddhi mATe yatna karI rahyA che, ane saMsAranA koI padArthamAM rAga-dveSa rAkhatA nathI, paraMtu mAtra mokSa ane mokSanA upAyomAM jemane rAga che, ane mokSanA upAyamAM vyAghAtaka evA pramAdamAM jemane dveSa che, evA zuddha cittavALA sAdhune saMyamamAM koI aticArarUpa doSalava prApta thAya; topaNa arthapadanA bhAvanathI te aticAronI zuddhi mATenI jAgRti Ave che. jethI thayelA aticAronI zuddhimAM samyagu udyama thAya che, tethI bhAvacAritra nAza pAmatuM nathI. vartamAnamAM AvA sAdhumAM bhAvacAritra che te batAvavA mATe sAkSI ApavA arthe kahe che, je kAraNathI kahevAyuM che; ane te svayaM graMthakAra AgaLanI gAthAmAM batAve che. ra23. avataraNikA : vartamAnakALamAM je sAdhuo arthapadanuM bhAvana karIne potAne lAgelA aticAronuM zodhana kare che, te sAdhuonuM bhAvacAritra nAza pAmatuM nathI. tenI puSTi karavA mATe pUrvagAthAmAM kahyuM ke "je kAraNathI kahevAyuM che"; te kathana have batAve che -
Page #330
--------------------------------------------------------------------------
________________ catilakSaNasamuccaya prakraNa | gAthA : 224 303 gAthA : bakusakusIlehi titthaM, dosalavA tesu NiyamasaMbhaviNo / jai tehiM vajjaNijjo, avajjaNijjo tao Natthi // 224 // bakuzakuzIlAbhyAM tIrthaM doSalavAstayorniyamasambhavinaH / yadi tairvarjanIyo'varjanIyastato nAsti // 224 / / gAthArtha : bakuza-kuzIlothI tIrtha che, teomAM=bakuza-kuzIlamAM niyamasaMbhAvI doSalavo cheHniyamA thanArA sUkSma doSo che. jo teonA vaDe te doSo vaDe, varjanIya hoyasAdhu tarIke varjanIya hoya, to avarjanIya nathI=avarSanIca koI sAdhu nathI. l224ll TIkA : bakuzakuzIlA vyAvarNitasvarUpAH 'titthaM ti bhAmA satyabhAmeti nyAyAt sarvatIrthakRtAM tIrthasaMtAnakAriNaH saMbhavanti, ata eva doSalavA:-sUkSmadoSAsteSubakuzakuzIleSu niyamasaMbhavinaH, yatasteSAM dve guNasthAnake pramattApramattAkhye antarmuhUrttakAlAvasthAyinI, tatra yadA pramattaguNasthAnake varttate tadA pramAdasadbhAvAdavazyaMbhAvinaH sUkSmA doSalavAH sAdhoH, paraM yAvat saptamaprAyazcittAparAdhamApanIpadyate tAvat sa cAritravAneva, tataH paramacAritraH syAt / tathA coktam"jassa hu jA tavadANaM, (cheassa jAva dANaM) tA vayamegaMpi no aikkamai / aphamaMto, ama paMra mUnevi " rUti ! tadevaM bakuzakuzIleSu niyamabhAvino doSalavAH, yadi tairvarjanIyo yatiH syAdavarjanIyastato nAstyeva, tadabhAve tIrthasyApyabhAvaprasaGga iti // 135 // (dharmaratnaprakaraNam) TIkArya : pUrvamAM varNana karAyelA svarUpavALA bakuza-kuzIla che=dharmaratna prakaraNa graMthamAM A gAthAnI pUrvanI gAthAomAM varNana karAyelA svarUpavALA bakuza-kuzIlo che. bhAmA=satyabhAmA, e prakAranA nyAyathI gAthAmAM tiltha' zabdano artha, sarva tIrthakaronA tIrthanA pravAhane vahana karanArA grahaNa karavAno che ane teo bakuza-kuzIla saMbhave che, te batAvavA mATe "saMmati' prayoga che. AthI ja=bakuza-kuzIla tIrthasaMtAnane karanArA che AthI ja, te bakuza-kuzIlamAM doSalava-sUma doSo niyamasaMbhavI che, je kAraNathI teone= bakuza-kuzIlane antarmuhUrtakAla avasthAyI pramatta-apramatta nAmanAM be guNasthAnaka che. tyAM jyAre pramattaguNasthAnakamAM varte che tyAre pramAdano sadbhAva hovAthI sAdhune avazyabhAvi sUkSma doSalavo che, paraMtu jyAM sudhI sAtamA prAyazcittanA aparAdhane te sAdhu prApta kare che, tyAM sudhI te cAritravALA ja che, tyArapachI acAritravALA thAya; ane te pramANe=sAtamA prAyazcittanI prApti sudhI cAritra che te pramANe, AgamamAM kahevAyuM che, te batAve che. jyAM sudhI chedanuM dAna che tyAM sudhI=cheda prAyazcittanuM dAna che tyAM sudhI, eka paNa vratane sAdhu
Page #331
--------------------------------------------------------------------------
________________ yatilakSaNasamuccaya prakaraNa / gAthA : 224-225 atikramaNa karatA nathI. mULa vaDe=mULa prAyazcitta vaDe, eka vratane atikramaNa karatA pAMceya vratane atikramaNa kare che. 304 * 'nasa hai nA tavavALa'nA badale 'chejhama nAva vALuM'no pATha prastuta graMthanI 200mI gAthA pramANe athavA gurutattvavinizcaya graMthanI 100mI gAthA pramANe hovo joIe. AkhI TIkAnuM nigamana karatAM kahe che pUrvamAM varNana karyuM e rIte bakuza-kuzIlamAM niyamabhAvi doSalava che. jo tenA vaDe--doSalavo vaDe, yati varSanIya thAya=sAdhu asAdhu thAya, to avarjanIya nathI ja=sAdhu tarIke sarva sAdhuo avarjanIya nathI ja=varjanIya ja che. tethI susAdhu koI nathI tema mAnavuM paDe; ane tenA abhAvamAM=susAdhunA abhAvamAM tIrthanA paNa abhAvano prasaMga che. bhAvArtha : bakuza-kuzIla sAdhuthI bhagavAnanA tIrthanI prApti : sarva tIrthaMkaronA tIrthane calAvanArA sAdhuo bakuza-kuzIla saMbhave che, ane bakuza-kuzIla sAdhuomAM niyamathI aticAro saMbhave che; kema ke bakuza-kuzIla sAdhuo chaThThA-sAtamA guNasthAnakamAM vartanArA hoya che, ane chaThThuM-sAtamuM guNasthAnaka aMtarmuhUrtamAM parAvartana pAmanAruM che. chaThThA guNasthAnakamAM sAdhuo hoya tyAre sAdhuomAM avazya pramAda hoya che tethI sUkSma aticAro lAgatA hoya che. Ama chatAM jyAM sudhI je doSa mATe sAtamA prAyazcittanI prApti na thAya tyAM sudhI te doSane sevanArA sAdhu cAritravALA ja che; ane je sAdhu sAtamA prAyazcittathI adhika prAyazcitta prApta thAya tevo doSa seve te cAritrahIna che. tethI e prApta thayuM ke badhA tIrthaMkaronA tIrthanA sAdhuo saMpUrNa doSarahita sAdhupaNuM pALI zakatA nathI, paNa je kaMI aticAro lAge che te aticAronI zuddhi ''arthapadanA bhAvanathI teo kare che", ane saMyamamAM baddha rAgavALA thaIne yatna kare che teomAM bhAvacAritra che. tethI vartamAnakALamAM je sAdhuo che teo paNa bakuza-kuzIla che ane pramatta guNasthAnakamAM hoya tyAre sUkSma aticAra temane lAgatA hoya che ane kvacit tevA saMjogone pAmIne moTA aticAra paNa lAgatA hoya che; Ama chatAM, arthapadanuM bhAvana karIne aticAranI zuddhi kare to te sAdhumAM niyamA bhAvacAritra che. je sAdhu saMyamamAM aticAra lAgyA pachI arthapadanuM bhAvana karIne zuddhi karatA nathI, temanuM cAritra nAza paNa thaI zake che ane duranta saMsAranuM kAraNa paNa banI zake che. vaLI, je sAdhu saMsAranA paribhramaNathI bhaya pAmelA che, zakti pramANe saMyamamAM udyama kare che, chatAM anAdi bhavaabhyasta pramAda hovAnA kAraNe aticAro lAge, topaNa te aticAronI zuddhimAM yatna ullasita thAya te arthe paMcavastukamAM batAvAyelA arthapadanuM bhAvana kare, to bhAvasAdhupaNuM surakSita rahe che. 224 // avataraNikA : gAthA-216 sudhI yatinAM sAta lakSaNo batAvyAM ane tyArabAda gAthA-217thI teno phalitArtha batAvavAnuM zarU karela. have te sarva kathananuM nigamana karatAM kahe che -
Page #332
--------------------------------------------------------------------------
________________ catilakSaNasamuccaya prakraNa | gAthA : 225-226 305 gAthA : AsayasuddhIi tao, guru parataMtassa suddhaliMgassa / bhAvajaittaM juttaM, ajjhappajjhANaNirayassa // 225 // AzayazuddhyA tato guruparatantrasya zuddhaliGgasya / bhAvayatitvaM yuktamadhyAtmadhyAnaniratasya // 225 / / gAthArtha : te kAraNathI=pUrvamAM batAvyAM tevAM sAta lakSaNone dhAraNa karanArA sAdhuo vartamAnamAM sarvathA nathI ema nahi te kAraNathI, guruparataMtra, zuddha liMgavALA, adhyAtmadhyAnamAM nirata evA sAdhunuM bhAvayatipaNuM AzayazuddhithI=arthapadanI bhAvanAthI karAyela AzayazuddhithI, yukta che. 22pA bhAvArtha :- bhAvayatinuM svarUpa : - je sAdhu saMyama grahaNa karyA pachI guNavAna gItArtha gurune parataMtra che, zakti anusAra saMyamanI zuddha AcaraNA kare che tethI zuddha liMgavALA che, adhyAtma-dhyAnamAM nirata che arthAt mAre zuddha AtmAne pragaTa karavo che tevuM lakSya karIne, zuddha AtmAne pragaTa karavAne anukULa sarva ucita kriyAo apramAdabhAvathI kare che; tethI adhyAtmane pragaTa karavA mATe ekAgra manavALA che, ane anAbhoga ke sahasAtkArathI koIka aticAro lAgI jAya to tenI upekSA na thAya te mATe haMmezAM arthapadanuM bhAvana kare che, jethI aticAranI zuddhi mATeno yatna samyapha thAya; AvA sAdhunuM aticAranA zodhana mATenA karAyelA samyapha yatnarUpa AzayazuddhithI saMyamamAM alanA hovA chatAM bhAvasAdhupaNuM saMgata che. ra2pA avataraNikA : graMthanI samAptimAM graMthakAra graMtha racavAnuM prayojana batAve che - gAthA : iya sattalakkhaNattho, saMgahiya subahutaMtavakkatthaM / phuDaviaDo vi ya bhaNio, saparesimaNuggahaTThAe // 226 // iti saptalakSaNArthaH, saGgRhya subahutantravAkyArtham / sphuTavikaTo'pi ca bhaNitaH, svapareSAmanugrahArthAya // 226 // gAthArtha : A pramANe gAthA-225 sudhI varNana karyuM e pramANe, subahu taMtranA vAkyarthano saMgraha karIne= ghaNAM zAstronA vAkyonA arthano saMgraha karIne, sva-paranA anugraha mATe potAne caMtinA svarUpanI smRti dvArA potAnA anugraha mATe, ane patinA svarUpano bodha karAvavA dvArA zrotAno anugraha karavA mATe, spaSTa vikaTa paNa=je padArthone spaSTa karavA ghaNA vikaTa che evo paNa, sAta lakSaNonA arthavALo yatinA sAta lakSaNonA arthane batAvanAro evo prastuta graMtha kahevAyo. ra2zA
Page #333
--------------------------------------------------------------------------
________________ 305 catilakSaNasamuccaya prakraNa / gAthA : 226-220 bhAvArtha : graMthakAre gAthA-225 sudhI je vistAra karyo te vistAramAM ghaNAM zAstravAkyomAM rahelA arthano saMgraha karIne yatinAM sAta lakSaNo batAvyAM che. vaLI, A vistAra spaSTa karavo ati vikaTa che; kema ke zAstranA padArtho atigaMbhIra che, topaNa graMthakAre sva-paranA upakAra mATe svazakti anusAra yatinA svarUpane batAvanArAM sAta lakSaNono artha prastuta graMthamAM karyo che. A graMtharacanAthI graMthakArane potAne bhAvasAdhunuM smaraNa thAya, jethI bhAvasAdhupaNAnI niSpattinAM pratibaMdhaka karmo nAza pAme ane potAne bhAvasAdhupaNuM prApta thAya; vaLI, prastuta graMthathI zrotAone bhAvasAdhupaNAno bodha thAya jethI bhAvasAdhupaNA pratye pakSapAtavALA thaIne teo paNa bhAvasAdhu bane, jenA phaLasvarUpe graMthakAra ane zrotAo ane saMsArasAgarane pAra pAme, e prakAranA anugraha mATe graMthakAre prastuta graMthanI racanA karela che. l26ll avataraNikA : graMthasamAptinuM maMgalAcaraNa kare che - gAthA : tavagaNarohaNasuragirisiriNayavijayAbhihANavibuhANa / sIseNaM piyaM yaM, payaraNameyaM suhaM deu // 227 // tapAgaNarohaNasuragirizrInayavijayAbhidhAnavibudhAnAm / ziSyeNa priyaM racitaM prakaraNametatsukhaM (zubhaM) dadAtu // 227 // gAthArtha :- tAgaNamAM rohaNa karanArA-tapAgacchamAM rahelA, suragiri jevA meru parvata jevA, zobhAyamAna zrI navijaya nAmanA paMDitanA ziSya evA zrI upAdhyAya yazovijayajI vaDe racAyeluM priya evuM A prakaraNa-catilakSaNasamuccaya prakaraNa, sukhane ApokakalyANane Apo. l22oll bhAvArtha : potAnA guru koNa che ane kevA che teno graMthakAra paricaya karAve che. potAnA guru tapagacchamAM rahelA che, ane jema lokamAM meruparvata zobhAyamAna che tema tapagacchamAM mahAsattvathI zobhAyamAna evA potAnA guru zrI navijayajI mahArAja che, ane temanA ziSya zrI yazovijayajIe A prakaraNa racyuM che, je prakaraNa yogamArganA arthI jIvone priya thAya evuM che. AvuM racAyeluM prakaraNa kalyANane Apo, ema kahIne graMthakAra e kahevA icche che ke A graMthamAM batAvAyelA yatinA bhAvo potAne ane zrotAone prApta thAo, ane kalyANanI paraMparAne Apo, jethI sarva jIvo sukhe sukhe saMsArasAgaranA pArane pAme. ra27ll vividhAvadhAnadhAri-kurcAlasarasvatI-nyAyavizArada-nyAyAcArya-mahAmahopAdhyAyazrIyazovijayagaNipraNItam // iti zrIyatilakSaNasamuccayaprakaraNam //
Page #334
--------------------------------------------------------------------------
________________ AsayasuddhIi tao, guruparataMtassa suddhliNgss| bhAvajaittaM juttaM, ajjhappajjhANaNirayassa // te kAraNathI, guruparataMtra, zuddha liMgavALA, adhyAtmadhyAnamAM nirata evA sAdhunuM bhAvayatipaNuM AzayazuddhithI yukta che. : prakAzaka : DESIGN BY 5, jaina marcanTa sosAyaTI, phattehapurA roDa, pAlaDI, amadAvAda-380000. Teli./pheksa : (079) 26604911, phona : (079) 32911401 E-mail : gitarthganga@yahoo.co.in 9824048680 9428500401