Book Title: Pratham Karmagranth Karmavipak
Author(s): Harshagunashreeji
Publisher: Omkar Sahitya Nidhi
Catalog link: https://jainqq.org/explore/020577/1

JAIN EDUCATION INTERNATIONAL FOR PRIVATE AND PERSONAL USE ONLY
Page #1 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra prathama karmagraMtha AMkhe pATA jevuM www.kobatirth.org ka vipAka adirA jevuM ghAtI ka Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir For Private and Personal Use Only sthAvara i B ramyareNu ra jevuM rAjabhaMDArI jevuM Page #2 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir zrI zaMkhezvara pArzvanAthAya namaH zrI jhIMjhuvADAmaMDana zAMtinAthAya namaH zrI bhadra-3OMkArasUri gurubhyo namaH - pU. A. zrI devendrasUri mahArAjA racita prathama karmagraMtha karmavipaka (karmabodha pIThIka, praznottarI, TIppaNa, citra vivecana saha) lekhikA - saMpAdikA : pU. sAdhvIzrI suvaNa zrIjI ma. nA ziSyA pU. sAdhvIzrI ramyaguNAzrIjI ma. sA. nA ziSyA pU. sAdhvIzrI harSaguNAzrIjI ma. sA. prakAzaka : zrI OMkAra sAhitya nidhi C/o. pArthabhaktinagara hAive, bhIlaDI (banAsakAMThA) For Private and Personal Use Only Page #3 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir graMthanuM nAma : kirmavipAka (prathama karmagraMtha) vivecana-citro saha lekhikA : pU. sA. zrI suvarNAzrIjI ma. nA ziSyA | pU. sA. zrI ramyaguNAzrIjI ma.nA ziSyA pU. sA. zrI harSaguNAzrIjI ma. sA. vi. saM. 2051, aSADha suda 9 budhavAra, tA. pa-7-1995. AvRtti prathama nakala : 2000 mUlya : rU. 75 - 00 pArzva bhaktinagara hAive, bhIlaDIyAjI tIrtha pIna : 385530 (ba. kAM.) sarasvatI pustaka bhaMDAra hAthIkhAnA, ratanapoLa, amadAvAda-1. sughoSA kAryAlaya zekhano pADo, jhaverIvADa, rIlipha roDa, amadAvAda-1 mudraka : "bharata prinTarI," nyu mArkeTa, pAMjarApoLa, rIlipha roDa, amadAvAda-380 001. phona : 387964 For Private and Personal Use Only Page #4 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org zrI zaMkhezvara pArzvanAtha bhagavAna NAYAA M , MUTAV ramyAsya- divyadIpasya hemajyotiH suharSadam / syAtsadA bhavyalokAnAM zrIzaGkhezvara pArzva ! te ||1|| , Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir For Private and Personal Use Only Page #5 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir zrI zaMkhezvara pArzvanAtha bhagavAna ramyAsya- divyadIpasya, hemajyotiH suharSadam / syAtsadA bhavyalokAnAM, zrIzaLezvarapArca ! te / / 1 / / For Private and Personal Use Only Page #6 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir pU A. bha. zrImad aravindasUrIzvarajI mahArAjA tathA pU. A. bha. zrI yazovijayasUri mahArAjA taraphathrI AzIrvacana sAdhvIjI harSaguNAzrIjIe apAra zrama laIne prastuta granthanI vivecanA lakhI che. mahApuruSonI prasAdI samA AvA granthonI vizeSatAono khyAla AvI vivecanAothI Avato hoya che. prastuta lekhana dvArA sAdhvIjIe UMDo svAdhyAya karyo che. abhyAsI vAcako AnA vAcana dvArA svAdhyAyathI svAnubhUtinI yAtrA prAraMbhe e ja maMgaLa kAmanA. For Private and Personal Use Only Page #7 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir prakAzakIya) ] anekAneka vicitratA ne viSamatAthI bharelo che. A saMsAra kyAreka harSa to kyAreka rudana. kyAreka sukha to kyAreka duHkha. kyAreka taDako to kyAreka chAyo. kyAreka prasannatA to kyAreka viSAda. kyAreka pragati to kyAreka adhogati..... AvA AvA kaMI keTalAya citra-vicitra bhAvo saMsAramAM sarvatra najare paDe che. enuM mULa kAraNa che ke te jIvonA te te karmo.. kayA kayA karmothI AvA bhAvono prabhAva ApaNA jIvanamAM asara kartA banI rahe che, te jANavA-samajavA mATe atyaMta upayogI pustaka prastuta thaI rahyuM che karma vipAka. vipAkonI samajaNa ApatuM A pustaka pUjya sAdhvI zrI suvarNAzrIjI ma. nA ziSyA pUjya sAdhvI zrI ramyaguNAzrIjI ma. (pU. bA.ma.)nA ziSyA pU. sA. zrI harSaguNAzrIjIe bhAre jahemata ane khaMtapUrvaka taiyAra karyuM che... bIjuM pustaka karmastava paNa chapAI rahyuM che. prathama karmagraMtha para suvistRta vivecana jemAM che evA A 'karmavipAka pustakanuM prakAzana karatAM ame atyaMta AnaMda anubhavIe chIe. pUjyapAda AcArya bhagavaMta zrI 3OM kArasUrIzvarajI mahArAjAnI pAvana smRtimAM "OMkArasAhityanidhidvArA ame thoDA samaya pUrve graMthaprakAzana kAryano prAraMbha karyo. ane TUMkAgALAmAM ame suMdara sAhitya sevA karavA samartha banyA chIe. 4 For Private and Personal Use Only Page #8 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org pU. A.bhagavaMtazrI araviMdasUrijI ma. sA. ane pU. A. bha. zrI yazovajiyasUrijI ma.sA.nuM mArgadarzana satata maLatuM rahyuM che. A graMthanA prakAzanamAM zrI jhIMjhuvADA tathA zrI sAMcora jaina zvetAmbara mUrtipUjaka saMghanA jJAnakhAtAmAMthI rakama maLI che. ame teozrIno AbhAra mAnIe chIe.... Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir prAnte pU. sA.zrI harSaguNAzrIjI ma.sA. dvArA AvA tAttvika pustako lakhAya ane amane prakAzanano lAbha maLato rahe eja maMgalakAmanA. karmagraMthanA abhyAsIo suMdara svAdhyAya karI karmanI graMthIothI mukta thavAno mArga meLave eja abhilASA.... sthaLa : zrI vijayabhadra ceriTebala TrasTa, pArthabhaktinagara, hAIve bhIlayADIjI, ji. banAsakAMThA Yuan (tA. ke. A pustaka jJAnadravyamAMthI taiyAra thayuM hovAthI gRhasthoe mUlya ApIne ja mAlikI ka2vI....) 5 li. OMkAra sAhityanidhi TrasTIgaNa... For Private and Personal Use Only Page #9 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir samarpaNa caherA parathI niraMtara vahetI ArAdhanAnI amIdhArA haiyAmAMthI satata jharatuM vAtsalyajharaNuM rome romathI pragaTatA tIvra tapasyAnAM anupama teja... komala hAthamAM nRtya karatI sadAya saMgAthinI japamALA.. nayanomAMthI varasatAM sahu pratyenAM sneha phuvArA. paramopakArI, mAtRhRdayI, vAtsalyavIraDI... aneka ziSyAnA saubhAgyamaNI samA pU. guruNIjI zrI suvarNAzrIjI ma. sA. Apa sidhu, ame bindu Apa sarovara, ame haMsa Apa vela, ame phUla Apa puSpa, ame parAga Ape siMceluM ApathI ja pAMgareluM ApanA parama pAvana kara kamale ahobhAve arpaNa -kRpAkAMkSI rammaNa For Private and Personal Use Only Page #10 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir | saMpAdakIyA karma nacAve timahi ja nAcata...." bhavamaMDapamAM re nATaka nAcIyo.." mAtra aDhI ja akSaranA A zabdano prabhAva keTalo vistRta che tenI pratIti pU. zrI mAnavijayajI upAdhyAjIe tathA pU. upAdhyAjI zrI vinayavijayajI ma. sA. e saraLa gujarAtImAM uparanI paMktimAM karAvI che. zabdathI alpa kAryathI analpa evuM A karma samasta saMsArI jIvo sAthe anAdithI atUTa nAto dharAve che. jIvanA aizvaryane ene jANe bAnamAM lIdhuM che. vyavahAramAM AvatI duniyAnI moTAbhAganI cIjone samajI paNa zakAya ne anubhavI paNa zakAya ne kadAca anubhavavI zakaya na banI zake to samajI to zakAya. paraMtu AdhyAtmika jagatamAM A karma mATe evI eka khUbI sarjAI che ke anubhavavAM chatAM pUrepUruM samajI zakAtuM nathI. ne eTale ja karmanA gahana vipAkomAMthI kAMIka to tenA viSe samajavuM rahyuM. A gaNatrIne najara samakSa rAkhI karmasiddhAnta viSe ghaNAM ghaNAM vidvAna pUjyoe ghaNuM ghaNuM lakhyuM che. prabhukRpAe ane pUjyazrInAM AziSe eno abhyAsa karatAM karatAM phuraNA thaI ke huM paNa sidhumAMthI bindunAM leza tulya kAMIka lakhuM ! ropAyuM saMkalpanuM bIja ane siMcAyA preraNAnA pIyUSa.... ne chevaTa aMkurita ja nahIM puSpita thayAM e prakAzananAM soNalAM. karmajJAna pipAsu varga samakSa prastuta pustaka mUkatAM aMtara atyaMta AnaMda anubhave che. pustaka prakAzananI pUrvaveLAe upakArIonAM upakArane yAda karatAM divyAzISadAtA yugamaharSi - saMghasthavira pUjyapAda dAdAgurudevazrI bhadrasUrIzvarajI mahArAjA tathA saMgha ekatA zilpI saMyamaratnadAtA pUjyapAda A. bhagavaMtazrI OMkArasUrIzvarajI mahArAjA. apramattayogI niHspRhI pUjyapAda A.bhagavaMtazrI araviMdasUrIzvarajI mahArAjA tathA paramavAtsalyasindhaprasannatAnAM pAyonidhipreraNAdAtA pU.gurudevazrI yazovijayasUrIzvarajI mahArAjA tathA karmasiddhAMtanipuNa dRSTitale saMpUrNa meTarane For Private and Personal Use Only Page #11 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir nirapekSabhAve bhinna bhinna javAbadArI vacce paNa sAghata tapAsI kSati rahita karanAra pUjyapAda paMnyAsapravarazrI kulacaMdravijayajI mahArAjA.. tathA pustaka lekhanamAM upayogI pustakone tAtkAlika prApta karI ApavA tathA presa AdinAM kAmakAjamAM paNa jeozrIno saMpUrNa sahayoga prApta thayo che, evA pUjya paMnyAsazrI municaMdravijayajI ma. sA. tathA suMdaratama saMskAranuM ciMtana. sadgurudevono samAgama-zAstra svAdhyAyAdinAM vairAgyapoSaka nimittonAM dAna dvArA jIvanabAgamAM saMyamanI zreSTha hariyALI sarjAvI che evA parama tapasvI pUjanIya pitA munirAjazrI candrayazavijayajI ma. sA. tathA sAIjha-poInTa, ArTisTa vigerenAM yathAyogya sUcano sAthe prastuta pustakanI tamAma javAbadArI zire lIdhI che evA badhu munirAjazrI pU. bhAgyezavijayajI ma. sA., pU. mahAyazavijayajI ma. sA. 93-93 varSanI jaiphavaye paNa eka Teko ApavA jeTalo paNa pramAda sevyo nathI evA apramattatAnA avatArasamA pravartinI pade virAjamAna vayovRddhasthavirA dAdI guruNIjI zrI manakazrIjI ma. sA. jeozrInI hetabharI hUMphALI godamAM A pustakanuM Alekhana thayuM. vAtsalyanI gaMgotrI samA parama tapasvinI paramopakAri guruNIjI zrI suvarNAzrIjI ma. sA. mAtra janmadAtrI ja nahIM susaMskAronAM dAna dvArA jIvanadAtrI, saMyamadAtrI ema triveNI upakAranAM Are UbhelAM, AziSa amRtathI chalakAtuM aMtara mukAmano tamAma kAryabhAra potAnA zire laI lekhana mATenI tamAma suvidhA ApanAra asImopakArI gurumAtAzrI pU. ramyaguNAzrIjI ma. sA. Adi pUjyonAM pAvana pAdapadhamAM bhAvabhInI vaMdanAvali.... lekhanapUrve jemane abhyAsa karAvyo ane lekhana bAda saMpUrNa meTara citro vigerenuM sUkSmAvalokana karI ApyuM evA prAdhyApakazrI caMdrakAMtabhAI tathA amArA bina anubhavI meTaramAM ghaNI ghaNI lekhana kSatione sudhArIne bhAre jahemata uThAvIne kaMTALyA vinA pustakane sarvAgINa sauMdarya ApanAra bharata prinTarIne kema bhUlI zakAya? prAnta -pustaka lekhanamAM zrI vItarAgaprabhujInI AjJA viruddha tathA karmagraMthanA racayitA pUjyapAda zrI devendrasUrIzvarajI mahArAjanA Azaya viruddha kAMI lakhAI gayuM hoya to trividha kSamAyAcanA....." micchAmi dukkaDam'.. - ajJatA tathA chadmasthatAdine kAraNe rahI gayelI kSatione vidvAnuM pUjyoe sudhAravI eTalI vijJapti sAthe viramuM chuM. -kRpAkAMkSI ramyareNu. For Private and Personal Use Only Page #12 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir . . Yksie SE - MAS 9. WWW For Private and Personal Use Only Page #13 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir ! ! ! I ! ! ! ! ' ! , ' ', ' ', ' , ' , ' ', ' ' ' 'ka, 'f ' ,'' /1 , , ' ya che, kema ' ' ke, ' // } } $ ', ' '' '' , vAdanA nI bhaSi * zrI ka phAra . - vidari . , zo zrI thaka A vijaLyuM , pa. hI.. nI For Private and Personal Use Only Page #14 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir zrI zaMkhezvara pArzvanAthAya namaH zrI prema-bhuvanabhAnu-dharmajita-jayazekhara sUrIzvarebhyo nama: nama: vilakSaNa benkaH karma... * samasta vizvavyApI che eka "benka".... * khUbaja nyArI ane khUbaja nirALI.... * leNumApha karavA bese tyAre "udAratA""dayALutA" paNa evI.... * leNu vasula karavA bese tyAre "kUratA""kaThoratA" paNa evI.... * potAnI pAse jamA-uddhAranI koI noMdha rAkhe nahIM.... * pAsabuko khAtedAra pAse ja rahe.... * khAtedAre svayaM emAM jamA-uddhAranI noMdha karavAnI..... * AnI viziSTatA e ja che ke, bIjAnA khAte jamA thayelI rakama potAnA khAte jamA karI zake.chatAM bIjAnA jamA khAtethI e ochI na thAya ane bIjAnA khAte udhArAyelI rakama potAnA khAte udhArI paNa zake chatAM bIjAnA khAte udhArAyelI rakama ochI na thAya.... * potAnA khAte ko'kanavI rakama jamA karAvo eTale junI uddhArAyelI rakamamAMthI keTalIka rakama jamAmAM TrAnsaphara thaI jAya. e ja rIte, navI rakama uddhAratI vakhate jUnIjamArakamamAMthI keTalIka rakamauddhAramAM TrAnsaphara thaI jAya. je kAMI rakamo uddhArAI hoya te khAtedAra cAhe to bhUMsI zake....paNa ene bhUMsatA AvaDavuM joIe...to uddhAra pAsAnI badhI janoMdha gAyaba thaI jAya. bIjI rIte kahIe to A benka ja sAmethI khAtedArone kahe che ke mAtra pAMca-paccIza hajAranI rakama nahIM paNa karoDo ke abajonI rakama amAre leNI nIkaLatI haze to paNa jyAM sudhI e Due nahIM thAya. ane beMka vasulAta karavAnuM cAlu nahIM kare tyAM sudhImAM khAtedAra jo yogya rIte arajI kare to bhAre udAratApUrvaka beMka e badhuM leNuM mApha karI deze... eka paiso paNa cUkavavo nahIM paDe. paNa jo khAtedAra e karavAmAM niSphaLa rahe ane beMka vasulAta cAlu karI de. to pachI eka pAI paNa mApha karavAmAM nahIM Ave pUrepUrA leNAnI vasulAta mATe je kAMI For Private and Personal Use Only Page #15 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir kaThoratA, kaDakAI, krUratA apanAvavA paDe, e badhuMja A beMka apanAvI zake che. khAtedArane eka nahIM.... aneka karuNa mota Ave to paNa A beMka jarAya dayA dAkhavatI nathI... dAkhavaze paNa nahIM. have ApaNe paNa AvI benkanA ekAuMTa holDara hoIe to zuM karIe... A "nokhI ane sAva "anokhI" beMkanuM nAma che "karmasattA..." saMsAranA samasta jIvo enA khAtedAra che. khAtu kholAvavA mATe koI phorma bharavAnuM nahIM. ke, koInI bhalAmaNanI jarUra nahIM, kAraNa ke koIe khAtu kholAvyuM ja nathI anAdikALathI badhA khAtedAra ja che. * khAtedAre ja badhI noMdha karavAnI... "je kAMI sAruM kAma karyuM e AtmAnI pAsabukamAM puNyarUpe jamA thaI gayuM" ane "je kAMI galata pravRtti karI te pAparUpe uddhArAI jAya". * "bIjAo sukRta karIne je kAMI potAnA khAte jamA karAve....ene pote anumodanA dvArA potAnA khAtAmAM jamA paNa karI zake." ane "bIjAo hiMsA vagere pApakarIne je kAMI potAnA khAte uddhAre ene pote anumodanA dvArA potAnA khAtAmAM paNa uddhArI zake." * jJAnIo kahe che ke jIva zubhabhAvamAM rahIne jayAre zAtA vedanIya vagere puNyakarma bAMdhe che tyAre pUrve azubhabhAvathI bAMdheluM azAtA vedanIya vagere keTaluMka pApakarma paNazatAvedanIya vagere puNyakarmamAM TrAnsaphara thaI jAya che. * hiMsA vagere duSTa pravRtti dvArA baMdhAyelA pApo tarata udayamAM nathI AvatA... eTale karmasattA nAmanI beMka jIvane eka cAnsa e Ape che. jo e vasulAta cAlu thavA pUrve pazcAttApa pUrvaka AlocanA,prAyazcitta rUpe jIva arajI kare to AkarmasattAnI benkaenuM badhuM devuM mApha karI de che. paNa jo jIvanaphikaro banI A bAbatanI upekSA dAkhave che, to AbeMkajIvanI kalpanA paNa na hoya eTalI kaDaka rIte paThANI vyAja sAthe pAIe pAInI vasulAta kare che. jIvanAvividha prakAranA sukha para TAMca Ave ne AphatonI vaNajhAra utarI paDe... ane tethI jIva rovA bese, AkaMdana kare, karuNavilApa kare, A paddhatithI thatI vasulImAMthI potAne mukta karavA have game teTaluM karagare... AjIjI kare dInatA dAkhave... paNa kazuM ja vaLatuM nathI. te vakhate bhAre majabUrIthI paNa badho ja hisAba co karavo paDe che.. 10 For Private and Personal Use Only Page #16 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir * A jIvaDo paNa AjanI bhArata sarakAra jevo ja mUDha che. AjanI sarakAra lona ane lonanA vyAjanI cUkavaNI mATe navuM moTuM devuM karatI rahe che. tema A jIvaDo juno hisAba cokhkho karatA karatA bhAre hAyavoya vagere karIne navuM gaMjAvara devuM ubhuM karI de che. eTale anAdikALathI "devuM", "kaDaka vasulAta", navuM devuM" A paraMparA cAlatI ja rahe che... * sAva citra ane vicitra jaNAtI A "karmasattA nAmanI benkanA ApaNe sahu paNa ekAunTa holDaro ja chIe."benkanI udAratAno lAbha uThAvI levo ke anAdikALathI enI kaThoratAno bhoga banI rahyA chIe e ja paraMparA cAlu rAkhavI ApaNI marajInI vAta che. * jeo benkanI karUNAno lAbha uThAvatA zIkhI jAya che teo e dvArA kramazaH eka divasa badhoja hisAba cUkta karI de che ne e ja kSaNe enuM khAtu klojha thaI jAya che. ne jIva karma beMkanA krUra sakaMjAmAMthI mukta thAya che. AvI nirALI benkanA khAtedAra hovuM e anicchanIya che ke jethI emAMthI mukta thavAnI vAta karo cho? * hA... atyaMta anicchanIya che. A banne kAMI maphatamAM jIvone potAnA khAtedAra nathI banAvI dIdhA... "jIvanA anaMta sukhane DIpojhITa tarIke rAkhIne khAtedAra banAvyA che." eTale to AgaLa kahI gayA ke are koInI bhalAmaNa cIThThI paNa mAMgatI nathI. abajo rUpiyAthI paNa jenuM mUlyAMkana na thaI zake evI potAnI kevaLajJAna, zAzvata sukha vagere mUDI jIve DIpojhITa karAvI rAkhI hoya pachI beMka anyanI bhalAmaNa mAMge paNa zA mATe? * ATalI jaMgI belensanI sAme A benka jIvane je kreDITa Ape che eno vicAra jo karavAmAM Ave to jIvaDAnI mUrkhAmI bhAsyA vagara na rahe... abajonI sAme khAlI pAMca-paccIsa rUpiyA jeTalI lona paNa A benka sIdhe sIdhI nathI ApatI. enA kAMIka sukRtane gIrave mukAvIne ja Ape che. ane pAchI e pAMca-paccIsa rUpiyAnI vasulAta kevI rIte kare che? jANavuM che? mAruMzAzvata sukhabeMkamAMbelensapaDeluM che.-DIpojhITarUpe raheluM che. mAre e potAnuM (Atmika)sukhanaupADavuM joIe=mANavuM joIe AvAtane AjIvaDo sAvabhUlI gayo che. gamArachene?vaLI,Abenkane AmahattvanI vAta bhUlAyelI rahe emAM ja rasa che, eTale pachI jIvaDo paudgalika sukha mATe benka pAse hAtha laMbAve che. 11 For Private and Personal Use Only Page #17 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir saMbhUtimunie Atmika sukha mAMgI levAne badalecakravartInA strIratnanuM paudgalika sukha mAMgyuM.. benke kahyuM.. lona ema ne ema nahI maLe...gIrave zuM mUke che? * benkanI dAdAgIrI to juo...zAzvata sukha dabAvIne beThI che ene yAda paNa nathI karatI. ane A jIvaDo thoDuM paNa mAMge to pUche che ke bola gIrave zuM mUke che? ane A benkanI kuTilatA paNa kevI che ke e je sukRtane gIro tarIke le che e, lonanI vasulAta karyA pachI paNa pAchI ApavAnI to vAta ja nathI karato. * saMbhUtimunie nirmaLa saMyama pAlana, abhUta tyAga, kaThora tapazcaryA,dIrghakAlIna jJAna- dhyAnanI sAdhanA... A badhuM ja gIrave mUkyuM thoDA varSo mATe lona maLI gaI. ane pachI vasulAta zarU karI. vasulAta peThe be AMkho ja laI lIdhI. eTaluM ja nahIM cha khaMDanuM sAmrAjya chInavI lIdhuM atidurlabha evu manuSyapaNuM jhuTavI lIdhuM ane 33 sAgaropamanA jaMgI kALasudhI havA pANInuM sukha paNa na mANI zake evA behAla karI dIdhA. * rUpasene sunaMdAnA rUpadarzananA sukhanI lona mAMgI... ane vasulAta mATe sAta sAta bhava karavA paDyA dareka vakhate akALe maravuM paDyuM.. * AryamaMgue svAdano AsvAda mAMgavAnuM karyuM... ane vasulAta mATe vaimAnika devalokanI adabhUta samRddhi chInavAI gaI... nagaranI durgadha bharelI gaTaranA adhiSThAyaka yakSa banavuM paDyuM. marIcie kulanA ahaMkAranuM sukha mAMgI lIdhuM... ane vasulAta mATe nIcakuLamAM utpanna thavuM paDyuM...e paNa cUkavaNI karatAM karatAM thoDuM bAkI rahI gayuM eTale prabhu mahAvIranA bhavamAM 82 divasa sudhI nIca kulamAM rahevuM paDyuM. A benka to kahe che ke anaMtakALe thanAra accheruM mane mAnya che, paNa devAno hAthI nIkaLI gayo che mAtra puchaDuM rahI gayuM che eTaluM paNa mApha karI devuM mane mAnya nathI." * zuM ema nathI lAgatuM ke A benkanI cUMgAlamAMthI zIdhrAtizIdhra chUTI javuM joIe? jo karmasattA nAmanI benkamAMthI chUTavuM hoya to e benkanAM badhA kAranAmAM jANavA joIe. e benke jIvaDAnI kevI kevI lakhalUMTa samRddhi japta karI lIdhI che, e samajavuM joIe. vasulAta karavAnI enI vividha nirdaya paddhatione pichANI levI joIe. 12 For Private and Personal Use Only Page #18 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir mana-vacana ane kAyAnI kevI kevI pravRttio karavAthI zAtAvedanIya vagere zubhanAmakarma rUpe zuM zuM jamA thAya che? ane enAthI viparIta kevI kevI pravRttio karavAthI azAtAvedanIyAdi azubhanAma kamarUpe zuM zuM uddhAra thAya che? A jamA ke udhAra thayelI rakamamAM zI rIte pheraphAra thAya che ? chevaTe "A benkanI bhedI" jALamAMthI chUTakAro meLavavA mATe zuM karavuM joIe ? e bAbatone jhINavaTathI samajAvatuM vizALa karmasAhitya Aje paNa ApaNA para aparaMpAra upakAra karI rahyuM che. * jainAgamamAM karma sAhityane "hRdaya"nI upamA ApavAmAM AvI che. "jema zarIramAM mahattvanuM aMga hRdaya che. tema jainAgamamAM mahattvano viSaya karmazAstra che."cauda pUrvamAM bIjA agrAyaNIyapUrvane "karmaprAbhRta"nAmano eka vibhAga karmaviSayaka hato. temaja AThamuM "karmapravAda pUrva mukhyatayA karmaviSayaka hatuM e pUrvomAMthI udbhata "karmapayaDI", "paMcasaMgraha", "saptatikA", "prAcIna cha karmagrantha"vagere Aje paNa vidyamAna che. jenA para vividha granthakAroe bhASya, cUrNi, TIkA ke TIppaNa vagere karmasAhitya raceluM che. taduparAMta "sArdhazataka', "mana sthirIkaraNa prakaraNa", "saMskRta cAra karmagrantha", "bhAva prakaraNa", "baMdhahetudayatribhaMgI", "banyodayasattA prakaraNa", "karmasaMvedhabhaMga prakaraNa", "bhUyaskArAdivicAraprakaraNa"vagere grantho karma aMge vizada prakAza phelAvI rahyA che. digambara saMpradAyamAM paNa "kaSAyaprAbhRta", "pakhaMDAgam", "gomAsAra", "labdhisAra", "kSapaNAsAra", "paMcasaMgraha''va.karmaviSayaka sAhityavidyamAna che. zrI gargaSimuni vagere vividha granthakAroe kramazaH (1) "karmavipAka", (2) "karmastavamAM, (3) "bandhasvAmitva", (4) "SaDazIti", (5) "zataka" ane (6) "saptatikA"nAme prAcIna cha karmagranthanI racanA karI che. temAMthI uddhata, te ja viSayane saraLabhASAmAM jaNAvatA arvAcIna pAMca karmagranthanI racanA pU. devendrasUri mahArAjAe karI che. granthakartAno paricaya :pU. A. zrI devendrasUrIzvarajI ma. nA gurujInuM nAma "zrI jagazcaMdrasUrIzvarajI mahArAjA" hatuM. teo savizeSa tapa AcaratA hovAthI, teonA tapa prabhAvathI prasanna thayelA cittoDanA mahArAjA jaitrasiMhe teone "tapA" birUda ApyuM hatuM. tyArathI A gaccha "tapAgaccha"nA nAme prasiddhi pAmyo, vikramanI 13 ke 14 mI sadImAM granthakArazrI devendrasUrimahArAjAe 13 For Private and Personal Use Only Page #19 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir svapajJaTIkA sahita karmavipAkAdi 5 karmagranthanI racanA karI. teonuM "caMdrakula" hatuM. vikramasaMvata "1327mAM granthakartA svargavAsI thayA che. teoe A pAMca karmagrantha uparAMta zrAddhadinakRtya vRtti, siddha paMcAzikAvRtti, sudarzana caritra vagere aneka granthonI racanA karI che. temane banAvelI TIkA vagerenuM saMzodhana vidvatna zrI"dharmakIrtisUrijI ma."tathA zrI"vidyAnaMdasUrijI ma."e karyuM che. karmavipAkAdi 5 karmagrantha upara thaIne 2958 zloka pramANa zrI munizekharasUrajIie TIkA banAvI che. ane 5407 zloka pramANa A0 guNaratnasUrIjIeTIkA banAvI che. tathA zrI kamalasaMyama upAdhyAyajIe mAtra karmastava upara 150 zloka pramANa vivaraNa lakhela che. temaja traNa bAlAvabodha kramazaH zrI jayasomasUrijI ma. AIzrImaticandrasUrijI ma.tathAjIvavijayajI ma.dvArAlakhAyelA che. chelle chelle siddhAnta mahodadhi sva. "pUjaya AcAryadevazrImad vijayapremasUrIzvarajI mahArAjA"nI preraNA ane mArgadarzanathI teozrInA ziSya -praziSyAdie "bandhavihANamahAgrantha" tathA "khavaraseDhI", "uvasamaseDhI" vagere mULagranyo prAkRtamAM ane enA vistRta vivecana grantho saMskRtamAM racyA che. karmaviSayaka AvizALa "zrutasAgara"mAM praveza mATe "karmavipAkanAmA prathama karmagrantha" e nAva samAna che. A granthanuM mahattva, Aja sudhImAM enA para saMskRta ane gujarAtI vagere bhASAmAM je aneka vivecano lakhAyA che, e ja darzAvI de che. abhrakane jeTalI puTa maLe eTalA enA auSadhIya guNo khIlatA jAya che. ema A karmagrantha evo viSaya che ke enA para jeTaluM vadhune vadhu kheDANa thAya eTalo e vadhu spaSTa thato jAya.. e nyAyane anusAra tathA mandamati jIvo para kaMIka paNa upakAra thAya ane potAno svAdhyAya thAya tadartha viduSI sAdhvIzrI harSaguNAzrIjIe paNa A prathama karmagrantha para bhAre parizrama uThAvIne eka suMdara vivecana gujarAtI bhASAmAM taiyAra karyuM che. je A pustakamAM prakAzita thaI rahyuM che. "te te dareka pAribhASika viSayanI vadhumAM vadhu ane saraLamAM saraLa spaSTa samajaNa ApI dauM." AvI emanA dilanI lAgaNI Thera Thera vyakta thayA vinA rahetI nathI.' prakRti, avidyA, vAsanA, dharma-adharma vagere zabdothI anyadarzanakAroe paNa je "karma" nAmanA tattvane mAnyatA ApI che. tenA agAdhajJAnanA akhUTa khajAnAsamAM karma sAhityamAM praveza karavA mATe prastuta prakAzanano upayoga karI sau koI jijJAsu temanA puruSArthane saphaLatA bakSe evI vinaMtI sAthe.... 14 For Private and Personal Use Only Page #20 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra viSaya karmabodhapIThikA karmavipAkagrantha maMgalAcaraNa anubaMdha catuSTaya karma zabdano artha karmabaMdhanuM svarUpa karmabaMdhanA hetu jIva ane karmano saMbaMdha karmamAM mUrtatvanI siddhi karmano viyoga karmabaMdhanA-4 prakAra lADunA dRSTAMtathI prakRtibaMdhAdinI samajuti jIvanuM zuddha-azuddha svarUpa 8 karmanA kramanuM prayojana jJAna prakaraNa matijJAnAdi-panuM svarUpa kevaLazabdano bhinna bhinna artha keTakuTayAdhAvaraNa rUpa matyAdikSAyo0 jJAnanI samajuti jJAnanA kramanuM prayojana azrutanizrita matijJAna zrutanizritamatijJAna vyaMjanAvagraha arthAvagrahAdi ihA-apAya-dhAraNA www.kobatirth.org viSayAnukrama pRSTha viSaya 1thI19 | matijJAnanA-340 bheda Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir dravya-kSetra-kALa-bhAvathI matijJAna-4 20 prakAre 71 21 | zrutajJAnanA-14 prakAra 72 25 | zrutajJAnanA-20 prakAra 80 25 dravya-kSetra-kALa-bhAvathI zrutajJAna-4 prakAre83 26 | avadhijJAnanA bheda 84 27 dravyakSetra-kALa-bhAvathI avadhijJAna-4 prakAre 87 88 28 | mana:paryavajJAnanA bheda 29 | dravya-kSetra-kALa-bhAvathI 30 | mana:paryavajJAna-4 prakAre zAnanA 51 bhedanuM yaMtra 32 | karmavipAka 35 | jJAnAvaraNIya karma 40 | darzanAvaraNIya karma nidrApaMcaka 42 | vedanIya karma 46 mohanIya karma upazama samyaktvanuM svarUpa 48 | ekasthAnakAdi rasanI samajuti 50 | kodrava sarakhuM darzana mohanIya 52 | samyaktvanuM lakSaNa para sadRSTAMta avagrahAdinIsamajuti 61 matijJAnanA 28 bheda zrotrendriyajanya matijJAnanA-60 bheda samyaktvanA-6 prakAra 53 mizramohanIyanuM svarUpa 58 | mithyAtvamohanIyanuM svarUpa 59 | cAritra mohanIyanA bheda kaSAyanI sthiti ane kArya 63 | sadRSTAMta krodhAdinI samajuti kaSAya svarUpadarzaka koTho 64 | nokaSAyanA bheda 15 For Private and Personal Use Only pRSTha 71 89 91 92 95 101 105 107 109 112 113 114 117 120 121 122 132 136 139 139 Page #21 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir pRSTha 216 viSaya pRSTha viSaya ghAtI-aghAtInuM svarUpa 146 | agurulaghu-tIrthakara 200 pugala vipAkI-bhavavipAkI nirmANa-upaghAta 202 kSetravipAkI-jIvavipAkI 146 | tra-sthAvara 203 AyuSyakarmanA bheda 147 | bAdara-sUma 204 AyuSya kyAre baMdhAya ? 150 paryApta- aparyApta 205 apavartanIya-ana50 Ayu 152 pratyeka-sAdhAraNa 209 nAmakarma 1pa3. sthira-asthira 210 piMDaprakRtinuM svarUpa 155 zubha-azubha 211 pratyeka trasa dasaka sthAvara dasaka 162 susvara-duHsvara 212 pAribhASika saMjJAo 163 | Adeya-anAdeya 213 piMDaprakRtinA uttarabhedanI saMkhyA 164 yazakIrti-ayazakIrti 214 - nAmakarmanA 93,103, 67 bheda 165 | gotrakarma 214 baMdhAdiyogya karmaprakRtinI saMkhyA 165 aMtarAyakarma gatinA bhedanuM svarUpa 168 | karmabaMdhanA hetu jAtinA bhedanuM svarUpa 169 | jJAnAvaraNIya ane zarIra nAmakarmanA bheda 171 | darzanAvaraNIyanA baMdha hetu 2 23 kAryaNazarIra ane kAza. nAmakarma vartamAnamAM thatI jJAnanI judA kevI rIte? 174 | AzAtanA 225 jIvanI sAthe taio za0 ane | zAtA-azAtAnA baMdhahetu 226 kAza0nA anAdi saMbaMdhanI siddhi 17pa |darzanamohanIyanA baMdhahetu aMgopAMganA bheda 176 cAritra mohanIyanA baMdhahetu 229 baMdhananAmakarma-5 prakAre 178 nirakAyunA baMdhahetu 231 saMghAtana nAmakarmanA bheda 180 tiryaMcAyuM ane manuSyAyunA baMdhana nAma karma-15 prakAre 181 231 saMghayaNa nAma karmanA bheda 184 | devAyunA baMdhahetu 232 saMsthAna nAma karmanA bheda 188 nAmakarmanA baMdhahetu 233 varNAdinAma karmanA bheda 189] gotrakarmanA baMdhahetu 234 AnupUrvInA bheda 194 ] aMtarAya karmanA baMdhahetu 235 vihAyogatinA bheda 196 praznottarI 237 thI 278 parAghAta-zvAsocchavAsa 197 | karmavipAkanI mULagAthA 279 thI 284 tapa 198 | zuddhipatraka 285 udyota 199] saMdarbha grantha sUci 288 228 baMdhahetu 16 For Private and Personal Use Only Page #22 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir zrI zaMkhezvara pArzvanAthAya namaH zrI gautamasvAmine namaH zrI bhadra-3OMkAra gusabhyo namaH pai nama: Kkarmabodha pIThikA) karmasiddhAMtanI mahattA. karmasiddhi. karmavAda. (bhAratIyadarzanamAM karmanI mAnyatA). (bhAratIyadarzanamAM karmabaMdhanA hetu aMgenI mAnyatA). karmanuM svarUpa (dravya karma ane bhAvakarma). kArmaNavargaNAnuM svarUpa. jIva ane karmano saMbaMdha. (tarkadaSTie anAdinI siddhi). karmasiddhAMtanI AvazyakatA. For Private and Personal Use Only Page #23 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir [ karmasiddhi | vizvamAM vizAla pRthvIpaTa para sUkSmadaSTithI avalokana karanAra manuSyane ghaNI ghaNI vicitratA jovA maLe che. jaino temaja keTalAka anyadArzanikoe AtmAne zAzvataHpariNAmI nitya mAnyo che. eTale AtmAnI avasthA (paryAyo) badalAyA kare che. kyAreka AtmA manuSya bane che. to kyAreka tiryaMca (pazu-pakSI) bane che. to kyAreka deva bane che. to kyAreka nArakI paNa bane che. temAM paNa mAnavanI dRSTie dareka manuSya samAna hovA chatAM paNa koI rAjA che, koI raMka che, koI vidvAna che, koI mUrkha che, koI janmAMdha che to koI mAIkroskopa dUrabIna ke cazmA vinA paNa sudUra sudhI joI zake che. koI janmathI laMgaDo, bahero, bobaDo che to koI cAlAka vAkapaTu che. koi nirogI che, to koI koDhAdirogathI pIDAya che. koI kSamAzIla, namra, sarala, saMtoSI che. to koI krodhI, abhimAnI, mAyAvI, lobhI che. koI dIrdhAyuvALA hoya che to koI garbhamAM ke janmatAMnI sAthe ja yamapurImAM pahoMcI jAya che. koI rUpALo che to koI beDoLa che. eka ja grahanakSatramAM janmelA be bALako mAM paNa eka rAjAne tyAM rAjakuMvara thAya che. to bIjo kheDUtane tyAM khetI kare che. eka pitAnA be putromAMthI eka thoDI ja mahenate lAkho rUA. kamAya che. to bIjo Akho divasa majUrI karavA chatAM paNa peTano khADo pUro karI zakato nathI. AvI badhI vicitratA-viSamatA nirdetukakaniSkAraNa banatI nathI ane tethI ja AnuM koIpaNa "kAraNa" mAnavuM ja paDaze. jo saMsAranI vicitratA nirdetuka (kAraNa vinAnI) che. ema kahezo to tarkadaSTie "je vastu nirdetuka hoya e vastunuM kAM to kAyamI astitva hoya, kAM to sadAne mATe na ja hoya. (nAstitva hoya.)" e niyamano bhaMga thaze. A. nitya sAttvi vAtoracAnapekSatA apekSAtazca bhAvAnAM, kAdAcitkasya sambhavaH // 35 // (pramANavArtika trIjo pariccheda, zloka naM. 35) For Private and Personal Use Only Page #24 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir dA. ta.- AtmA, AkAza vigere sat vastunuM koI kAraNa nathI. mATe teonuM astitva kAyamI hoya che. ane khapuSpAdi asat vastunuM koI kAraNa na hovAthI teonuM astitva sadAne mATe na hoya= sadAne mATe nAstitva ja hoya mATe AtmA AkAza khapuSpAdinuM astitva, nAstitva nirdetuka siddha thAya che. paraMtu jagatanI vicitratA- rUpa kAryo sadAne mATe hoya ja, ke sadAne mATe na ja hoya, evo koI niyama nathI. jagatanI vicitratA asthira che. kyAreka hoya, kyAreka na paNa hoya. mATe tarkadaSTie jagatanI vicitratA nirdetuka siddha thatI nathI paraMtu sahetuka siddha thAya che. mATe jagatanI vicitratArUpa kAryonuM koI paNa kAraNa mAnavuM ja paDaze. je kAraNane ame "karma" kahIe chIe. je AtmA pariNAmI nitya che. avinAzI che. te AtmAno pUrvajanma, paralokagamanAdi karmane mAnyA vinA ghaTI zake tema nathI. mATe karmane mAnavuM ja rahyuM ! keTalAka loko jagatanI vicitratAnuM kAraNa "Izvara" mAne che. paNa emAM moTo vAMdho e che ke Izvara dayALu hoya to ekane duHkhI ane bIjAne sukhI zA mATe kare ? kacavATa, kakaLATavALI duniyA zA mATe banAve ? Izvara hiMsAnA sAdhanonuM sarjana zA mATe kare ? sarvazaktimAna Izvara halakAM, adhUrAM sarjano kema kare ? pahelAM Izvara jIva pAse pApa karAve ane pachI karmapramANe ene sajA kare. AvuM badhuM Izvarane karavAnuM zuM prayojana mATe jagatanI vicitratAnuM kAraNa "Izvara" nahIM mAnatAM, karmane ja kAraNa mAnavuM joIe. A. vaidika darzanakAra evuM mAne che ke AtmAne svarga ke narakamAM mokalanAra, sukha ke duHkha ApanAra sarvazaktimAna Izvara ja che. AtmAmAM svayaM koI ja kArya karavAnI zakti nathI mATe tenI sarvapravRtti Izvara prerita che. nyAya darzanakAranuM evuM mAnavuM che ke karma to jaDa che. enAmAM jIvane sukha ke duHkha ApavAnI koI ja tAkAta nathI. jethI nyAyadarzananAM AdyapraNetA gautamatraSie jIvane zubhAzubhakarmAnusAra phaLa ApI zake tevA taTastha nyAyAdhIza tarIke Izvarano svIkAra karyo. te Izvara sarva jIvanAM karmano hisAba-ktiAba kare. karmanAM copaDA rAkhe. svakarmAnusAre jIvane sukhaduHkha ApavAnuM kAma paNa pote ja karato hovAthI, te koI jIvane sukhI kare, to koI jIvane duHkhI kare, koIne svargamAM mokale to koIne narakamAM paNa mokale. AvuM badhuM kAma Izvara karato hovAthI jagatanI vicitratAnuM kAraNa "Izvara" che. evuM keTalAka loko mAne che. For Private and Personal Use Only Page #25 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir | karmavAda (bhAratIya darzanomAM karmanI mAnyatA.) bhAratamAM aneka darzano che. te sarvanAM siddhAMto paraspara bhinna ane virUddha hovA chatAM paNa karmavAdamAM prAyaH ekamata che. prANI "je kAMI vAve tenuM phaLa te ja bhogave che. sArAnuM phaLa sArUM, mAThAnuM phaLa mAThuM" "hAthanAM karyA haiye vAgyA," "khADo khode te paDe A sarve kahevato sarvasiddhAMtamAM prasiddha che. e sUcave che ke prANI jevuM karma kare tevuM phaLa bhogave. A vAta sarvamAnya hovAthI bhAratIya darzano paikI sarvadarzanomAM karma ane karmanA phaLamAM koI virodha nathI. paraMtu dareka darzanakAro karmane judAjudA nAme oLakhAve che. taduparAMta karmanAM svarUpamAM paNa matabhedo che. jaina mate pudgaladravyAtmaka karma kahyuM che. tathA anya dArzanikonAM mate saMskArAtmaka karma kahyuM che. . * bauddhadarzana che. bauddhadarzananA A praNetA "gautamabuddha" che, temanuM evuM mAnavuM che ke, jIva rAga, dveSa ane mohane lIdhe, mana-vacana ane kAyA dvArA je kAMI pravRti kare che te "karma" kahevAya che. ane te pravRtine lIdhe cittamAM je kAMI saMskAra paDe che. te paNa karma kahevAya che. temAM mAnasika kriyAjanya saMskArane "vAsanA" kahevAya che. ane vacana tathA kAyAjanya saMskArane avizami kahevAya che. eTale bauddho karmane "vAsanA" ke "avinnati kahe che. 0 yogadarzana : yogadarzananA AdyapraNetA "pataMjalarASi" che. temanuM evuM mAnavuM che ke, jIva kalezapUrvaka je kAMI pravRti kare che. tenAM saMskAra cittamAM paDe che. te saMskArane karma kahevAya che. temAM eka janmamAM saMcita thayelA je karma hoya tene "karbhAzaya" kahevAya. ane aneka janma saMbaMdhI karmanA saMskAranI . . For Private and Personal Use Only Page #26 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir je paraMparA te "vAsanA" kahevAya. eTale yogadarzanamAM karmane "karbhAzaya" ke "vAsanA" kahe che. * sAMkhyadarzana : sAMkhyadarzananA AdyapraNetA "kapiladraSi" che. temanuM evuM mAnavuM che ke, AtmA phUTastha nitya che. akartA che, abhoktA che. paraMtu prakRtinAM saMsargathI AtmAne saMsAramAM bhaTakavuM paDe che. jema laMgaDo mANasa gamanAgamananI kriyAmAM niSkriya hovAM chatAM paNa AMdhaLA mANasanI sahAyatAthI, tenA khabhA upara caDhIne nagaramAM pharato vividha prakAranA nATakone jAe che. tema paMgutulya AtmA niSkriya che, to paNa aMdha mANasa tulya prakRtinA saMsargathI sakriya banI ne saMsAramAM bhaTakI rahyo che. jyAre AtmAne prakRtithI viyoga thAya che. tyAre AtmAno mokSa thAya che. mATe sAMkhyamatamAM karmane "prakRti" kahe che * nyAyadarzana tathA vaizeSikadarzana * taiyAyikadarzananA Adya praNetA gautama RSi che. vaizeSikadarzananA Adya praNetA "kaNAdaRSi" che. temanuM evuM mAnavuM che ke, jIva rAga dveSa ane mohane lIdhe je kaMI kare che. te pravRttithI dharma-adharmanI utpatti thAya che. temAM sArI pravRtti dvArA dharmanI utpatti thAya che. ane kharAba pravRtti dvArA adharmanI utpatti thAya che. te loko karmane dharma-adharma [puNya-pApa] kahe che tenuM bIjuM nAma "adaSTa" che. temanuM evuM mAnavuM che ke kriyA=pravRtti kSaNika che kSaNavAramAM kriyAnAza pAmatI hovAthI tenuM phaLa janmAMtaramAM kevI rIte maLe ? . A praznanA samAdhAna mATe adaSTanI kalpanA karI che kriyA dvArA AtmAmAM adaSTa janme che kriyAjanya adaSTa AtmAmAM paDyuM rahe che te adaSTa kriyA ane phaLanI vacce kaDI samAna hovAthI vipAka kALe sukha duHkha rUpe phaLano anubhava karAvIne cAlyuM jAya che. paraMtu adaSTa pote potAnI meLe kazuM karI zakatuM nathI mATe adaSTane anusAre karmaphaLane ApanAra Izvara che tema teonuM mAnavuM che. eTale karmaphaLanuM kAraNa mAtra karma nathI paNa karma uparAMta sarvazaktimAna Izvara paNa karmaphaLanuM kAraNa che. For Private and Personal Use Only Page #27 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org jema vRkSanI utpattinuM kAraNa mAtra bIja nathI paNa bIja uparAMta havA-pANI-prakAzAdi che tema karmaphaLanuM kAraNa mAtra karma nathI paNa karma uparAMta Izvara paNa che. te taTastha nyAyAdhIza tarIke sarve jIvonA karmono hisAba-kitAba karI sva-sva karmAnusAre jIvone sukhadu:kha ApavAnuM kAma pote ja kare che. Ama, Izvara pote ja koine sukhI, to koine duHkhI, koine rAjA, to koine raMka karato hovAthI, jagatanI vicitratAnuM kAraNa Izvara che. jagatano saMcAlaka Izvara che. jagatano vinAzaka paNa Izvara che. AvuM mAnanArA lokone IzvarakartRtvavAdI kahevAya che. A vAta jaino temaja keTalAka anyadArzanikone mAnya nathI. kAraNa ke jainamatAnusAra Izvara to vItarAga che. mATe koi jIvane sukhI karavo ke koi jIvane duHkhI karavo te IzvaranuM kAma nathI. sukha ke duHkha je kAMi jIva bhogavI rahyo che. teno nirmAtA jIva pote ja che. pUrvakRta adharma=pApathI jIva duHkhI thAya che. ane pUrvakRta dharmapuNyathI jIva sukhI thAya che. Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir jIva zubhAzubha vRtti ke pravRtine anurUpa karmabaMdha kare che. te vakhate jIvanA prayatnathI karmapudgalo sukhaduHkha ApavA samartha banatA hovAthI kArmika prakriyAnAM svAbhAvika niyamAnusAra yogyakSetre yogyakALe phaLaprApti thAya ja che. mATe karma ane karmanA phaLanI vacce karmaphaladAtA tarIke Izvarane lAvavAnI jarUra nathI. yadyapi ApaNe (jaino) izvara-paramAtmAne mAnIe chIe paNa temAM dRSTi judI ja che. jinezvaradevoe ApaNane duHkhamaya saMsArathI mukta thavA mATe saraLa, sAco rAjamArga batAvyo che. moha nidrAmAMthI jAgRta karI mokSamArge sthira thavA mATe preraka upadeza Apyo che, mATe 52mAtmA parama upakAraka, tAraka, duHkhothI ugAranArA, bodhilAbha pradAna karanAra che. temanI bhakti na karIe to kRtaghnatAno mahAdoSa lAge vaLI ApaNA kartApaNAnuM abhimAna TALavA mATe je kAMi che te bhagavAnanA pasAyathI maLyuM che." ema vyavahAra ucita kahIe paNa chIe eTale Izvara -paramAtmAne ApaNe vyavahArathI kartA mAnIe chIe. paNa "" IzvarakartRtvavAdI nathI. da For Private and Personal Use Only Page #28 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org * mImAMsAdarzana * mImAMsAdarzananA AdyapraNetA 'jaiminIya" che. temanuM evuM mAnavuM che ke, manuSya je kAMi yajJAdi anuSThAna kare che. te kriyArUpa hovAthI kSaNika che. tarata nAza pAmI jAya che. ane tenuM phaLa to janmAMtaramAM maLe che. to kriyAnI sAthe kriyAnA phaLanuM anusaMdhAna kevI rIte thAya? A praznanuM samAdhAna karavA mATe evI kalpanA karavAmAM AvI che ke manuSya jyAre yajJAdi anuSThAna kare che. tyAre tenAM AtmAmAM "apUrva" nAmano amUrta padArtha utpanna thAya che. e apUrva padArtha yajJAdi kriyA ane svargAdi phaLanI vacce kaDI samAna banato hovAthI te puruSane janmAMta2mAM svargaphaLanI prApti thAya che. Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir ahIM karmano apUrva nAmathI vyavahAra cAle che. eTale mImAMsako karmane "apUrva" kahe che. ja bhAratIya darzanomAM yogadarzana, sAMkhyadarzana, nyAyadarzana, vaizeSikadarzana, mImAMsAdarzana vagerenuM sahiyAru Agama eka "veda" ja che. mATe A badhA darzanono samAveza 'vaidika" darzanamAM thai jAya che. eTale mukhya darzana traNa che. (1) jainadarzana, (2) bauddhadarzana, (3) vaidikadarzana. athavA (1) bauddhadarzana, (2) nyAyadarzana, (3) sAMkhyadarzana. (4) jainadarzana, (5) vaizeSikadarzana, (6) mImAMsAdarzana A dR^ darzano mukhya che. * jainadarzana - jainonuM evuM mAnavuM che ke, lokamAM kudaratI ja atyaMta sUkSma rajasvarUpa karmayogya pudgaladravya ThAMsI ThAMsIne bhareluM che. temAMthI je pudgala dravya jIvanA rAga-dveSane lIdhe AkarSAine jIvanI sAthe coMTI jAya che, te karma kahevAya che. Ama jaino atyaMta sUkSma 2ja A. hirabhadrasUri mahArAje yadarzanasamuccayamAM kahyuM che ke, bauddhaM naiyAyikaM sAMkhyaM, jainaM vaizeSikaM tathA / jaiminIyaM ca nAmAni, darzanAnAmamUnyaho // 3 // 9 For Private and Personal Use Only Page #29 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir svarUpa paudgalika cIjane karma kahe che. ane jaina sivAyanA sarva darzanakAronuM evuM mAnavuM che ke jIva je kAMI sArI ke khoTI pravRti kare che tenAM saMskAra AtmAmAM mUkato jAya che. A saMskAra e ja karma che. eTale jainamatamAM "pugala dravyAtmaka karma" che. anya dArzanikonA mate "saMskArAtmakakarma" che. A pramANe karmanA svarUpamAM matabhedo che. temaja anyadArzaniko saMskArAtmaka karmane vAsanA, avijJapti, karbhAzaya, prakRti, dharmAdharma, aSTa, apUrva vigere alaga alaga nAmathI oLakhAve che.' keTalAka pAzcAtya philosophara karmane guDalaka, beDalaka, daiva, bhAgya, nasIba vigere kahe che. bhAratIya darzanomAM karmabaMdhanA hetu aMgenI mAnyatA * jainadarzanamAM karmabaMdhanuM kAraNa "mithyAtvAdi" kahyuM che. bauddhadarzanamAM karmabaMdhanuM kAraNa "rAga-dveSa-mohAdi" kahyuM che. yogadarzanamAM karmabaMdhanuM kAraNa prakRti puruSanuM "abhedajJAna" kahyuM che. naiyAyika vaizeSikadarzanamAM karmabaMdhanuM kAraNa "mithyAjJAna" kahyuM che. * vedAntAdimAM karmabaMdhanuM kAraNa "avidyA" kahyuM che. For Private and Personal Use Only Page #30 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir (... karmanuM svarUpa .) kAjaLanI DabbImAM jema kAjaLanAM kaNIyAM ThAMsI ThAMsIne bharelAM hoya che. tema 14 rAjalokarUpa vizvamAM kAmaNavargaNAnA pugalo ThAMsI ThIMsIne bharelA che. jethI jIva je jagyAe rahelo hoya te jagyAethI ja zArIrikAdi pravRttirUpa yoga dvArA kArmaNaskaMdhone pratisamaye grahaNa kare che. te vakhate jIvanA rAgAdi vikRta svabhAvane kAraNe kArmaNaskaMdhomAM jJAnAdi guNane DhAMkavAnI temaja sukhaduHkhAdine ApavAnI zakti utpanna thavAthI kAryaNaskaMdho karma" rUpe bane che. jema dIvo, zakorAmAMthI potAne sparzI rahelAM telAdine vATa dvArA kheMcIne uSNatAnAM saMsargathI jyoti=prakAzarUpe pariNamAve che. tema jIva lokamAMthI potAne sparzIne rahelAM kArmAskaMdhone yogadvArA grahaNa karIne rAgAdi yukta caitanyanAM saMsargathI kAmaNa skaMdhone "karma"rUpe pariNAve che. ahIM uSNatAnAM saMsargathI jema telAdi dravyo svayaM ja jyoti=prakAzarUpe banI jAya che. tema rAgAdi yukta caitanyanAM saMsargathI kArmAskaMdho svayaM ja "karma" rUpe banI jAya che. yadyapi lokamAM rahelAM atyaMta sUkSmaja svarUpa kArmaNaskaMdho jaDa che. jyAM sudhI jIva kArmaNaskaMdhone grahaNa karato nathI tyAM sudhI to temAM jJAnAdi guNane DhAMkavAnI ke sukhaduHkhAdine ApavAnI zakti utpanna na thatI hovAthI kArmaNaskaMdho karmasaMzaka banatA nathI. paraMtu jIve grahaNa karelAM kAryaNa skaMdho rAgAdine lIdhe karmasaMzaka bane che. jema viSa=jhera jaDa che. te jaDa padArthane bhale kAMI ja ghAtaka asara karatuM nathI paraMtu rAga-dveSa yukta caitanyanAM saMsargathI jaDa evA viSamAM paNa jIvane mRtyudaMDanI sajA karavAnI zakti utpanna thAya che. tema kAmaNajIMdho jaDa che. te jaDa padArthone kAMI ja asara karatAM nathI. paraMtu rAga-dveSayukta caitanyanAM saMsargathI kArpaNakaMdhomAM jJAnAdiguNane DhAMkavAnI temaja sukhaduHkhAdine ApavAnI zakti utpanna thatI hovAthI jIvanAM saMsargathI kArmaNaskaMdho "karma" saMjJaka bane For Private and Personal Use Only Page #31 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir kArmAskaMdha pudgala dravyAtmaka hovAthI, kArmaNarUMdhAtmakakarmane "dravyakarma" kahevAya che. dravyakarmanuM kAraNa mithyAtva, avirati, kaSAya ane yoga che. jene zAstrIya paribhASAmAM "bhAvakarma" kahevAya che. temAMthI mithyAtva ane aviratino samAveza "kaSAyamAM thaI jAya che. jethI saMkSepamAM kahIe to dravyakarmabaMdhanuM kAraNa mukhyatayA "kaSAya" che. kaSAyanAM kAraNe jIvamAM aneka prakAranAM vikAro utpanna thAya che. mahApuruSoe A sarve vikAronuM vargIkaraNa karIne tene rAga ane dveSa ema be vibhAgamAM vaheMcI dIdhA che. kAraNa ke jIvano koipaNa jAtano mAnasika vikAra rAgamUlaka athavA vaiSamUlaka hoya che. tethI jIvanA vividha vikArono samAveza rAga ane dveSamAM thaI jAya che. eTale dravyakarmabaMdhanuM kAraNa rAga-dveSa che. jema karoLiyo potAnI ja pravRtithI pote ja banAvelI jALamAM phasAya che. tema jIva paNa potAnI ajJAnatAnA kAraNe rAga-dveSAtmakapariNAmathI podgalikakarmanI jALa banAvI temAM phasAya che. paugalika (dravya) karmanI jALanuM kAraNa rAgadveSAtmaka bhAvakarma che. ane bhAvakarmanuM kAraNa dravyakarma che. jyAre bAMdheluM dravyakarma paripakava thaIne jIvane sukha-duHkhAdi ApatuM hoya che. tyAre tene zAstrIya paribhASAmAM "karmodaya" kahevAya che. jIvane dravyakarmano udaya thatA ja rAga-dveSAtmaka pariNAma utpanna thai jAya che. mATe dravyakarmodaya e bhAvakarmanuM kAraNa bane che. Ama dravyakarmodayathI bhAvakarma utpanna thAya che. ane bhAvakarmathI dravyakarma baMdhAya che. dravyakarma ane bhAvakarmanI paraspara kAryakAraNabhAvanI paraMparA anAdikALathI cAlu che mATe karma be prakAre kahyuM che. (1) dravyakarma, (2) bhAvakarma 10 For Private and Personal Use Only Page #32 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org kArmaNavargaNAnuM svarUpa jainadarzanAnusAre, kSetranI dRSTie AcaudarAjaloka svarUpa vizva che. padArtha=dravyanI dRSTie Sadravya svarUpa vizva che. (1) jIvAstikAya, (2) pudgalAstikAya, (3) dharmAstikAya, (4) adharmAstikAya, (5) AkAzAstikAya, (6) kALa, A cha sivAya sAtamI koipaNa cIja-vastu vizvamAM nathI. A cha dravya paikI pudgaladravya vizva(loka)mAM ThAMsIThAMsIne bhareluM che. jene Adhunika bhASAmAM Matter-meTara kahevAya che. zAstrIya paribhASAmAM, kairUpa, rasa, gandha ane sparzavALuM je hoya tene pudgaladravya kahevAya che. pudgaladravya be prakAre che. pugala vya Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir aNu=aMza. paramANu chellAmAM chello aMza. (1) jenA kevaLI bhagavaMta paNa be vibhAga na karI zake evo pudgaladravyano chellAmAM chello je vibhAga (aMza) te paramANu kahevAya. (C) maLava: nyAza (1. 2) (1) paramANu svarUpa pudgaladravya. (2) skaMdha svarUpa pudgaladravya. paramANu = parama + aNu parama=aMtima. (A) rAjanuM pramANa : (1) AMkhanAM palakArAmAM eka lAkha yojana janAro deva 6 mahinAmAM jeTaluM aMtara kApe te eka rAja kahevAya. (2) 3,81,27,970 maNano eka bhAra thAya. AvA 1008 bhArano goLo koi devatA jorathI pheMke to te 6 mAsa, 6 divasa, o prahara, 6 ghaDI ane 6 samayamAM jeTaluM aMtara kApe te eka rAja kahevAya. (B) tattvArtha sUtra : sparza-sa-dha-varNavantaH khullAlA: (ba. 22) 11 For Private and Personal Use Only Page #33 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir (2) be vigere paramANuo paraspara joDAIne je jaththo bane te dvipradezI vigere skaMdha kahevAya. (3) saMkhyAnI dRSTie sarakhA paramANuvALA kArmaNaskaMdhonAM samUha (varga)ne "vargaNA" kahevAya. vizvamAM ekeka chUTA paramANuo anaMta che. e anaMta chUTA paramANuonAM samUha (varga)ne "pahelI vargaNA" kahevAya. vizvamAM dvipradezamaskaMdho paNa anaMtA che. e anaMtaDhipradezIskaMdhanA samUhane bIjI vargaNA" kahevAya. A rIte tripradezamaskaMdhanAM samUhane "trIjI vargaNA" kahevAya. saMkhyAtapradezI skaMdhanA samUhane "saMkhyAtamI vargaNA" kahevAya. asaMkhyAtapradezI skaMdhanA samUhane "asaMkhyAtamI vargaNA" kahevAya. anaMtapradezI skaMdhanA samUhane "anaMtamI vargaNA" kahevAya. pahelI vargaNAthI mAMDIne anaMtamI vargaNA sudhInI tamAma vargaNAno eka vibhAgamAM samAveza karIne tene "prathama mahAvargaNA" kahevAya che. prathama mahAvargaNAgata skaMdho jIvane koIpaNa rIte upayogI banatAM na hovAthI te skaMdhone jIva gahaNa karato nathI mATe tene "agrahaNayogya prathama mahAvargaNA" kahevAya che. mahAvargaNAnI aMdara rahelI anaMtI vargaNAne peTAvargaNA kahe che. - prathama mahAvargaNA paikI chellI peTA vaNAgata skaMdhomAM eka paramANu umeravAthI abhavyathI anaMtaguNa athavA siddharAzinAM anaMtamA bhAga pramANa paramANunAM banelAM skaMdho jIvane audArikazarIra banAvavA mATe upayogI banatA hovAthI jIva te skaMdhone grahaNa karI zake che mATe abhavyathI anaMtaguNa athavA siddharAzinA anaMtamAM bhAga jeTalI saMkhyAvALA paramANunA banelA skaMdhonAM samUha (varga)ne audArika zarIrane mATe grahaNa yogya prathama vargaNA kahevAya. A rIte ekeka paramANu adhika hoya evA skaMdhonA samUhanI bIjI-trIjI ema anaMtavargaNA hoya che. audArika zarIrane mATe grahaNa yogya prathama vargaNAthI mAMDIne audArika zarIrane mATe grahaNa yogya chellI vargaNA sudhInI anaMtavargaNAono samAveza eka vibhAgamAM karIne tene "bIjI mahAvargaNA" kahevAya che. 12 For Private and Personal Use Only Page #34 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir bIjI mahAvargaNAgata tamAma skaMdho jIvane dArika zarIra banAvavA mATe upayogI thatA hovAthI tene "audArika zarIrane mATe grahaNa yogya bIjI mahAvargaNA" kahevAya che. tyArabAda ekeka paramANu adhika hoya evA skaMdhonAM samUharU5 pahelI, bIjI, trIjI, ema anaMta vargaNA hoya che. e vargaNAgata skaMdho jIvane audArika zarIra ane vaikriyazarIra banAvavA mATe upayogI banatAM na hovAthI te skaMdhone jIva grahaNa karato nathI. mATe e anaMta vargaNAnA eka vibhAgane "audArika zarIra ane vaikriyazarIrane mATe agrahaNa yogya trIjI mahAvargaNA" kahevAya che. tyArabAda anaMtI vargaNAmAM rahelAM skaMdho jIvane vaikriyazarIra banAvavA mATe upayogI thatA hovAthI te anaMtavargaNAnAM eka vibhAgane "vaikriyazarIrane mATe grahaNa yogya cothI mahAvargaNA" kahevAya che. tyArabAda anaMtI vargaNAmAM rahelAM skaMdho jIvane vaikriyazarIra ane AhAraka zarIra banAvavA mATe upayogI banatAM na hovAthI jIva te skaMdhone grahaNa karato nathI mATe te anaMtavargaNAnAM eka vibhAgane, "vaidiyazarIra ane AhArakazarIrane mATe agrahaNayogya pAMcamI mahAvargaNA" kahevAya che. - tyArabAda anaMtI vargaNAmAM rahelAM skaMdho jIvane AhArakazarIra banAvavA mATe upayogI thatA hovAthI, te anaMta vargaNAnAM eka vibhAgane, "AhAraka zarIrane mATe grahaNayogya chaThThI mahAvargaNA" kahevAya che.. tyArabAda anaMtI vargaNAmAM rahelAM skaMdho jIvane AhArakazarIra ane taijasa zarIra banAvavA mATe upayogI banatAM na hovAthI jIva tene grahaNa karato nathI mATe te anaMtavargaNAnAM eka vibhAgane, "AhArakazarIra ane taijasazarIrane mATe agrahaNayogya sAtamI mahAvargaNA" kahevAya che - tyArabAda anaMtIvargaNAmAM rahelAM skaMdho jIvane tejasazarIra banAvavA mATe upayogI thatA hovAthI te anaMtavargaNAnAM ekavibhAga ne, "taijasa zarIrane mATe grahaNayogya AThamI mahAvargaNA" kahevAya che. tyArabAda anaMtI vargaNAmAM rahelAM skaMdho jIvane tejasazarIra ane bhASAne mATe upayogI banatAM na hovAthI jIva tene grahaNa karato nathI mATe S For Private and Personal Use Only Page #35 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir te anaMta vargaNAnAM eka vibhAgane "taijasazarIra ane bhASAne mATe agrahaNayogya navamI mahAvargaNA" kahevAya che. tyArabAda anaMtI vargaNAmAM rahelAM skaMdho jIvane bhASA bolavA), mATe upayogI thatA hovAthI jIvane jyAre bolavuM hoya tyAre te skaMdhone grahaNa kare che mATe te anaMtIvargaNAnAM eka vibhAgane, "bhASAne mATe grahaNa yogya dasamI mahAvargaNA" kahevAya che. * tyAra bAda, anaMtI vargaNAmAM rahelAM skaMdho jIvane bhASA ane zvAsocchavAsane mATe upayogI banatAM na hovAthI jIva tene grahaNa karato nathI. mATe te anaMtavargaNAnAM eka vibhAgane "bhASA ane zvAsocchavAsane mATe agrahaNayogya agiyAramI mahAvargaNA" kahevAya. - tyArabAda anaMtI vargaNAmAM rahelAM skaMdho jIvane zvAsocchavAsane mATe upayogI banatAM hovAthI jIvane jyAre zvAsocchavAsa levo mUkavo hoya tyAre te skaMdhone grahaNa kare che. mATe te anaMtIvargaNAnAM eka vibhAgane, "zvAsocchavAsane mATe grahaNa yogya bAramI mahAvargaNA kahevAya che." tyArabAda anaMtI vargaNAmAM rahelAM skaMdho jIvane zvAsocchavAsa ane manane mATe upayogI banatAM na hovAthI jIva tene grahaNa karato nathI. mATe te anaMta vargaNAnAM eka vibhAgane, "zvAsocchavAsa ane manane mATe agrahaNayogya teramI mahAvargaNA" kahevAya. tyArabAda anaMtI vargaNAmAM rahelAM skaMdho jIvane manana- ciMtana karavA mATe upayogI banatAM hovAthI jIva te skaMdhone grahaNa kare che. mATe te anaMta vargaNAnAM eka vibhAgane, "manane mATe grahaNayogya caudamI mahAvargaNA" kahevAya. tyArabAda anaMtIvargaNAmAM rahelAM skaMdho jIvane mana ane karmane mATe upayogI banatAM na hovAthI jIva tene grahaNa karato nathI. mATe te anaMtavargaNAnAM eka vibhAgane, "mana ane karmane mATe agrahaNayogya paMdaramI mahAvargaNA" kahevAya. tyArabAda anaMtI vargaNAmAM rahelA skaMdho jIvane kArmaNazarIra athavA jJAnAvaraNIyAdi karmabaMdhane mATe upayogI banatAM hovAthI jIva tene 14 For Private and Personal Use Only Page #36 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir pratisamaye grahaNa kare che. mATe te anaMtI vargaNAonAM. eka vibhAgane, "kArmaraNazarIra athavA jJAnAvaraNIyAdi karmane mATe grahaNa yogya soLamI mahAvargaNA" kahevAya. Ama, pugaladravya= eikeka chUTA paramANunI pahelI vargaNAthI mAMDIne chellI kArmaNavargaNA sudhInI anaMtAnaMtavargaNAo] dArikazarIrAdi kAryanI apekSAe 16 vibhAgamAM vaheMcAyeluM che. e 16vibhAgagata sarva vargaNAo kudaratI rIte ja lokamAM sarvaThekANe hoya che. jethI jIva je AkAzapradezamAM rahelo hoya te ja AkAzapradezamAMthI audArikAdi gugala skaMdho grahaNa karIne dArikazarIrAdi banAve che. soLamI mahAvargaNAmAM rahelA tamAm pulaskaMdho karma avasthAne pAmavAnI yogyatAvALA hovAthI tene "kArmaNaskaMdho" kahevAya che. tathA saMkhyAnI dRSTie sarakhA paramANavALA kArmaNaskaMdhanAM samUha (varga)ne "kArmaNa vargaNA" kahevAya che. kAjaLanI DabbImAM jema kAjaLanA kaNIyAM ThAMsI ThAMsIne bharelA hoya che. tema saMpUrNa lokamAM kArmaNa vargaNA ThAMsI ThAMsIne bharelI che. paNa te atyaMta sUkSma raja (dhULa) svarUpa che. kAraNa ke pudgalano evo svabhAva che ke jema jema skaMdhamAM paramANu ochA hoya tema tema teno pariNAma sthUla hoya ane jema jema skaMdhamAM paramANu vadhatA jAya tema tema teno pariNAma sUkSma sUkSma banato jAya che jema rUnI gAMsaDImAM paramANu ochA hoya che. paNa tenuM kada dhUla=moTuM hoya che ane sonAnI lagaDImAM paramANuM vadhAre hoya che paNa tenuM kada sUkSmanAnuM hoya che. tema audArika skaMdha nuM kada dhUla hoya che. ane kAzmaNa skaMdhamAM paramANu sauthI vadhAre hovAthI tenuM kada atyaMta sUkSma hoya che. mATe atyaMta sUkSma raja svarUpa kArmaNa skaMdhane ApaNe indriya ke yaMtranI madadathI joI zakatAM nathI. paraMtu kevaLajJAnI ke viziSTa avadhijJAnI tene dekhI zake che. ApaNe to karmanuM phaLa. sukhaduHkhAdi anubhavIe chIe, te karmaphaLanuM kAraNa dravyakarma che. ane dravyakarmanuM upAdAna kAraNa "kArpaNa vargaNA" che. 15 For Private and Personal Use Only Page #37 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir s | jIva ane karmano saMbaMdha che (tarkadaSTie anAdinI siddhi) jagatamAM paheluM koNa ? jIva ke karma ? A be vastumAMthI koI paNa eka vastu pahelAM hatI ane pachI bIjI vastu utpanna thaI. evuM nakkI thAya to amukavakhate jIva ane karmanAM saMyoga nI Adi thaI kahevAya. dA.ta. ahIM Tebala paDyuM che. ane koIka vyaktie tenA upara pena mUkI to Tebala ane penanAM saMyoga = saMbaMdhanI Adi= zarUAta thai kahevAya. A pramANe jIva ane karmamAM paNa paheluM "A" pachI "A" evo nirNaya thAya to jIva ane karmanAM saMyoganI "Adi" siddha thAya. paraMtu jIva ane karmamAM paheluM koNa ? teno nirNaya thaI zakato nathI. jema maraghI ane IDAmAM, athavA pitA-putramAM paheluM koNa ? teno nirNaya thaI zakato nathI tema jIva ane karmamAM paheluM koNa ? teno nirNaya thaI zakato nathI. - jo tame ema kahezo ke pahelAM maraghI hatI pachI IDuM thayuM to IDA vinA maraghI kevI rIte hoI zake ? vaLI, jo tame ema kahezo ke paheluM IMDu hatu ane pachI maraghI thaI. to prazna thaze ke maraghI vinA IDu kyAMthI AvyuM ? athavA jo tame ema kahezo ke pahelAM pitA hatA pachI putra thayo. to te vyakti koIno paNa putra thayA vinA pitA kyAMthI banyo ? vaLI jo tame ema kahezo ke pahelAM te putra hato pachI pitA thayo. to teno pitA koIka to hovo joIe ne ? kAraNake pitA vinA putra kevI rIte hoya ? Ama pitA-putra, ane maraghI-IDu e yugalamAM paheluM koNa teno nirNaya thaI zakto nathI tema jIva ane karmamAM paNa paheluM koNa ? teno nirNaya thaI zakato nathI. jo tame ema kahezo ke paheluM karma che. ane pachI jIva che. to jIva vinA karma kevI rIte hoI zake? kAraNake jIvanA saMsargathI ja kArmAskaMdho karmasaMzaka bane che. mATe jIva vinA karma na hoya. For Private and Personal Use Only Page #38 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org have jo tame ema kahezo ke pahelo jIva ane pachI karma che. to aniSTApatti Avaze. kAraNa ke pahelAM karmarahita zuddhajIva hato ane pAchaLathI zuddha jIvane karma vaLagyuM ema mAnavuM paDaze. mATe je jIvo saMpUrNa karmano kSaya karIne siddhAvasthAne pAmelAM che. temane paNa karmo vaLagI jaze. jethI siddhajIvone pharI saMsAramAM AvavuM paDe. tethI mokSa ane dharma nirarthaka bane. A vAta ISTa nathI. tethI aniSTApatti Ave che. mATe pahelAM jIva zuddha hato ane pachI te kAryaNaskaMdhone grahaNa karIne, karmanAM saMyogavALo thayo, evuM to mAnI zakAze nahIM. Ama, jIva ane karmamAM paheluM koNa ? teno nirNaya thaI zakato nathI. kAraNake jIva vinAnuM ekaluM karma hotuM nathI ane karma vinAno saMsArI jIva hoto nathI, banne paraspara sApekSa che. Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir jema pitA-putra, maraghI-IMDu, vRkSa-bIja, dravyakarma-bhAvakarma vigere yugalo sApekSa che. tema jIva-karma sApekSa che. AvA sthaLe paraspara kAryakAraNabhAvanI paraMparA cAlu ja hoya. eTale "je je sthaLe paraspara kAryakAraNabhAvanI paraMparA cAlu ja hoya te te sthaLe paheluM koNa ? teno nirNaya thai zakato nathI. mATe jIva ane karmamAM paheluM koNa ? teno nirNaya thai zakato nathI. mATe jIva ane karmanAM saMyoganI "Adi' siddha thai zakatI nathI. tethI paraMparAe pravAhanI apekSAe jIva ane karmanAM saMbaMdhanI "anAdi" siddha thai jAya che. 17 For Private and Personal Use Only Page #39 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir karmasiddhAMtanI AvazyakatA che. (1) jIvanamAM sukhaduHkhanI ghaTamALa cAlu ja hoya che. jIvana vighavinAnuM hoya evuM to ochuM ja bane. kyAreka to cAre taraphathI acAnaka caDhI AveluM vidhvavAdaLa evuM to varasI paDe ke jANe mAnavIne yamarAjanAM zaraNe gayA vagara chUTako ja na rahe ! e vakhate kAMIka uduM ja bane che. mRtyunAM mukhamAM pahoMcI gayelAM mAnavIne navuM jIvana maLe che. te bacI jAya che. tenuM kAraNa che. * "jIvato jAgato guru karmasiddhAMta" * gurunI jema karma siddhAMtanuM jJAna AMtarika preraNA kare che ke "he jIva ! A duHkhanuM kAraNa to tuM ja che. tArA hAthe ja tArI jIvanabhUmimAM vavAyeluM pUrvakRta karma ja che. ApaghAtathI vyaktinuM mRtyu thAya che. karmonuM mRtyu thatuM nathI. karmo to parabhavamAM tArI sAthe ja AvavAnAM che. parabhavamAM paNa karmo tane sukhaduHkhAdiphaLano anubhava karAvyA vinA ravAnA thavAnAM nathI. mATe he jIva ! tuM ahIM ja karmone samabhAve bhogavIne karmarAjAnuM devuM cUkavI de. junu devuM cUkavatAM navuM devuM ubhuM na thAya tenuM dhyAna rAkhaje. jethI pharIvAra AvuM vina na Ave" " A pramANe gurunI jema karmasiddhAMtanuM jJAna, mIThAM AzvAsanapUrvaka vinone samabhAve sahana karavAnI preraNA karatuM hovAthI, "bhAvi jIvanane sukhI banAvavA mATe guru tulya" karmasiddhAMtane jANavAnI khAsa jarUra che. (2) anAdikALathI saMsAra samudramAM paribhramaNa karI rahelAM jIvane, "sanmArga mokSamArga tarapha vALavA mATe dIvAdAMDI" tulya karmasiddhAMtane jANavAnI khAsa jarUra che. 18 For Private and Personal Use Only Page #40 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir (3) azubha pravRti tarapha javA TevAyelAM manane karmasiddhAMta lAlabattInI jema "rUka jAva"nuM elAna karatuM hovAthI "adhyavasAya = vicAranI vizuddhi mATe lAlabattI tulya" karmasiddhAMtane jANavAnI khAsa jarUra che. (4) AtmApara paDelAM karmaDAghane batAvanAra "darpaNatulya" karmasiddhAMtanuM jJAna, Atmavizuddhi mATe khAsa jarUrI che. jema mAnavI darpaNadvArA mukha upara rahelAM DAghane jotAMnI sAthe pANI, sAbu vigere dvArA sApha karavA mathe che. tema karmasiddhAMta dvArA AtmA para rahelAM karmaDAghane jotAMnI sAthe ja viziSTa dharmArAdhanA dvArA sApha karavA mathe che. tethI "Atmavizuddhi mATe darpaNa tulya" karmasiddhAMtane jANavAnI khAsa jarUra che. (5) AtmikavikAsayAtrArthe zreSThabhomiyAtulya karmasiddhAMtanuM jJAna jIvanamAM khAsa jarUrI che. huM kyAMthI Avyo chuM ? kyAM sudhI pahoMcyo chuM ? kyAM javuM che ? kayo rasto levo ? ityAdi mArgadarzaka zreSTha bhomiyA tulya karmasiddhAMta che. jIvanuM mULavatana che sUkSmanigoda. jIva sUkSmanigodamAMthI bahAra nIkaLIne ekendriya, viklendriya, manuSya, tiryaMca paMcendriya deva, nArakI vigere 84 lAkha yonimAM bhaTakato bhaTakato mAnavabhava sudhI pahoMcyo che. paNa caturgatirUpa saMsAramAM musApharI karIne khUba ja thAkI gayo che. have jaldI svagRhe=mokSanagare pahoMcavuM che. mATe zorTakaTa levo che. tethI AtmikavikAsayAtrArthe zorTakaTanA jANakAra karmasiddhAMta pAse jAya che. tyAMthI samyaka tva, dezavirati, sarvavirati vagere sTezanovALA zorTakaTanI mAhitI meLavIne AtmikavikAsayAtrAmAM AvatAM samyaka tva, dezavirati, sarvavirati, apramattAdi sTezana vaTAvIne jaldIthI svagRhe=mokSanagare pahoMcI jAya che. mATe "AtmikavikAsayAtrArthe zreSTha bhomiyAtulya" karmasiddhAMtane jANavAnI khAsa jarUra che. - iti karmabodha pIThikA : 19 19 For Private and Personal Use Only Page #41 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir karmavipAkanAmA prathama karmagraMtha maMgalAcaraNa ane karmanuM svarUpasiriviirjinnN baMdiya, ka mmavivAgaM samAsao vucchaM, kIrai jioNa heuhiM, jeNaM to bhanno kammaM // 1 // zrI vIrajinaM vanditvA karmavipAkaM samAsato vakSye / kriyate jIvena heturbhiyena tato bhaNyate karma // 1 // gAthArtha - zrI vIrajinezvarane namaskAra karIne huM karmanA phaLane TUMkANathI kahIza. jIvavaDe hetulArA je karAya che. tethI te "karma kahevAya che. vivecana-granthakAra zrI devendrasUrimahArAjA "sirivIrajisaMvaMdiya" pada dvArA, bAhya ane atyaMtara lakSmIthI yukta mahAvIra jinezvaranAM guNanuM smaraNa karavA dvArA manathI, stuti karavA dvArA vacanathI, praNAma karavA dvArA kAyAthI, maMgalAcaraNa karI rahyA che. siri=zrI lakSmI lakSmI 2 prakAre che. * A.jyAre prAkRta ke saMskRta bhASAmAM praznano javAba ApavAno hoya tyAre pratyuttaranI zarUAta karatAM yena, taTa ke yamadi avyayo mUkAya che. ane pratyuttarano upasaMhAra karatI vakhate tata, te, tamata, avyayo mUkAya che. paraMtu gujarAtI bhASAmAM pratyuttaranI zarUAtamAM na = jethI zabda bahu vaparAto nathI paNa tenI sAthe saMbaMdha rAkhato te = tethI zabda avazya vaparAya che. dA.ta. koIke prazna karyo ke, mAM pahunna kartha ththate ? kamaLane paMkaja kema kaho cho ? saMskRta bhASAmAM pratyuttara ApatAM kahyuM ke, vera - ta pa gAyate (tataH) tena paGkajam iti bhaNyate / gujarAtI bhASAmAM - te kAdavamAM utpanna thayeluM che. tethI tene paMkaja kahevAya che. A pramANe karmanI bAbatamAM prazrakAroe prazna karyo ke. AtmA sAthe coMTelI kAmaNavargaNAnAM pagalone tame "karma" kema kaho cho? pratyuttara ApatAM granthakAra zrI kahe che ke, 20. For Private and Personal Use Only Page #42 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir (1) bAhyalakSmI, (2) atyaMtaralakSmI, tIrthaMkaradevonI azokavRkSa" vigere AThaprAtihArya temaja cotrIza atizaya vigere je bAhya Rddhi che. tene bAhya lakSmI kahevAya che. ane kevaLajJAna, kevaLadarzana, anaMtasukha, anaMtavIrya vigere AtmAnAM svAbhAvika guNone atyaMtara lakSmI kahevAya che. A banne prakAranI lakSmI tIrthaMkarabhagavaMtane ja hoya che. "karmavipAka' granthanI zarUAta karatAM gAthAnAM pUrvArdhamAM granthakArazrIe, granthanI nirvibe parisamApti karavAne mATe, "sirivIrajirNa vaMdiya" pada dvArA bAhyA ane atyaMtara lakSmIthI yukta mahAvIra jinezvarane namaskAra karavArUpa maMgalAcaraNa karIne, "kammavivAga" pada dvArA viSaya batAvyo che. tathA "samAsao" pada dvArA prayojana batAvyuM che. tathA garbhitapaNe saMbaMdha ane adhikArInuM paNa sUcana karyuM che. (1) viSaya :- granthamAM je bAbatanI mukhyatA hoya tene viSaya kahevAya. prastuta granthamAM karmanAM vipAka = phaLanI mukhyatA hovAthI A granthano viSaya "karmavipAka" che. (2) prayojana :- je uddeza (hetu) thI pravRti karAya. te prayojana kahevAya. prayojana be prakAre che. (1) anaMtara prayojana. cena- nIvena hetuSi cite | tata: 4 rUti maLyate | gujarAtI bhASAmAM - jIvavaDe hetudvArA je karAya che. eTale ke kAzmaNavargaNAnAM pudgalomAM jJAnAdi guNane DhAMkavAnI temaja sukhaduHkhAdine ApavAnI zakti utpanna karAya che. tethI te karma kahevAya che. eTale gAthAnA uttarArdhano artha evo karavo ke, "jIvavaDe hetudvArA je karAya che." tethI te "karma" kahevAya che. A. azovRkSa: surapuSpavRSTi, dvivyadhvanizcAmaramAsa 2 | bhAmaNDalaM dundubhirAtapatraM, satprAtihAryANi jinezvarANAm // 21 For Private and Personal Use Only Page #43 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir (2) paraMpara prayojana. anaMtara = tarata, zIdhra. (1) grantharacanAdi kArya karavAthI je tAtkAlika phaLa prApta thAya te anaMtara prayojana. paraMpara = aMtima, chelluM. (2) grantharacanAdi kArya karavAthI je kAlAntare phaLa prApta thAya te paraMparaprayojana. anaMtaraprayojana be prakAre che. (1) granthakartAnuM anaMtara prayojana. (2) zrotAnuM anaMtara prayojana. (1) paMcamakALamAM utpanna thayelA mahAnubhAvonAM buddhi, baLa, AyuSya vigere kALakrame ghaTatAM hovAthI alpAyuSyavALA tathA alpabuddhivALA jIvo AgamAdi dvArA karmavipAkanuM jJAna meLavI zakatAM nathI. jethI maMdabuddhivALA jIvone, karmavipAkano "saMkSepamAMthI bodha karAvanArI upakAraka buddhithI thatI karmanirjarA tathA jJAnAvaraNIyano kSayopazama tIvra thavo e sarve "granthakartAnuM anaMtara prayojana" (zIdhraphaLa) che. (1) grantha bhaNavAthI, vAMcavAthI ke sAMbhaLavAthI karmavipAkano bodha karavo. karmavipAkanAM abhyAsArA apUrva karmanirjarA karavI. karmavipAkanAM abhyAsa dvArA AtmapariNatimAM sudhAro thavo. e sarve zrotAnuM anaMtara prayojana (zIdhraphaLa) che. paraMpara prayojana paNa be prakAre che. (1) granthakartAnuM paraMpara prayojana. (2) zrotAnuM paraMpara prayojana. karmavipAkane jANIne karmamAMthI mukti meLavavI e "granthakartA ane zrotAnuM paraMpara prayojana" (aMtimaphaLa) che. (3) saMbaMdhaH- be vastunI paraspara sApekSatAne saMbaMdha kahevAya. be vastuno paraspara saMbaMdha aneka prakAre thAya che. For Private and Personal Use Only Page #44 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir (1) grantha ane viSayanI vacce AvAcyavAcakabhAva saMbaMdha che. kAraNake ApaNe je zabda bolIe chIe te ja vastuno bodha thAya che. paNa bIjI vastuno bodha thato nathI. enuM kAraNa e ja che ke "te" zabdano "e" vastunI sAthe kAMIka saMbaMdha che mATe te zabdadvArA te vastuno bodha thAya che. dA.ta. ghaTa zabda sAMbhaLatAM ja tuMbaDAkAravALI vastunuM jJAna thayuM. e ja sUcave che ke ghaTazabdane ghaTavastunI sAthe kAMIka saMbaMdha che. mATe ja ghaTa zabda dvArA ghaTavastu jaNAya che eTale ahIM ghaTavastune jaNAvanAra = vAcaka ghaTazabda che. ane ghaTa zabdadvArA jANavA yogya = vAgye ghaTavastu che. mATe ghaTazabda ane ghaTavastunI vacce vAcyavAcakabhAvasaMbaMdha A pramANe, karmavipAka viSayane jaNAvanAra = vAcaka grantha che. ane granthadvArA jANavA yogya = vAcya karmavipAka viSaya che mATe grantha ane viSaya vacce vAcya-vAcakabhAvasaMbaMdha che. jo vAcaka granthanI sAthe vA karmavipAka viSayane koI ja saMbaMdha na hoya to A granthadvArA karmavipAkanuM jJAna thAya nahIM. (2) grantha ane granthakartAnI vacce kAryakAraNabhAva saMbaMdha che. granthanI racanA e kArya che. ane granthakartA zrI devendrasUri mahArAja e kAraNa che mATe grantha ane granthakartAnI vacce kAryakAraNabhAvasaMbaMdha che. (3) granthano mULagranthakartAnI sAthe guruparvakramalakSaNa saMbaMdha che. sau prathama bhagavAna mahAvIra svAmIe karmavipAka viSayanI artharUpe dezanA ApI ane tenI sUtrarUpe racanA sau prathama bhagavAna sudharmAsvAmIe karI hatI. A. bauddhadarzanakAranuM evuM mAnavuM che ke, zabdano artha padArthanI sAthe vAstavika saMbaMdha nathI. paraMtu kAlpanika saMbaMdha che. jethI zabdAtmaka granthano padArthAtmaka viSayanI sAthe koi ja saMbaMdha na hovAthI grantha dvArA karmavipAka viSayanuM jJAna thatuM nathI. A vAtanuM khaMDana karatAM granthakAra zrI kahe che ke, jo grantha ane viSayanI vacce koI ja saMbaMdha na hoya to granthadvArA viSayanuM jJAna thAya nahIM. paraMtu granthadvArA karmavipAka viSayanuM jJAna thAya che e ja sUcave che ke grantha ane viSayanI vacce vAcyavAcakabhAva saMbaMdha avazya che. 23 For Private and Personal Use Only Page #45 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir eTale sUranI apekSA karmavipAkagranthanAM prathama racayitA guru sudharmAsvAmInI sAthe A granthano guruparvakrama lakSaNasaMbaMdha che. (4) adhikArIH- je vyakti karmavipAkane jANavAnI IcchAvALA hoya ane tenAmAM samajavAnI yogyatA hoya te A grantha bhaNavAnAM adhikArI che. dareka granthakArazrI prAyaH potAnA granthanI zarUAtamAM viSaya, prayojana, saMbaMdha ane adhikArI A ja vastu batAve che. tene "anubaMdhacatuSTaya" kahevAya. anubaMdha = hetu=kAraNa. grantharacanAdi kAryamAM viSaya, prayojana, saMbaMdha ane adhikArI e. 4 vastu kAraNabhUta hovAthI, ene anubaMdhacatuSTaya kahevAya che kAraNa ke buddhizALI manuSyo abhyAsAdimAM pravRti karatAM pahelAM, granthano mULa viSaya zuM che? grantha kayA viSaya para lakhAyelo che, enI mAhitI meLave che. tyAra pachI, A grantha bhaNavAthI mane zuM lAbha thaze ? athavA A grantha racavAthI zuM zuM lAbha thaze? e vicAre che. kAraNa ke viSaya gamavA mAtrathI ke viSayanuM jJAna hovAmAtrathI buddhizALI loko abhyAsa ke grantharacanAdikAryamAM pravRti karatAM nathI kemake viSaya jANyA pachI paNa abhyAsAdi kArya dvArA mane kAMika lAbha thaze evuM lAge to ja loko abhyAsAdimAM pravRti kare che. mATe viSaya jANyA pachI paNa prayojananI jarUra rahe che. viSaya ane prayojana jANyA pachI paNa grantha ane viSaya vacce koI saMbaMdha che ke nahIM ? e jANavAnI IcchA thAya che. kAraNa ke jo grantha ane viSaya vacce koI saMbaMdha na hoya to "te" grantha dvArA "te ja viSayanuM jJAna thatuM nathI. mATe viSaya, prayojana pachI saMbaMdhanI paNa jarUra rahe che. viSaya, prayojana ane saMbaMdha jANyA pachI paNa A grantha bhaNavAnI mArAmAM yogyatA che ke nahIM ? evuM dareka jIvo vicAre che. mATe dareka jIvo viSaya, prayojana, saMbaMdha ane adhikArIpaNAno vicAra karIne grantha bhaNavAnI ke racavAnI zarUAta karatAM hovAthI grantharacanAdi kAryanuM kAraNa viSayAdi 4 che. eTale viSayAdi 4 ne anubaMdhacatuTya kahevAya che. koIpaNa vyakti viSayAdi 4 ne jANyA vinA granthanuM adhyayana ke racanAdi kAryano prAraMbha karatI nathI. mATe granthakArazrIe gAthAnAM pUrvArdhamAM ja viSayAdi anubaMdhacatuSTaya kahyuM che. 24 For Private and Personal Use Only Page #46 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir $ . OOO TO AT For Private and Personal Use Only Page #47 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir kaoNMgrahaNanI prakriyA darzaka cijha naM. 1 cits - lokamAMthI dava. sthAvADha kArbhA ha4ghoLe grahaNa8 kI 2hyo che. kArmaNa skaMdho - lokamAMthI mAnava vAva.gADha karmiza skaMdhone grahaNa kahI hyaoN che. - lokamAMthI nATaka svAvagADhakArmahA chaMdone ahaet kI dRo che. For Private and Personal Use Only Page #48 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir karmazabdano artha :karmanI vyutpatti -kriya tat varSa (je karAya te karma). karmazabdamAM kR dhAtune "mana' pratyaya lAgyo che. 5 +man = karma ahIM ku dhAtu ne manuM pratyaya karmaNi prayogamAM lAgelo hovAthI granthakArazrI e "jIvavaDe je karAya te karma." kahevAya, ema AkhuM vAkya karmaNiprayogamAM mUkyuM che. vAkyamAM jIva ka" che. "je" zabda "karma" sUcaka che. "jIva vaDe mithyAtvAdi hetukArA, je karAya che eTale ke kArmaNaskaMdhomAM jJAnAdiguNane DhAMkavAnI temaja sukhaduHkhAdine ApavAnI zakti utpanna karAya che. tethI te [kArmaNaskaMdho] "karma" kahevAya che. karmabaMdhanuM svarUpa :kAjaLanI DabbImAM kAjaLanA kaNIyAM, jema ThAMsI ThAMsIne bharelAM hoya che. tema saMpUrNalokamAM kArmaNavargaNAnAM pudgalo ThAMsI ThAMsIne bharelAM che. tethI jIva je jagyAe rahelo hoya, e jagyAethI zArIrikAdi pravRtirU5 yogadvArA anaMtAnaMta kArmaNa skaMdhone grahaNa kare che. te vakhate jIvadvArA grahaNa karAyelA kArmaNaskaMdhomAM mithyAtvAdine lIdhe jJAnAdiguNane DhAMkavAnI temaja sukhaduHkhAdine ApavAnI zakti utpanna thatI hovAthI kArmaNaskaMdho karmasaMjJaka bane che. te vakhate jema tapAvelAM lokhaMDanAM eka eka kaNIyAmAM agni otaprota thaI jAya che. tema karmarUpe banelA kArmaNaskaMdho, AtmapradezonI sAthe otaprota thaI jAya che. athavA dUdhamAM pANI nAMkhatAM jema dUdhanI sAthe pANInA binduo ekameka thaI jAya che. tema kArmaNa skaMdho (karmo) AtmAnA ekeka pradezanI sAthe ekameka thaI jAya che. tene "karmabaMdha" kahevAya che. A. sarvathatuSyaninAe uNAdi sUtrathI kRdhAtune manuM pratyaya lAgIne varSanazabda banyo che. nAno no 2131 ... (si.le. zabdAnuzAsana) thI nuM no lopa thayo che. B. zatakanAmA paMcam karmagranya gAthA naM.78 svapata TIkA :- "avi tapa'' fsa ... - pravattiabhvyebhyo'nntgunnaiH siddhebhyo'nantaguNahInaiH paramANubhirniSpannamekaikaM karmaskaMndhaM gRhNAti, tAnapi skandhAn, pratisamayamabhavyebhyo'nantaguNAn siddhAnApannabhAgavartina . eva gRhNAtIti // 78 // 25 For Private and Personal Use Only Page #49 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir udAharaNamAM ghaTanA - dhULiyA rastAmAM ArasanI suMdara havelI che. pavana satata phUMkAI rahyo che. pavananA kAraNe dhULa cAre tarapha uDatI uDatI havelInI bhIMta sAthe athaDAI rahI che. A vakhate jo havelInI bhIMta cIkaNI na hoya to dhULa bhIMta sAthe athaDAIne kharI paDe che. ane havelInI bhIMta cIkaNI hoya to dhULa bhIMta sAthe ciTakI jAya che. : A pramANe, 14 rAjalokarUpa rastAmAM atyaMta sUkSma raja svarUpa kAmaNavargaNAnAM pudgalo ThAMsI ThAMsIne bharelAM che. eTale 14 rAjalokarUpa dhULIo rasto che. temAM saMsArI jIva rahelo che. jIva zarIradhArI hovAthI yogarUpa pavana satata phUMkAI rahyo che. yogarUpa pavananAM kAraNe kArmaNavargaNArUpa dhULa uDatI uDatI jIva sAthe athaDAya che. A vakhate jIva jo mithyAtvAdi (rAgadveSAdi)nAM abhAve cIkaNo thayelo na hoya to kArmaNaskaMdharUpa dhULa AtmA sAthe athaDAIne kharI paDe che. ane jo AtmA mithyAtvAdi = rAgadveSAdine lIdhe cIkaNo thayelo hoya to kArmAskaMdho karmasaMzaka banIne Atmapradeza para ciTakI jAya che. tene karmabaMdha" kahevAya che. karmabaMdhanA hetu :karmabaMdhanA hetu 2 prakAre che (1) bAhya hetu (2) atyaMtara hatu. (1) bAhAhetu :- "paDiNIyagNa" ityAdi gAthA naM. pa3thI60mAM jaNAvyA mujaba, jJAnAdi, tenAM sAdhano temaja jJAnI vigerenI AzAtanAM karavI te.... (2) atyaMta rahetu :- mithyAtva, avirati, kaSAya ane yoga e ja che. (1) mithyAtva :- sarvajJa bhagavaMte je padArtha jevA svarUpe batAvyo che. te padArtha tevA svarUpe na mAnatAM, viparIta svarUpe mAnavo te mithyAtva kahevAya. dA.ta. sarvajJa bhagavaMte saMsAra-pApa tattvane heya = choDavA lAyaka kahyo che. tene heya na mAnatAM upAdeya = AdaravAyogya mAnavo te mithyAtva kahevAya. For Private and Personal Use Only Page #50 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir mithyAtva e saMsAravRkSanuM mULa che. kapAyAdi traNa to saMsAravRkSanI DALIo che. mithyAtva gayA bAda bAkInAM traNano avazya nAza thAya che. (2) avirati - vi+ram dhAtu viramavuM (aTakavuM). hiMsAdi aDhAra pApasthAnakathI viramavuM te virati ane hiMsAdi aDhAra pApasthAnakathI nahi viramavuM te avirati kahevAya. (3) kaSAya - ka6 = saMsAra Aya = lAbha. jenA vaDe saMsArano lAbha thAya te kapAya. krodha, mAna, mAyA ane lobha ema 4 prakAre kaSAya che. karmabaMdhanuM mukhya kAraNa kaSAya che. kemake kaSAyo saMsAravRkSanAM mULamAM pANI siMcIne saMsArane lIlochama rAkhe che. (4) yoga - mana-vacana ane kAyAnI zubhAzubha pravRtine yoga kahevAya che. yoga-3 prakAre che. (1) manoyoga - zubhAzubha ciMtana-mananane manoyoga kahevAya. (2) vacanayoga - vANIne, vacanayoga kahevAya. (3) kAyayoga :- zArIrika kriyAne kAyayoga kahevAya che. mithyAtvAdi svarUpa AtmikapariNAmane bhAvakarma kahevAya che. ane tenA dvArA je paudgalika karmabaMdha thAya che. tene dravyakarma kahevAya. dravyakarmodayathI bhAvakarma utpanna thAya che. ane bhAvakarmadvArA dravyakarmabaMdha thAya che. jethI dravyakarma ane bhAvakarmano kAryakAraNabhAvamaraghI ane IDAnI mAphaka "anAdi che. paraMtu jyAre mithyAtvAdino nAza thAya che. tyAre AtmAno karmapudgalonI sAthe saMbaMdha chUTI jAya che. mATe jIvanI sAthe karmapudgalono saMbaMdha anAdi hovA chatAM sAMta = aMtavALo che. jIva ane karmano saMbaMdha :vyaktirUpe jIvanI sAthe karmano saMbaMdha sAdisAMta che. (2) pravAharUpe jIvanI sAthe karmano saMbaMdha anAdisAMta tathA anAdi anaMta che. (1) sAdisAMta :- jIva samaye samaye navAkarmo bAMdhe che. te bAMdhelAM karmo amukakALe potAnuM phaLa ApIne AtmapradezathI chUTA paDI jAya che. eTale karmono aMta AvI jAya che. For Private and Personal Use Only Page #51 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org = jIva jyAre karmono baMdha kare che. tyAre vyaktirUpe jIvanI sAthe karmanAM saMyoga (saMbaMdha)nI Adi (zarUAta) thai kahevAya. ane te karmo phaLa ApIne jyAre chUTA paDI jAya che. tyAre te karmono ''aMta' (nAza) thayo kahevAya. eTale vyaktirUpe jIvanI sAthe karmano saMbaMdha sAdi zarUAtavALo ane sAMta= aMtavALo che. Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir (2) anAdi sAMta :-^bhavya jIvonI apekSAe, jIvanI sAthe karmano saMbaMdha pravAharUpe maraghI ane IMDAnI mAphaka anAdikALathI cAlu hovA chatAM paNa jyAre rAgAdibhAvono nAza thAya che tyAre jIvanI sAthe paudgalika karmano saMbaMdha chUTI jAya che. jethI bhavyajIvonI sAthe karmapudgalono saMbaMdha anAdikALathI cAlu hovA chatAM paNa kAlAntare aMta Avato hovAthI, pravAharUpe karmano saMbaMdha anAdi-sAMta che. (3) anAdi-anaMtaH- Babhavya jIvonI apekSAe, jIvanI sAthe karmano saMbaMdha pravAharUpe maraghI ane iMDAnI mAphaka anAdikALathI cAlu che. ane abhavyajIvone kyAreya rAgAdibhAvono aMta AvavAno nathI. tethI abhavyajIvo kyAreya karmabaMdhamAMthI mukti meLavI zakatAM nathI. mATe pravAharUpe karmano saMbaMdha anAdi-anaMta che. karmamAM mUrtatvanI siddhi : dravyakarma pudgala svarUpa hovAthI mUrta= rUpI che. karmo atyaMta sUkSmaraja svarUpa hovAthI AMkhe dekhI zakAtA nathI. paraMtu kAryaNaskaMdho varNa, gaMdha, rasa ane sparzavALA hovAthI mUrta che. jema dhvani (zabda)mAM uddhRta rUpa na hovAthI dekhI zakAto nathI paraMtu zabdanAM zravaNathI jIvane anugraha (upakAra) ke upaghAta (nukazAna) thato dekhAya che. tethI dhvanimAM jema mUrtatvanI siddhi thAya che. tema AtmA para thatA anukUlatA ane pratikUlatAnAM saMvedanathI tathA grahaNazATanathI karmamAM mUrtatvanI siddhi thAya che. A. je jIvamAM mokSa pAmavAnI yogyatA (lAyakAta) hoya te bhavya kahevAya. B. je jIvamAM mokSa pAmavAnI yogyatA (lAyakAta) na hoya, te abhavya kahevAya. 28 For Private and Personal Use Only Page #52 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir jo karmane arUpI mAnavAmAM Ave to AkAzanI jema AtmAne karmo dvArA sukhaduHkhano anubhava thaze nahIM paraMtu evuM to banatuM nathI jema mUrta bhojanAdithI jIvane sukhaduHkhano anubhava thAya che tema mUrta karmo dvArA paNa jIvane sukhaduHkhano anubhava thato hovAthI dravyakarmamAM mUrtatvanI siddhi thAya che. bhAvakarma e AtmAnAM azuddha pariNAma svarUpa hovAthI arUpI che. zaMkA - mUrtakarmonI amUrta AtmA para asara thAya kharI ? samAdhAna :- mUrtavastunI amUrtavastu para kAMI ja asara na thAya evo ekAMte niyama nathI. kAraNake jJAna amUrta che. chatAM madirA, viSa vigere mUrta vastuthI jJAnazaktino nAza thavAthI DAhyo mANasa potAnI jAta parano kAbU gumAvI de che. gAMDo banI jAya che. gaTaramAM paDe che. ane ghI, dUdha, badAma vigere padArtho dvArA jJAnazaktinI vRddhi thAya che. mATe jema madirAdi mUrtavastuo amUrta jJAnane nukazAna (upaghAta) kare che. ane ghI, dUdha vigere mUrta pauSTika padArtho upakAra (anugraha) kare che. tema azubha mUrtakarmo amUrta AtmAne duHkhI (upaghAto kare che ane zubha mUrtakarmo AtmAne sukhI (anugraha) kare che. tethI mUrta vastunI amUrta vastupara sArI ke mAThI asara thaI zake che. jo ke saMsArI jIva ekAMte (sarvathA) amUrta nathI paNa kathaMcit mUrta che. kAraNake jema agni ane lokhaMDano saMbaMdha thatA lokhaMDa agnirUpa banI jAya che. tema jIva ane karmono saMbaMdha anAdikAlIna hovAthI jIva karmapariNAma- rUpa banI jAya che. tethI jIva kathaMcita mUrti che. mATe mUrtakarmanI kathaMcit mUrta AtmA para sArI ke khoTI asara thavAmAM koi ja vAMdho Avato nathI. karmano viyoga.. jema sonAnI khANamAM prathamathI ja sonuM mATIthI yukta hoya che. mATI ane sonAno saMyoga kyAre thayo teno nirNaya karI zakAto nathI. tethI sonuM ane mATIno saMyoga anAdikAlIna che. to paNa tene tejAba 29 For Private and Personal Use Only Page #53 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir ke agnivaDe tapAvavAthI sonAthI mATIne judI pADI zakAya che. eTale tejAbAdi dvArA sonAthI mATIno viyoga thaI zake che. e rIte, jIva ane karmono saMbaMdha anAdikAlIna hovA chatAM paNa jIva samyagudarzanAdi hetu dvArA navA karmabaMdhane aTakAvIne tapAdi dvArA jUnA karmamalano kSaya karIne, zuddha AtmasvarUpane prApta kare che. tyAre jIva ane karmono paNa viyoga thAya che. lADunAM daSTAMta dvArA karmabaMdhanAM prakAranI samajuti, ane mULa prakRti tathA uttaprakRtinI kula saMkhyA : payai-ThiD-rasa-paesA, taM cahA moyagassadiTuMtA, mUlapagaiTTha uttara, pagaI aDavanasayabheyaM // 2 // prakRti-sthiti-rasa-pradezAt tat-caturdhA modakasya dRSTAntAt / mUlaprakRtyaSTa uttara prakRtyaSTapaJcAzat zatabhedam // 2 // gAthArtha :- prakRtibaMdha, sthitibaMdha, rasabaMdha, ane pradezabaMdhanI apekSAe karmabaMdha-4 prakAre che. te lADunAM dRSTAMtathI samajavuM. mULaprakRti 8 prakAre che ane uttaraprakRti 158 prakAre che. vivecana :- saMpUrNalokamAM kArmaNavargaNAnAM pudgalo ThAMsI ThAMsIne bharelAM che. temAMthI jIva je samaye je kArmAskaMdhone grahaNa karIne karmarUpe pariNamAve che. "te ja samaye" "temAM" (1) prakRti = zubhAzubha phaLa ApavAno svabhAva. (2) sthiti = te svabhAva keTalo vakhata karmadalikomAM TakI raheze e nakkI thayuM (3) rasa = ochA vadhatA pramANamAM zubhAzubha phaLano anubhava karAvanArI zakti. (4) pradeza = saMkhyAnI dRSTie cokkasa pramANayuktakarmadalikano jaththo. A cAreyano nirNaya thaI jAya che. - jema gAyAdi jyAre ghAsa khAya che. tyAre te ghAsa dUdharUpe pariName che. te ja vakhate, temAM, (1) mIThAza jevo svabhAva baMdhAya che. (2) e mIThAza keTalo TAIma TakI raheze teno nirNaya paNa te ja vakhate thaI jAya che. 30 For Private and Personal Use Only Page #54 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir (3) dUdhamAM mIThAza ochI che ke vadhu e paNa te ja vakhate nakkI thaI jAya che. (4) te gAyAdi keTaluM dUdha Apaze ? tenuM pramANa (mApa) paNa e vakhate ja nakkI thaI jAya che. A rIte, jIva je samaye kArmaNaskaMdho grahaNa karIne karmarUpe pariNAve che. "te ja samaye" "temAM," (1) AtmAnA jJAnAdi guNane DhAMkavAnI temaja sukhaduHkhAdi ApavAnI zakti= svabhAva utpanna thAya che. tene zAstrIya paribhASAmAM prakRti kahevAya. (2) te svabhAva karmadalikomAM keTalo vakhata TakI raheze teno paNa te ja samaye nirNaya thAya che. tene zAstrIya paribhASAmAM sthiti kahevAya. (3) vaLI te svabhAva kevA prakAranA jussA (pAvara) thI, zubhAzubha phaLano anubhava karAvaze e paNa teja samaye nakkI thAya che. tene zAstrIya paribhASAmAM rasa kahevAya. (4) jIva dvArA grahaNa karAtA kArmaNaskaMdho, bhinna-bhinna svabhAva rUpe pariNAma pAmatI vakhate svabhAva dITha dareka vibhAgane cokkasa pramANamAM prApta thayela karmadalikonA jaththAne zAstrIya paribhASAmAM pradeza kahevAya. (1) prakRtibaMdha :- svabhAvano nirNaya thavApUrvaka karmonuM Atma pradezanI sAthe ekAkAra thavuM te prakRtibaMdha kahevAya. (2) sthitibaMdha -te te svabhAvano amuka samaya sudhI karmadalikomAM rahevAno nirNaya thavA pUrvaka karmonuM Atma pradezanI sAthe ekAkAra thavuM te sthitibaMdha kahevAya. (3) rasabaMdha :- ochA-vadhatAM pramANamAM zubhAzubha phaLa ApavAnI zaktino nirNaya thavA pUrvaka karmonuM Atma pradezanI sAthe ekAkAra thavuM te rasabaMdha kahevAya. (4) pradezabaMdha - svabhAvadITha dareka vibhAgane cokkasa pramANamAM prApta thayela karma dalitonuM AtmapradezanI sAthe ekAkAra thavuM te pradezabaMdha kahevAya. A pramANe prakRti, sthiti, rasa ane pradezanI apekSAe karmabaMdha 4 prakAre che. 31 For Private and Personal Use Only Page #55 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir -: lADunAM dRSTAMtadvArA prakRtibaMdhAdinI samajuti : prakRtibaMdha - jema judA judA prakAranAM dravyothI banelA lADumAM, bhinna bhinna svabhAva utpanna thAya che. tema jIvanI judI-judI jAtanI pravRttine lIdhe, kArmaNaskaMdhamAM judI-judI jAtano svabhAva utpanna thAya che. dA. ta. sUMTha, marI vagere vAyunAzaka dravyathI banAvelAM lADuno svabhAva vAyune zAMta karavAno che. pitta nAzaka dravyathI banAvelAM lADuno svabhAva pittane zAMta karavAno che. guMdaranA lADuno svabhAva zarIramAM zakti (tAkAta) ApavAno che. curamAdi lADuno svabhAva zarIra ne puSTa karavAno che. A rIte jIvanI judI judI jAtanI pravRtine lIdhe, kArmaNaskaMdhamAM judI judI jAtanAM phaLano anubhava karAvI zake evI zakti = svabhAva utpanna thAya che. dA. ta. jJAna, jJAnI ane jJAnanA sAdhanonI AzAtanA karavAthI, je kArmaNaskaMdhomAM jJAnaguNane DhAMkavAnI zakti (svabhAva) utpanna karAya che. te kArmaNaskaMdhone "jJAnAvaraNIya karma kahevAya. jJAnAvaraNIyakarma vipAkakALe ajJAnatA, mUrkhatAno anubhava karAve che. dAna, dayA, saMyamAdi dvArA je kArmaNaskaMdhomAM jIvane sukha ApavAnI zakti utpanna karAya che. te kArmAskaMdhone zAtAvedanIya karma kahevAya. zatAvedanI karma vipAkakALe sukhano anubhava karAve che. yadyapi jJAnAvaraNIyAdi bhinna bhinna svabhAvane kAraNe, karmapudgalo judA judA vibhAgamAM vaheMcAI jatAM hovAthI karmanAM sUkSmadRSTithI asaMkhyAtabheda thaI zake che. paraMtu mahApuruSoe sthUladRSTithI te sarveno mukhya 8 vibhAga ane peTAbhedanI apekSAe 158 vibhAgamAM samAveza karI Apyo che. mATe zAstramAM mULa karmaprakRti- 8 ane peTAkarma=uttarakarmaprakRti 158 kahI che. A. jJAna, jJAnanAM sAdhano ke jJAnInI AzAtanAM karIe to ja jJAnAvaraNIya karma baMdhAya che anyathA nahIM, evuM na samajavuM kAraNake mithyAtvAdine lIdhe jIva pratisamaye 7 ke 8 karmo bAMdhe che. AyuSya baMdhAtuM hoya tyAre jIva 8 karmo bAMdhe che ane AyuSya na baMdhAtuM hoya tyAre jIva 7 karmo bAMdhe che. eTale dareka samaye mithyAtvAdine lIdhe jJAnAvaraNIyAdi karmo to baMdhAya ja che te vakhate je je karmaprakRtinAM je je bAhya hetu kahyA che. te bAhya hetunuM sevana cAlu hoya to, te karmanI sthiti ane rasamAM vadhAro thAya che. paNa jJAnAdinI AzAtanArUpa bAhyaketunAM sevanathI ja jJAnAvaraNIyAdi karmo baMdhAya che. anyathA nahIM evuM na samajavuM. 32 For Private and Personal Use Only Page #56 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir prakRtibaMdhanuM kAraNa "yoga" che. jo mana, vacana ane kAyAnI pravRti = yoga zubha hoya to jIva zubha = puNya prakRti bAMdhe che. ane jo mana-vacana ane kAyAnI pravRti = yoga azubha hoya to jIva azubha= pApa prakRti bAMdhe che. sthitibaMdha : jema curamAnA lADu eka-be divasa sudhI, guMdarano lADu aThavADiyA sudhI, sUMThano lADu paMdara divasa sudhI, pittanAzaka lADu mahinA sudhI khAdya padArtha tarIke sAro rahe che. pachI vikRta banI jatAM potAnA svabhAvane choDI de che. tema nAma ane gotra karmanAM pulo vadhumAM vadhu 20 koDAkoDI sAgaropama sudhI, jJAnAvaraNIyAdi karmanAM pudgalo vadhumAM vadhu 30 koDAkoDI sAgaropama sudhI ane mohanIya karmanAM pudgalo vadhumAM vadhu 70 koDAkoDI sAgaropama sudhI potAnA svabhAvane choDyAM vinA Atmapradezo para coMTI rahe che. eTale lADunI jema dareka karmanI sthiti (kALa) judI judI hoya che. jyAre je karmanI sthiti pUrI thaI jAya tyAre te karma potAnI meLe ja AtmapradezathI chUTuM paDI jAya che.. sthitibaMdhanuM kAraNa "kaSAya" che. kaSAyanI mAtrAnusAre kArmaNaskaMdhamAM sthitino nirNaya thAya che. jo kaSAyanI mAtrA vadhu hoya to. te vakhate grahaNa karAtAM kArmaNaskaMdho Atmapradeza para vadhu vakhata coMTI rahe che. ane jo kaSAyanI mAtrA ochI hoya to, te vakhate grahaNa karAtAM kArmaNaskaMdho Atmapradeza para thoDo vakhata coMTI rahe che. dA. ta. tIvra kaSAyodaya vakhate grahaNa karAtAM kArmAskaMdho AtmapradezonI sAthe 70 koDAkoDI sAgaropama sudhI coMTI rahe che. ane mandakaSAyodaya vakhate grahaNa karAtAM kArmaNaskaMdho AtmapradezonI sAthe aMtarmuhUrta sudhI coMTI rahe che. rasabaMdha - jema koI lADumAM gaLapaNa vadhu nAMkhavAmAM Ave to, te lADumAM mIThAza vadhu hoya che. ane gaLapaNa ochuM nAMkhavAmAM Ave to, lADumAM mIThAza ochI hoya che. tathA koI lADumAM methI vadhu A. zatakanAmApaMcakarmagraMtha jogApayaDipaesaM, ThiiaNubhAgaM kasAyAo // 96 // 33. For Private and Personal Use Only Page #57 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir nAMkhavAmAM Ave to te lADumAM kaDavAza vadhu hoya che. ane koI lADumAM methI ochI nAMkhavAmAM Ave to te lADumAM kaDavAza ochI hoya che. tema zubha karmamAM kyAreka zubharasa vadhu hoya che, to kyAreka zubharasa ocho hoya che tathA azubha karmamAM kyAreka azubharasa vadhu hoya che to kayAreka azubharasa ocho hoya che. eTale karmo ochA vadhatA pramANamAM zubhAzubha phaLano anubhava karAvI zake che. rasabaMdhanuM kAraNa "kaSAya" che. kaSAyanI mAtrAnusAre zubhAzubhakarmaprakRtimAM maMda, tIvra, tIvratara ke tIvratama rasa utpanna thAya che. tene zAstrIya paribhASAmAM, ekasthAnika, dristhAnika, tristhAnika, ke catuHsthAnika rasabaMdha kahevAya che. jo kaSAyanI mAtrA vadhu hoya to azubhakarmamAM tIvrarasa ane zubhakarmamAM paMdarasa utpanna thAya che. ane jo kaSAyanI mAtrA ochI hoya to azubhakarmamAM maMdarasa ane zubhakarmamAM tIvrarasa utpanna thAya che. zubhakarmamAM utpanna thato zubharasa zeraDInA rasanI jema sukhadAyaka che. ane azubhakarmamAM utpanna thato azubharasa lIMbaDAnAM rasanI jema duHkhadAyaka che. mATe tIvrarasavALA azubhakarmanAM udaya vakhate jIva atyaMta duHkhI hoya che. ane maMdarasavALA azubhakarmanAM udayavakhate jIva thoDoka duHkhI hoya che. tathA maMdarasavALA zubhakarmanAM udaya vakhate jIva thoDoka sukhI hoya che. ane tIvrarasavALA zubhakarmanAM udaya vakhate jIva atyaMta sukhI hoya che. kaSAya vinA sthitibaMdha ane rasabaMdha thato nathI. pradezabaMdha :- jema judA judA lADumAM kaNiyArUpa pradezonuM pramANa nyUnAdhika hoya che. koI lADu 50 grAmano hoya che, to koI lADu 100 grAmano hoya che. to koI lADu 200 grAmano paNa hoya che. tema koI karmamAM kArmaNajIMdho alpa hoya che. to koI karmamAM kAmaNajIMdho tenAthI vadhAre hoya che to koI karmamAM kAryaNaskaMdho tenAthI paNa vadhAre hoya che. ema judA judA karmamAM nyUnAdhika pramANamAM kArmaNaskaMdho hoya che. pradezabaMdhanuM kAraNa "yoga" che. jIva mana-vacana ane kAyAnI pravRttirUpa yogAnusAre jUnAdhika pramANamAM kArmaNaskaMdhane grahaNa kare che. jema musAphara dhImI gatie cAle to 34 For Private and Personal Use Only Page #58 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir KC dAMtAvaraNa Olo Hoid athara / hatA. darzana jes en mohanIya Cett * jo A vedanIya kamI * IT'S For Private and Personal Use Only Page #59 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir DAnAvaNa karma gaoNjha karma anaMta SOL teen3. aza. anaMta darzInA laghutA nAma karma arUNatA, S Mva - ayAdImAM mohanIya karma 3 vItarAgatA abhaya : sthiti ta, alata vINa AyuSya kama ) AvyA, Ahi aMtarAya kama - vedanIya karma For Private and Personal Use Only Page #60 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir ocho rasto kapAya. ane jhaDapathI cAle to vadhu rasto kapAya, tema jIvanI pravRtti maMda hoya to thoDA kAryaNaskaMdho grahaNa thAya. ane jIvanI pravRti jhaDapI hoya to vadhu kAmarNakaMdho grahaNa thAya. jo jIva thoDA kAryaNaskaMdho grahaNa kare to dareka karmanAM bhAgomAM thoDA thoDA kArmaNaskaMdho Ave ane jIva vadhu kAryaNaskaMdho grahaNa kare to dareka karmanAM bhAgamAM vadhuM vadhu kAryaNaskaMdho Ave. eTale jIva yogAnusAre nyUnAdhika pramANamAM kAryaNaskaMdho grahaNa karIne karmarUpe pariNamAvIne, tenI vaheMcaNI karI de che. Ama, jIvadvArA eka ja samaye grahaNa karAtAM kAryaNaskaMdhonuM karmarUpe pariNamana thatI vakhate ekI sAthe prakRti-sthiti-rasa ane pradeza e 4 vastuno nirNaya thato hovAthI karmabaMdha 4 prakAre kahyo che. karmanI mULaprakRtinAM nAma ane tenAM uttarabhedanI saMkhyA :iha-nANa- daMsaNAvaraNa vea mohA''unAma - goANi, viSaM = paLa-nava-Tu-achuvIsa-vaDa-tiSaya-Tu-pavita rUA iha jJAna - darzanAvaraNa - vedya- mohA''yurnAma gotrANi / vii = padma-nava-caTTAviMzati catu-spriMzata-dvi-pazcavidharArU| gAthArtha :-A zAstramAM jJAnAvaraNIya, darzanAvaraNIya, vedanIya, mohanIya, AyuSya, nAma, gotra ane aMtarAya e 8 karmo mAnelAM che. tenAM anukrame pAMca, nava, be, aThThAvIsa, cAra, ekasotraNa, be ane pAMca bheda che. vivecana :-AtmA pote ja paramAtmA che. jema lIMbaDAno svabhAva kaDavo, sAkarano svabhAva mITho, maracAno svabhAva tIkho che tema AtmAno svabhAva jJAnAdi che. AtmA jJAnAdi anaMtaguNamaya hovAthI te sarveguNonuM vargIka2Na karIne te sarveno mahApuruSoe 8 vibhAgamAM samAveza karI Apyo hovAthI AtmAnA mukhya (mULa) guNo 8 kahyAM che. tenAM upara kArmika rajakaNo (kAryaNaskaMdha) nAM "thara" uparAuparI jAmI gayA hovAthI AtmA be vibhAgamAM vaheMcAi jAya che. (1) zuddhAtmA (2) azuddhAtmA. anaMtajJAnAdiguNathI yukta zuddhAtmA sUrya jevo tejasvI che. 35 For Private and Personal Use Only Page #61 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir tenAM upara "jJAnAvaraNIyAdi-karmavAdaLa" AvI javAthI AtmAnuM anaMtajJAnAdi zu=asalI svarUpa DhaMkAI javAthI, AtmAnuM aMdhakAramaya ajJAnAdi azuddha nakalI svarUpe pragaTa thaI jAya che. jemake :- AtmAno prathama guNa "anaMtajJAna" che. jJA" dhAtuno artha "jANavuM" thAya che. lokAlokamAM rahelAM sarva dravyonI atIta- anAgata ane vartamAnakALanI utpAda, vyaya ane dhruva e traNe prakAranI pariNatine ekIsAthe, ekasamayamAM jANI zakavAnI Atmikazaktine anaMtajJAna kahevAya. "anaMtajJAnaguNane DhAMkanAra kArmaNaaudhone, jJAnAvaraNIyakarma kahevAya." jJAnAvaraNIya karmavAdaLane lIdhe jIvanuM anaMtajJAnAtmaka asalI svarUpa DhaMkAI javAthI, ajJAnatA, mUrkhatAdi nakalI svarUpa pragaTa thayuM che. mATe jIva anaMtajJAnI hovA chatAM paNa ajJAnI, mUrkha kahevAya che. (2) AtmAno bIjo guNa "anaMtadarzana" che. da" dhAtuno artha jovuM, dekhavuM thAya che. lokAlokamAM rahelAM sarva dravyonI atIta-anAgata ane vartamAnakALanI utpAda-vyaya ane dhruva e traNe prakAranI pariNatine ekIsAthe, eka samayamAM dekhI zakavAnI Atmika zaktine anaMtadarzana kahevAya che. anaMtadarzanaguNane DhAMkanAra kArmaNaskaMdhone, darzanAvaraNIyakarma kahevAya." darzanAvaraNIya karmavAdaLane lIdhe jIvAtmAnuM anaMtadarzanAtmaka asalI svarUpa DhaMkAI javAthI aMdhApo, paMgutva, mUkatva, baherAza, nidrAdhInatA vigere nakalI svarUpe pragaTa thayuM che. mATe jIva anaMtadarzanI hovA chatAM paNa AMdhaLo, lUla, maMgo, bahero kahevAya che. (3) AtmAno trIjo guNa "avyAbAdha sukha" che. - vi + mA + vAdhu dhAtune bhAva arthamAM pan pratyaya lAgIne "vyAbAdha" zabda banyo che. vyAbAdha = pIDA, duHkha. avyAbAdha = pIDA rahita, duHkha rahita. 36 For Private and Personal Use Only Page #62 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir avyAbAdha sukha = duHkhanirapekSa"sukha, zAzvata sukha. zuddhAtmA dareka kSaNe pUrNAnaMdamaya che. kyAreya paudgalika sukha ke duHkhanI lAgaNI utpanna thatI nathI. mATe te duHkha nirapekSa zAzvata=akSaya sukhano bhokatA che) "avyAbAdha sukhane DhAMkanAra kArmaNaskaMdhone, vedanIyakarma kahevAya che." vedanIya karmavAdaLane lIdhe jIvanuM avyAbAdha sukhAtmaka asalI svarUpa DhaMkAI javAthI, vyAbAdhAtmaka sukha, duHkhane anubhave che. mATe jIva akSayasukhano bhoktA hovA chatAM sukhI-duHkhI kahevAya che. (4) AtmAno cotho guNa akSayacAritra che. ra, dhAtuno artha gati karavI athavA bhojana karavuM thAya che. jenAthI mokSa prati gati thAya athavA nija jJAnAdi guNonuM bhojana=bhogavaTo karavo te cAritra kahevAya. AtmAnuM asalI svarUpa jJAnamaya, darzanamaya, pUrNAnaMdamaya che. teno bhogavaTo karavo. eTale ke zuddha jJAnopayoga, zuddhadarzanopayogAdimAM ramavuM te svaguNamAM ramaNatArUpakSAyikacAritra kahevAya. "akSaya cAritraguNane DhAMkanAra kArmaNaskaMdhone "mohanIya karma" kahevAya. mohanIya karmavAdaLane lIdhe jIvanuM samyagdarzana ane akSaya cAritrAtmaka asalI svarUpa DhaMkAI javAthI mithyAtva, krodha, mAna, mAyA, lobha, rAga, vaiSa kAma hAsyAdi nakalI svarUpe pragaTa thayuM che. tethI jIva parabhAvamAM ramaNatAne lIdhe pArakI vastune potAnI mAnIne muMjhAyA kare che. mATe kSAyikakyAritrane DhAMkanAra kArmaNa skaMdhone mohanIya karma kahyuM che. mohanIya karmane lIdhe jIva vItarAgI hovA chatAM rAgI, dveSI kahevAya che. puruSa na hovA chatAM puruSa kahevAya che. strI na hovA chatAM strI kahevAya che. (5) AtmAno pAMcamo guNa "akSayasthiti" che. akSayasthiti=akSayajIvana. akSayajIvana=sadA kALane mATe jIvavuM, athavA janma, jarA, maraNa rahita jIvana. "akSaya sthitiguNane DhAMkanAra kArmaNaskaMdhone AyuSyakarma kahevAya che." A. paudgalika sukha, duHkha sApekSa hoya che. Atmika sukha, duHkha nirapekSa hoya che. mATe te zAzvata akSayasukha kahevAya che. - 37 For Private and Personal Use Only Page #63 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org AyuSyakarmavAdaLane lIdhe jIvanuM akSayasthityAtmaka asalI svarUpa DhaMkAI javAthI, sImita jIvana janma, jarA, maraNarUpa nakalI svarUpa pragaTa thayuM che. tethI AtmA akSaya jIvanavALo hovA chatAM paNa sImita jIvanavALo kahevAya che. Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir (6) AtmAno chaThTho guNa "arUpI, anAmI" che. je dravyamAM rUpa, rasa, gaMdha, sparza vigere hoya te ''rUpI'' dravya kahevAya. je dravyamAM rUpa, rasa, gaMdha, sparza vigere na hoya te 'arUpI'' dravya kahevAya. AtmA varNavALo nathI, gaMdhavALo nathI, rasavALo nathI, sparzavALo nathI mATe AtmA arUpI che. "arUpIpaNAne DhAMkanAra kAryaNa skaMdhone "nAmakarma' kahevAya.'' nAmakarmavAdaLane lIdhe jIvanuM arUpIpaNuM DhaMkAi javAthI manuSyAdi avasthA, zarIra, Indriya, saubhAgya, durbhAgya, yaza, apayaza vigere nakalI svarUpa pragaTa thayuM che. mATe jIva arUpI hovA chatAM paNa rUpI, nAmI kahevAya che. (7) AtmAno sAtamo guNa "agurUlaghu" che. dareka vyaktinuM Atmatva eka sarakhuM ja che. temAM ucca-nIcano bheda nathI. tethI AtmA agurUlaghuguNavALo che. "agurUlaghuguNane DhAMkanAra kAryaNa- skaMdhone "gotrakarma' kahevAya che." athavA gotrakarmavAdaLane lIdhe jIvanuM asalI svarUpa DhaMkAI javAthI uccakuLapaNuM, nIcakuLapaNuM vagere nakalI svarUpa pragaTa thayuM che. mATe jIva uMccanIcanAM bheda vinAno hovAM chatAM paNa uccakuLa-nIcakuLavALo kahevAya che. (8) AtmAno AThamo guNa "anaMtavIrya" che. AtmA anaMtazaktino mAlika che. "anaMtazaktine DhAMkanAra kArmaNaskaMdhone aMtarAyakarma kahevAya." aMtarAyakarmavAdaLane lIdhe, jIvanuM anaMtadAnAdi asalI svarUpa DhaMkAI javAthI kRpaNatA, daridratA, bhogopabhogamAM vighnatA, durbaLatA vigere nakalI svarUpa pragaTa thayuM che. mATe jIva anaMtazaktino mAlika hovA chatAM paNa kaMjUsa, garIba, namAlo kahevAya che. Ama, AtmAnAM mULa guNo 8 hovAthI mULakarmo 8 kahyAM che. jJAnAvaraNIyAdi karmavAdaLane lIdhe jIvanuM svarUpa, zuddha-azuddha asalI ane nakalI ema be vibhAgamAM vaheMcAi gayuM che. paNa 38 For Private and Personal Use Only Page #64 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra sukha For Private and Personal Use Only 39 zuddha - azuddha Atma ravarUpo krama AtmAnuM karmavAdaLanuM nAma AtmAnuM bheda upamA asalI svarUpa nakalI svarUpa 1) anaMtajJAna | jJAnAvaraNayANakarma ajJAnatA, mUrkhatA | 5 | AMkhe bAMdhelA pATA jevuM 2 anaMta | darzanAvaraNIyakarma aMdhApo-baherAza, 9 | dvArapALa jevuM darzana mUkatva paMgutA-nidrA. avyAbAdha | vedanIyakarma sukhI duHkhI avasthA 2 | madhathI lepAyelI taravAranI dhAra jevuM 4 akSaya mohanIyakarma mithyAtva. rAga, dveSa. | 28 | madirAnAM pAna jevuM cAritra hAsyAdi | | AyuSyakarma janma sImita jIvana, 4 | beDI jevuM sthiti jarA-mRtyu 6 arUpIpaNuM nAma karma gati. zarIra, IndriyAdi anAmIpaNuM 103 citrakAra jevuM yaza. apayaza. saubhAgya durbhAgya-varNAdi. | | agurulaghu | gotra karma. | uccakuLa - nIcakuLa 2 | kuMbhAra jevuM 8 anaMta | aMtarAyakarma kRpANatA, daridratA, | 5 | bhaMDArI jevuM. dAnAdi bhogapabhogamAM vidyatAanutsAha paramAtmA banI jAya che." che. jyAre saMpUrNa "thara" ukhaDI jAya che, tyAre "AtmA pote ja jema jema karmanA thara ukhaDatAM jAya che.tema tema AtmA zuddha thato jAya www.kobatirth.org [ pa akSaya Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir Page #65 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir -: jJAnAvaraNIyAdikarmanA kramanuM prayojana : upayoga e jIvanuM lakSaNa che. tenA 2 prakAra che. jJAnopayoga ane darzanopayoga. A bemAM jJAnopayoga mukhya che. kAraNa ke jJAnathI karmaviSayaka zAstra athavA bIjA zAstrano vicAra karI zakAya che. (jANI zakAya che, jyAre koipaNa labdhi prApta thAya che. tyAre jIva jJAnopayogayukta ja hoya che. mokSanI prApti vakhate paNa jJAnopayoga ja hoya che. mATe jJAnane DhAMkanArU jJAnAvaraNIya karma prathama kahyuM che. jJAnopayogamAMthI zruta AtmA avazya darzanopayogamAM sthira thAya che. mATe jJAnAvaraNIyakarma pachI darzanaguNane DhAMkanArU darzanAvaraNIyakarma kahyuM che. jJAnAvaraNIyakarmanAM udayavALo jIva sUkSma padArthone jANI zakato na hovAthI duHkhI thAya che. ane jJAnAvaraNIyakarmonAM kSayopazamavALo jIva sUkSma, sUkSmatara padArthane jANI zakato hovAthI AnaMda-sukhano anubhava kare che. | darzanAvaraNIyakarmanAM udayavALo jIva AMkhe joI zakato na hovAthI athavA ochuM dekhI zakato hovAthI duHkhI thAya che. ane darzanAvaraNIyakarmanAM kSayopazamavALo jIva cakSudvArA spaSTa rIte vastune joI zakto hovAthI AnaMda-sukhano anubhava kare che. eTale jJAnAvaraNIya ane darzanAvaraNIya karmanA kAraNe jIvane sukhaduHkhano anubhava thato hovAthI trIjuM vedanIyakarma kahyuM che. vedanIyakarmanA udayathI jIvane sukhaduHkhano anubhava thatA, sukhanAM sAdhana pratye rAga thAya che. ane duHkhanAM sAdhana pratye dveSa thAya che. mATe vedanIya karma e rAgadveSarUpa mohanIyakarmanuM kAraNa hovAthI vedanIyakarma pachI cothuM mohanIyakarma kahyuM che. mohanIyakarmanAM udayavALA mUDhAtmAo AraMbha ane parigrahAdimAM Asakta thaine narakAdi AyuSya bAMdhe che. tethI mohanIyakarma e AyuSyakarmanuM kAraNa hovAthI mohanIya karma pachI pAMcamuM AyuSyakarma kahyuM che. narakAdi AyuSyano bhogavaTo zarIra vinAM thaI zakto nathI. mATe narakAdi AyuSyanAM udaya vakhate AyuSyanAM udayAnusAra zarIra, indriya, gati 40 For Private and Personal Use Only Page #66 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org vagereno udaya thai jAya che. mATe AyuSyakarma e nAmakarmanuM kAraNa hovAthI AyuSyakarma pachI nAmakarma kahyuM che. nAmakarmano udaya thayA pachI jIvane AzrayIne ucca-nIcano vyavahAra thAya che. mATe nAmakarma pachI gotrakarma kahyuM che. gotrakarmanAM udaya vakhate uccakuLamAM utpanna thayelA rAjA vigerene dAnAMtarAya, lAbhAntarAya, vigere karmono kSayopazama thavAthI dAnAdi ApI zake che. ane nIcakuLamAM janmelAne dAnAntarAya, lAbhAntarAyAdino udaya hovAthI dAnAdinI khAsa taka maLatI nathI mATe UMca-nIca gotrano udaya e aMtarAyakarmanuM kAraNa hovAthI gotrakarma pachI aMtarAyakarma kahyuM che. Ama, mULa karma 8 che ane tenAM peTA bheda 158 che. mULakarmonAM uttarabhedanI saMkhyA :jJAnAvaraNIyakarmanAM uttarabheda -5 che. darzanAvaraNIyakarmanAM uttarabheda -9 che. -2 che. -28 che. -4 che. -103 che. -2 che. (1) (2) (3) vedanIyakarmanAM uttarabheda (4) mohanIyakarmanAM uttarabheda (5) AyuSyakarmanAM uttarabheda (6) nAmakarmanAM uttarabheda gotrakarmanAM uttarabheda (6) (8) Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir -5 che. uttarabheda che. aMtarAyakarmanAM uttarabheda jJAnAvaraNIyAdi. 8 mULakarmanAM kula 158 jJAnanAM pAMcabhedanuM svarUpa ane matijJAnanAM bheda :ma-yuga-ophrI-maLa-vALi, nALALitatva manALa, vaMjaNavaggaha cauhA, maNa nayaNa viNiMdiya caukkA // 4 // mati - zrutAvadhi - mana:- kevalAni jJAnAni tatra matijJAnam // vyaJjanAvagrahazcaturdhA mano-nayanaM vinendriyacatuSkAn // 4 // gAthArtha :- matijJAna, zrutajJAna, avadhijJAna, mana:paryavajJAna, ane kevaLajJAna, e pAMca jJAna che. temAM paheluM matijJAna aThThAvIsa prakAre che. 41 For Private and Personal Use Only Page #67 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir te A pramANe, mana ane cakSuvinA bAkInI cAra IndriyonI apekSAe vyaMjanAvagraha cAra prakAre che. vivecana :- granthakArazrI AThekarmanI uttara pravRtio kramazaH batAve che. temAM paheluM jJAnAvaraNIyakarma hovAthI, sau prathama jJAnanAM bheda batAve che. kAraNa ke jJAnanAM pAMcabhedanuM svarUpa jANyuM hoya to ja jJAnAvaraNIyakarmanAM uttarabhedo saralatAthI samajI zakAya. mATe sau prathama jJAnanAM bhedanuM svarUpa batAve che. jJAnanAM mukhya bheda 5 che - (1) matijJAna, (2) zrutajJAna, (3) avadhijJAna, (4) mana:paryavajJAna, (5) kevaLajJAna. (1) matijJAna - yogyadezamAM rahelI vastuno mana ane Indriya dvArA, je bodha thAya te matijJAna kahevAya. matijJAnamAM zabdanI sAthe padArthanAM saMbaMdhanI vicAraNA hotI nathI, dA. ta. (1) kAnadvArA "ghaTa" zabda sAMbhaLyo tyAre mAtra ghaTazabdano je bodha thayo te zrotrendriyajanya matijJAna thayuM. te vakhate ghaTazabda e ghaTapadArthano vAcaka che. ane jalaharaNAdi arthakriyA karavAmAM samartha kabugrIvAdimAn AkRtivALI vastu e ghaTazabdathI vAcya che. mATe ghaTazabdanI sAthe ghaTapadArthano vAcyavAcakabhAva saMbaMdha che. AvI koI ja vicAraNA hotI nathI mATe "zabdanI sAthe padArthanAM saMbaMdhanI vicAraNA vinAnuM, mana ane indriya dvArA thatuM je jJAna, te matijJAna kahevAya." (2) AMkha dvArA ghaTa joyo tyAre mAtra ghaTapadArthano je bodha thayo te cakSurindriyajanya matijJAna thayuM. te vakhate ghaTapadArtha e ghaTazabdathI vAcya che. ane ghaTazabda e ghaTapadArthano vAcaka che. mATe ghaTa padArthanI sAthe ghaTazabdano vAcyavAcakabhAva saMbaMdha che. AvI koI ja vicAraNA hotI nathI. mATe padArthanI sAthe zabdanAM saMbaMdhanI vicAraNA vinAnuM mana ane indriya dvArA thatuM je jJAna te matijJAna kahevAya che. matijJAnanuM bIjuM nAma "AAbhinibovikajJAna" che. abhi = sanmukha, ni = nizcit (spaSTa) bodha = jJAna. sanmukha rahelAM padArthano je spaSTa bodha karAve te Abhinibodhika jJAna. jaina vAyagranthomAM matijJAnane sAMvyavahArika pratyakSajJAna kahyuM che. karmagrantha, A. matiH tiH saMjJA dinAminikoya nanAm (sArthA) ra-rA B. tad virama sAMvyAvi pAramArthiva 2 (pramANanayatavA0) ra-jA 42 For Private and Personal Use Only Page #68 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir tattvArthadimAM matijJAnane parokSajJAna kahyuM che. (2) zrutajJAna :- zAstrAdinAM zravaNathI ke vAMcanathI, zabdArthanI paryAlocanAvALuM, mana ane iMdriyadvArA thatuM je jJAna te zrutajJAna kahevAya. dA. ta. zrosendriya dvArA ghaTa zabda sAMbhaLyo tyAre, "mAtra ghaTazabda"no je bodha thayo te matijJAna thayuM. tyAra pachI ghaTazabda e ghaTaartha= padArthano vAcaka che. ane ghaTapadArtha e ghaTazabdathI vAcya che. mATe ghaTa zabdano ghaTapadArthanI sAthe vAvAcakabhAvasaMbaMdha che. evI vicAraNAvALuM, mana ane indriya dvArA thatuM je jJAna te zrutajJAna kahevAya. zaMkA - zAstramAM sarvajIvone matijJAna ane zrutajJAna kahyuM che. paraMtu zrutajJAna to zabdazravaNAdi ane vAvAcakabhAvasaMbaMdhanI vicAraNA dvArA thatuM hovAthI zrotrendriya (kAna) ane manavALA jIvone ghaTI zake. paraMtu zrotrendriya ane mana vinAnAM ekendriyAdi jIvone zrutajJAna kevI rIte ghaTI zake ? samAdhAna :- zrotrendriya ane manavinAnAM ekendriyAdi jIvone paNa matijJAna ane zrutajJAna hoya che. kAraNake ekendriyAdine rasanAdi dravyendriya nathI. paraMtu bhAvendriya to hoya ja che. mATe tene zrutajJAnAvaraNanAM kSayopazamajanya jUdI ja jAtanuM zrutajJAna hoya che. tethI tene AhArAdi grahaNano aspaSTa adhyavasAya thAya che. A. AnA khulAsA mATe juo praznottarImAM prazna naM. 25. B. (1) madhura saMgIta sAMbhaLatAM virahAdi vRkSomAM turata ja puSpAdi utpanna thAya che. mATe ekendriyamAM zravaNejiyanuM cihna spaSTa jaNAya che. (2) suMdarInAM nayanonAM kaTAkSathI tilakAdi vRkSomAM turata ja puSpAdi utpanna thAya che. mATe cakSurindriyanuM cihna spaSTa jaNAya che. (3) sugaMdhI nirmaLa jaLanAM siMcanathI caMpAdivRkSomAM jaldIthI puSpAdi utpanna thAya che. mATe dhrANendriyanuM cihna spaSTa jaNAya che. (4) suMdara strInAM svAdiSTa jaLanAM kogaLA dvArA bakuLAdivRkSomAM kusumAdi utpanna thAya che. mATe rasanendriyanuM cihna spaSTa jaNAya che. A rIte, e kendriyamAM rasanendriyAdi dravyendriyano abhAva chatAM bhAvendriyajanya jJAna loka prasiddha che. mATe ekendriyAdimAM rasanAdi dravyendriya nathI paraMtu bhAvendriya to hoya ja che. mATe tathAvidha zrutajJAnAvaraNanAM kSayopazamajanya jJAna ghaTI zake che. 43 For Private and Personal Use Only Page #69 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir dA. ta. kIDIne sAkaranI gaMdhanAM aNu sAthe ghrANendriyano saMbaMdha thatA "ahIM kaMika che.'" ema matijJAna thAya che. pachI turata 'A vastu mAre khAvA lAyaka che" evuM jJAna thAya che. jo ke kIDIne zabdonuM jJAna nathI. kAna nahIM hovAthI 'A vastu mAre khAvA lAyaka che'' evuM sAMbhaLyuM paNa nathI. chatAM pUrvabhavamAM thayela tathAprakAranAM zrutanAM baLe ''A vastu mAre khAvA lAyaka che." evuM zrutajJAna thAya che. pachI e turata ja sAkaranAM TukaDA tarapha doDIne tene coMTI paDe che. jo kIDIne zrutajJAna na hoya to te A pramANe pravRti karI zake nahi. paNa tene AhArAdi grahaNano je aspaSTa adhyavasAya thAya che. te ja batAve che. kIDI vigerene zrutajJAna che. A pramANe ekendriya, beindriya, teindriya ane carindriyamAM paNa samajavuM. (3) avadhijJAna :- adhi maryAdA. mana ane indriyanI apekSA vinAM, sAkSAt, AtmA dvArA mAtra rUpI dravyone jANavArUpa maryAdAvALo, je bodha thAya te avadhijJAna kahevAya. (4) mana:paryavajJAnaH- manaH paryava=mananAM vicAro. mana ane iMdriyanI sahAyatAM vinAM, aDhIdvIpamAM rahelAM saMkSI paMcendriya (manavALA) jIvonAM mananAM vicAro jenAvaDe jANI zakAya te mana:paryavajJAna kahevAya. manaHparyava-jJAnanuM bIjuM nAma mana:paryayajJAna athavA mana:paryAyajJAna che. saMjJI paMcendriya jIva koipaNa vastuno vicAra karatI vakhate kAyayogadvArA pote je AkAzapradezamAM rahelo hoya te ja AkAzapradezamAMthI manoyogya pudgalaskaMdho (manodravya) ne grahaNa karIne, ciMtanIya vastune anurUpa^ pariNamAvIne, tenuM ja avalaMbana (Teko) laine, tene choDI mUke che. te chUTA paDelAM pariNata manodravyane mana:paryavajJAnI spaSTa rIte joi zake che. jema baMdha makAnamAM beThelo mANasa T.V. dvArA paradezamAM ramAtI mecAdinAM dRzyone joi zake che. tema mana:paryavajJAnI potAnA sthAne beTho A. saMjJI paMcendriya jyAre koi paNa vastu saMbaMdhI vicAra kare che tyAre vicAraNIya vastu pramANe manodravya judA judA AkAre goThavAya che. tene dravyamana kahevAya ane manarUpe pariNAma pAmelA pudgalone choDI devA te vicAra kahevAya. e vicArane mana:paryava jJAnI anumAnathI jANI zake che. 44 For Private and Personal Use Only Page #70 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir beTho mana:paryavajJAna dvArA aDhIdvIpamAM rahelAM saMjJI paMcendriya jIvonAM vicArane anurUpa je je AkAre manodravya goThavAI goThavAIne AkAzamAM pheMkAya che te te manodravyanI AkRtine spaSTa rIte joI zake che. ahIM khAsa dhyAna rAkhavuM ke, saMjJI paMcendriya jIve je je vastu saMbaMdhI vicAra karyo hoya te te vastunAM AkAra pramANe goThavAyelAM manodravyane ja mana:paryavajJAnI pratyakSa joI zake che. vastune nahIM. vastu to anumAnathI jaNAya che. jema kuzaLa vaidya mukhAkRti vigere pratyakSa joine zarIramAM rahelAM rogane anumAnathI jANI zake che. tema mana:paryavajJAnI manodravyanI AkRtine pratyakSa joIne anumAna kare che. ke A jIve A vastu saMbaMdhI amuka vicAra karyo haze. dA. ta. koI jIva merUparvata saMbaMdhI ciMtana karato hoya to e vakhate manoyogyapudgalaskaMdho merUparvatanAM AkAre goThavAI jAya che. e merU parvatanI manodravyAkRtine mana:paryavajJAnI spaSTa dekhI zake che. ane te manodravyAkRti uparathI mana:paryavajJAnI anumAna kare che ke A jIve merUparvata saMbaMdhI amuka vicAra karyo haze. kemake evA vicAra vinA merU parvatanI AvI AkRti hoI zake nahIM. A pramANe, mana:paryavajJAnI manodravyAkRtirUpI liMgathI merUparvatarUpI liMgInuM anumAna kare che. mATe mana:paryavajJAnI anumAnadvArA saMjJI jIvanAM vicArone jANI zake che. A anumAna satya hoya che. teno samAveza ^matijJAnamAM thAya che. kevaLajJAna -saMpUrNa lokAlokamAM rahelI, traNekALanI, sarvavastunI, sarva avasthAo arthAt sarvadravyonAM sarvaparyayone ekI sAthe sAkSAta AtmA A. matijJAna. 2 prakAre che. (1) pratyakSamatijJAna. (2) parokSamatijJAna. (1) zabdArthanI vicAraNA vinAnuM, indriya ane mana dvArA thatuM spaSTa jJAna te pratyakSamatijJAna kahevAya. (2) liMga UparathI liMgInuM anumAna karavuM te parokSa matijJAna kahevAya. dhUma dvArA agninuM, "dhajA dvArA jinAlayanuM, merU parvatAkAre goThavAyelAM manodravya uparathI merUparvatanuM anumAna karavuM te parokSamatijJAna kahevAya. 45 For Private and Personal Use Only Page #71 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir dvArA jANe, te kevaLajJAna kahevAya. jema hatheLImAM rahelo AmaLo cArebAjuthI spaSTa jaNAya che. tema kevaLajJAnI saMpUrNa lokAlokamAM rahelAM, trikAla saMbaMdhI sarvadravyonAM sarvaparyAyone ekIsAthe spaSTa rIte jANI zake che. jema ArisAmAM ekI sAthe aneka vastunuM pratibiMba paDe che tema kevaLajJAnInA AtmAmAM sarva dravyanuM sarva paryAya sahita ekI sAthe vilakSaNa pratibiMba paDe che. tethI kevaLajJAnI sarva dravyanA sarva paryAyane ekI sAthe jANI zake che. dravya eTale mULa padArtha. paryAya eTale mULa padArthanI vividha avasthAo. dA. ta. AtmA e mULapadArtha che. ane AtmAnI deva, nAraka, tiryaMca, manuSya vigere avasthAo e AtmAnAM paryAya kahevAya. eka eka dravyanAM anaMtA paryAyo hoya che. kevaLa zabdano bhinna bhinna artha :(1) kevaLa = eka. kevaLa zabdano artha eka thato hovAthI kevaLajJAnane matyAdi-4 jJAnarahita ekaluM jJAna kahevAya che. eTale jyAre kevaLajJAna utpanna thAya tyAre atyAdi-4 jJAna hotAM nathI kevaLajJAna ekaluM ja hoya che. A bAbatamAM be mata che. keTalAka AcArya mahArAjanuM evuM mAnavuM che ke, jema sUryanAM prakAzamAM graha-nakSatra-tArA vigereno prakAza samAI jAya che. tema kevaLajJAnamAM atyAdi-4 jJAna samAI jAya che. mATe kevaLajJAna "ekaluM" che. (2) keTalAka AcArya mahArAjanuM evuM mAnavuM che ke, kevaLajJAna utpanna thAya tyAre matyAdi-4 jJAno nAza pAme che. kAraNake kevaLajJAna e AtmAno svabhAva che. paNa atyAdi-4 jJAno AtmAnAM svabhAvarUpa nathI. kevaLajJAnAvaraNIyakarmane lIdhe utpanna thatA hovAthI karma sApekSa che. kAraNake ghanaghora vAdaLathI DhaMkAyelAM sUryanI jema kevaLajJAna ghanaghAtI karmo dvArA DhaMkAyeluM hovA chatAM paNa jJAnano thoDo prakAza to khullo rahI ja A. Ariso ane temAM paDatuM pratibiMba pudgalasvarUpa hovAthI rUpI che. AtmA arUpI che temAM paDatuM pratibiMba rUpI tathA arUpI hovAthI vilakSaNa kahyuM che. 46 For Private and Personal Use Only Page #72 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir jAya che. te matyAdi-4 svarUpa che. eTale kevaLajJAnAvaraNIyakarmane lIdhe (apekSAe) matyAdi-4 jJAno utpanna thatA hovAthI matyAdi-4 jJAnanuM kAraNa kevalajJAnAvaraNIya karma che. tenuM kArya matyAdi-4 jJAna che. vaLI, "kAraNano nAza thatA kAryano nAza thai jAya e niyamAnusAra jema agnino nAza thatA dhUmano nAza thai jAya che. tema kevaLajJAnAvaraNIya karmano nAza thatA matyAdi-4 jJAnano nAza thai jAya che. mATe kevaLajJAnanI hAjarImAM matyAdi-4 jJAna hotAM nathI tethI kevaLajJAna ''ekaluM" ja che. zaMkA :- je rIte anaMtacAritraguNamAM, jema jema cAritramohanIyakarmano kSaya thato jAya che. tema tema cAritraguNa vikAsa pAmato hovAthI, chelle cAritramohanIyakarmano saMpUrNa kSaya thai javAthI kSAyikabhAvanuM anaMtacAritra prApta thAya che. te rIte, matyAdi-4 jJAnamAM paNa, jema jema svasvAvaraNano kSayathavAthI matyAdi-4 jJAna vadhu ne vadhu vikAsa pAmatAM hovAthI chelle saMpUrNa svasvAvaraNano kSaya thAya tyAre kSAyikabhAvanAM matyAdi-4 zAna pragaTa thavA joie ne ? to matyAdi--4 jJAnano abhAva kema kaho cho ? 99 samAdhAna :- anaMtacAritraguNa e AtmAno mULasvabhAva che. te cAritramohanIya karmadvArA DhaMkAi gayelo hovAthI saMpUrNa cAritramohanIyakarmano kSaya thavAthI anaMtacAritraguNa pragaTe che. paraMtu matyAdi-4 jJAna AtmAnA svabhAvarUpa nathI. paNa kevaLajJAnAvaraNIya karmane lIdhe, matyAdi-4 jJAna utpanna thatA hovAthI matyAdi-4nuM kAraNa kevaLajJAnAvaraNIyakarma che mATe kAraNano nAza thatAM kAryano nAza thaI jato hovAthI jyAre kevaLajJAnAvaraNIyakarmano kSaya thAya che. tyAre matyAdi-4 jJAna nAza pAme che. For Private and Personal Use Only dA. ta. sUrya ghanaghora vAdaLathI DhaMkAyelo hovA chatAM paNa divasa-rAtrino spaSTabheda samajAya evo maMda prakAza pRthvI para pheMkAya che. e rIte, kevaLajJAna ghanaghAtI karmadvArA DhaMkAyeluM hovA chatAM paNa jJAnano maMda prakAza to kAyama mATe khullo hoya ja che. te 47 Page #73 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir 'jJAnAvaraNIyakarma 3) sUryano maMda prakAzarUpa atyAdi-4 jJAno matyAdijJAnano maMdaprakAza matyAdi-4 (1) sUryarUpaY jJAna svarUpa che. tene kevaLajJAna kSAyopathamike matyAdi sUryano IFMS jJAna kahevAya. vaLI, jema prakAza ghanaghora vAdaLathI DhaMkAyelo 2) vAdaLA jevuM kevaLa sUryano maMdaprakAza paNa sAdaDInI jhuMpaDInAM chidro kevaLajJAnanI prabhA athavA|p5 Ri[5) jhuMpaDInA chidrorUpa dvArA jhuMpaDInI aMdara 4) jhuMpaDI sadaza matyAdi- zayopazama pravezIne ghaTapaTAdi vastune jJAna nuM AvaraNa che prakAzita kare che tema jhuMpaDInI aMdara kevaLajJAnarUpI prakAza rahelo prakAza - kevaLajJAnAvaraNIya karma dvArA DhaMkAyelo hovA chatAM paNa jhuMpaDInAM chidro rUpa matyAdi jJAnanA kSayopazama dvArA jIvAdinuM jJAna karAve che vaLI, jema jhuMpaDInI aMdara rahelo prakAza te jhuMpaDIno svataMtra nathI paNa sUryano che. tema kevaLajJAnanI prabhA(maMdaprakAza)rUpa matyAdi jJAno svaMtatra nathI paNa kevaLajJAnanA aMzo che arthAt matyAdijJAnano prakAza kevaLajJAnano ja che. vaLI, jema sUryanAM maMdaprakAzanuM AvaraNa sAdaDInI jhuMpaDI hovA chatAM jhuMpaDInAM chidro dvArA prakAza aMdara pravezIne ghaTapaTAdinuM jJAna karAve che. tema matyAdijJAna paNa svasvAvaraNathI DhaMkAyelA hovA chatAM paNa jhuMpaDInAM chidrarUpa kSayopazama dvArA jIvAdinuM jJAna karAve che. jema jema jhuMpaDInAM chidro moTA thatA jAya che tema tema jhuMpaDInI aMdara prakAza vadhato jAya che. e rIte, jema jema matyAdijJAnano kSayopazamabhAva vadhato jAya che. tema tema matyAdi jJAno vikAsa pAmatAM jAya che. paNa jyAre jhuMpaDI dUra thatAnI sAthe ' ja vAdaLa khasI javAthI sUryano prakAza sarvatra phelAI jAya che. e 48 For Private and Personal Use Only Page #74 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir vakhate jema jhuMpaDInAM chidro rahetAM nathI, temaja vAdaLathI gherAyelo maMdaprakAza paNa raheto nathI. tema kevaLajJAnAvaraNIya karmano kSaya thaI jAya che tyAre kevaLajJAnanA prakAzanI hAjarImAM kevaLajJAnanI prabhA(maMdaprakAza) rU5 matyAdi 4 jJAno nAza pAmatA hovAthI te vakhate jhuMpaDInAM chidrarUpa matyAdijJAnano kSayopazamabhAva kyAMthI hoya ? mATe, svasvAvaraNano saMpUrNa kSaya thaye chate kSAyikabhAvanAM matyAdi-4 jJAno pragaTa thatA nathI. (2) kevaLa = zuddha. kevaLajJAna e karmala vinAnuM hovAthI, tene "zuddhazAna" kahevAya che. kevala = sakala. kevalajJAna utpanna thAya tyArathI ja jANavA yogya sarva padArthono ekI sAthe bodha thato hovAthI tene "saMpUrNajJAna" kahevAya che. (5) kevala = asAdhAraNa. jenI sAthe koI paNa vastunI sarakhAmaNI thaI zakatI na hovAthI te jJAnane "asAdhAraNa jJAna" kahevAya che. kevala = anaMta kevaLajJAna ane kevaLadarzana e banne eka eka hovA chatAM paNa joya=jANavAlAyaka vastu anaMta hovAthI, anaMtayanA vizeSadharma ane sAmAnyadharmano bodha karAvanAra kevaLajJAna ane kevaLadarzanane anaMtajJAna ane anaMtadarzana kahevAya che. kevala = nircAghAta loka ke alokamAM koipaNa ThekANe vyAghAta nahIM pAmatuM hovAthI Ane "nircAghAtajJAna" kahevAya che. 49 For Private and Personal Use Only Page #75 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir pAMca jJAnanA kramanuM prayojana :matyAdi pAMce ya jJAnano pUrvApara (AgaLa-pAchaLa) saMbaMdha hovAthI tene anukrame kahyAM che. temAM matijJAna ane zrutajJAna, svAmI, kAla, kAraNa, viSaya ane parokSapaNAnI apekSAe tulya che. kAraNake matijJAna ane zrutajJAnanA svAmI eka ja che. jene matijJAna hoya tene zrutajJAna avazya hoya che. ane jene zrutajJAna hoya tene avazya matijJAna hoya che. mATe e banne jJAnanA svAmI eka hovAthI svAmInI dRSTie te banne jJAnamAM samAnatA che. tathA te banne jJAnano sthitikALa utkRSTathI 66 sAgaropama hovAthI kALanI dRSTie te banne jJAnamAM samAnatA che. tathA te banne jJAnanuM kAraNa indriya ane mana hovAthI, kAraNanI dRSTie te banne jJAnamAM samAnatA che. tathA te banne jJAnano viSaya sarvadravyo hovAthI, viSayanI dRSTie te banne jJAnamAM samAnatA che. tathA te banne jJAna parokSa hovAthI, parokSanI dRSTie te banne jJAnamAM samAnatA che. Ama, svAmI, kALa, kAraNa, viSaya ane parokSanI dRSTie te banne jJAna sarakhA hovAthI tathA matijJAna ane zrutajJAna hoya to ja bAkInA avadhi vigere traNa jJAna utpanna thAya che. mATe avadhijJAnAdinI pUrve matijJAna ane zrutajJAna kahyAM che. matijJAna ane zrutajJAna sahacArI hovA chatAM matijJAna kAraNa che ane zrutajJAna kArya che. kAraNake avagrahAdirUpa matijJAna vinA zrutajJAna thatuM nathI. mATe matijJAna prathama kahyuM che ane zrutajJAna pachI kahyuM che. matijJAna ane zrutajJAnanI sAthe avadhijJAnanI kALa, viparyaya, svAmI ane lAbhanI dRSTie samAnatA hovAthI matijJAna ane zrutajJAnanI pachI avadhijJAna kahyuM che. (1) matijJAna ane zrutajJAnanI jema avadhijJAnano kALa paNa 66 sAgaropama che. tethI kALanI samAnatA che. (2) mithyAtvanA udayathI matijJAna ane zrutajJAna jema matiajJAna ane zrutajJAnamAM palaTAI jAya che. tema avadhijJAna paNa avadhiajJAna=virbhAgajJAnamAM palaTAI jAya che. mATe viparyayamAM samAnatA che. (3) jene matijJAna ane zrutajJAna hoya che tene ja avadhijJAna hoya che. tethI svAmimAM samAnatA che. 50 For Private and Personal Use Only Page #76 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir (4) jyAre koI mithyAdRSTi deva vigerene samyagadarzana prApta thAya che. tyAre traNe jJAna sAthe ja prApta thAya che. mATe lAbhanI paNa samAnatA che. A rIte, matijJAna ane zrutajJAnanI sAthe avadhijJAnanA kAlAdi samAna hovAthI maMtijJAna ane zrutajJAna pachI avadhijJAna kahyuM che. avadhijJAnanI sAthe chabasthatA AdinI samAnatA hovAthI ' avadhijJAnanI pachI mana:paryavajJAna kahyuM che. avadhijJAna ane mana:paryavajJAna chavsthone ja thAya che. mATe chavsthanI samAnatA che. (2) avadhijJAna ane mana:paryavajJAnano viSaya rUpIdravyo hovAthI bannemAM viSayanI samAnatA che. avadhijJAna ane mana:paryavajJAna lAyopathamikabhAvavALu che. mATe te bannemAM bhAvanI samAnatA che. A banne jJAna pratyakSa che. mATe pratyakSapaNAnI samAnatA che. A pramANe avadhijJAnanI sAthe chabasthAdinI samAnatA hovAthI avadhijJAna pachI mana:paryavajJAna kahyuM che. mana:paryavajJAnanI sAthe apramattayatinI samAnatA hovAthI tathA kevaLajJAna sarvottama ane sauthI chelluM prApta thatuM hovAthI mana:paryavajJAna pachI kevaLajJAna kahyuM che. (1) jema mana:paryavajJAna apramattathatine thAya che. tema kevaLajJAna paNa apramattayatine thAya che. mATe apramattayatinI dRSTie bannemAM samAnatA che. (2) kevaLajJAna sarve jJAnomAM uttama hovAthI pachI kahyuM che. (3) bIjA badhA jJAna prApta thayA pachI chelle kevaLajJAna prApta thatuM hovAthI mana:paryavajJAnanI pachI kevaLajJAna kahyuM che. A pramANe pAMce jJAnanuM svarUpa kahyuM. have tenAM avAjora (uttara) bhedo kahe che. temAM matijJAna 2 prakAre che. (1) azrutanizcita matijJAna. (2) zrutanizcita matijJAna. A. jyAM sudhI jIvane kevaLajJAna na thAya tyAM sudhI te jIva chadmastha kara che 51 For Private and Personal Use Only Page #77 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir (1) azrutanizcita matijJAna - vyavahArakALa pUrve, zrutajJAna dvArA jenI buddhi saMskAravALI thayelI nathI evA jIvone, matijJAnAvaraNIyakarmanAM viziSTa kSayopazamathI svAbhAvika rIte je buddhi utpanna thAya te amRtanizritamatijJAna kahevAya. azrutanizritamatijJAna 4 prakAre che. (1) autyAttikI buddhi : pUrve nahIM joyelAM, nahIM sAMbhaLelA ke nahIM vicArelAM viziSTa prasaMge kAryasiddha karavA mATe acAnaka ja utpanna thatI je buddhi te autpArikI buddhi, kahevAya. dA. ta. abhayakumAra, bIrabala, rohakanI buddhi. (2) vainAyikI buddhi : guruno vinaya karavAthI utpanna thayelI, dharma, artha ane kAmazAstranA rahasyane jANanArI, A loka ane paralokamAM phaLadAyI evI je buddhi te vainAyikI buddhi kahevAya. dA. ta. pagalAnA darzanathI hAthINI vagerene jANanAra ziSyanI buddhi. (3) kArmikI buddhi - vidvAno vaDe prazaMsanIya evI je kAma karatA karatA utpanna thayelI buddhi te kArmikI buddhi kahevAya. dA. ta. kheDUtanI khetI saMbaMdhI buddhi. (4) pAriNAmikI buddhi : anumAna, hetu ane daSTAMtathI arthane sAdhanAra, abhyadaya ane mokSarUpa phaLavALI tathA vayano paripAka thavAthI vRddha manuSyane pUrvAparanAM anubhavathI utpanna thayelI je buddhi te pAriNAmikI buddhi kahevAya. dA. ta. vajasvAmInI buddhi. (2) kRtanizcita : vyavahArakALapUrve, zrutajJAna dvArA saMskAravALI jenI buddhi thayelI che evA jIvone, vyavahArakALe zrutanI apekSA vinA, rojiMdA vyavahAramAM AvatAM padArthonuM je matijJAna thAya che. te kRtanizrita matijJAna kahevAya. - dA. ta. eka nAnA bALake prathamavAra ja hAthI joyo, tyAre tene eka mANasane puchyuM ke A zuM che ? mANase kahyuM ke "A hAthI che." e vakhate te bALakane AvI AkRtivALA prANIne hAthI kahevAya evuM vAcyavAcakabhAva 52 For Private and Personal Use Only Page #78 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir saMbaMdhavALu zrutajJAna thayuM tyAre te padArtha (hAthI)nA saMskAra manamAM paDI gayA. eTale zrutajJAna dvArA saMskAravALI buddhi thaI gaI. have kAlAntare te bALake pharIthI hAthI joyo tyAre zratanI apekSA vinA ja, pUrvanA saMskArane kAraNe "A hAthI che." evuM je jJAna thayuM te dhRtanizritamatijJAna kahevAya. zratanizrita matijJAna 4 prakAre che. (1) avagraha, (2) IhA, (3) apAya, (4) dhAraNA. Avaprada dhAtuno artha "jANavuM" thAya che. tene an pratyaya lAgIne avagraha zabda banyo che. vaheMjJAna. jJAnano viSaya vyaMjana ane artha e be hovAthI avagraha ra prakAre che. (1) vyaMjanAvagraha. (2) arthAvagraha. AvyaMjanAvagraha :-vyaMjana = saMbaMdha. avagraha = aspaSTa bodha. (1) upakaraNendriyanI sAthe padArthano saMbaMdha thatA je atyaMta aspaSTa bodha thAya te vyaMjanAvagraha kahevAya. vyaMjana = zabdAdirUpe pariNAma pAmela dravyasamUha. upakaraNendriyanI sAthe zabdAdirUpe pariNAma pAmela dravyano je atyaMta aspaSTabodha thAya te vyaMjanAvagraha kahevAya. A (1) "cacate neti canana" jenA vaDe zabdAdi padArtha (viSaya) pragaTa karAya [jaNAya] te vyaMjana kahevAya. upakaraNendriya ane viSayanA saMbaMdha (saMyoga) vinA padArthanuM jJAna thaI zakatuM nathI jo upakaraNendriya ane padArthano paraspara saMbaMdha thAya to ja indriya svaviSayanuM jJAna karI zake che. mATe upakaraNendriya ane padArthano je saMbaMdha te vyaMjana kahevAya. athavA- (2) jenA vaDe = indriya vaDe paNa zabdAdi padArtha pragaTa karAya = jaNAya che. kAraNake indriya vinA padArthanuM jJAna thaI zakatuM nathI mATe indriyane vyaMjana kahevAya. athavA (3) "thane ti vanani' je pragaTa karAya = jaNAya te vyaMjano kahevAya. zabdAdi rUpe pariNAma pAmela dravyasamuha (bhASAvargaNAnAM pudgalo vigere) pragaTa karAya che. tethI te (zabdAdi padArtha) vyaMjana kahevAya. Ama vyaMjana zabdanAM traNa artha thayAM. eTale (1) upakaraNendriyanI sAthe zabdAdi padArthano saMyoga = saMbaMdha thatA je atyaMta aspaSTabodha thAya che. te vyaMjanAvagraha kahevAya. athavA- vyaMjanarUpa upakaraNendriya vaDe zabdAdi rUpe pariNAma pAmela dravyAtmaka vyaMjanano je atyaMta aspaSTabodha te vyaMjanAvagraha kahevAya. juo vizeSAvazyakabhASya gAthA. -129. 53 For Private and Personal Use Only Page #79 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Aindriyono padArthanI sAthe saMbaMdha thAya ke turata ja svaviSayano bodha thato nathI. paNa dhIme dhIme bodhAtmaka asara thAya che. prathama samaye indriyane sheja asara thAya che. bIje samaye thoDI vadhAre asara thAya che. trIje samaye tethI thoDI vadhAre asara thAya che. Ama ''asaMkhyAta'' samaya sudhI uttarottara asara vadhatI rahe to, chelle "ahIM kAMika che" evo aspaSTa bodha thAya che. jema koi mANasa mATInAM navA koDIyA (zarAva) upara pANInuM TIMpu nAkhe to, teTalA mAtrathI koDIyuM bhIMjAtuM nathI, paNa sheja asara thAya che. bIjuM TIMpu nAMkhavAthI thoDI vadhAre asara thai, trIjuM TIMpu nAMkhavAthI, tenAM karatA thoDI vadhAre asara thai. Ama lagAtAra aneka TIMpA nAMkhavAthI koDIyuM bhInuM thayuM eTale pahelI vakhata ja koDIyAnI bhInAza najare paDe, te pUrve paNa dhIme dhIme pANI dvArA koDIyuM bhInuM thai rahyuM hovAthI temAM pANI avazya hatuM. paNa dekhAtuM na hatu. jyAre aneka TIMpA bhegA thayA tyAre koDIyAnI bhInAza bahAra dekhAvA B. indriya dravyendriya Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir bhAvendriya labdhibhAve upayogabhAve nivRtti bAhyanivRtti atyaMtaranivRtti nivRtti=indriyano AkAra (1) zrotrendriya vagereno ApaNane pratyakSa dekhAto je bahArano AkAra te bAhyanivruttIndriya kahevAya. bAhya AkAra aneka prakAre che. upakaraNa (2) dravyendriyanI aMdara rahelA indriyano je AkAra te abhyantara nivRtIndriya kahevAya. temAM sparzendriyano AkAra, sau saunA zarIra pramANe che. ane rasendriyAdi annA, atimuktapuSpa, caMdra ane kadaMbapuSpanA AkAre che. (3) atyaMtara nivRti mAM rahelI potapotAnA viSayane jANavAnI je zakti te upakaNendriya kahevAya. (4) jJAnAvaraNIyakarmanA kSayopazamathI AtmAmAM utpanna thayelI viSayane jANavAnI je zakti te labdhibhAvendriya kahevAya ane te zaktino vaparAza te upayoga bhAvendriya kahevAya. (juo tattvArthasUtra adhyAya-2 sUtra naM. 16,17,18) 54 For Private and Personal Use Only Page #80 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir mAMDI e rIte, koI mANase UMghatA mANasane bUma pADI tyAre sau prathama saheja asara thAya. be cAra vakhata bUma pADavAthI jyAre kAnamAM pUratAM pramANamAM zabda pudgalo bharAI jAya che. tyAre bhInA thayelA koDIyAnI jema te mANasane "kyAMkathI avAja AvI rahyo che." evo aspaSTabodha thAya che. tene zAstrIya paribhASAmAM "arthAvagraha" kahevAya. arthAvagrahanI pUrve indriyano padArthanI sAthe saMyoga thatA, je svaviSayaka pudgalonI asara thavA rUpa atyaMta aspaSTa bodha thAya che. te vyaMjanAvagraha kahevAya che. yadyapi vyaMjanAvagrahamAM manovyApAra na hovAthI mANasane jJAnano anubhava thato nathI. paNa jJAnano sadbhAva to che ja. jema koDIyAnI bhInAza pahelI vakhata najare paDI te pahelAM temAM pANI dekhAtuM na hovAM chatAM paNa pANI avazya hatu. e rIte, sau prathama "kyAMkathI avAja AvI rahyo che" evo aspaSTa bodha thAya che. tenI pUrva avasthAmAM zabdano anubhava na thato hovA chatAM paNa zabdano sadbhAva to che ja, mATe ja be cAra bUma pachI paNa "kyAMkathI avAja AvI rahyo che." "evuM aspaSTa jJAna thAya che. jo vyaMjanAvagraha jJAna svarUpa na hoya to indriyano pudgalanI sAthe saMbaMdha thayA bAda asaMkhyAta samaya pachI "kyAMkathI avAja AvI rahyo che." "ahIM kaMIka che." evo aspaSTabodha na thAya. paraMtu indriyano padArthanI sAthe saMyoga thayA pachI asaMkhyAta samaya bAda paNa "kyAMkathI avAja AvI rahyo che." "ahIM kaMIka che." evuM je aspaSTa jJAna thAya che tenuM kAraNa e ja che ke tenI pUrva avasthAmAM vyaMjanAvagraha jJAna svarUpa che. ajJAna svarUpa nathI paraMtu atyaMta aspaSTa jJAna svarUpa hovAthI, te jJAnano ApaNane anubhava thato nathI. ahIM khAsa dhyAna rAkhavuM ke, indriyano padArthanI sAthe saMbaMdha thatA dareka indriya svasva viSayanuM jJAna kare che. jemake (1) cAmaDInI sAthe koIpaNa vastuno saMbaMdha thAya tyAre cAmaDI dvArA, ThaMDu-garama, komaLa-kaThaNa, bhAre-halakuM, snigdha-rUkSa e 8 sparzano anubhava thato hovAthI sparzanendriyanA viSaya ATha che. (2) jIbha dvArA, khATo, mITho, kaDavo, tIkho, turo e pAMca rasano 55 For Private and Personal Use Only Page #81 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir anubhava thato hovAthI rasanendriyanA viSaya pAMca che. (3) nAka dvArA, sugaMdha, ane durgadha e beno anubhava thato hovAthI ghrANendriyanA viSaya be che. (4) AMkha dvArA, sapheda, pILo, lAla, lIlo ane kALo e pAMca varNano anubhava thato hovAthI cakSurijiyanA viSaya pAMca che. (5) kAna dvArA, sacittazabda, acittazabda ane mizrazabdano anubhava thato hovAthI zrotrendriyanAM viSaya traNa che. Ama, pAMca indriyanAM kula 23 viSaya che. paraMtu dareka indriya potapotAnA viSayano ja anubhava karI zake che. anyano nahIM. temAM, cakSuH ane mana sivAyanI bAkInI sparzendriyAdi-4 to, potAnI sAthe padArthano saMyoga (saMbaMdha) thAya to ja svaviSayanuM jJAna karI zake che. jyAre (1) zabdo kAnamAM paDe, (2) sAkara jIbhane aDe, (3) puSpanAM rajakaNa nAkamAM praveze ane (4) pANI zarIrane aDe, te vakhate ja (1) zabda saMbhaLAya, (2) sAkarano svAda Ave, (3) phUlanI sugaMdha Ave ane (4) pANI ThaMDu che ke garama che tenI khabara paDe. anyathA nahIM mATe zrotrendriya, rasanendriya, ghrANendriya ane sparzendriyane zAstramAM "prApyakArI" Indriyo kahI che. Asparzendriya vagere prApyakArI hovAthI viSayadvArA karAyela upaghAta ke anugraha jaNAya che. dA.ta. karkaza kAmaLInAM sparzathI, lIMbaDAnAM svAdathI, azucinI durgadhathI ane bherI vigerenAM avAjathI, tvacA cholAvI, kaTutA, pratiroga (nAsikA saDI javI) baherAza vagere upaghAta jaNAya che. ane caMdana, madhurasvAda, karparAdinI sugaMdha ane madhura avAjathI zItalatAdi anugraha jaNAya che. paraMtu cakSu: ane mana aprAptakArI hovAthI viSayathI karAyela upaghAta ke anugraha jaNAto nathI. jo mana ane cakSu prApyakArI hoya to agni, jaLa ke zUlI vagerenuM ciMtavana karavAthI ke jovAthI dAhAdi thAya. aprApyakArI mATe evo niyama che ke te viSayadeza agnithI vyAptapradeza sthaLe jaIne agninAM rUpane jotI nathI temaja anya sthaLethI Avela rUpanA pudgalo (aMjana-dhULAdi) cAmadezane prApta thayela hoya to tene paNa jotI nathI. paraMtu yogyadezamAM rahela aprApta viSayane ja jotI hovAthI upaghAta ke anugraha jaNAto nathI. zaMkA - sUryAdikane jovAthI cakSune upaghAta, ane jaLAdine jovAthI anugraha thato jaNAya che. mATe virodha ubho nahIM thAya ? samAdhAna :- ahIM je upaghAta ke anugrahanI vAta karI che. te mAtra indriyano padArthanI sAthe saMbaMdha thAya tyAre je upaghAta ke anugraha thAya te samajavo. paraMtu viSayane jANyA pachI pAchaLathI koipaNa upaghAta ke anugraha thAya te na samajavo. viSayane jANyA pachI cakSune mUrtimAna sUryakiraNavaDa upaghAta ane caMdrakiraNavaDe anugraha thAya che. teno zAstramAM niSedha nathI karyo mATe virodha nahIM Ave. 56 - - - For Private and Personal Use Only Page #82 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir v + mAn dhAtunuM saMbaMdha bhUtakRdanta prApta thAya che. prApya= prApta karIne kArI = karanAra padArthane prApta karIne (saMbaMdha karIne) svaviSayano bodha karanAra indriyane prApyakArI Indriya kahevAya che. ane padArthane nahIM prApta karIne (saMbaMdha karyA vinA ja) svaviSayano bodha karanAra indriyane aprApyakArI indriya kahevAya che. mana ane "cakSu aprApyakArI indriya che. kemake manano viSaya ciMtanamanana che. ghaTAdi padArthono vicAra karatI vakhate mananI sAthe ghaTAdi padArthono saMyoga thato nathI. temaja AMkha hajAro mAIla dUra rahelA sUrya, caMdra, grahAdi ne dekhe che. tyAre tenI sAthe AMkhano saMyoga thato nathI. eTale mana ane cakSurindriya, padArthanI sAthe saMyoga pAmyA vinA ja svaviSayanuM jJAna karI le che. mATe mane ane cakSurindriya aprApyakArI kahevAya che. aprApyakArI indriyo, padArthanI sAthe saMyoga pAmyA vinA ja svaviSayano bodha karI letI hovAthI teno vyaMjanAvagraha thato nathI. paraMtu prAptakArI indriyono ja vyaMjanAvagraha thAya che. mATe vyaMjanAvagraha 4 prakAre kahyo che. (1) sparzendriyanI sAthe padArthano saMbaMdha thavAthI zItoSNAdino je atyaMta aspaSTa bodha thAya te sparzendriyajanya vyaMjanAvagraha kahevAya. (2) rasanendriyanI sAthe padArthano saMbaMdha thavAthI madhurAdi rasano je atyaMta aspaSTa bodha thAya te rasanendriyajanya vyaMjanAvagraha kahevAya. A. naiyAyiko cakSurijiyane prAptakArI indriya mAne che. te loko kahe che ke cakSumAMthI tejanAM kiraNo bahAra nIkaLIne, tejo dravyanI sAthe vyAghAta pAmyA vinA, padArthanI sAthe saMyoga pAmIne vastuno bodha karAve che. mATe cakSurindriya prApyakArI che. jo cakSuno padArthanI sAthe saMyoga thayA vinA ja vastunuM jJAna thatu hoya to paDadA pAchaLa rahelI vastu kema na dekhI zakAya? A vAtanuM khaMDana karatAM jaino kahe che ke, jo cakSuno padArthanI sAthe saMyoga thAya to ja vastunuM jJAna thatu hoya to AMkhamAM rahelAM aMjana raja mela vagerene AMkha kema joI zakatI nathI ? AMkhanI sAthe saMbaMdhita aMjananAM kRSNavarNanuM cakSurindriya jJAna karI zakatI nathI temaja dAvAnalAdine viSe vyAghAta dekhAto hovAthI cakSurindriya prANakArI nathI. temaja cakSurindriya paDadAnI pAchaLa rahelI vastune joI zakatI nathI evo ekAMte niyama nathI kAraNake kAca, abarakha ke sphaTikanI pAchaLa rahelI vastune joI zake che. paraMtu bhIMta vagerenI pAchaLa rahelI vastune joI zakAtI nathI. jema lohacuMbakanI zakti yogya dezamAM rahelI vastune ja kheMcI zakavAnI che. tema cakSurindriyanI zakti yogya dezamAM rahelI vastune ja joI zakavAnI che. mATe AMkha padArthanI sAthe saMyoga pAmyA vinA ja yogya dezamAM rahelI vastune joI zakatI hovAthI aprApyakArI che. 57. For Private and Personal Use Only Page #83 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org (3) ghrANendriyanI sAthe padArthano saMbaMdha thavAthI sugaMdhAdino je atyaMta aspaSTabodha thAya te ghrANendriyajanya vyaMjanAvagraha kahevAya. (4) zrotrendriyanI sAthe bhASAvargaNAnA pudgalono saMbaMdha thavAthI zabdano je atyaMta aspaSTa bodha thAya te zrotrendriyajanya vyaMjanAvagraha kahevAya. vyaMjanAvagrahano kALa H = jaghanyathIAvalikAnA asaMkhyAtamAM bhAga jeTalo che.utkRSTathI zvAsozvAsa pRtha= 2 thI 9 zvAsoccha vAsapramANache. (pRthakatvae jainadarzananopAribhASika zabda che. 2 thI 9 nI saMkhyAne pRthaktva kahevAya che.) matijJAnanA zeSabheda tathA zrutajJAnanA bhedanI saMkhyA Hatyuggh IhAvAya dhAraNA karaNa mANasehiM chahA, ia aTThavIsabheaM, caudasahA vIsahA va suaM // 5 // arthAvagraha ihA'pAyadhAraNA karaNamAnasaiH SoDhA / ityaSTAviMzatibhedaM caturdazadhA viMzatidhA vA zrutam // 5 // gAthArtha :-arthAvagraha, ihA, apAya, ane dhAraNA. e dareka pAMca indriya ane manathI thAya che. mATe e dareka cha cha prakAre che. e pramANe matijJAnanA aThThAvIsa bheda thayAM. ane zrutajJAna cauda athavA vIsa prakAre che. vivecana :- artha padArtha (vastu), avagraha = aspaSTabodha. indriya dvArA padArthano je aspaSTabodha thAya te arthAvagraha kahevAya. dA. ta. sAme kAMika dekhAya che' evo je aspaSTa bodha thAya te arthAvagraha kahevAya. zaMkA H- indriya ane manadvArA zItasparzAdi guNa (viSaya) no bodha thAya che. vastuno nahIM. to arthAvagraha padArthano aspaSTa bodha Avo artha kema karI zakAya ? Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir = 58 samAdhAna :- yadyapi indriya ane mana dvArA zItasparzadiguNano bodha thAya paraMtu guNa e dravya = padArthathI judA nathI. sparzAdi guNa yukta padArtha hovAthI sparzAdi guNanI sAthe ja dravyanuM jJAna avazya thai jAya che. AMkhathI saphedAdi varNanuM jJAna thatAnI sAthe ja A amukadravya che. ema padArthano bodha avazya thai jAya che. mATe sthUladRSTie 'indriya dvArA padArthano aspaSTa bodha For Private and Personal Use Only Page #84 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir thAya che." ema kahI zakAya paraMtu sUkSmadraSTie to indriya dvArA svaviSayano ja bodha thAya che. mATe vAstavika rIte, sparzAdaguNano avagraha thAya che ema * samajavuM. arthAvagraha, pAMca indriya ane manathI thato hovAthI 6 prakAre che. (1) sparzendriyArthavagraha (2) rasanendriyArthAvagraha (3) ghrANendriyArthAvagraha (4) cakSurindriyArthAvagraha (5) zrotrenTiyArthAvagraha (6) manojanyArthAvagraha. mana ane cakSusivAya bAkInI 4 Indriyono sau prathama vyaMjanAvagraha thAya che. pachI teno arthAvagraha thAya che. mana ane cakSano vyaMjanAvagraha thato nathI paNa tevA prakAranA kSayopazamathI sIdho prathamasamaye arthAvagrahaja thAya che. vyaMjanAvagrahamAM jJAnanI jarApaNa abhivyakti thatI nathI paNa arthAvagrahamAM "ahIM kaMika che." evo sAmAnya bodha thato hovAthI vyaMjanAvagrahanI dRSTie arthAvagraha, vyaktajJAna svarUpa che. paNa apAyanI dRSTie arthAvagraha avyakta = aspaSTa jJAnasvarUpa che. arthAvagrahano kALa 1 samayano che. (2) IhA : AIhA = vicAraNA. anvaya (vidyamAna) dharmanI ghaTanA ane vyatireka(avidyamAna)dharmanA nirAkaraNadvArA vastunA nirNaya tarapha DhaLatI vicAraNAvALuM jJAna te IhA kahevAya che. dA.ta. sAme kAMIka dekhAya che. evo arthAvagraha thayA pachI te mANasa, "A araNya che". sUryAsta thayo che. koI mAnava ahIM dekhAto nathI mATe A sthANu = vRkSanuM ThuMThuM hovuM joIe. ema vicAre che ahIM "A araNya che." sUryAsta thayo che." e anvaya dharmanI ghaTanA ane mAnava ahIM dekhAto nathI e vyatireka dharmanuM nirAkaraNa samajavuM tenA dvArA "A vRkSanuM ThuMThuM hovuM joIe ema nirNayAbhimukhI vicAraNAvALuM je jJAna thayuM te IhA kahevAya. IhA, pAMca indriya ane mana dvArA thatI hovAthI 6 prakAre che. (1) sparzendriyajanya IhA (2) rasanendriyajanya IhA (3) ghrANendriyajanya IhA (4) cakSurindriyajanya IhA (5) zrotrendriyajanya IhA (6) manojanya IhA. A. IhA e saMzayathI bhinna che. saMzayamAM A manuSya che ke haMThuM che ? evI zaMkA thAya che. tyAre manuSya ane kuMThuM e bannenAM sadbhAva athavA abhAvanuM jJAna sarakhuM hoya che. ekeya bAju DhaLatuM jJAna hotuM nathI. jyAre IhAmAM "A ThuMThuM hovuM joie mANasa nahIM" ema padArthanAM nirNaya tarapha DhaLato bodha thAya che. eTale IhA nirNayAbhimukhI hovAthI saMzayathI bhinna che. 59 For Private and Personal Use Only Page #85 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org ihAno kALa aMtarmuhUrta che. (3) apAya :- IhA dvArA vastuno nirNayAbhimukhI bodha thayA pachI "te A ja che" evo je nizcayAtmaka bodha thAya che. te apAya kahevAya. dA.ta. ''A vRkSanuM ThUMThuM ja che. manuSya nathI" evo je nirNaya karavo te apAya kahevAya. apAya, pAMce indriya ane manathI thato hovAthI cha prakAre che (1) sparzendriyajanyApAya (2) rasanendriyajanyApAya (3) ghrANendriyajanyApAya (4) cakSurindriyajanyApAya (5) zrotrendriyajanyApAya. (6) manojanyApAya. apAyano kALa aMtarmuhUrta che. eka vastunuM nizcayAtmaka jJAna thayA pachI, te ja vastunuM uMDANathI jJAna karavA mATe pharIthI te vastu aMge vicAraNA zarU thAya che. eTale apAya pachI IhA thAya che. ane e IhA pachI pharIvAra apAya thAya che. e pramANe eka ja vastunuM uMDANathI jJAna karavA mATe jyAM sudhI navA navA vizeSadharmonI vicAraNA cAlu rahe tyAM sudhI IhA ane apAyanI dhArA cAlu rahe che. tethI prathama apAyane choDIne dvitIyAdi apAyane vyavahArika arthAvagraha kahevAya che. ane vyaMjanAvagraha pachI je prathama arthAvagraha thAya che tene naiRRyika arthAvagraha kahevAya che. naiRRyika arthAvagraha sAmAnyagrAhI che. ane vyavahArika arthAvagraha sAmAnyavizeSAvagrAhI che. Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir (4) dhAraNA :- apAyamAM thayelA nirNayane varSo sudhI yAda rAkhavo athavA apAyathI nirNIta thayelA padArthanuM kAlAntare paNa smaraNa thai zake evAM saMskAravALA jJAnopayogane dhAraNA kahevAya che. dhAraNA 3 prakAre che. (1) avicyuti dhAraNA, (2) vAsanAdhAraNA, (3) smRtidhAraNA. (1) avicyutidhAraNA - a = nahIM vicyuti = nAza. - upayoga (buddhivyApAra) no nAza na thavo te avicyuti. - apAyathI nidbhUta thayelI vastuno upayoga aMtarmuhUrtakALa sudhI evo - ne evo TakI rahe te avicyutidhAraNA kahevAya avicyutidhAraNAno kALa aMtarmuhUrtano che. (2) vAsanA dhAraNA :- avicyutithI AtmAmAM te vastunAM saMskAra paDe che. e saMskArane vAsanA kahevAya. vAsanAno kALa saMkhyAta ke asaMkhyAta 60 For Private and Personal Use Only Page #86 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir varSano che. saMkhyAtavarSanAM manuSyAdinI apekSAe vAsanAno kALa saMkhyAtavarSanI che. ane asaMkhyAtavarSanA yugalika manuSyAdinI apekSAe vAsanAno kALa asaMkhyAta varSano che. (3) smRtidhAraNA - AtmAmAM dRDha thayelA saMskAra (vAsanA) jaghanyathI aMtarmuhUrtakALe ane utkRSTathI asaMkhyAtavarSe jAgRta thatA "te e ja vastu che ke jene meM pahelAM joi hatI"(anubhavI hatI) AvuM je jJAna thAya che te smRti kahevAya che. jAtismaraNa jJAnano samAveza "smRti" mAM thAya che. (1) sparzendriyajanya avagrahAdinI samajuti - aMdhArAmAM cAlatAM koIka vastuno sparza thavAthI "ahIM kaMIka che" evuM je aspaSTazAna thayuM "te sparzendriyajanya arthAvagraha" kahevAya. tyAra pachI, A doraDuM che ke sarpa ? evI zaMkA thatA vicAre che ke jo sarpa hota to huMphADo mAryo hota. paNa sthira che. halana-calananI kriyA dekhAtI nathI mATe "doraDuM hovuM joie sarpa na hoya" evI vicAraNAvALuM je jJAna te "sparzendriyajanya IhA" kahevAya. tyAra pachI, "A doraDuM ja che. sarpa nathI" evuM je nirNayAtmaka jJAna te "spazendriyajanyApAya" kahevAya. "barachaTa spardhAdi dharmavALI vastune doraDuM kahevAya" evuM varSo sudhI yAda rAkhavuM te "sparzendriyajanyadhAraNA" kahevAya. (2) rasanendriyajanya avagrahAdinI samajuti - jIbhanI sAthe vastuno sparza thatA "kAMika svAda Avyo" evuM je aspaSTajJAna thAya te "rasanendriyajanya arthAvagraha" kahevAya tyArapachI, e svAde mITho che. khaTamITho nathI mATe "sAkarano svAda hovo joIe. drAkSano na hoya" evI vicAraNAvALuM je jJAna te "rasanendriyajanya IhA" kahevAya. tyArapachI, "A sAkarano ja svAda che. drAkSano nathI" evuM nirNayAtmaka je jJAna te "rasanendriyajanyApA" kahevAya. tyArapachI, "AvA svAdavALI vastune sAkara kahevAya" evuM varSo sudhI yAda rAkhavuM te "rasanendriyajanyadhAraNA" kahevAya. (3) ghrANendriyajanya avagrahAdinI samajuti : bagIcA pAsethI pasAra thatA "sugaMdha AvI rahI che" evo je For Private and Personal Use Only Page #87 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir aspaSTa bodha thAya te "dhrANendriyajanya arthAvagraha" kahevAya. tyArapachI, bagIcAmAM phUla dekhAya che. caMdanavRkSo dekhAtAM nathI mATe "phUlanI sugaMdha hovI joie caMdananI nahIM" AvI vicAraNAvALuM je jJAna te "dhrANendriya IhA" kahevAya. tyArapachI, "A sugaMdha phUlanI ja che. caMdananI nathI" evuM nirNAyAtmaka je jJAna te "dhrANejiyajanyApAya" kahevAya. tyArapachI, "AvI sugaMdhavALI vastune gulAba kahevAya" evuM varSo sudhI yAda rAkhavuM te "dhrANendriyajanyadhAraNA" kahevAya. 4. cakSurindriyajanya avagrahAdinI samajuti : rastAmAM cAlatA "sAme kAMIka dekhAya che" evo je aspaSTa bodha thayo te cakSurindriyajanya arthAvagraha kahevAya. tyArapachI, e sthira che, upara kAgaDo beTho che, paNa halana-calananI kriyA dekhAtI nathI mATe "vRkSanuM ThuMThuM hovuM joie, mAsaNa na hoya" AvI vicAraNAvALuM je jJAna te cakSurindriyajanya IhA" kahevAya. tyArapachI, "A vRkSanuM ThuMThuM ja che. mANasa nathI" evuM nirNayAtmaka je jJAna te " cakSurindriyajanyApA" kahevAya. tyArapachI, "AvA AkAravALI vastune ThuMThuM ja kahevAya evuM varSo sudhI yAda rAkhavuM te "cakSurindriyajanya dhAraNA" kahevAya. pa. zrotrendriyajanya avagrahAdinI samajuti - UMghatA mANasane koI vyakti be cAra bUma pADe tyAre "kyAMkathI avAja AvI rahyo che" evuM je aspaSTajJAna thAya te "zrotrendriyajanya arthAvagraha" kahevAya. tyArapachI, e avAja madhura che, taNo che, gaMbhIra nathI mATe te "strIno avAja hovo joIe puruSano na hoya" evI vicAraNAvALuM je jJAna te "zrotrendriyajanya IhA" kahevAya. tyArapachI, "A strIno ja avAja che puruSano nathI evuM nirNAyAtmaka je jJAna te "zrotrendriyajanyApAya" kahevAya. tyArapachI "Avo madhura avAja sIno ja hoya" evu varSo sudhI yAda rAkhavuM te zrotrendriyajanyadhAraNA kahevAya. 6. manojanyaavagrahAdinI samajuti : "meM svapnamAM kAMika joyuM" evo je aspaSTabodha thAya te "manojanya arthAvagraha" kahevAya. tyArapachI, pahADa upara bAvana jinAlayamAM 62 For Private and Personal Use Only Page #88 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir zyAmavarNanAM Adezvara-bhagavAna che, jinAlayamAM kotaraNI khUba ja suMdara che. navaTuMka, surajakuMDAdi dekhAtA nathI mATe "AbunuM jinAlaya hovuM joie zatruMjayanuM na hoya'' evI vicAraNAvALuM je jJAna te "manojanyaIhA" kahevAya. tyArapachI, "A AbunuM ja jinAlaya che. zatruMjayanuM nahIM' evu nirNayAtmaka je jJAna te "manojancApAya" kahevAya. tyArapachI, "pahADa upara zyAmavarNanAM Adezva2bhagavAnavALuM bAvanajinAlaya delavADAmAM ja che" evuM varSo sudhI yAda rAkhavuM te "manojanyadhAraNA' kahevAya. Ama, koipaNa vastunuM jJAna ApaNane avagrahAdinAM krame ja thAya che. paraMtu kamaLanAM so patranAM bhedanI jema ati zIvratAthI thatu hovAthI ApaNane avagrahAdino khyAla Avato nathI sIdho apAya ja thato hoya evu lAge che. paNa vyaMjanAvagraha vinA arthAvagraha na thAya, arthAvagraha vinA IhA na thAya, IhA vinA apAya na thAya, ane apAya vinA dhAraNA thatA nathI. mATe vyaMjanAvagrahAdinAM krame sparzendriyajanyAdi matijJAnanI utpatti thatI hovAthI, sparzendriyajanya matijJAnanA vyaMjanAvagrahAdi -5 rasanendriyajanya matijJAnanA vyaMjanAvagrahAdi -5 ghrANendriyajanya matijJAnanA vyaMjanAvagrahAdi -5 zrotrendriyajanya matijJAnanA vyaMjanAvagrahAdi -5 cakSurindriyajanya matijJAnanA vyaMjanAvagrahAdi manojanmamatijJAnanA vyaMjanAvagrahAdi -4 -4 matijJAnanAM kula 28 bheda thayAM. A. svapramAM indriyano vyApAra (pravRti) hoto nathI paraMtu mananI vicAraNA ja hoya che. eTale kevala manI vicAraNA dvArA avagrahAdinA krame je vastunu matijJAna thAya te manojanmamatijJAna kahevAya. temaja koi vastunuM vismaraNa thai gayA pachI avagrahAdinA krame te vastunuM smaraNa thatA je matijJAna thAya te manojanyamatijJAna kahevAya. dA.ta. ''A vyaktine meM kyAMka joyelI che" evuM je smaraNa thAya te manojanya arthAvagraha, pachI cittanI ekAgratAthI tadgata dharmonuM smaraNa thAya te manojanya IhA, pachI dharmanAM smaraNathI A te ja vyakti che evo je nirNaya thAya te manojanyApAya kahevAya. pachI tenA saMskAra paDI jAya te manojanya dhAraNA kahevAya. AmAM indriyano vyApAra hoto nathI mAtra manano vyApAra hoya che. (juo dravyalokaprakAza sarga-3 zlokanaM.-722-723) 63 For Private and Personal Use Only Page #89 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir 60 matijJAnanA 28 bhedanuM jJAnapaNa anekajIvane AzrayIne ke eka jIvane AzrayIne kSayopazamanI vicitratA ke viSayanI vividhatAne lIdhe sadAkALane mATe eka sarakhuM hotuM nathI. mATe matijJAnanA vyaMjanAvagrahAdi 28 bheda paikI darekabhedanAM "bahuvigere bAra bAra prakAra thAya che. tethI matijJAnanA 28 x 12 = 336 bheda thAya che. temAM sparzendriyajanyavyaMjanAvagrahAdi 5 X 12 (bahuvigere) 60 rasanendriyajanyavyaMjanAvagrahAdi 5 x 12 dhrANendriyajanyavyaMjanAvagrahAdi 5 X 12 60 zrotrendriyajanyavyaMjanAvagrahAdi 5 x 12 60 cakSurindriyajanyavyaMjanAvagrahAdi 4 x 12 48 manojanyavyaMjanAvagrahAdi 4 x 12 48 zrutanizrita matijJAnanA kula 336 bheda thAya zrotrendriyajanyamatijJAnanA 60 bheda (1) bahugrAhI : bahu = ghaNAM, tIvrabuddhizALI manuSya ghaNA vAjiMtronAM zabdasamUhamAMthI alaga alaga zabdone jANI zake te zrotrendriyajanyabahugrAhI matijJAna kahevAya. dA. ta. orakesTrA cAlatI hoya tenI sAthe phIDala, hAramoniyama, dilarUbA, sitAra, tabalAM, vINA vigere vAjiMtro ekI sAthe vAgatAM hovAthI te badhA vAjiMtrono nAda kAne athaDAya che. e vakhate "A hAramoniyamano avAja che." "A tabalAMno avAja che" "A vINAno avAja che" e rIte alaga alaga zabdone ekIsAthe sAMbhaLI zake te zrotrendriyajanyabahugrAhI matijJAna kahevAya. -: zrotrendriyajanyabahugrAhI matijJAna 5 prakAre che :(1) ghaNA vAjiMtronAM zabdasamUhamAMthI alaga alaga zabdono je atyaMta aspaSTabodha te bahugrAhI vyaMjanAvagraha kahevAya. A. vahu-vahuvidha-pri-nikitA-saMdhithuMvANAM letA 1,26 I 64 For Private and Personal Use Only Page #90 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir (2) ghaNAM vAjiMtronAM zabdasamUhamAMthI alaga alaga zabdono je aspaSTa bodha te "bahugrAhI mUarthAvagraha" kahevAya. ghaNAM vAjiMtronAM nAdamAMthI, AvA prakArano avAja hAramoniyama vagereno hovo joIe, "zaMkha' vagereno na hoya evI je vicAraNA te "bahugrahiNI IhA" kahevAya. ghaNA vAjiMtranAM nAdamAMthI "A hAramoniyama vagereno ja avAja che. zaMkha vagereno nahIM" evo je nirNaya karavo te "bahugrAhI apAya" kahevAya. ghaNA vAjiMtranAM judAjudA nAdane varSo sudhI yAda rAkhavo te bahugrahiNI dhAraNA" kahevAya. (2) alpagrAhI :- (abahugrAhI) maMdabuddhivALo manuSya ghaNA vAjiMtronAM zabdasamUhane apRthaphabhAve sAMbhaLe te zrosendriyajanya alpagrAhImatijJAna kahevAya. dA.ta. ghaNAM vAjiMtrono avAja kAne athaDAvA chatAM paNa sAmAnya rIte "A vAjiMtrono avAja che" evuM je jANe te zrotrendriyajanyaalpagrAhI matijJAna kahevAya te 5 prakAre che. (1) vAjiMtronAM zabdasamUhano apRthaphabhAve, atyaMta aspaSTa bodha thAya te alpagrAhI vyaMjanAvagraha kahevAya. (2) vAjiMtronAM zabdasamUhano apRthabhAve aspaSTa bodha thAya te alpagrAhI arthAvagraha kahevAya. A. zaMkA:- bahuvigere 12 bhedodvArA vizeSa dharmano bodha thAya che. ane arthAvagrAhadvArA sAmAnyadharmano bodha thAya che. vyaMjanAvagraha dvArA to sAmAnyadharmano paNa bodha thato nathI to arthAvagraha ane vyaMjanAvagrahanAM bahuvigere 12 bheda kevI rIte hoI zake ? - samAdhAna :- arthAvagraha sAmAnya dharmagrAhI hovAthI, temAM vizeSa dharmagrAhI bahu vigere 12 bhedo na saMbhave. e vAta yogya che. paraMtu IhAdinuM kAraNa avagraha che. avagraha vinA IhA thatI nathI temaja sAmAnya avagrahathI bahugrAhI IhAdi na thAya. kAraNake viziSTa kAraNa dvArA ja viziSTakArya utpanna thAya che. paraMtu aviziSTa kAraNa dvArA viziSTa kArya utpanna thatuM nathI jema mATImAMthI pittaLano ghaTa na thAya tema aviziSTa=sAmAnya avagraha dvArA viziSTa bahugrAhI IhAdi na thAya. paNa bahugrAhI avagraha hoya to ja bahugrAhI hAdi thaI zake che. mATe bahugrAhI IhAdinAM kAraNabhUta avagraha paNa bahu vigere bhedothI yukta che. For Private and Personal Use Only Page #91 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir (3) avAja madhura che. bihAmaNo nathI mATe vAjiMtrono hovo joie. meghagarjanAno na hoya. evI vicAraNAvALuM jJAna te alpagrAhiNI IhA kahevAya. ' "vAjiMtrono ja avAja che. meghagarjanA nathI" evo je nirNaya karavo te alpagrAhI apAya kahevAya. (5) "AvA prakArano avAja vAjiMtrono ja hoya evuM varSo sudhI yAda rAkhavuM te alpagrAhiNIdhAraNA kahevAya. (3) bahuvidhagrAhI:- tIvrabuddhivALo manuSya ghaNAM vAjiMtronAM zabdasamUhamAMthI alaga alaga zabdone aneka dharma (guNa) yukta jANe te zrotrendriyajanya bahuvidhagrAhI matijJAna kahevAya. dA.ta. ghaNAM vAjiMtro vAgI rahyAM che. temAM "A zaMkhano avAja che. te yuvAna puruSajanya che." "A vINAno avAja che te prauDha strIjanya che A hAramoniyamano avAja mAdhuryAdi guNothI yukta che. e rIte, anekaguNayukta zabdane jANe te zrotrendriyajanya bahuvidhagrAhI matijJAna kahevAya. te 5 prakAre che. (1) vAjiMtronAM zabdasamUhamAMthI alaga alaga zabdano anekadharmayukta je atyaMta aspaSTa bodha thAya te bahuvidhagrAhI vyaMjanAvagraha kahevAya. vAjiMtronAM zabdasamUhamAMthI alaga alaga zabdano anekadharmayukta je aspaSTa bodha thAya te bahuvidhagrAhI arthAvagraha kahevAya. ' vAjiMtronAM zabdasamUhamAMthI A zaMkhano avAja yuvAnapuruSajanya hovo joIe strIjanya nathI" evI vicAraNAvALuM jJAna te bahuvidhagrAhiNI IhA kahevAya. vAjiMtronAM zabdasamUhamAMthI A zaMkhano avAja yuvAna puruSajanya ja che strI janya nathI" evo je nirNaya te bahuvidhagrAhI apAya kahevAya. (5) "AvA prakArano zaMkhano avAja yuvAna puruSa janya hoya" evuM varSo sudhI yAda rAkhavuM te bahuvidhagrAhiNIdhAraNA kahevAya. (4) alpavidhagrAhI :- (abahuvidhagrAha) maMdabuddhivALo manuSya ghaNAM vAjiMtronAM zabdasamUhamAMthI alaga alaga zabdone ekAda be dharmasahita jANe te zrotrendriyajanya alpavidhagrAhI matijJAna kahevAya. For Private and Personal Use Only Page #92 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir dA. ta. ghaNAM vAjiMtro vAgI rahyA che. temAM "tabalAno avAja tIvra che." "hAramoniyamano avAja madhyama che, madhura che." A rIte ghaNAM vAjiMtronAM nAda paikI alaga alaga nAdane eka-be dharma yukta jANe te zrotrendriyajanya alpavidhagrAhI matijJAna kahevAya. te pAMca prakAre che. (1) vAjiMtronAM zabdasamUhamAMthI alaga alaga zabdano ekAda-be dharmayukta je atyaMta aspaSTa bodha thAya te alpavigrAhI vyaMjanAvagraha kahevAya. (2) vAjiMtronAM zabdasamUhamAMthI alaga alaga zabdano ekAda-be dharmayukta je aspaSTabodha thAya te alpavidhagrAhI arthAvagraha kahevAya. vAjiMtronAM zabdasamUhamAMthI, "A tabalAno avAja puruSajanya hovo joie, strIjanya na hoya" evI vicAraNAvALuM je jJAna te alpavidhagrAhiNI IhA kahevAya. "A tabalAno avAja puruSajanya ja che, strIjanya nathI" evo je nirNaya te alpavidhagrAhI apAya kahevAya. (5) e avAjane varSo sudhI yAda rAkhavo te alpagrAhiNI dhAraNA kahevAya. (5) kSipragrAhI :- pri = jaldI. je vyakti vAjiMtranAM nAdane jaldIthI jANI (oLakhI) zake te kSipragrAhI kahevAya. te pAMca prakAre che. (1) vAjiMtrono nAda kAne athaDAtAM jaldIthI atyaMta aspaSTa bodha thAya te kSipragrAhI vyaMjanAvagraha kahevAya. (2) vAjiMtrono nAda kAne athaDAtAM jaldIthI aspaSTa bodha thAya te kSipragrAhI arthAvagraha kahevAya. A vAjiMtrono avAja hovo joie, meghagarjanAno nahIM" evI vicAraNA paNa jhaDapI hoya te kSiprajhAhiNI IhA kahevAya. (4). A avAja vAjiMtrano ja che. meghano nahIM" evo nirNaya paNa jhaDapI levAya te kSipragAhI apAya kahevAya (5) e avAjanAM saMskAra magajamAM jaldIthI jAma thaI jAya te kSikagrAhiNIdhAraNA kahevAya. (6) akSipragrAhI :- je vyakti lAMbAkALa sudhI vicAra karIne zabdane oLakhe (jANe) te akSipragrAhI kahevAya. Ane ciragrAhI paNa kahevAya. te matijJAna pAMca prakAre che. (1) lAMbA kALe zabdano atyaMta aspaSTa bodha thAya te akSikagrAhI 67 For Private and Personal Use Only Page #93 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir vyaMjanAvagraha kahevAya. (2) lAMbAkALe zabdano aspaSTabodha thAya te akSikagrAhI arthAvagraha kahevAya. (3) A vAjiMtrono avAja hovo joIe, meghagarjanA na hoya. evuM lAMbAkALe vicArI zake te akSikagrAhiNI IhA kahevAya. (4) A vAjiMtrono ja avAja che, meghagarjanA nathI. evo lAMbAkALe nirNaya kare te akSikagrAhI apAya kahevAya. (5) e avAjanAM saMskAra lAMbAkALe magajamAM jAma thAya te akSikagrAhiNI dhAraNA kahevAya. (7) nizritagrAhI - nizcita liMga-cita. je vyakti amuka cihnakanizAnI dvArA amuka vastune jANI zake te nizritagrAhI kahevAya. dA. ta. jaina dharmanA maMtroccAra saMbhaLAya che. mATe jinAlaya hovuM joIe. viziSTa maMtroccAra e liMga che. ane jinAlaya e liMgI che. viziSTa maMtroccArarUpa liMga dvArA jinAlayanuM jJAna thavuM te nizritagrAhI zrotrendriyajanya matijJAna kahevAya. te pAMca prakAre che. (1) viziSTa maMtroccAra dvArA jinAlayano je atyaMta aspaSTa bodha thAya to nizritagrAhI vyaMjanAvagraha kahevAya. (2) viziSTa maMtroccAra dvArA jinAlayano je aspaSTabodha thAya te nizritagrAhI arthAvagraha kahevAya. (3) jenadharmanAM maMtroccAra saMbhaLAya che. hindudharmanAM maMtroccAranathI mATe jinAlaya hovuM joIe. AvI vicAraNAvALuM je jJAna te nizritagrAhiNI IhA kahevAya. (4) jainadharmanAM ja maMtroccAra che, mATe jinAlaya che. maMdira nathI evo je nirNaya te nizritagrAhI apAya kahevAya. (5) AvA prakArano maMtroccAra jinAlayamAM ja thaI zake che. evu vaMrSo sudhI yAda rAkhavuM te nizcitagAhiNI dhAraNA kahevAya. (8) anizritagrAhI tIvrabuddhizALI mANaviziSTa maMtroccArAdi liMga vinA ja jinAlayane oLakhI le te anizritagrAhI kahevAya. te pAMca prakAre che. (1) viziSTa maMtroccArarUpaliMga vinA ja jinAlayano je atyaMta aspaSTa bodha thAya te anizritagrAhI vyaMjanAgraha kahevAya. 68. For Private and Personal Use Only Page #94 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir (2) jainadharmanA maMtroccArarUpa liMga vinA ja jinAlayano je aspaSTabodha thAya te anizritagrAhI arthAvagraha kahevAya. (3) liMga vinA paNa A jinAlaya hovuM joIe maMdira na hoya evI je vicAraNA te anizritagrAhI IhA kahevAya. (4) jainadharmanAM maMtroccArAdi na hovA chatAM paNa A jinAlaya ja che. maMdira nathI. evo je nirNaya karavo te anizritagrAhI apAya kahevAya. (5) e nirNayane varSo sudhI yAda rAkhavo te anizritagrAmiNI dhAraNA kahevAya. (9) asaMdigdhagrAhI : koIpaNa saMdeha vinAM cokkasapaNe zabdone sAMbhaLI zake te zrotrendriyajanya asaMdigdhagrAhI matijJAna kahevAya. dA.ta. A meghagarjanA ja che. siMhanAda nathI. zrotrendriyajanya asaMdigdhagrAhI matijJAna pAMca prakAre che. (1) zabdono cokkasapaNe atyaMta aspaSTa bodha thavo te asaMdigdhagrAhI vyaMjanAvagraha kahevAya. (2) zabdono cokkasapaNe aspaSTa bodha thavo te asaMdigdhagrAhI athavagraha kahevAya. (3) AkAzamAM ghanaghora vAdaLuM dekhAya che mATe meghagarjanA ja hovI joIe siMhanAda na hoya. evuM nizcitAtmaka vicAraNAvALuM je jJAna te asaMdigdhagrAhiNI IhA kahevAya. (4) A meghagarjanA ja che. siMhanAda nathI evo nizcitAtmaka nirNaya te asaMdigdhagrAhI apAya kahevAya. (5) e nizcitAtmaka meghagarjanAne varSo sudhI yAda rAkhavI te asaMdigdhagrAhiNI dhAraNA kahevAya. (10) saMdigdhagrAhI - saMdeha sahita zabdone sAMbhaLe te zrotrendriyajanya saMdigdhagrAhI matijJAna kahevAya. dA.ta. A meghagarjanA che ke siMhanAda che ? zrotrejiyajanya saMdigdhagrAhI matijJAna pAMca prakAre che. (1) saMzayAtmaka zabdono atyaMta aspaSTa bodha thavote saMdigdhagrAhI vyaMjanAvagraha. (2) saMzayAtmaka zabdono aspaSTa bodha thavo te saMdidhagrAhI arthAvagraha. (3) saMzayAtmaka zabdonI vicAraNA te saMdigdhagrAhiNI IhA. (4) saMzayAtmaka zabdono nirNaya te saMdigdhagrAhI apAya. For Private and Personal Use Only Page #95 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir (5) saMzayAtmaka zabdone varSo sudhI yAda rAkhavA te saMdigdhagrAhiNI dhAraNA. (11) dhruvagrAhI - eka ja vAra sAMbhaLelAM zabdo kAyamI yAda rahI jAya te zrotrendriyajanya dhRvagrAhI matijJAna kahevAya. dA.ta. eka vargamAM 25 vidyArthI hoya, temAM tIvratama buddhizALI vidyArthIne zikSake eka ja vAra ApeluM lekTara kAyamI yAda rahI jAya te zrotrendriyajanya dhRvagrAhI matijJAna kahevAya. zrosendriyajanya dhRvagrAhI matijJAna pAMca prakAre che. (1) eka ja vAra sAMbhaLelA zabdono gADha saMskArAtmaka atyaMta aspaSTa bodha te dhRvagrAhI vyaMjanAvagraha kahevAya. (2) eka ja vAra sAMbhaLelAM zabdono gADha saMskArAtmaka aspaSTa bodha te dhruvagrAhI arthAvagraha kahevAya. (3) te aMgenI vicAraNA te dhruvagrAhiNI IhA kahevAya. (4) te aMgeno nirNaya te dhruvagrAhI apAya kahevAya. (5) eka ja vAra sAMbhaLelAM zabdo pAkApAye magajamAM coMTI jAya te dhruvagrAmiNI dhAraNA kahevAya. (12) adhuvagrAhI :eka ja vAta anekavAra sAMbhaLavA chatAM yAda na rahe. bhUlI javAya. kadAca yAda rahe to paNa pheraphAra thaI jAya, te zrotrendriyajanya adhuvagrAhI matijJAna kahevAya. dA.ta. eka vargamAM 25 vidyArthI hoya temAM maMdakSayopazamavALA vidyArthIne eka ja vAta dazavAra samajAve to paNa yAda na rahe. ane kadAca yAda rahe to paNa temAM pheraphAra thaI jAya te zrotrendriyajanya aprUvagrAhI matijJAna kahevAya. zrondriyajanya adhuvagrAhI matijJAna pAMca prakAre che. (1) eka ja vAta, anekavAra sAMbhaLatAM je atyaMta aspaSTabodha thAya te aprUvagrAhI vyaMjanAvagraha kahevAya. (2) eka ja vAta anekavAra sAMbhaLatAM je aspaSTa bodha thAya te aprUvagrAhI arthAvagraha kahevAya. (3) te aMge vAraMvAra vicAraNA karavI te adhUvagrAhiNI IhA kahevAya. (4) te aMge kAcApAye nirNaya thAya te adhuvagrAhI apAya kahevAya. (5) eka ja vAta, anekavAra sAMbhaLavA chatAM kAcA pAye magajamAM coMTe te adhUvagrAmiNI dhAraNA kahevAya. 70 For Private and Personal Use Only Page #96 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir A pramANe bahuvigere 12 bheda paikI ekekanAM kula pAMca prakAra thAya che. temAM vyaMjanAvagraha bahuvigere 12 prakAre, arthAvagraha bahuvigere 12 prakAre, IhA bahuvigere 12 prakare, apAya bahu vigere 12 prakAre ane dhAraNA bahuvigere 12 prakAre thatI hovAthI zrotrendriyajanya matijJAnanAM kula 60 bheda thAya che. e pramANe, dhrANendriyajanya matijJAnanAM kula 60 bheda thAya che. rasanendriyajanya matijJAnanAM kula 60 bheda thAya che. sparzendriyajanya matijJAnanAM kula 60 bheda thAya che. vyaMjanAvagraha nAM 12 bheda vinA cakSayajanya matijJAnanAM kula 48 bheda thAya che. vyaMjanAvagrahanAM 12 bheda vinA manojanyamatijJAnanAM kula 48 bheda thAya che. kRtanizrita matijJAnanAM kula 336 bhedathayA. azrutanizritamatijJAnanAM 14 bheda. - matijJAnanAM kula 340 bheda thAya che. dravya kSetra kALa bhAvanI apekSAe matijJAna 4 prakAre che. (1) matijJAnI dravyathI AgamadvArA jANelAM dharmAstikAyAdi sarva dravyone ciMtana mananakALe mRtanI apekSA vinAM avagrahAdi dvArA jANe. dA.ta. dharmAstikAya lokAlokapradeza pramANa che. arUpI che. tenA 3 bheda che. skaMdha, deza, pradeza, A rIte dravyanuM svarUpa jANI zake che. yadyapi dharmAstikAyAdi dravyone te sAkSAt dekhI zakato nathI. paraMtu keTalAka ghaTapaTAdi rUpI dravyone sAkSAt dekhe che. (2) matijJAnI kSetrathI AgamadvArA jANelAM lokAloka rUpa sarvakSetrane, ciMtana-mananakALe zrutanI apekSA vinAM avagrahAdi dvArA jANI zake che. paraMtu kSetrane sAkSAt dekhI zakato nathI. (3) matijJAnI kALathI Agama dvArA jANelAM bhUta, bhaviSya ane vartamAnakALane ciMtana-mananakALe zrutanI apekSA vinAM avagrahAdi dvArA jANI zake paraMtu sAkSAt dekhI zakato nathI. (4) matijJAnI bhAvathI AgamadvArA jANelAM audAyikAdi sarva bhAvone ciMtana mananakALe mRtanI apekSA vinAM avagrahAdi dvArA jANI zake paNa sAkSAt dekhI na zake. ( 71 For Private and Personal Use Only Page #97 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir zrutajJAnanAM 14 athavA 20 prakAra che. te have pachInI gAthAmAM granthakAra zrI svayaM batAve che. iti matijJAna svarUpa zrutajJAnanAM cauda bheda :akkhara sannI samma, sAiaM khalu sapajavasiaM ca, gamiyaM aMgapaviTuM, sattavi e e sapaDivakkhA // 6 // akSara saMjJi samyak sAdikaM khalu saparyavasitaM ca / gamikamaGgapraviSTaM saptApi ete sapratipakSAH // 6 // gAthArtha :- akSaradhRta, saMzizruta, samyakazruta, sAdikSuta, saparyavasitazruta, gamikazruta ane aMgapraviSTadyuta e sAtabheda tenAM pratipakSa bheda sahita jANavA. vivecana :- 1. akSaradyuta 2. anarazruta 3. saMnnizruta 4. asaMzruita 5. samyaphaththata 6. mithyAzruta 7. sAdidhRta 8. anAdiThuta 9. saparyavasitazruta 10. aparyavasitazruta. 11. gamikahyuta 12. agamikazruta 13. aMgapraviSTadyuta. 14. aMgabAhyazruta. A cauda zrutajJAnanAM bheda che. akSaradyuta :- akSara =jJAna jo ke pAMca jJAna sAmAnyathI akSara svarUpa che. to paNa ahIM zrutajJAnano adhikAra hovAthI "akSara zrutajJAna ja jANavuM. jJAnAtmaka akSara e bhAvathuta che. ane akArAdi varNAtmaka akSara e dravyazrata kahevAya. akSarothI abhilAkha=vacanavaDe kahI zakAya evA padArthono je bodha thAya te akSaradyuta kahevAya. akSaragruta 3 prakAre che. (1) saMjJAkSara (2) vyaMjanAkSara (3) lambara. :(1) saMjJAkSara :- 18 prakAranI lipi (akSaro) ne saMjJAkSara kahevAya. jema ke (1) haMsalipi (2)bhUtalipi (3)yAlipi (4) rAkSasIlipi (5) uDIlipi (6) yavanIlipi (7) tukalipi (8) kIrAlipi (9) drAviDalipi (10) siMdhIlipi (11) mALavIlipi (12) naTIlipi. (13) nAgarI lipi (14) lATalipi (15) pArasIlipi (16) animittakalipi (17) cANakyalipi (18) mULadevIlipi. "ka" "kha" "ga" vigere gujarAtI akSara, uakSara, e, bI, sI, DI, A juo malayagirbhAcArya praNItavRttiyuta naMdIsUtra (sUtra naM. 39) 72 -- - - - For Private and Personal Use Only Page #98 -------------------------------------------------------------------------- ________________ For Private and Personal Use Only sparzendriyajanya matijJAna 12 vaMjanAgraha rasanendriyajanya mati.. 12 12 12 12 vaMjanAgraha arthAvagraha ihA apAya dhAraNA kula 60 bheda 12 vanAgraha 12 vera arthAvagraha ihA 12 arthAvagraha 1. zvertanizcita matijJAnanA 340 bhedanuM yaMtra 12 ihAM kula 60 bheda ghrANendriyajanya mati. 12 apAya kula 60 bheda 12 dhAraNA 12 apAya 2. azrutanizrita 2 3 * autpotikI vaunayikI kArmikI pAriNAmikI * cakSurindriyajanya mati. 12 12 12 12 arthAvagraha ihA apAya dhAraNA kula 48 bheda 12 vaMjanAvagraha 12 dhAraNA zrotrendriyajanya mati 12 12 12 12 arthAvagraha ihA apAya dhAraNA kula 60 bheda manojanya mati. 2 12 12 arthAvagraha ihA apAya kula 48 bheda 12 dhAraNA Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir Page #99 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir vagere sarva lipi=akSarano samAveza saMjJAkSaramAM thAya che. "ka" "kha" vigere pustakamAM lakhelA akSarane (lipine) vAMcavAthI je bodha thAya te saMjJAkSarazrutajJAna kahevAya. (2) vyaMjanAkSara :- "a" thI "ha" sudhInAM bolAtAM akSarone vyaMjanAkSara kahevAya. ka" "kha" vigere akSaro bolAya tyAre tenAM uccArathI je jJAna thAya te vyaMjanAkSara zrutajJAna kahevAya. (3) ladhyakSara :- zabdo athavA akSarone sAMbhaLavAthI ke vAMcavAthI je bodha thAya te bodhamAM hetubhUta kSayopazamane lakjhakSara kahevAya. saMjJAkSara ane vyaMjanAkSara e banne dravyakRta che. ane ladhyakSara e bhAvakRta che. mATe jJAnasvarUpa che. dravyazrata e ajJAna svarUpa che. paraMtu bhAvakRtanuM kAraNa hovAthI tene zrutajJAna kahevAya che. dravyazrata ane bhAvakRta e banne paraspara kAryakAraNabhAva saMbaMdhavALuM che. temAM zrotAne AzrayIne dravyazruta e bhAvazrutanuM kAraNa che. kema ke vaktAnAM mukhamAMthI nIkaLI rahelAM zabdo e dravyadbhuta che. ane te zabdo dvArA zrotAne padArthano je bodha thAya che te bhAvakRta kahevAya. mATe bhAvaRRtanuM kAraNa dravyazruta che. ane bodhAtmaka (jJAnAtmaka) bhAvazruta e kArya che. vaktAne AzrayIne bhAvazruta e kAraNa che. kemake vaktAne padArthanuM jJAna hoya to ja zabdanuM uccAraNa thaI zake che. mATe jJAnAtmaka bhAvakRta e dravyazrutanuM kAraNa che. ane dravyazruta e kArya che. anakSaraznata :khoMkhAro, oDakAra ke chIMka khAvI, capaTI ke ghaMTaDI vagADavI, tALI pADavI, zvAsa levo, niHzvAsa mUkavo, thukavuM, udharasa khAvI vagere kriyA dvArA aMtaranAM bhAvo sAmA mANasane jaNAvavA te anakSaragruta kahevAya. zaMkA :- akSaradyuta ane anannarazrata e be bhedamAM ja bAkInAM sarvabhedano samAveza thaI jAya che. to bIjA bheda kema batAvyA ? A. prathamakarmagranthanI TIkAmAM"nakSazrata speDitaziraH punaH ''kahyuM che ane vizeSAvazyakabhASya gAthA naM. 503 mAM kahyuM che ke "je saMbhaLAya te mRta" e nyAye khoMkhAro vigere dhvanirUpa hovAthI anarazruta kahevAya. paraMtu zira kaMpana, AMkhanAM macakArA, hAthAdinI ceSTAmAM zabdanuM zravaNa thatuM nathI tethI te dhRtarUpa nathI. paNa anaphara saMketarUpa che. te matijJAnano viSaya che. 74 For Private and Personal Use Only Page #100 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir samAdhAna :- maMdabuddhivALA ziSyane akSarazruta ane anakSarazruta e be bhedamAtrathI bAkInAM bhedano bodha thato nathI. tethI maMdabuddhivALA ziSyane bhinnabhinna dRSTithI bAkInAM bhedano bodha karAvavA mATe cauda bheda batAvyA che. temAM akSarazruta ane anakSarazrutathI uccAra ane lipirUpa dravyAkSarano tathA labdhi= upayogarUpa bhAvAkSarano bodha thAya che. sasaMzizrutathI spaSTa ane asaMzizrutathI aspaSTa bhAvazrutano bodha thAya che. sabhyazruta ane mithyAzrutathI tattvadRSTie yathArtha-ayathArtha bhAvazrutano bodha thAya che. sAdi sAMta ane anAdi anaMta. e cAra bheda samyabhAvazrutanI apekSAe batAvelA che. gamika agamika e be bheda zAstrIya dravyazrutanAM samAnapATha ane asamAnapAThanI apekSAe batAvelAM che. aMgapraviSTa ane aMgabAhya e be bheda dravyazrutanAM kartAnI apekSAe batAvelA che. gaNadharakRta zAstrIya dravyazruta te aMgrapraviSTa ane sthavikRta te aMgabAhya kahevAya. A pramANe bhinna-bhinna dRSTithI bhedano bodha thAya mATe cauda bheda batAvyA che. zaMkA :- akSarothI je abhilApya bhAvono bodha thAya te akSarazruta kahyuM to zuM abhilApya sivAyanAM bIjA bhAvo che ? samAdhAna :- zAstramAM be prakAranAM bhAvo varNavyA che. temAM zabdathI kahI zakAya evA je bhAvo che tene abhilApyabhAva kahevAya ane zabdathI na kahI zakAya evA je bhAvo che tene anabhilApyabhAva kahevAya. abhilApyabhAva karatAM anabhilApyabhAva anaMtaguNa che. ke eTale abhilApyabhAvo anabhilApyabhAvanA anaMtamAM bhAge che. ane te abhilApyabhAvono anaMtamo bhAga ja caudapUrvarUpa zrutamAM gaNadhara bhagavaMtoe racelo che. kAraNake caudapUrvI zabdanI apekSAe samAnapaNe caudapUrvanAM jANakAra hovA chatAM kSayopazamanI vicitratAthI zrutagamya abhilApyabhAvanI apekSAe teonuM jJAna nyUnAdhika hoya che. utkRSTa caudapUrvadhara sarva abhilApya vastune jANe che. bIjA caudapUrvadharo hIna-hInata25Ne abhilApya vastune jANe ! mATe Rcauda pUrvadharonA jJAnamAM nyUnAdhikatA hoya che. (3) saMzizruta :- saMzA=sArI rIte jANavuM. saMjJAvALA jIvone saMzI kahevAya. saMjJA 3 prakAre che. (1) dIrghakAlikIsaMjJA :- dIrghalAMbAkALano vicAra karavAnI je zakti te dIrghakAlikIsaMjJA kahevAya. A. kahevAya. juo vizeSAvazyakabhASya gAthA 141, 142, 143. 75 For Private and Personal Use Only Page #101 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir dA. ta. meM amuka kAma karyuM, amuka kAma karI rahyo chuM ane amUka kAma karIza, e rIte, bhUta, bhaviSya ane vartamAnakALano vicAra karavAnI je zakti te dIrghakAlikIsaMjJA. (2) hetuvAdopadezikI saMjJA H- potAnA zarIranAM rakSaNa mATe, iSTamAM pravRtti ane aniSTamAM nivRtti mATe, mAtra vartamAnakAlika vicAra karavAnI zakti te hetuvAdopadezikI saMjJA kahevAya. (3) dRSTivAdopadezikI saMjJA :- viziSTa zrutajJAnanAM kSayopazamavALA ane heyopAdeyanI pravRttivALA samyagdaSTi jIvanI vicAraNAne dRSTivAdopadezikI saMjJA kahevAya. A rIte 3 saMjJA che. temAM hetuvAdopadezikI saMjJAvALA jIvone zAstrakAra bhagavaMte saMzI nathI kahyA kAraNa ke jema sAmAnya ja rUpa hoya to te rUpALona kahevAya. paraMtu sArUM rUpa hoya to ja te rUpALo kahevAya. so beso rUpiyA pAse hoya to te dhanavAna na kahevAya. paNa lAkhopati hoya to te dhanavAna kahevAya che tema ahIM saMjJAvALo hoya te saMjJI na kahevAya. paNa prazasta (sArI) saMjJAvALo hoya te saMzI kahevAya che. eTale hetuvAdopadezikIsaMzAnI apekSAe dIrghakAlikIsaMjJA vizeSabodharUpa hovAthI prazasta che. mATe dIrghakAlikIsaMjJAvALA jIvone saMjJI kahyA che. A saMjJAvALA sarva jIvone mana hoya che. mATe teo koipaNa padArthane sArI rIte jANI ke vicArI zake che. eTale sArI rIte jANI ke vicArI zakavAnI zaktivALA (manavALA)jIvone saMzI kahevAya. dIrghakAlikI saMjJA karatAM paNa dRSTivAdopadezikI saMjJA uttama che. mATe dRSTivAdopadezikI saMjJAvALA jIvo paNa saMzI kahevAya. saMzI jIvonuM je zrutajJAna te saMzizruta kahevAya. (4) asaMzizruta :- mana vinA mAtra iMdriyathI utpanna thatuM je zrutajJAna te asaMzizruta kahevAya. manavALA jIvone saMjJizruta hoya che. ane mana vinAnAM ekendriya vikalendriya tathA asaMjJI paMcendriya jIvone asaMzizruta hoya che. A. saMzina: samanA: tattvArthasUtra-2, 21 // TIkA : yathA vA'vizuddha cakSuSo manda manda prakAza rUpopalabdhiH / evamasaMjJinaH paJcendriyasaMmUrcchanajasyAtyalpa manodravyagrahaNa - zakterarthopalabdhiH // arthAt jema nabaLA AMkhavALA manuSyane atyaMta jhAMkhA prakAzamAM aspaSTa rUpa jaNAya che. tema asaMjJIpaMcendriya saMmUrchimane atyaMta alpa manodravyane grahaNa karavAnI zakti hovAthI padArthanuM aspaSTa jJAna thAya che. 76 For Private and Personal Use Only Page #102 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir (5) samyakazruta :- samyaka dRSTie racelAM AcArAMgAdi grantho e samyakazruta kahevAya ane mithyAdaSTie racelAM mahAbhAratAdi grantho e mithyAzruta kahevAya. e mithyAzruta jo samyakatvInA hAthamAM Ave to samyakazruta banI jAya kAraNa ke samyagRdRSTijIva mithyAzrutane samyaphapaNe pariNAve che. (6) mithyAzruta -: samyagRSTie racelAM zAstro jo mithyAtvInAM hAthamAM Ave to, te mithyAzruta banI jAya che. kAraNa ke mithyAdRSTi jIva samyakazrutane mithyApaNe pariNAve che. mATe mithyAtvInA hAthamAM AveluM lA pUrva sudhInuM samyakazruta e mithyAzruta banI jAya che. zaMkA - mithyAdRSTinuM matijJAna ane zrutajJAna samyagRSTinI jema tadAvaraNakarmano kSayopazama thavAthI pragaTa thatuM hovAthI te paNa samyagudRSTinI jema kabugrIvAdimAnya vastune ghaTAdi ja kahe che. mATe mithyAdRSTinA jJAnane ajJAna kema kaho cho ? samAdhAnaH- ahIM jJAna-ajJAnanI vivaphA AdhyAtmika dRSTie karI che. mATe ajJAnano artha jJAnano abhAva na karavo paraMtu viparItajJAna karavo. kAraNa ke AdhyAtmika dRSTie jenAthI vastuno "yathArtha bodha thAya te jJAna kahevAya. ane jenAthI viparIta bodha thAyate bAhyadRSTie jJAna hovA chatAM paNa AdhyAtmikadRSTie ajJAna ja che. mithyAdRSTinuM jJAna e ajJAnasvarUpe hovAnA mukhya 4 kAraNo che.? sarvajJa bhagavaMte kahyuM che ke (1) dareka vastu sat paNa che. ane asat paNa che dareka vastu nitya paNa che ane anitya paNa che. eka vastumAM aneka dharmo rahelA che. dareka vastu svarUpe sat che. ane pararUpe asat che. jema ke ghaTa e ghaTa svarUpe sat che. ane ghaTa e paTa=pararUpe asat che. AtmA nitya che, ane AtmAnA paryAyo manuSyAdi anitya che. A rIte dareka vastu anekadharmayukta hovA chatAM paNa mithyAdRSTi ekAMtavAdI hoI "ghaTa sat ja che." "AtmA nitya ja che." ema eka ja dharmano svIkAra karIne bAkInAM badhAM ja dharmono asvIkAra kare che. AthI tenuM jJAna ajJAna svarUpa che. A. sarvajJa bhagavaMte je vastu jevA svarUpe kahI che te vastu tevA ja svarUpe jANavI. te yathArthabodha ane sarvajJabhagavaMte je vastu jevA svarUpe kahI che tenAthI viparIta paNe jANavI te mithyA athavA viparItabodha. 8. juo vizeSAvazyakabhASya gAthA naM. 115. For Private and Personal Use Only Page #103 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org (2) yajJamAM pazuvadha karavo, maithuna sevavuM, jaLamAM pravezIne snAna karavuM vagere saMsAra vadhAranArA sAdhanone dharmanA sAdhano mAne che. mATe tenuM jJAna saMsAravRddhinAM kAraNabhUta hovAthI ajJAna svarUpa kahyuM che. (3) gAMDA mANasanI jema mithyAdRSTinuM jJAna svacchaMdI hovAthI ajJAna svarUpa che. = (4) jJAnanuM phala heyano tyAga, upAdeyanuM grahaNa che. saMsAra heya che. mokSa upAdeya che. ema mAnIne saMsArano tyAga ane mokSanI prApti mATe sarvaviratino svIkAra karavo joie. athAt sarvathA hiMsAdi pApa pravRtino tyAga karavo joIe paraMtu mithyArdaSTimAM jJAnanAM phalarUpa viratino abhAva che mATe tenuM jJAna, ajJAna svarUpa che. (7) sAdizruta :- je zrutajJAnanI zarUAta sAdizruta kahevAya. Adi thatI hoya te (8) anAdizruta :- je zrutajJAnanI zarUAta Adi na hoya te anAdizruta kahevAya. (9) saparyavasitazruta :- je zrutajJAnano aMta thato hoya te saparyavasita= sAMtazruta kahevAya. (10) aparyavasitazruta :- je zrutajJAnano aMta na thato hoya te aparyavasita anaMtazruta kahevAya. A 4 bheda dravya, kSetra, kALa, bhAvanI apekSAe 4 prakAre che. dravyathI, Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir = - eka vyaktine jyAre samyagdarzana prApta thAya che tyAre samyaka zrutanI Adi thAya che ane te vyakti jyAre samyaka tvathI paDIne mithyAtve Ave che tyAre sabhyazrutano aMta thAya che. mATe sabhyazruta sAdi-sAMta che. tathA sabhyaSTi devatAdinI apekSAe sabhyazruta anAdithI che. ane anaMtakALa sudhI rahevAnuM che. mATe samyakdbhuta anAdi - anaMta che. - kSetrathI, For Private and Personal Use Only pAMca bharata, pAMca airavata kSetramAM samyazrutanI Adi thAya che. ane aMta paNa thAya che. mATe kSetranI apekSAe sabhyazruta sAdi sAMta che. 78 Page #104 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir pAMca mahAvidehakSetramAM haMmezA tIrthaMkara bhagavAnanI hAjarI hoya che. kyAreya zrutajJAnano nAza thato nathI. mATe mahAvideha kSetranI apekSAe samyaphyuta anAdi - anaMta che. kALathI, utsarNikALa ane avasarpiNI kALanI apekSAe pAMca bharata ane pAMca airavatamAM samyakazruta sAdi - sAMta che. kAraNake utsarpiNI kALa ane avasarpiNI kALanA trIjA ArAmAM dvAdazAMgazrutanI utpatti thAya che. tethI samyakazrutanI sAdi thaI ane utsarpiNIkALanAM trIjA ArAnA aMte tathA avasarpiNIkALanA pAMcamAM ArAnA aMte te zrutano nAza thAya che. tyAre samyakazruta sAMta thayuM. A rIte kALanI apekSAe samyakazruta sAdi-sAMta che. mahAvidehakSetramAM utsarpiNIkALa ane avasarpiNI kALa hoto nathI mATe tyAM samyakazruta kyAreya nAza pAmatuM nathI. eTale noutsarpiNI kALa ane noasarpiNI kALane AzrayIne samyakazruta anAdi - anaMta che. bhAvathI, koI vaktA jinabhASitabhAvanI prarUpaNA karato hoya tyAre te bhAvane AzrayIne samyaphaghutanI sAdi thAya che. ane te prarUpaNA pUrNa thAya tyAre samyagruta sAMta thAya che. mATe bhAvanI apekSAe sabhyazruta sAdi- sAMta che. tathA lAyopathamikabhAvanI apekSAe samyakSuta anAdi anaMta che. (11) gamikahyuta - je zAstramAM eka sarakhA AlAva = pATha hoya te gamikahyuta kahevAya. dA.ta. dRSTivAda nAmanuM bAramuM aMga. (12) agamikazruta - je zAstramAM gAthAdinI racanA hovAthI eka sarakhA pATha na hoya te agamikazruta kahevAya. dA.ta. kAlikazrata. kALagrahaNanA vidhipUrvaka bhaNI zakAya tevA AgamasUtrone kAlikazruta kahevAya. AcArAMga, sUyagaDAMga vigere kAlikazruta kahevAya. A. je kALamAM AyuSya, baLa, buddhi, zarIranI avagAhanA vigere uttarottara vRddhi pAme utsarpiNikALa kahevAya ane je kALamAM AyuSyAdi uttarottara ghaTavA maMDe te avasarpiNikALa kahevAya. For Private and Personal Use Only Page #105 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir (13) aMgapraviSTazruta :- zrI gautamasvAmI vigere gaNadhara bhagavaMtoe raceluM dvAdazAMgarU5 zruta te aMgapraviSTazruta kahevAya. (14) aMgabAhyazrata - gaNadharabhagavaMta pachI zrI bhadrabAhusvAmIjI vigere sthavira puruSoe avasarpiNIkALamAM AyuSya, baLa, buddhi kSINa thatAM joIne lokonAM upakArane mATe aMgapraviSTadyutanA AdhAre je je grantho lakhelAM che. te aMgabAhyazruta kahevAya. dA.ta.Avazyakaniyukti, dazavaikAlika, uttarAdhyayana, dazAzrutakalpa, vyavahAra, nizItha vagere. A pramANe zrutajJAnanA cauda bheda kahyA. zrutajJAnanA vizabhedanuM svarUpa :pajaya-akkhara-payasaMghAyA paDivatti tahaya aNuogo, pAhuDapAhuDa- pAhuDa-vatthu-puvvA ya sasamAsA // 7 // paryAyA-kSarapara-saMdhAtA pratipattitathA vAnuyoH . prAkRtaprAkRta-prAkRta-vastu-pUrvALi samAsani | 7 || gAthArtha -paryAyazruta, akSaradyuta,padadbhuta, saMghAtakRta,pratipattizruta,tevI rIte, anuyogazruta, prAbhRtaprAbhRtadhRta, prAbhRtazruta, vastuzruta, pUrvazruta, A dazabhedanI sAthe "samAsa" zabda joDavAthI bIjA daza bheda thAya che. vivecana :- (1) paryAyazruta - zrutajJAnanAM eka sUkSma avibhAjya aMzane paryAya kahevAya. labdhi aparyAptA sUkSma nigodIyA jIvane bhavanA prathama samaye sauthI atyaMta je alpa zrutajJAna te sarvajaghanya zrutajJAna kahevAya. tenAM karatAM bIjA labdhi aparyAptA sUkSmanigodIyA jIvane zrutajJAnano eka aMza vadhAre hoya te paryAyazruta kahevAya. (2) paryAyasamAsazruta - aneka paryAyazrutane paryAyasamAsazruta kahevAya. A. aMgapraviSTazruta bAra aMga =vibhAgamAM vaheMcAyeluM che. mATe tene dvAdazAMgI kahevAya. 12 aMganA nAma H (1)AcArAMga (2) sUtrakRtAMga (3) sthAnAMga (4) samavAyAMga (5) bhagavatIsUtra (6) jJAtAdharmakathA (7) upAsakadasA (8) aMtakRtadazA (9) anuttaropapAtidasA (10) praznavyAkaraNa (11)vipAka (12) dRSTivAda. AmAMthI hAlamAM agiyAra aMga maLe che. bAramuM daSTivAda nAmanuM aMga viccheda pAmyuM che. 80 For Private and Personal Use Only Page #106 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir (3) akSaradyuta - a" thI "ha" sudhInAM akSaro paikI koI paNa ekAda akSaranuM jJAna te akSarazruta kahevAya. (4) akSarasamAsazrutaka ekathI vadhAre akSaranuM jJAna te akSarasamAsazruta kahevAya. (5) padadhRta :- AcArAMga 18000 pada pramANa che. sUyagaDAMga 36000 pada pramANa che. temAMnA koipaNa eka padanuM jJAna te padadbhuta kahevAya. [ahIM arthaparisamAptirUpa tathA vibhakatyantarUpa pada levAnuM nathI paraMtu AcArAMgAdi-12 aMgomAMnuM koI eka pada levuM. ] (6) padasamAsazruta - AcArAMgAdinA ekathI vadhAre padanuM jJAna te padasamAsazruta kahevAya. (7) saMghAtazruta - gati, Indriya vigere 14 "mULamArgaNAmAMthI koI paNa eka mArgaNA paikI eka bhedanuM jJAna te saMghAtazruta kahevAya. dA. ta. gatimArgaNAnAM cAra bheda che. (1) devagati, (2) narakagati, (3) tiryaMcagati, (4) manuSyagati. AmAMthI koIpaNa eka peTAbhedanuM jJAna te saMghAtakRta kahevAya. (8) saMghAtasamAsazruta - gati, Indriya vigere cauda mULamArgaNAmAMthI koI paNa ekamArgaNAnA ekathI vadhAre peTAbhedanuM jJAna te saMghAtasamAsazruta kahevAya. dA. ta. (1) devagati, (2) manuSyagati. (3) narakagati, (4) tiryaMcagati, e cAra gatimAMthI koi paNa be ke traNa gatinuM jJAna te saMghAtasamAsa zruta kahevAya. (9) pratipattikRta :- gati, indriya vigere cauda mULamArgaNAmAMthI koI paNa saMpUrNa eka mArgaNAnuM jJAna te pratipattizruta kahevAya. dA. ta. manuSyAdi 4 gatinuM jJAna thavuM te pratipattizruta. (10) pratipattisamAsathuta :- gati, iMdriya vigere cauda mULamArgaNAmAMthI ekathI vadhAre mArgaNAnAM badhA ja peTAbhedanuM jJAna thayuM te pratipattisamAsazruta kahevAya. dA. ta. gatimArgaNAmAM, manuSyagati vigere 4 peTAbhedonuM jJAna ane iMdriyamArgaNAmAM e kendriyAdi pAMca peTAbhedanuM jJAna thavuM te pratipattisamAsazruta. A. "pha trei ma lAge, goge vege sAtha nAkhe , saMjama daMsaNa lesA, bhava samme sani AhAre // 45 // [navatattva] arthAtu gati, indriya, kAya, yoga, veda, kaSAya, jJAna, saMyama, darzana, vezyA, bhavya, samyatva, saMzI, AhArI. kula 14 mArgaNA che. 81 For Private and Personal Use Only Page #107 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir (11) anuyogazruta :- satparAdi dvArA jIvAdi tattvono vicAra karavo te anuyoga kahevAya. anuyoganuM je dvAra [upAya] te anuyogadvAra kahevAya. teno upayoga koIpaNa vastunuM jJAna prApta karavA mATe thaI zake che. - jemake mokSAdi tattvanI vicAraNA satapaMdAdi nava rIte thaI zakatI hovAthI mokSAdi tattvanA jJAna mATe satpadAdi nava anuyoga dvAra kahyAM che. e nava anuyoga dvAramAMthI koI paNa eka anuyogadvAranuM jJAna thavuM te anuyogazruta kahevAya. (12) anuyogasamAsazruta :- satpadAdi nava anuyogadvAramAMthI ekathI vadhAre anuyogadvAranuM jJAna thavuM te anuyogasamAsazruta kahevAya. (13) prAbhRtaprAbhRtazruta - dRSTivAda nAmanuM bAraNuM aMga pAMca vibhAgomAM vaheMcAyeluM che. 1. parikarma ra. sUtra 3. pUrvAnuyoga 4. pUrvagata 5. cUlikA. AmAM pUrvagatanAM cauda bheda che. tene caudapUrva kahevAya che. e pUrvamAM vastu nAme aneka prakaraNo che. e vastumAM prAbhRtanAme aneka prakaraNo che. te A. saMta pathapavA , brAmA va futta sAtha, to aMtara mALe, bhAve kapA varlDa veva | 4rU [navatatta] B. pUrvakrama pUrvanuM nAma pUrvagatavastunI vastugataprAbhUtanI pUrvanI pada saMkhyA saMkhyA 1 utpAdana 10 200 1koDa agrAyaNI 280 96 lAkha vIryapravAda 70 lAkha astinAsti pravAda 60 lAkha jJAnapravAda 1 jUnakaroDa satyapravAda 1 karoDa, 6 Atma pravAda 320 26 kroDa karmapravAda 400 1 kroDa, 80lAkha pratyAkhyAnapravAda 600 84 lAkha 10 vidyApravAda 300 1 kroDa 10, hajAra kalyANapravAda 200 - 26 koDa 12 prANapravAda 2001 kroDa, pa6 lAkha 13 kriyAvizAla 200 9 kroDa 14 loka bindusAra * 25 200 12 kroDa, 50lAkha pUrvagatavastunI saMkhyA mATe juo naMdIsUtra sUitranaM- 56] saMkhyA 14 che ja 2 300 240 40 1 0 1 For Private and Personal Use Only Page #108 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir prAbhUtamAM prAbhRtaprAbhRta nAme aneka prakaraNo che. temAMthI prAbhRtaprAbhRtanAmanA eka prakaraNanuM jJAna te prAbhRtaprAbhRtakRta kahevAya. (14) prAbhRtaprAbhRtasamAsazruta - ekathI vadhAre prAkRtaprAbhRta prakaraNanuM jJAna te prAbhRtaprAbhRtasamAsazruta kahevAya. (15) prAbhRtazruta :- vastumAM prAbhRta nAmanA aneka prakaraNo che. temAMthI eka prAbhUtanuM jJAna te prAbhRtazruta kahevAya. (16) prAbhRtasamAsazruta - ekathI vadhAre prAbhUtanuM jJAna te prAkRtasamAsazruta kahevAya. (17) vastuzruta :- pUrvamAM vastunAme aneka prakaraNo che. temAMthI eka vastunuM jJAna te vastuzruta kahevAya. (18)vastusamAsazruta -ekathI vadhAre vastunuM jJAna te vastusamAsazruta kahevAya. (19) pUrvazruta :- 14 pUrvamAMthI eka pUrvanuM jJAna te pUrvazruta kahevAya. (20) pUrvasamAsathuta - ekathI vadhAre pUrvanuM jJAna te pUrvasamAsazruta kahevAya. ahIM je zrutajJAnanAM 20 bheda kahyAM ne zrutajJAnAvaraNIyakarmanA kSayopazamane AdhAre thAya che. jIvane sauthI alpa kSayopazama hoya tyAre paryAyazrutanuM jJAna hoya che. tenAthI thoDoka kSayopazama vadhe tyAre akSaradyutanuM jJAna utpanna thAya che. tenAthI thoDoka kSayopazama vadhe tyAre, padadbhutanuM jJAna utpanna thAya che. A rIte jema jema bhayopazama vadhato jAya che. tema tema saMghAtazrutAdinuM jJAna utpanna thatuM jAya che. jyAre tIvra kSayopazama thAya tyAre pUrvasamAsakRtanuM jJAna utpanna thAya A pramANe TUMkamAM zrutajJAnanAM 20 bheda kahyAM. vistArathI zrutajJAnanAM 20 bhedanuM svarUpa "bRhatkarmaprakRti" thI jANavuM dravya-kSetra-kALa-ane bhAvanI apekSAe zrutajJAna 4 prakAre che. (1) dravyathI - zrutajJAnI AgamadvArA dharmAstikAyAdi sarva dravyane jANe-dekhe. prajJApanA sUtranAM trIzamAM padanI aMdara zrutajJAnamAM pazyatA kahI che. pazyatAno artha "sArI rIte jovuM" evo thAya che. eTale pazyatAnI apekSAe zrutajJAnI "jue che." ema kahevuM yogya che. (juo vizeSAvazyabhASya gAthA naM. 555) naMdIsUtramAM kahyuM che ke dravyathI zrutajJAnI sarvadravyane jANe paNa dekhe nahIM kSetrathI zrutajJAnI sarvakSetrane jANe paNa dekhe nahIM. kALathI zrutajJAnI sarvakALane jANe paNa dekhe nahIM. bhAvathI zrutajJAnI sarvabhAvane jANe paNa dekhe nahIM. juo vizeSAvazyakabhASya gAthA naM.papa3] 83 For Private and Personal Use Only Page #109 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir (2) kSetrathI - zrutajJAnI AgamadvArA lokAlokarUpa sarva kSetrane jANe-dekhe. (3) kALathI - zrutajJAnI AgamadvArA sarvakALane jANe-dekhe. (4) bhAvathI - zrutajJAnI AgamadvArA audayikAdi sarvabhAvane jANe-dekhe. avadhijJAnAdinA bheda - aNugAmivaDDamANaya, paDivAiyaravihA chahA ohI / riumai viulamai, maNanANaM kevalamigavihANaM // 4 // AnugAmi-varddhamAnaka-pratipAtItaravidhAt SoDhA'vadhiH / Rjumati-vipulamati manojJAnaM kevalamekavidhAnam // 8 // gAthArtha :- AnugAmI, vardhamAna ane pratipAti tathA tenAthI Itara= ulaTA prakAranA anAnugAmI, hIyamAna ane apratipAti ema avadhijJAna 6 prakAre che. tathA grAmati ane vipulamati e be prakAre mana:paryavajJAna che. tathA kevalajJAna eka ja prakAranuM che. vivecana :- avadhijJAnanAM mukhya be bheda che. (1) bhavapratyaya (2) guNapratyaya. bhavanAM kAraNe je avadhijJAna utpanna thAya te bhavapratyaya avadhijJAna kahevAya. jIvane jema pakSIno bhava maLatAM pAMkho avazya maLe che. cakravartI vigerenA bhavamAM viziSTa baLa vagerenI prApti avazya thAya che. tema deva ane narakano bhava maLatAM, avazya avadhijJAnanI prApti thAya che. mATe tene bhava pratyayika avadhijJAna kahevAya. * yadyapi deva-nArIne paNa avadhijJAnAvaraNIya karmanAM kayopazama vinA avadhijJAna utpanna thatuM nathI, mATe deva-nArakIne paNa avadhijJAnanI utpattinuM kAraNa avadhijJAnAvaraNIyakarmano kSayopazama che. ane manuSya, tiryaMcanA avadhijJAnanuM kAraNa paNa kSayopazama che. eTale bhayopazama e sAdhAraNa kAraNa hovAthI tenI gauNatA che. ane bhava e asAdhAraNa kAraNa hovAthI tenI pradhAnatA che mATe deva nArakIne bhava pratyayika avadhijJAna kahyuM che. B. ahIM audayikAdi pAMca bhAva levA paNa dravyanAM dharma [bhAva]na levAM kAraNa ke zrutajJAnI dravyanAM sarva dharmane jANI zakato nathI. juo tattvArthasUtra :- vikRtayotinya: sarva sarvaparyApu ! -ra7 ] 84 For Private and Personal Use Only Page #110 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir manuSya-tiryaMcane jJAna-darzana-cAritra ane tapanI ArAdhanA karavAthI avadhijJAnAvaraNIya karmano kSayopazama thatAM je avadhijJAna utpanna thAya tene kSayopazama pratyayika athavA "guNapratyayika" avadhijJAna kahevAya. guNapratyadhika avadhijJAna 6 prakAre che. (1) AnugAmika :- je avadhijJAna AMkhanI jema jIva jyAM jAya tyAM sAthe ja jAya te AnugAmi avadhijJAna kahevAya. jIvane je sthaLe AnugAmi avadhijJAna utpanna thayuM hoya te sthaLethI jIva je rIte cAreya tarapha saMkhyAta ke asaMkhyAta yojanamAM rahelA rUpI dravyone joI zake che. te ja rIte bIjI jagyAe jaIne paNa cAreya tarapha saMkhyAta ke asaMkhyAta yojanamAM rahelA rUpI dravyone joI zake che. sthAnanuM parivartana thavA chatAM paNa jJAnamAM jarAya alanA thatI nathI. dA.ta. koI vyaktine zaMkhezvaramAM AnugAmi avadhijJAna utpanna thavAthI je rIte te zaMkhezvaranI cAreya tarapha 100 mAilamAM rahelA rUpI dravyone joI zake che te ja rIte te amadAvAdamAM jaIne paNa amadAvAdanI cAreya tarapha 100 mAilamAM rahelA rUpI dravyone joI zake che. ' (2) anAnugAmika - sAMkaLathI bAMdhelA dIvAnI jema, jIvane je sthaLe avadhijJAna utpanna thayuM hoya te sthaLethI te cAreya tarapha saMkhyAta ke asaMkhyAta yojanamAM rahelAM rUpI dravyone joI zake che. paNa te jIva - tyAMthI bIjA sthaLe jAya to te avadhijJAna sAthe jatuM nathI mATe tene anAnugAmi avadhijJAna kahevAya. jema koi vyakita eka moTuM jyoti = prakAza sthAna karIne, te prakAza sthAnanI cAreya taraphanA cheDAomAM paribhramaNa karato te prakAzita-kSetramAM rahelA padArthone dekhI zake che. paNa te vyakita prakAzitakSetranI bahAra nIkaLI gayA pachI tyAM prakAza na hovAthI tyAM rahelA padArthone dekhI zakato nathI. tema je vyakitane je sthaLe anAnugAmika avadhijJAna utpanna thatuM hoya, te vyakti avadhijJAna rUpa prakAza jeTalA yojana sudhI cAreya tarapha phelAyelo hoya teTalAM yojanAmAM rahelA rUpI dravyone dekhI zake che. paNa te vyakti avadhijJAnarUpa prakAzavALA sthAnanI bahAra nIkaLI jAya to tyAM avadhijJAna rUpa prakAzanA abhAve tyAM rahelA rUpIdravyone sAkSAt AtmAdvArA dekhI zakato nathI, kAraNa ke anAnugAmika avadhijJAna je sthaLe For Private and Personal Use Only Page #111 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org utpanna thayuM hoya te ja sthaLe sAMkaLe bAMdhelA dIvAnI jema sthira rahI jAya che. paNa anya sthaLe sAthe jatuM nathI mATe te vyakita avadhijJAna dvArA jeTalA yojana sudhI sAkSAt AtmAdvArA padArthone dekhI zake che. teTalAM yojananI bahAra nIkaLI jAya to te sAkSAt AtmAdvArA padArthone dekhI zakato nathI. vizeSAvazyakabhASya gAthA naMbara 715 mAM kahyuM che ke; Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir AMkhanI jema je avadhijJAna anya sthaLe janAra puruSanI sAthe jAya te AnugAmika avadhijJAna kahevAya ane sthira dIpakanI jema je avadhijJAna anyasthaLe janAra puruSanI sAthe na jAya te anAnugAmika avadhijJAna kahevAya. (3) vardhamAna :- ghaNAM lAkaDA nAMkhavAthI jema agninI jvALA vadhatI jAya che. tema vizuddha-vizuddhatara adhyavasAyathI je avadhijJAna vadhatuM jAya te vardhamAna kahevAya. sau prathama utpattikALe aMgulanA asaMkhyAtamAM bhAga jeTalA kSetrane jue che. pachIthI pratisamaye kramazaH vadhatAM chevaTe alokane viSe lokapramANa asaMkhyAtA khaMDuka [TukaDA] ne dekhe che. yadyapi avadhijJAnI mAtra rUpI dravyone ja joi zake che. arUpI dravyone joi zakato nathI. alokamAM mAtra AkAzAstikAya ja che. te arUpI che mATe avadhijJAnIne alokamAM jovA lAyaka kAMi ja nathI chatAM paNa 'alokane viSe lokapramANa asaMkhyAtA khaMDukane dekhe" ema je kahyuM che te kSAyopamika zaktinuM mApadaMDa batAvyuM che. jyAre alokamAM loka-pramANa asaMkhyAtA khaMDukane dekhI zake evI zakti utpanna thAya che tyAre te vyakti lokamAM rahelA sUkSma sUkSmatara skaMdhone joi zake che. temaja paramANune paNa joi zake che. Ane paramAvadhijJAna kahevAya che. paramAvadhijJAna utpanna thayA pachI aMtarmuhUrtakALamAM avazya kevaLajJAna utpanna thAya che. (4) hIyamAna :- je avadhijJAna pariNAmanI azuddhinA kAraNe athavA tathAvidhasAmagrInA abhAve divase divase ghaTatuM jAya te hIyamAna kahevAya. (5) pratipAti H- jema saLagato dIvo havAnI jhApaTa lAgavAthI ke joradAra phUMka mAravAthI ekadama bujhAi jAya che. tema je avadhijJAna nimitta maLatAM ekadama cAlyuM jAya te pratipAti kahevAya. jemake, kAjo kADhatAM munine avadhijJAna thayuM. munie avadhijJAna vaDe 'indra indrANIne page paDI rahyo che." evuM dRzya joyuM, tethI muni hasI paDyA. avadhijJAna turata ja cAlyuM gayuM. 86 For Private and Personal Use Only Page #112 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir (6) apratipAti :- je avadhijJAna utpanna thayA pachI kyAreya paNa nAza na pAme te apratipAti kahevAya. : A avadhijJAnI saMpUrNaloka uparAMta alokanAM eka AkAzapradezane paNa jANI-dekhI zake che. jo ke alokamAM avadhijJAnIne kAMI ja jANavAnuM-jovAnuM hotuM nathI. to paNa tenI zaktinuM mApadaMDa batAvyuM che. jyAre saMpUrNaloka uparAMta alokane viSe eka akAzapradezane jANI zakavAnI zakti utpanna thAya che. tyAre jIva paramAvadhijJAnane pAme che. tyAra pachI aMtarmuhUrtakALamAM niyamo kevaLajJAna utpanna thAya che. avadhijJAnanA svAmI - sAmAnyathI manuSyAdi 4 gatinA jIvone avadhijJAna thaI zake che. paraMtu manuSyane avadhijJAnanA sarvabhedo ghaTI zake che. tiryaMcane apratipAti sivAyanAM pAMca bhedo ghaTI zake che. devI -nArakane AnugAmika avadhijJAna hoya che. mithyAtvadazAmAM jIvane ajJAnatA ja hoya che mATe mithyAdaSTi jIvonAM mati-zruta-avadhine, matiajJAna, zrutaajJAna ane avadhiajJAna = virbhAgajJAna kahevAya che. dravya-kSetra-kALa ane bhAvanI apekSAe avadhijJAna 4 prakAre che. (1) dravyathI avadhijJAnI ochAmAM ochA anaMtarUpI dravyone jANI zake dekhI zake. tathA vadhumAM vadhu lokamAM rahelA saMpUrNa dravyone jANI zake chedekhI zake che. (2) kSetrathI avadhijJAnI ochAmAM ochA aMgalanA asaMkhyAtamA bhAgamAM rahelA rUpIdravyone jANI zake che ane dekhI zake che. tathA vadhumAM vadhu loka jevaDA asaMkhyAtA khaMDUka jANe-dekhe. (3) kALathI - avadhijJAnI ochAmAM ochAM AvalikAnAM asaMkhyAtamAbhAga pramANa kALamAM thanAra rUpI dravyone jANI zake ane dekhI zake paNa be cAra ke saMkhyAtA samayomAM je prasaMga ke padArtha utpanna thaIne nAza pAmI jAya che. tene avadhijJAnI jANI zakatA nathI kAraNa ke chabIne koIpaNa A. aNugAmio ya ohI neraiyANaM taheva devANaM / [juo vizeSAvazyakabhASya gAthA nAM. 714] B. kSetra ane kALa arUpI hovAthI avadhijJAnI kSetra ane kALane joI zakato nathI mATe ahIM kSetrathI teTalAM kSetramAM ane kALathI teTalA kALamAM rahelAM rUpI dravyo samajavA. For Private and Personal Use Only Page #113 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir vastu jANavI ke jovI hoya to aMtarmuhUrtakALa lAge che mATe ochAmAM ochA asaMkhyAtA samayomAM thanAra padArthane jANI zake che. tathA vadhumAM vadhu asaMkhyAtI utsarpiNI ane avasarpiNI kALa pramANa bhUtakALamAM thayelAM ane bhaviSyakALamAM thavAnA, rUpI dravyone [padArthone jANI ke joI zake che. (4) bhAvathI - avadhijJAnI rUpI dravyonA ochAmAM ochA anaMtaparyAya=dharmane jANI ane joI zake che. tathA vadhumAM vadhu paNa rUpI dravyanA anaMtaparyAyone jANI tathA joI zake che. ahIM anaMtanA anaMtabheda hovAthI jaghanya anaMtu nAnuM levuM ane utkRSTa anaMtu moTuM levuM. A anaMtabhAvo paNa sarvabhAvone anaMtame bhAge jANavA. avadhijJAnanA dravya-paryAyanI apekSAe anaMtabheda jANavA ane kSetra ane kALanI apekSAe asaMkhyAtabheda jANavA. kAraNa ke zeyanA bhedathI jJAnano paNa bheda thAya che. zeyarUpa dravya anaMta viSayavALuM hovAthI dravyathI avadhijJAna anaMtabhede kahyuM che. ane zeyarUpa kSetra ane kALa asaMkhya viSayavALuM hovAthI kSetra ane kALathI avadhijJAna asaMkhyabhede kahyuM che. mana:paryavajJAnanAM 2 bheda che. (1) jumatimana:paryavajJAna, (2) vipulamatimana:paryavajJAna. (1) ajumatimana:paryavajJAna :- aDhIdvipa tathA be samudramAM rahelA saMzi paMcendriya jIvonA mananA vicArone sAmAnyarUpe jANe tathA jove te jAmatimana:paryavajJAna kahevAya. dA.ta. kuMbhAra ghaTa saMbaMdhI vicAra karatI vakhate manane yogya pagala skaMdhone grahaNa karIne ghaTAkAre pariNAvI = goThavIne AkAzamAM choDI mUke che. te manodravyane joIne jumati mana:paryavajJAnI anumAna kare che ke kuMbhAra hAlamAM " mATInA ghaTano vicAra karI rahyo che." e rIte sAmAnyajJAna thAya paNa te ghaTa amadAvAdI che. ziyALu che evuM vizeSajJAna na thAya te Rjumatimana:paryavajJAna kahevAya. (2) vipulamati :- aDhIdvIpa tathA be samudramAM rahelAM saMkSipaMcendriyajIvonA mananA vicArane vizeSarUpe jANe tathA jove te vipulamati mana:paryavajJAna kahevAya. dA.ta. kuMbhAra ghaTa saMbaMdhI vicAra karatI vakhate, pote je AkAzapradezane 88 For Private and Personal Use Only Page #114 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir sparzIne rahelo hoya te AkAza pradezamAMthI manodravyane grahaNa karIne ghaTAkAre pariNAmAvIne AkAzamAM choDI mUke che. pariNAma pAmIne [goThavAine chUTA paDelAM te manodravyane joIne vipulamati mana:paryavajJAnI anumAna kare che ke kuMbhAra hAlamAM, dravyathI mATIno, kSetrathI amadAvAdI, kALathI ziyALu, bhAvathI lAlavarNano ghaTa banAvavAno vicAra karI rahyo che. A rIte, vizeSasvarUpe padArthane jANe te vipulamati mana:paryavajJAnI kahevAya. mana:paryavajJAna apramatta saMyamIneja thAya che. tIrthaMkarabhagavaMtane to dIkSA letI vakhate ""karemi bhaMte" pAThanuM uccAraNa karatI vakhate ja mana:paryavajJAna utpanna thaI jAya che. dravya-kSetra-kALa ane bhAvane AzrayIne mana:paryavajJAna 4 prakAre che. (1) dravyathI - jAmati manodravyanAM anaMtAnaMta pradezavALA skaMdhone jANe ane dekhe. vipulamati te ja skaMdhone atyaMta spaSTa jANe ane dekhe. (2) kSetrathI - Rjumati adholokamAM adhogrAmasudhI, urdhvalokamAM jyotizcakranA uparanA taLIyA sudhI, tiskRlokamAM aDhIdvIpa ane be samudramAM rahelA saMjIvonA mananA vicArone jANe tathA dekhe, vipulamati te ja kSetrane laMbAi-pahoLAI ane jADAimAM aDhIAMgaLa adhika ane nirmaLapaNe jANe ane dekhe. (3) kALathI :- Rjumati palyopamanA asaMkhyAtamA bhAga pramANa bhUtakALamAM thayelA ane bhaviSyakALamAM thanAra manogata bhAvane jANe ane dekhe. dA.ta. kuMbhAre ghaTa banAvavAno vicAra karyo hoya tyAre manodravyane grahaNa karIne, ghaTAkAre pariNAvIne choDI mUkelA te manodravyane jumati mana:paryavajJAnI palyopamanA asaMkhyAtamAM bhAga pramANa kALa sudhI dekhI zake tathA jANI zake. A. A pramANe bhagavatIsUtra, naMdIsatra, vizeSAvazyakavRtti ane karmagranthavRttimAM kahyuM che tathA pravacanasAroddhAravRtti, upapAtikavRtti ane jJAnasUri kRta AvazyakanI cUrNamAM kahyuM che ke jumati aDhI AgaLa nyUna aDhIdviIpamAM rahelA saMzIjIvonAM mananAM vicArone jANe vipulamati enAthI aDhI AMgaLa adhikakSetramAM rahelA saMjJIjIvanAM mananA vicArone jANe. 89 For Private and Personal Use Only Page #115 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir tathA koi jIve je manodravyane haju grahaNa karyAM nathI mATe amuka AkArarUpe pariNAma pAmyuM nathI paNa palyopamanA asaMkhyAtamA bhAga pramANa bhaviSyakALamAM A manodravya amuka AkArarUpe pariNAma pAmaze evuM RjamatimanaHparyavajJAnI jANI tathA dekhI zake che. vipulamati tene vadhAre spaSTa jANe tathA dekhI zake che. (4) bhAvathI :- RRmati sarvaparyAyarAzinA anaMtamA bhAge, dravyamananA je ciMtAnugata rUpAdi, anaMta paryAyo che tene jANe che paNa bhAvamananA paryAyone jANato nathI kAraNa ke bhAvamana to jJAnarUpa che. ane jJAna amUrta che. chadmastha amUrtane jANI zakatA nathI. tethI mana:paryavajJAnI cintanAnugata manodravyanA paryAyone ja jANe che paraMtu ciMtanIya bAhyaghaTAdi padArthone sAkSAt jANato nathI. anumAnathI jANe che tathA RmatinI apekSAe vipulamati thoDA vadhu paryAyone jANe ane dekhe temaja mati karatAM vipulamati atyaMta spaSTa jANe ane dekhe. kevaLajJAna :- kevaLajJAna eka ja prakAranuM che. kA2Na ke te prathamathI ja dravya, kSetra,kALa ane bhAvathI sarvane samakALe sAkSAt jANe che. mATe tenA avAMtara bhedo nathI. te tadbhava muktigAmIne ja thAya che. anyane nahi. kevaLajJAna e lokAloka prakAzakazAna che. tethI kevaLajJAnI sarvajJa kahevAya che. kevaLajJAna e te ja bhavamAM mokSa meLavavAno pAsaporTa che. A pramANe matijJAnanA 28 bheda, zrutajJAnanA 14 bheda, avadhijJAnanA 6 bheda, mana:paryavajJAnanA 2 bheda ane kevaLajJAnano eka bheda. ema pAMca jJAnanA kula 51 bheda thAya che. jainadarzanamAM jJAna. "svaparaprakAzaka" kahyuM che kAraNa ke jJAna e svayaM prakAzita che ane bIjAne prakAzita kare che. dIvo jema pote prakAze che ane bIjI vastune prakAzita kare che. tema jJAna svayaM prakAzita che ane anyane prakAzita kare che. jema dIvAne prakAzita karavA mATe bIjA dIvAnI jarUra paDatI nathI tema eka jJAnane mATe bIjA jJAnanI jarUra paDatI nathI. mATe tene ''svapara vyavasAyIjJAnaM'' kahyuM che. jJAna 2 prakAre che. (1) pratyakSa, (2) parokSa. 90 For Private and Personal Use Only Page #116 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir prati+akSa = pratyakSa. ahIM akSa zabdano artha AtmA karavo. (1) sAkSAt AtmA dvArA vastuno je bodha thAya te pratyakSajJAna kahevAya. avadhijJAna, mana:paryavajJAna ane kevaLajJAna e pratyakSa che. kevaLajJAnane ""sakala pratyakSa' kahevAya che tathA avadhijJAna ane mana:paryavajJAnane "deza pratyakSa" kahevAya che. (2) jema laMgaDA mANasane cAlavAnI sAhajika zakti gumAvI devAthI, lAkaDInI sahAyatAM levI paDe che. tema jJAnAvaraNIyakarmane lIdhe "jANavAnI" sAhajika Atmika zakti DhaMkAI javAthI sAkSAt AtmA dvArA vastuno bodha nathI thato tyAre, jIvane iMdriya ane mananI sahAyatA levI paDe che. kAraNa ke iMdriyano padArthanI sAthe saMyoga thAya tyAre Idriyane vastunAM viSayano bodha thatAM turata ja te manane khabara Ape che. mana turata AtmAne khabara Ape che. tyAre AtmAne te vastunA viSayano bodha thAya che. eTale mana ane IdriyanI sahAyatAthI AtmAne je bodha thAya che tene parokSajJAna kahevAya. matijJAna ane zrutajJAna parokSa che. jJAnanA bheda-prabhedanuM yaMtra , pakSa pratyakSa matijJAna zrutajJAna avadhijJAna mana:paryava-jJAna kevaLajJAna 28 + 14 + 6 + 2 + 1 + kula= 51 S For Private and Personal Use Only Page #117 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir fjJAnAvaraNIyakarma ? jJAnAvaraNIya ane darzanAvaraNIyakarmanuM svarUpa tathA tenA bheda - esiM jaM AvaraNaM, paDuvva cakkhussa taM tayAvaraNaM / daMsaNacau paNaniddA, vittisamaM daMsaNAvaraNaM // 9 // eSAM yadAvaraNaM paTa iva cakSuSastattadAvaraNam / darzanacatuSkaM paJcanidrA vetrisamaM darzanAvaraNam // 9 // gAthArtha :- AMkhanA pATAnI jema, pAMce jJAnane DhAMkanAra je karma te jJAnAvaraNIya karma kahevAya. darzanAvaraNIya catuSka ane pAMcanidrA e navaprakAre darzanAvaraNIya karma dvArapALa jevuM che. - vivecana :- granthakArazrIe sau prathama bheda-prabheda sahita jJAnanuM svarUpe varNavyuM kemake jJAnanuM svarUpa jANyA vinA jJAnAvaraNIyakarmanuM svarUpa jANI zakAtuM nathI mATe prathama jJAnanuM svarUpa kahIne have jJAnAvaraNIya karmanuM svarUpa batAvI rahyA che. temAM, (1) kevaLajJAnane DhAMkanAra kAryaNaskaMdhone kevaLajJAnAvaraNIyakarma kahevAya." jema sUrya ghanaghoravAdaLathI DhaMkAyelo hovA chatAM paNa yatkiMcit prakAza to avazya khullo rahI jAya che. tema kevaLajJAna ghanaghAtI karmodvArA DhaMkAyeluM hovA chatAM paNa yatkiMcit jJAnazakti to avazya khullI rahI jAya che. e jJAnazaktine "kSAyopathamikazAna labdhi" (zakti) A. jJAnaguNa 3 prakAre che. (1) AvRttajJAna. (2) kSAyopathamikazAnalabdhi. (3) upayogarUpa pravRttijJAna. AtmA anaMtajJAna zaktino mAlika che. temAMthI jeTaluM jJAna karmodvArA DhaMkAyeluM che tene AvRttajJAna" kahevAya ane karmo dUra thatA jeTalA aMze zAnazakti khullI thAya tene lAyopazakijJAnalabdhi kahevAya che. temAMthI jeTalA aMze jJAnano vyApAra thaI rahyo che te pravRttirUpajJAna athavA jJAnopayoga kahevAya. TelIphona kanekazana jevI kSAyopathamikajJAnalabdhi che. ane TelIphonanonaMbara joDI vAtacita karavA jevuM pravRttirUpajJAna ke jJAnopayoga che. athavA beMkamAM jamA karAyelI badhImudatanI rakama jevuM AvRtajJAna che. cAlakhAtAmAM rahelI rakama jevuM lAyopazamikazAna che. ane cAlukhAtAmAMthI rakama upADavA jevuM pravRttirUpajJAna jJAnopayoga che. For Private and Personal Use Only Page #118 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir jI jJAnAvaraNIyakarmanuM bhedabharzaka citra A che kAraNa che ja eka A vaLA pAnano prakA che, mA E kare che . A ka * . kevaLajJAnAvaraNIyakarma mana:paryavajJAnAvaraNIyakarma avavijJAnAvaraNayakarma thatajJAnAvaraNIyakarma matijJAnAvaraNIyakarma For Private and Personal Use Only Page #119 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir jJAnAvaraNIyakarmanuM bheda darzaka citra hevaLajJAnano prakAza P) atijJAna che alavidA ' Lyr natpa | 000000 * rIta : 10000 che. revaLajJAna (kSAvijJAna) TET ) T jAmiAna 1 1 1 1 kevaLajJAnAvaraNIyakarma > mana:paryavajJAnAvaraNIyakarma >avadhijJAnAvaraNIyakarma zrutajJAnAvaraNIyakarmI >matijJAnAvaraNIyakamI For Private and Personal Use Only Page #120 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir kahevAya che. e kSAyopathamikajJAnazaktidvArA jIva lokamAM rahelAM mAtra rUpI dravyone jANI zake che. paraMtu arUpI dravyone jANI zakato nathI kAraNake kevaLajJAna ghanaghAtI karmodvArA DhaMkAI javAthI jJAnazaktimaryAdita (saMkucita) banI jAya che. mATe maryAdita jJAnazaktidvArA jIva mAtra rUpI dravyone jANI zake che. emAM paNa "mAtra manodravyane jaNAvanArI Atmikazaktine "mana:paryavajJAna" kahevAya che. temaja (2) "mana:paryavajJAnane DhAMkanAra kArmaNaskaMdho ne mana:paryavajJAnAvaraNIyakarma kahevAya" - tathA lokamAM rahelAM saMpUrNa rUpI dravyone jaNAvanArI Atmikazaktine "avadhijJAna" kahevAya che. temaja (3) "avadhijJAnane DhAMkanAra kAryaNaskaMdho ne avadhijJAnAvaraNIyakarma kahevAya." lAyopazakijJAnazaktirUpa mana:paryavajJAna ane avadhijJAna paNa karmo dvArA DhaMkAI jatAM, jJAnazakti vadhu saMkucita (ghAyala) thaI javAthI sAkSAt AtmA dvArA rUpI dravyo jANI zakAtA nathI paraMtu jema laMgaDo mANasa svataMtra rIte cAlavAmAM asamartha hovAthI lAkaDInI sahAyathI cAle che, tema jIva sAkSAt AtmA dvArA rUpI dravyone oLakhavAmAM asamartha hovAthI Idriya ane mananI sahAyatAthI keTalAka rUpI dravyone jANI zake che. temAM paNa, zAkhAbhyAsa, vAMcana ke sAMbhaLavA dvArA rUpI dravyano bodha karAvanArI Atmikazaktine "zrutajJAna" kahevAya che. (4) "zrutajJAnane DhAMkanAra kArmAskaMdhone zrutajJAnAvaraNIyakarma kahevAya" tathA, zrutanI apekSA vinA, iMdriya ane mananI sahAyatAthI rUpI dravya no bodha karAvanArI Atmika zaktine "matijJAna" kahevAya. A. zAstrakAra bhagavaMtoe Atmika vikAsakramanI dRSTie paheluM matijJAna ane chelle kevaLajJAna kahyuM che. paraMtu ahIM abhyAsuvarNa zuddha AtmasvarUpa ane padgalikakarmanI bhinnatAne spaSTa rIte samajI zake e dRSTie paheluM kevaLajJAna ane chelluM matijJAna che. 99 For Private and Personal Use Only Page #121 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir (5) "matijJAnane DhAMkanAra kArmaNaskaMdhone matijJAnAvaraNIyakarma kahevAya" yadyapi karmamalanI taratamatAne lIdhe jJAnaguNa asaMkhyavibhAgamAM vaheMcAI javAthI jJAnAvaraNIyakarmanA paNa asaMkhyaprakAra thAya. paraMtu te sarveno mahApuruSoe, kAryanI apekSAe pAMca vibhAgamAM samAveza karIne jJAnAvaraNIyakarma pAMca prakAre kahyuM che.' vipAkanI apekSAe jJAnAvaraNIyakarmanA bhedanuM svarUpa (1) je karmanAM udayathI jIvane autpAttikI vigere buddhi utpanna na thAya, joyeluM, sAMbhaLeluM, anubhaveluM bhUlI jAya, kAMIpaNa yAda na rahe te matijJAnAvaraNIyakarma kahevAya. je karmanAM udayathI jIvane bhaNavuM na game, bhaNAvatAM na AvaDe, bhaNeluM bhUlI jAya, tene zrutajJAnAvaraNIyakarma kahevAya. je karmanA udayathI sAkSAt AtmA dvArA, rUpI dravyone jANI na zakAya te avadhijJAnAvaraNIyakarma kahevAya. je karmanA udayathI jIva aDhIdvIpamAM rahelAM saMjJIjIvanA mananA vicArone jANI na zake te mana:paryavajJAnAvaraNIyakarma kahevAya. (5) je karmanA udayathI jIva traNe kALanAM sarvadravyanAM sarva paryAyone ekIsAthe jANI na zake te kevaLajJAnAvaraNIyakarma kahevAya. Ama, matijJAnAvaraNIyAdi karma pAMca prakAre hovA chatAM paNa pAMca AMgaLInI banAvela eka muThThI, ghI, goLa, loTa vigere nAM samUhathI banAvelo lADu, mULa, chAla, patra, zAkhAdinA samudAyarUpa vRkSanI jema matijJAnAvaraNIyAdi pAMcanAM samudAyane sAmAnyathI jJAnAvaraNIyakarma kahevAya che. AMkhe bAMdhelA pATA jevuM jJAnAvaraNIyakarma :sAMkhe pATA jevuM 1 jJAnAvaraNIyakarmano svabhAva AMkhe bAMdhelA pATA jevo che. jemAM nirmaLa AMkhe bAMdhelo vastrano pATo gADha, gADhara, ke gADhatama hoya to jIvane alpa, alpatara ke alpatama dekhAya che. tema jJAnaguNa upara karmamalanuM thara gADha, gADhatara ke jJAnAvaraNIya karma gADhatama hoya to jIvane padArthano bodha A. vipAka eTale karmano udaya, karmanuM phaLa, karmanI AtmA para thatI sArI ke khoTI asara. For Private and Personal Use Only Page #122 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir alpa alpatara ke alpatama thAya che. eTale jema jema jJAnaguNa vadhu ne vadhu DhaMkAto jAya che tema tema ajJAnatA, mUrkhatA vadhatI jAya che. ane jema jema karmamala ocho thato jAya che. tema tema jJAnaguNane vadhu ne vadhu pragaTa thato jAya che. tethI jJAnane bahArathI meLavavAnuM hotuM nathI paNa yogya prayatnadvArA aMdarathI pragaTa karavAnuM hoya che. jema AMkhe bAMdhelo pATo chUTI jatAM vastu spaSTa dekhAya che. tema AtmAmAM sadAne mATe kevaLajJAna eka sarakhu ja jhagamagatuM rahetuM hovAthI, jJAnAvaraNIyakarma rU5 pATo khasI jatAM kevaLajJAna pragaTa thAya che. tyAre hatheLImAM rahelA AmaLAnI jema lokAlokamAM rahelI saMpUrNa vastu dekhAya che. | darzanAvaraNIyakarma dvArapALa jevuM darzanAvaraNIyakarma : darzanAvaraNIyakarmano svabhAva dvArapALa jevo che. jema rAjA dvArapALa javuM tamane malavA icchatA hoya. tame rAjAne malavA icchatA hoya paraMtu dvArapALa nArAja hoya to te tamane rAjAnI pAse jatA aTakAvI de. tethI tame rAjAne maLI zakaze nahIM ke rAjA tamane maLI zake nahIM. jIvarUpI rAjAnI icchA viraNIya ghaTAdi padArthone jovAnI che. paraMtu dvArapALanI - jemadarzanAvaraNIyakarmaAtmAnI darzana zaktine DhAMkI de che. mATe jIva ghaTAdi padArthone joI zakato nathI. gAthAmAM "saMsava" e padathI darzanAvaraNIya catuSkanuM grahaNa karavuM kemake "padano eka deza kahyo hoya to AkhApadanuM grahaNa karavuM A."kSaya ane upazamanI kArmikaprakriyAne kSayopazama kahevAya che." "kSayopazamathI utpanna thatA jJAnane kSAyopathamikazAna kahevAya che. ane "jJAnAvaraNIyakarmanA saMpUrNa kSayathI utpanna thatA jJAnane zAyikajJAna kahevAya che." matyAdi 4 jJAna lAyopAmika che ane kevaLajJAna kSAyika che. tethI matyAdi 4 zAnamAM vadhaghaTa thAya che. paraMtu kevaLajJAnamAM kyAreya vadhaghaTa thatI nathI. 95 For Private and Personal Use Only Page #123 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir evo nyAya che" jema "bhIma" kahevAthI "bhImasena" samajAya che. tema "haMsaU/as" kahevAthI darzanAvaraNIya catuSka samajavuM. darzanAvaraNIya catuSka ane pAMca nidrA maLIne darzanAvaraNIyakarma 9 prakAre kahyuM che tenuM svarUpa granthakAra zrI svayaM ja AgaLa batAve che. darzanAvaraNIya catuSkanuM svarUpa : cakkhu-diTTi-acakkhu-sesiMdiya-ohi kevalehiM ca / daMsaNamiha sAmannaM, tassAvaraNaM tayaM cauhA // 10 // rakyurvaSTi-vadhuH-zendriya-avadhi-vaivartaza | darzanamiha sAmAnyaM, tasyAvaraNaM taccaturdhA // 10 // gAthArtha :- cakSu eTale AMkha, acazu eTale cakSusivAyanI bAkInI Indriyo ane mana, avadhi ane kevaLa vaDe thatA darzanane jainazAsAmAM sAmAnyabodha kahevAya che. tenuM AvaraNa cAra prakAre che. vivecana - darzanAvaraNIyakarmanuM svarUpa jANatAM pahelAM darzanaguNanuM svarUpa avazya jANavuM joie. darzana zabdamAM "daza" dhAtu che. teno artha jovuM thAya che. paraMtu jenazAstramAM "jovuM" taduparAMta "vastunuM sAmAnya svarUpa jANavuM" evo paNa artha thAya che. dareka vastu sAmAnya ane vizeSa dharmAtmaka hoya che. temAMthI "vastunuM sAmAnya svarUpa jANavuM te darzana" kahevAya. ane "vastunuM vizeSa svarUpa jANavuM te zAna" kahevAya. dA.ta. "sAme vRkSa dekhAya che." evuM je jJAna thayu te sAmAnya bodha kahevAya. ane "te vRkSa pIpaLo che." evuM je jJAna thayuM te vizeSabodha kahevAya. sAmAnyamAM ja vizeSa rahelu che. je sAmAnyathI vRkSa che, te ja vizeSathI pIpaLo che. je sAmAnyathI jIva che, te ja vizeSathI manuSya che. je sAmAnyathI manuSya che, te ja vizeSathI rameza che. ahIM pUrvapUrvanA bodhanI apekSAe pachI pachIno bodha e jJAna che. ane tenI pUrvano bodha e darzana che. kAraNa ke pUrvanAM bodhanI apekSAe pachInA bodhamAM kAMIka vizeSatA jaNAya che. mATe "lAyopathamikazAnanI pUrvano bodha te darzana 96 For Private and Personal Use Only Page #124 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir darzanAvaraNIyakarmanuM bhedabharzaka citra tevaLadananI khANa > kevaLadarzanAvaraNIyakarma avadhidarzanAvaraNIyakarma cakSudarzanAvaraNIyakarma >acakSudarzanAvaraNIyakarma For Private and Personal Use Only Page #125 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir darzanAvaraNIyakarmanuM bhedabharzaka citra kevaLadanano prakAza ja / vAthI zA ET) kevaLa darzanA (kSAyika darzana) vAparonika pazakidarzana > kevaLadarzanAvaraNIyakarma > avadhidarzanAvaraNIyakarma >cakSudarzanAvaraNIyakarma -> acakSudarzanAvaraNIyakarma For Private and Personal Use Only Page #126 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir kahevAya kemake chadmasthajIvone koipaNa vastunuM sauprathama darzana thAya che ane 'aMtarmuhUrta pachI te ja vastunuM jJAna thAya che. tathA kevaLI bhagavaMtane prathama samaye jJAna thAya ane bIjA samaye darzana thAya mATe jJAna mukhya hovAthI sau prathama jJAna ane jJAnAvaraNIyakarma kahIne, have darzana ane darzanAvaraNIyakarmane kahe che. lokAlokamAM rahelAM rUpI-arUpI sarva dravya-paryAyanuM ekIsAthe sAmAnya svarUpa jaNAvanArI Atmikazaktine "kevaLadarzana" kahevAya che. "kevaLadarzanane DhAMkanAra kAryaNaskaMdhone kevaLadarzanAvaraNIkarma kahevAya" ghanaghora vAdaLathI DhaMkAyelAM sUryanI jema kevaLadarzana ghanaghAtIkarmothI DhaMkAyeluM hovA chatAM paNa darzanazaktino amUkabhAga to avazya khullo rahI jAya che. e darzanazaktine "kSAyopazamika^darzanalabdhi" kahevAya che. te kSAyopazamikadarzana zaktidvA2A jIva lokamAM rahelA mAtra rUpI dravyonuM sAmAnya svarUpa jANI zake che. paraMtu arUpI dravyone jANI zakto nathI. kAraNake kevaLadarzana dhanaghAtI karmodvArA DhaMkAI javAthI darzanazakti maryAdita (saMkucita) banI jAya che maryAdita darzanazakti dvArA jIva mAtra rUpI dravyonuM sAmAnya svarUpa jANI zake che. mATe lokamAM rahelAM saMpUrNa rUpI dravyonuM sAmAnya svarUpa jaNAvanArI Atmikazaktine 'avadhidarzana'' kahevAya che. "avadhidarzanane DhAMkanAra kAryaNaskaMdhone avadhidarzanAvaraNIyakarma" kahevAya. avadhidarzana paNa karmo dvArA DhaMkAI jatAM darzanazakti vadhu A. jJAnanI jema darzana 3 prakAre che. (1) AvRtadarzana. (2) kSAyopamikadarzanalabdhi. (3) pravRttirUpadarzana athavA darzanopayoga. AtmA anaMta darzanazaktino mAlika che. temAMthI jeTaluM darzana karmodvArA DhaMkoyaluM che tene AvRttadarzana kahevAya che. ane karmo dUra thatA jeTalA aMze darzanazakti khullI thAya te zAyopazamikadarzanalabdhi kahevAya. temAMthI jeTalA aMze darzanano vyApAra thai rahyo che te darzanopayoga. athavA pravRttirUpadarzana kahevAya. dA.ta. pUjArIvaDe baMdha karAyela nicchidra daravAjAnI aMdara rahelI pratimA jevuM AvRttadarzana che. -pUjArI vaDe baMdha karAyela sacchidra daravAjAnI aMdara rahelI pratimA jevu kSAyopazimaka darzana che. (jema chidramAMthI pratimAjInAM darzananI zakyatA che tema* kSAyopazamikadarzanalabdhine kAraNe padArthano sAmAnyabodha thavAnI zakyatA che.) sacchidra dvArA pratimAjInAM darzana karavA jevuM darzanopayoga che. 7 97 For Private and Personal Use Only Page #127 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir saMkucita (ghAyala) thaI javAthI, sAkSAt AtmAdvArA, rUpI dravyonuM sAmAnya svarUpa jANI zakAtuM nathI paraMtu lAkaDInI sahAyathI cAlatAM laMgaDAmANasanI jema jIva indriya ane mananI sahAyatAthI keTalAka rUpI dravyonuM sAmAnya svarUpa jANI zake che mATe Idriya ane mananI sahAyatAthI padArthanuM sAmAnya svarUpa jaNAvanArI Atmikazaktine "iMdriyadarzana" kahevAya che. "iMdriyadarzanane DhAMkanAra kArmaNaskaMdhone iMdriyadarzanAvaraNIyakarma kahevAya che" iMdriyadarzana be vibhAgamAM vaheMcAyeluM che. kAraNake jagatamAM vyAvahArikadaSTie darzana zabdano artha AMkhathI jovuM evo pracalita che. mATe laukikavyavahArane anusarIne cakSudarzanane judu pADyuM che. cakSudarzana judu paDavAthI cakSu sivAyanI bAkInI iMdriyo dvArA thatA sAmAnya bodhane acasudarzana kahevAtuM hovAthI iMdriyadarzana 2 prakAre che (1) cakSudarzana (2) acakSudarzana. AMkhadvArA vastuno je sAmAnya bodha thAya tene "cakSudarzana" kahevAya. "cakSudarzanane DhAMkanAra kArmaNaskaMdho ne cakSudarzanAvaraNIyakarma kahevAya." tathA, AMkha sivAyanI bAkInI indriyo ane manadvArA vastuno je sAmAnyabodha thAya che tene acakSudarzana kahevAya che. "acakSudarzanane DhAMkanAra kArmaNaskaMdhone acakSudarzanAvaraNIyakarma kahevAya." - (1) temAM, cAmaDI dvArA vastu ThaMDI che ke garama ? suMvALI che ke kharabacaDI ? bhAre che ke halakI ? cIkaNI che ke lakSmI ? evo je sAmAnyabodha thAya tene "sparzanadarzana" kahevAya. "sparzanadarzanane DhAMkanAra kArmaNaskaMdhone sparzanadarzanAvaraNIyakarma kahevAya." (2) jIbhadvArA khATuM, mIThuM, tIkhuM, turuM, kaDavuM vagere rasano je sAmAnyabodha thAya che. te "rasanadarzana" kahevAya. * "rasanadarzanane DhAMkanAra kArmaNaskaMdhone rasanadarzanAvaraNIyakarma kahevAya." (3) nAkadvArA, sugaMdha ke durgadhano je sAmAnyabodha thAya te "ghANadarzana" kahevAya. ghANadarzanane DhAMkanAra kAryaNaskaMdhone ghANadarzanAvaraNIyakarma kahevAya." 98 For Private and Personal Use Only Page #128 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir (4) kAnadvArA, zabdono je sAmAnyabodha thAya te "zrotradarzana' kahevAya. "zrotradarzanane DhAMkanAra kAryaNaskaMdhone zrotradarzanAvaraNIyakarma kahevAya." (5) manadvArA, huM kAMIka vicArI rahyo chuM evo je sAmAnyabodha thAya te manodarzana kahevAya. "manodarzanane DhAMkanAra kArmaNaskaMdhone manodarzanAvaraNIyakarma kahevAya." A pAMcabhedano samAveza acakSudarzanAvaraNIyakarmamAM thaI jAya che. yadyapi cakSudarzana ane acakSudarzana e banne matijJAnanI ja pUrvabhUmikAo che. paraMtu te bannene matidarzana kahevAtuM nathI kAraNake laukikavyavahAramAM cakSurindriyanuM mahattva adhika che "AMkhathI jovuM" evA arthamAM cakSudarzana prasiddha hovAthI matidarzana na kahevAya. zrutajJAnanI pUrva zrutadarzana thatuM nathI. kAraNake zrutajJAna, zabdArthaparyAlocanajanya hovAthI mana:paryavajJAnanI jema pahelethI ja spaSTArthagrAhaka che. arthAt vizeSagrAhI che. paNa sAmAnyagrAhI nathI. mATe zrutajJAnanI pUrve zrutadarzana thatuM nathI. avadhijJAnanI pUrve avadhidarzana thAya che. paraMtu mana:paryavajJAnanI pUrve mana:paryavadarzana thatuM nathI. kAraNake mana:paryavajJAnIne tathAvidha kSayopazamanAM kAraNe pahelethI ja vastuno vizeSabodha thAya che. mATe te prathamathI ja vizeSagrAhI che. paNa sAmAnyagrAhI nathI. tethI mana:paryavajJAnanI pUrve mana:paryavadarzana thatuM nathI. - kevaLI bhagavaMtane kevaLajJAna pachI kevaLadarzana thAya che. e rIte jJAna pAMca prakAre hovA chatAM paNa darzanaguNa cakSudarzana, acakSudarzana, avadhidarzana ane kevaLadarzana ema 4 vibhAgamAM vaheMcAyelo hovAthI darzanAvaraNIyakarma paNa cakSudarzanAvaraNIya, acakSudarzanAvaraNIya avadhidarzanAvaraNIya ane kevaLadarzanAvaraNIya ema 4 vibhAgamAM vaheMcAI jAya che. tene darzanAvaraNIyacatuSka kahevAya che. A. ( juo vizeSAvazyakabhASya gAthA - 553 ) 99 For Private and Personal Use Only Page #129 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir vipAkanI apekSAe darzanAvaraNIya catuSkanuM svarUpa (1) je karmanA udayathI jIvone AMkho maLatI ja nathI. AMkho maLe to paNa janmAMdhatA, motIyo, jhAmaro ke ratAMdhaLApaNuM vagerene kAraNe bilakula dekhAya nahIM ke aspaSTa dekhAya te cakSudarzanAvaraNIyakarma kahevAya. jemake :- cakSudarzanAvaraNIyakarmanAM udayathI ekendriya beindriya ane teindriyane AMkho maLatI ja nathI. carindriya, paMcendriya jIvone AMkho maLe to paNa janmAMdhatA, motIyo vagerene kAraNe bilakula dekhAya nahI athavA aspaSTa dekhAya che. (2) je karmanAM udayathI baherAza bobaDApaNuM zArIrikakhoDa, lakavo (perelIsIsa) vagere thAya te acakSudarzanAvaraNIyakarma kahevAya. 1- je karmanAM udayathI jIvane lakavo ke cAmaDInAM dardo thavAthI cAmaDInI sAmAnya sparzazakti buThThI thAya te sparzanadarzanAvaraNIyakarma kahevAya. 2- je karmanAM udayathI jIvane jIbha maLe ja nahIM ane jIbha maLe to paNa khATuM, mIThuM vagereno sAmAnyabodha karAvanArI 2sazakti nAza pAmI jAya te rasanadarzanAvaraNIyakarma kahevAya. jemake :- rasanadarzanAvaraNIyakarmanA udayathI ekendriyajIvone jIbha maLatI ja nathI beindriyAdi jIvone jIbha maLe to paNa sAmAnyabodha karAvanArI rasazakti nAza pAmI jAya ke bobaDA thavAya che. 3- je karmanAM udayathI jIvane nAka maLe ja nahIM ane nAka maLe to paNa sAmAnyabodha karAvanArI gaMdhazakti nAza pAmI jAya te ghrANadarzanAvaraNIyakarma kahevAya. jemake :- ghrANadarzanAvaraNIyakarmanAM udayathI ekendriya ane beindriya jIvone nAka maLatuM ja nathI. teindriyAdi jIvone nAka maLe to paNa sAmAnyabodha karAvanArI gaMdhazakti nAza pAmI javAthI sugaMdha ane durgaMdhanI khabara paDatI nathI. 4- je karmanAM udayathI jIvane kAna na maLe, ane kAna maLe to paNa bahero thAya te zrotradarzanAvaraNIyakarma kahevAya. jemake :- zrotradarzanAvaraNIyakarmanA udayathI ekendriya, beindriya, teindriya 100 For Private and Personal Use Only Page #130 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir ane caurindriya jIvone kAna maLatAM ja nathI. ane paMcendriyajIvone kAna maLe to paNa bahero thAya che. 5- je karmanAM udayathI jIvane mana na maLe, ane mana maLe to paNa sAmAnya vicAra zakti buTTI thaI jAya te manodarzanAvaraNIyakarma kahevAya. jemake :- manodarzanAvaraNIyakarmanA udayathI asaMjJI jIvane dravyamana maLatuM nathI. ane saMjJIjIvone dravyamana maLe to paNa sAmAnya vicArazakti buTTI thaI jAya che. A pramANe acadarzanAvaraNIyakarma 5 prakAre che. (3) je karmanA udayathI sAkSAt AtmA dvArA rUpIdravyono sAmAnya bodha na thAya te avadhidarzanAvaraNIya karma kahevAya. (4) je karmanA udayathI sAkSAt AtmA dvArA lokAlokamAM rahelA sarvadravya-paryAyano ekIsAthe sAmAnya bodha na thAya te kevaLadarzanAvaraNIya karma kahevAya. darzananA bhedra-prabhedanuM yaMtra kevaLadarzana avadhidarzana sudarzana iMdriyadarzana acakudarzana cakSudarzana sparzanadarzana rasanadarzana ghANadarzana zrotradarzana manodazana nidrApaMcakanuM svarUpa :suha paDibohA niddA, niddAniddA dukkha par3ibohA / payalA ThiovaviTThassa, payalapayalA u caMkamao // 11 // sukhapratibodhA nidrA, nidrAnidrA ca duHkhapratibodhA / pracalA sthitopaviSTasya pracalApracalA tu * cakramataH // 11 // gAthArtha - sukhapUrvaka jAgRta thavAya te nidrA, duHkhapUrvaka jAgRta thavAya te nidrA-nidrA, ubhelAM ane beThelAne nidrA Ave te pracalA, cAlatAM je nidrA Ave te pracalApracalA. 101 For Private and Personal Use Only Page #131 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir vivecanaH-pUrve kahyA mujaba cakSudarzana-acakSudarzanazaktikarmodvArA DhaMkAI javA chatAM paNa atyaMta alpa darzanazakti to avazya khullI rahI jAya che. te cakSuacakSudarzanAvaraNIyakarmanAM kSayopazamarUpa che. tenAM kAraNe ApaNe cakSurindriyAdi dvArA jovuM, sAMbhaLavuM vagere kriyA karI zakIe chIe. paraMtu nidrAno udaya thatA jIva nizcaSTa thaI jAya che. tyAre jovuM, sAMbhaLavuM vagere kriyArUpadarzanopayoga aTakI jAya che mATe nidrApaMcakane sarvaghAtI kahyuM che, te cakSudarzanAdino ghAta kare che. arthAt sthUladarzanopayogane aTakAve che. jyAre darzanAvaraNIya catuSka bhAyika ke kakSAyopathamika darzanalabdhine dabAve che. mATe te bannenuM kArya alaga hovAthI darzanAvaraNIyakarma be vibhAgamAM vaheMcAyeluM che. (1) darzanAvaraNIyacatuSka. (2) nidrApaMcaka. je avasthAmAM caitanya kutsita aspaSTapaNAne pAme te "nidrA" kahevAya. zu-acakSudarzanAvaraNIyakarmanAM kSayopazamathI pragaTelI darzanazaktine DhAMkanAra kArmaNaskaMdhone nidrA nAmanuM darzanAvaraNIya karma kahevAya." ahIM nidrA e kArya che. tenuM kAraNa nidrA nAmanuM darzanAvaraNIyakarma che. mATe kAraNamAM kAryano upacAra karIne, nidrA nAmanA darzanAvaraNIyakarmane paNa "nidrA" kahevAya che.te karmamalanI taratamatAne kAraNe pAMcavibhAgamAM vaheMcAI jatI hovAthI pAMca prakAre che. tene "nidrApaMcaka" kahevAya che. (1) capaTI vagADavA mAtrathI sukhapUrvaka jAgI zakAya evI UMghane "nidrA" kahevAya. tenuM kAraNa nidrA nAmanuM darzanAvaraNIyakarma che. su-acakSudarzanAvaraNIyakarmanAM kSayopazamathI pragaTelI darzana-zaktine DhAMkanAra maMdarasayukta kArmaNaskaMdhone nidrA nAmanuM darzanAvaraNIyakarma kahevAya." A. nidrApaMcaka sarvaghAtI hovA chatAM paNa sarvathA darzanopayogane aTakAvI zakatuM nathI. atyaMtagADha nidrAnAM udaya vakhate paNa atisUkSma darzanopayoga cAlu ja hoya che. jo atisUkSma darzanopayoga paNa aTakI jAya to jIva jaDa ja banI jAya. B. kevaLadarzana kSAyika che avadhi, cakSu, acaludarzana kSAyopathamika che. darzanA varaNIya karmanA kSaya ane upazamanI kArmika prakriyAthI utpanna thatI darzanazaktine kSAyopazamakidarzana labdhi kahevAya che. ane darzanAvaraNIyakarmanA saMpUrNa kSayathI utpanna thatI. darzanazaktine kSAyikadarzanalabdhi kahevAya. C. niti kullitatva gati caitacaM cAlu to nidrAH 102 For Private and Personal Use Only Page #132 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir (2) khUba ja muzkelIthI jAgI zakAya evI UMghane "nidrAnidrA" kahevAya. tenuM kAraNa nidrAnidrA nAmanuM darzanAvaraNIyakarma che. caacakSudarzanAvaraNIyakarmanAM kSayopazamathI pragaTelI darzanazaktine DhAMkanAra tIvrarasayuktakarmaNaskaMdhone nidrAnidrAnAmanuM darzanAvaraNIyakarma kahevAya." (3) beThA athavA ubhA rahelAne je UMgha Ave te "pracalA" kahevAya. tenuM kAraNa pracalA nAmanuM darzanAvaraNIyakarma che. ( "cakSuacakSudarzanAvaraNIyakarmanAM kSayopazamathI pragaTelI darzanazaktine DhAMkanAra tIvratararasayuktakarmaNaskaMdhone pracalA nAmanuM darzanAvaraNIyakarma kahevAya." (4) cAlatAM cAlatAM je UMgha Ave te "pracalApracalA" kahevAya. tenuM kAraNa pracalAmacalA nAmanuM darzanAvaraNIyakarma che. cakSu-acakSudarzanAvaraNIyakarmanAM kSayopazamathI pragaTelI darzanazaktine DhAMkanAra tIvra tamarasayukata kArmAskaMdhone pracalApracalA nAmanuM darzanAvaraNIyakarma kahevAya." vipAkanI apekSAe nidrApaMcakanuM svarUpa (1) je karmanAM udayathI jIvane capaTI vagADavAmAtrathI sukhapUrvaka jAgI zakAya evI UMgha Ave, te nidrA athavA nidrA nAmanuM darzanAvaraNIyakarma kahevAya. dA.ta. kutarAnI UMgha. (2) je karmanAM udayathI jIvane khUba ja muzkelIthI jAgI zakAya evI UMgha Ave, te nidrAnidrA athavA nidrAnidrA nAmanuM darzanAvaraNIyakarma kahevAya. dA.ta. kuMbhakarNanI UMgha. (3) je karmanAM udayathI jIvane beThAM beThA athavA ubhA ubhA UMgha AvI jAya te pracalA athavA pracalA nAmanuM darzanAvaraNIyakarma kahevAya. (4) je karmanAM udayathI jIvane cAlatA cAlatA UMgha AvI jAya te pracalapracalA athavA pracalA pracalA nAmanuM darzanAvaraNIyakarma kahevAya. 103 For Private and Personal Use Only Page #133 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir thINaddhinidrA tathA vedanIyakarmanuM svarUpa : diNaciMtiatthakaraNI thINaddhI addhacakkiaddhabalA / mahulittakhaggadhArAlihaNaM va duhA u veyaNIaM // 12 // dinacintitArthakaraNI styAnarddhirarddhacakrayarddhabalA / madhuliptakhaGgadhArAlehanamiva dvidhA tu vedanIyam // 12 // gAthArtha - divase ciMtaveluM kArya rAtre UMghamAM karanArI je nidrAvasthA te thiNaddhi kahevAya. A nidrAmAM jIvane addhacakravartI (vAsudeva)thI ardha baLa hoya che. madhathI lepAyelI talavAranI dhArane cATavA sarakhuM be prakAre vedanIyakarma jANavuM. vivecana :- thiNaddhikasyAnaddhi athavA syAnagRddhi. "syAna=ekaThI thayelI, raddhizakti athavA Asakti ekaThI thayelI che Atmikazakti athavA Asakti je avasthAmAM te thiNaddhi kahevAya." thINaddhinidrAnAM udaya vakhate, jIva divase ciMtaveluM kArya, je jAgRta avasthAmAM paNa na thaI zake evuM hoya, te rAtre UMghamAM ne UMghamAM, ja tyAM jaIne kare ane kAma patAvIne, pAcho svasthAne AvIne, sUI jAya che. te jAge tyAre "mane rAtre AvuM svata AveluM" ema mAne che. dRSTAMta :- (1) koI eka sAdhu mahArAjA gocarI levA gayA tyAre gRhasthanAM ghera sugaMdhIta lADu joyA, lADu khAvAnI tIvra lAlasA jAgI, tene tAkI tAkIne joI rahyA paNa lADu maLyo nahIM, lADu pratyenI tIvra Asakti manamAM ghara karI gaI. rAtre siddhinidrA AvavAthI UMghamAM ne UMghamAM ja te mahArAja gRhasthanAM ghera gayA. bArI-bAraNA toDI lADu khAdhA, ane keTalAka lADu pAtramAM bharIne sAthe lIdhA. pachI upAzrayamAM AvIne, pAtra potAne sthAne mUkIne, sUI gayA. savAre uThIne gurune kahyuM ke mane rAtre evuM svapna AvyuM ke lADu khAdhA. mATe AlocanA Apo. gurue AlocanA ApI pachI paDilehaNa karatAM bIjA sAdhue pAtramAM lADu joyA. gurune khyAla AvI gayo ke A sAdhune thiNaddhinidrAno udaya thayo che. gurue te sAdhuno sAdhuveza laIne rajA ApI dIdhI. (2) koI eka sAdhu mahArAjane divase eka hAthIe khUba herAna karyA. te sAdhune hAthI upara khUba gusso Avyo. gussAmAM AvezamAM rAtre sUI gayA. 104 For Private and Personal Use Only Page #134 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir thINaddhi-nidrAno udaya thayo, te UMghamAM ne UMghamAM ja tyAMthI uThIne nagaranAM daravAjA toDIne, hAthInI pAse gayA. tyAM hAthIne mArIne, tenAM dAMta ukheDIne, upAzrayanAM bAraNA pAse mUkIne sUI gayA. savAre uThIne gurumahArAjAne kahyuM ke mane rAtre evuM svapna AvyuM ke meM hAthIne mArI nAkhyo mATe mane AlocanA Apo. gurue AlocanA ApI. pachI hAthInA dAMta joyAM, gurumahArAjane khyAla AvI gayo ke, A sAdhune thINaddhinidrAno udaya thayo che. mATe teno veza laIne rajA ApI dIdhI. A rIte, tIvramohanI sAthe Atmikazakti khUba ja vadhI javAthI jIva divase ciMtaveluM kArya rAtre UMghamAM ja karIne pAcho svasthAne AvIne sUI jAya che te jAge tyAre huM rAtre UMgha mAM AvuM kAma karI Avyo chuM "teno khyAla paNa na hoya. AvA prakAranI bhayaMkara UMghane thINaddhinidrA kahevAya che. tenuM kAraNa thiNaddhinidrA nAmanuM darzanAvaraNIyakarma che. cakSu-acadarzanAvaraNIyakarmanAM kSayopazamathI pragaTelI darzanazaktine DhAMkanAra atitIvratamarasayukata kArmaNaskaMdhone thINaddhinidrA nAmanuM darzanAvaraNIyakarma kahevAya" thINaddhinidrAnA udaya vakhate prathama saMghayaNavALA jIvane vAsudevanAM baLa karatAM adhuM baLa hoya che. vartamAnakALamAM yuvAna puruSanAM baLa karatAM AThagaNuM baLa vadhI jAya che. te jIva marIne avazya narakamAM jAya che. | vedanIyakarma ( zuddhAtmA avyAbAdha sukhano mAlika che. dareka kSaNe pUrNAnaMdamayazAzvata sukhano bhoktA che. te sukha koipaNa karmajanya nathI paraMtu svataH che. mATe tene "vizuddhasukha" athavA "avyAbAdha" (duHkha nirapekSa) sukha kahevAya che. e avyAbAdhasukha anAdikALathI karmodvArA DhaMkAyeluM hovAthI jIvane "sukhaduHkhanI lAgaNI" utpanna thAya che. temAM (1) "anukULa sAmagrI maLatA jIvane sukhano anubhava thAya che. tene "zAtAvedanIya" kahevAya che. tenuM kAraNa zAtAvedanIyakarma che. ane pratikULa sAmagrI maLatA jIvane duHkhano anubhava thAya che. tene 105 For Private and Personal Use Only Page #135 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir "azAtArvedanIya" kahevAya che. tenuM kAraNa azAtA vedanIyakarma che. 1 avyAbAdha sukhane DhAMkanAra zubherasayukata kArmaNArkaMdhone zatAvedanIyakarma kahevAya che. 2. avyAbAdha sukhane DhAMkanAra azubharasayukata kArmAskaMdhone azAtA vedanIyakarma kahevAya. madhulitakhagnadhArA sarakhuM vedanIyakarma madhaliptatalavAra je vedanIyakarmano svabhAva madhathI lepAyelI talavAranI _ Iche. dhArane cATavA jevo che. jema madhathI lepAyelI talavAranI dhArane cATatAM madha mIThuM lAgavAthI pahelAM sukhano anubhava thAya che. ane pachI jIbha kapAI vaMdanIya karma javAthI duHkhano anubhava thAya che. tema ISTa sAdhananAM bhogavaTA vakhate jIvane sukhano anubhava thAya che. ane aniSTa-sAdhanano saMyoga thatA jIvane duHkhano anubhava thAya che. mATe sukhanAM anubhavarUpa zatAvedanIya ane duHkhanAM anubhavarUpa azAtAvedanIya hovAthI vedanIyakarma 2 prakAre kahyuM che. ahIM madhulisakhagadhArAnuM dRSTAMta sArthaka che. kAraNake jema madhathI lepAyelI talavAranI dhArane cATatAM "kSaNamAtra" sukhano anubhava thAya che. pachI te sukha jIbha kapAtAM, duHkhamAM palaTAI jAya che. tema vedanIyakarmodayathI utpanna thatuM sukha kSaNika hovAthI sukha pachI duHkha AvIne ubhu ja rahe che. tethI duHkhasApekSa sukha zAzvata nathI. mATe madhulimakhagadhArA dRSTAMta sArthaka che. gatine AzrayIne vedanIyano vipAka tathA mohanIyanuM svarUpa ane tenAM bheda : osannaM suramaNue, sAyamasAyaM tu tiriyanaraesu / majaM va mohaNIyaM, duvihaM daMsaNacaraNamohA // 13 // osannaM suramanuje sAtamasAtaM tu tiryaGnarakeSu / .. madyamiva mohanIyaM dvividhaM darzanacaraNamohAt // 13 // 106 For Private and Personal Use Only Page #136 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir gAthArtha - devo ane manuSyone prAyaH zAtAvedanIyano udaya hoya che tathA nAraka ane tiryaMcone prAyaH azAtAvedanIyano udaya hoya che. mohanIyakarma madirA jevuM che. tenAM darzanamohanIya ane cAritramohanIya ema be bheda che. vivecana - monna=prAya=ghaNuM karIne. caturgatirUpa saMsAramAM bhaTakato jIva vedanIyakarmodayajanya sukhaduHkhane parAvartamAnapaNe anubhave che. sukha pachI duHkha ane duHkha pachI sukhanuM cakra cAlyA ja kare che. paraMtu devagati ane manuSyagatimAM devo ane manuSyo ghaNuM karIne zAtAvedanIyanA udayathI sukhane anubhave che. tathA tiryaMcagati ane narakagatimAM tiryaMco ane nArako ghaNuM karIne azAtAvedanIyanA udayathI duHkhane anubhave che. yadyapi devone cyavanakALe, strIviyogAdikALe, tathA manuSyone garbhAvAsamAM, ThaMDI-garamI vagere pratikULa saMyogamAM ke rogAdi kaSTa vakhate azAtAno udaya hoya che. ane tiryaMcomAM paTTahasti, ghoDA, kUtarA, popaTAdinuM premapUrvaka pAlanapoSaNa thatuM hoya tyAre zAtAvedanIyano udaya hoya che. ane nArakone tIrthaMkarabhagavaMtonAM janmakalyANakAdi vakhate zAtAvedanIyano udaya hoya che. mATe gAthAmAM "sa" zabda mUkyo che. devone zAtAvedanIyano udaya tIvra hovAthI zArIrika sukha ghaNuM ja anubhave che. tenAM karatAM manuSyone zAtAvedanIyano udaya ocho hovAthI zArIrika sukha ochuM anubhave che. nArakIne azAtAvedanIyano udaya tIvra hovAthI zArIrika duHkha ghaNuM ja anubhave che. tenAM karatAM tiryaMcone azAtAno udaya ocho hovAthI zArIrika duHkha ochuM anubhave che. mohanIyakarma AtmA kSAyikacAritra guNano mAlika che. paraMtu jyAM sudhI kSAyikasamyagadarzana prApta na thAya tyAM sudhI kSAyikacAritra prApta thatuM nathI. kAraNake sarvajJabhagavaMte je vastu jevA svarUpe kahI che. te vastu tevA ja svarUpe samajI ke mAnI zakAya evI Atmikazaktine samyagudarzana kahevAya che." tenuM kArya "saddaSTi" che. ane kSAyikacAritranuM kArya "zuddhapravRtti" che. "jIvanI jevI 107 For Private and Personal Use Only Page #137 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir dRSTi tevI pravRttimAM hovAthI, jyAM sudhI "dRSTi" zuddha na bane tyAM sudhI "pravRtti" zuddha banatI nathI. tethI kSAyikasamyagadarzana vinA kSAyikacAritra prApta thatu nathI. eTale kSAyikasamyagudarzana + kSAyika-cAritra=vItarAgatA hovAthI, vItarAgatAne DhAMkanAra kArmaNaskaMdho be vibhAgamAM vaheMcAI javAthI mohanIyakarma be prakAre kahyuM che. temAM, (1) "kSAyikasamyagadarzanaguNane DhAMkanAra kArmaNaskaMdhone darzanamohanIya karma athavA mithyAtvamohanIyakarma kahevAya." sarvajJabhagavaMte je vastu jevA svarUpe kahI che te vastu tenAthI viparIta svarUpe samajI ke mAnI zakAya evI Atmikazaktine" athavA "sarvajJakathita vacanothI viparIta mAnyatAvALI AtmadazAne mithyAdarzana kahevAya." mithyAdarzanane TUMkamAM mithyAtva kahevAya che. mithyAtvane lIdhe, jIva pArakI vastune potAnI mAnIne muMjhAyA karato hovAthI, kAraNamAM kAryano upacAra karIne kSAyikasamyagadarzanane DhAMkanAra karmaNaskaMdho (kAraNa) ne mithyAtvamohanIyakarma kahyuM (2) "kSAyikacAritraguNane DhAMkanAra kArmaNaskaMdhone cAritramohanIyakarma kahevAya." A rIte mohanIyakarma be prakAre kahyuM che. madirA sarakhu mohanIyakarma jema madirA e mANasanI vicAra-vivekazaktine dabAve che. madirAjevuM dArUnAM kephamAM mANasa potAnI jAtane bhUlI jaI, gatarAdimAM paDatuM mUke che. sonAne kathIra mAnIne pheMkI de che. potAnI mAtA, bena, beTI ne potAnI strI mAne che. potAnI strIne "mAtA mAne che. e vakhate dRSTi ulTI banI jAya che. mohanIyarma tema mohanIyakarmavitarAgatAne DhAMkI dabAvI detuM hovAthI mohanA nazAmAM rAgAMdha banelo jIva aDhAradoSathI rahita arihaMtAdi sudevane kudeva mAne che. paMcamahAvratadhArI susAdhune kusAdhu mAne che. ahiMsA, saMyama, satya adattAdi dharmane adharma mAne che. ane kudeva, kuguru, kudharmane sudeva, suguru, sudharma mAne che. zarIra ane AtmAne eka mAnato hovAthI sva= "AtmA" ne bhUlI jaI para=zarIra, lakSmI, patnI putrAdi je potAnA nathI tene prANapriya mAne che. 108 For Private and Personal Use Only Page #138 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir aMtarakaTaNanI prakriyA darzaka citra-5 dvitIya sthiti . . . . . . . * naka che I) aMtakaNa no prAraMbha prathama sthiti, darzAnamohanIyanI aMtaH kaoNDA kaDI sAgachopamanI sthiti anivRti ka2ANA, graMthabhedanI kriyA TaDI ka2Na rAgaTelanI tIvrazais graMthideze Avelo bhavyAtmA yathApravRta kaha, ' DALA gaI A A A For Private and Personal Use Only Page #139 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra Jag Jehlici]S]9 is]ka :p ]ple]9]p]33 dvitIyasthiti aMtaTakaraNanI prakriyA darzaka citra-pa prathama sthiti anivRtti ka2Na apUrvaka www.kobatirth.org yathApravRta kaNa Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir For Private and Personal Use Only aMtakacchano prAraMbha graMthibhedanI kriyA rAgadveSanI tIvrAMTha graMthiza AvelI bhavyAtmA Page #140 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir svaguNamAM ramaNatA karavAne badale paudgalika cIjamAM majA mANe che tethI svabhAva dazAmAMthI vibhAvadazAmAM laI janAra mohanIyakarmane madirA sarakhu kahyuM che. darzanamohanIyakarmanAM bheda :dasaNamohaM tivihaM, sammaM mIsaM taheva micchattaM / suddhaM addhavisuddhaM, avisuddhaM taM havai kmso||14|| darzanamohaM trividhaM samyag mizraM tathaiva mithyAtvam / zuddhamarddhavizuddhamavizuddhaM tad bhavati kramazaH // 14 // gAthArtha - darzanamohanIyakarma traNa prakAre che. (1) samyakatvamohanIya (2) mizramohanIya (3) mithyAtvamohanIya. samyakatvamohanIyanAM karmadalika zuddha hoya che. mizramohanIyanAM karmalika addhazuddha hoya che ane mithyAtvamohanIyanAM karmalika azuddha hoya che. vivecana - anAdikALathI AtmAnuM kSAyika samyagudarzanAtmaka asalI svarUpa ghanaghAtakarmodvArA DhaMkAyeluM hovAthI, mithyAdarzanAtmaka nakalI svarUpane lIdhe, jIva satata tIvrakhristhAnika, tristhAnika ke catuHsthAnikarasayuktamithyAtvamohanIyakarmane bAMdhyA kare che. baMdha samaye to mAtra mithyAtvamohanIya karma baMdhAya che. paraMtu upazamasamyakatvanI prApti thatA vizuddha adhyavasAyo dvArA mithyAtvamohanIyakarmamAM cUnAdhika pramANamAM rasano ghaTADo thato hovAthI, mithyAtvamohanIyakarma traNa vibhAgamAM vaheMcAI jAya che. mATe darzanamohanIyakarma 3 prakAre kahyuM che. upazamasamyakatvanuM svarUpa (anAdikALathI saMsArasamudramAM paribhramaNa karato, anAdi mithyAdiSTa saMzI paMcendriyaparyAyo jIva "tathAbhavyatvano paripAka thavAthI" samyaktvanI prApti mATe traNa karaNa kare che. " (1) yathApravRttikaraNa (2) apUrvakaraNa (3) anivRttikaraNa. 1. yathApravRttikaraNa : nadIdholapASANanyAye" eTale ke jema parvatamAMthI nIkaLatI 109 For Private and Personal Use Only Page #141 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir | nadIno patthara vAraMvAra Amatema athaDAvAthI potAnI meLe ja goLa banI jAya che tema "AyuSya vinA sAte karmanI dIrgha sthitine aMta:koDAkoDI sAgaropama pramANa karI nAkhe evo anAbhoge (ajANapaNe) ja utpanna thayelo AtmAno zubha pariNAma te yathApravRttikaraNa "kahevAya" yathApravRttikaraNano kALa aMtarmuhUrta che. \ jyAre jIva AyuSya sivAyanI sAtekarmanI aMta:koDAkoDI sAgaropama pramANa sthiti rAkhIne bAkInI sarve sthitisattAno nAza kare che. tyAre granthI pAse="granthIdeze" Avyo kahevAya. granthI =gAMTha, "rAgadveSanI tIvragAMTha=rAgadveSano tIvrapariNAma." ebhavya jIvo ghaNIvAra grantha deze AvIne pAchA pharI jAya che granthIdeze AvelA badhA ja bhavya jIvo granthIbheda karI zakatA nathI kAraNake granthIbheda karavA mATe atyaMta varSollAsa phoravavo paDe che. je jIvo tevA prakArano vIrSollAsa phoravI zakatA nathI te jIvo tyAMthI pAchA phare che arthAt AyuSya sivAya sAte karmanI dIrgha sthiti bAMdhe che ane je jIva Asanna bhavya hoya te apUrva varSollAsa vaDe granthIbheda karavA mATe apUrvakaraNamAM praveze che 2. apUrvakaraNa : pUrve kyAreya nahIM Avelo evo je vizuddha adhyavasAya te apUrvakaraNa kahevAya." apUrvakaraNano kALa antarmuhUrta che. Asannabhavya (je jIvamAM AdhyAtmika vikAsa sAdhavAnI yogyatA pragaTI che te) jIvo tIkSNa kuhADAnI dhAra sarakhA apUrvakaraNavaDe rAgadveSanI tIvragAMThane bhedIne anivRttikaraNamAM praveza kare che. anivRttikaraNa - karaNa = adhyavasAya. nivRtti = aTakI javuM. anivRtti = aTakavuM nahIM te. samyakatva prApta karAvyA vinA aTake nahIM evA uttarottara vizuddha adhyavasAyane anivRttikaraNa kahevAya." anivRttikaraNano kALa aMtarmuhUta A. palyopamanAM asaMkhyAtamAM bhAge nyUna eka koDAkoDIsAgaropama pramANa sthitine aMta:koDAkoDI sAgaropama kahevAya che. 110 For Private and Personal Use Only Page #142 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir che. temAMthI saMkhyAtAbhAga gayA pachI mAtra eka saMkhyAtamo bhAga bAkI rahe tyAre jIva aMtarakaraNa kare che. dA.ta. anivRttikaraNanuM aMtarmuhUrta = 100 samaya eka saMkhyAtamo bhAga = 10 samaya anivRttikaraNanA 90 sayama gayA bAda mAtra 10 samaya bAkI rahe tyAre jIva aMtarakaraNa karavAnI zarUAta kare che, aMtarakaraNa eTale AMtarU pADavAnI kriyA. anivRttikaraNanA eka saMkhyAmAM bhAga (aMtarmuhUrta) pramANa sthitinI upara aMtarmuhUrtakAla pramANa sthitimAM rahelAM mithyAtvanA dalikane tyAMthI khaseDIne, keTalAka dalikone nIcenI sthitimAM ane keTalAka dalikone uparanI sthitimAM nAkhIne, te sthitine ghAsa vinAnI ukharabhUminI jema mithyAtvanA dalika vinAnI karavAnI kriyAne aMtarakaraNa kahevAya che." aMtarakaraNanI zarUAta thatA darzanamohanIyakarmanI aMta:koDAkoDI sAgaropama pramANa sthiti be vibhAgamAM vaheMcAI jAya che. temAM anivRttikaraNanA eka saMkhyAmAM bhAga pramANa nIcenA bhAgane prathamasthiti" athavA "nIce nI sthiti" kahevAya che. ane aMtarakaraNanI uparanA bhAgane "dvitIyasthiti" athavA "uparanIsthiti" kahevAya che. prathama sthitimAM rahelA mithyAtvanAM dalikono bhogavaTo karatI vakhate mithyAdRSTijIva prathama sthitinI upara "aMtarmuhUrtakAla pramANa sthitimAM rahelA mithyAtvanAM dalikone tyAMthI khaseDI keTalAka dalikane nIcenI sthitimAM nAkhe che. ane keTalAka dalikone uparanI sthitimAM nAMkhe che. A kriyAne aMtarakaraNa kahevAya che. prathama sthitimAM nAMkhelAM dalikone bhogavIne kSaya kare che ane dvitIyasthitimAM rahelA dalikone pratisamaye upazamAve che. jyAre prathama sthiti bhogavAIne nAza pAme che. tyAre tenI upara aMtarmuhUrta pramANa mithyAtvanI sthitimAM eka paNa mithyAtvanuM dalika rahetuM nathI. "mithyAtvanA dalika vinAnI 111 For Private and Personal Use Only Page #143 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir zuddhabhUmine upazamAddha kahevAya che. temAM praveza karatAMnI sAthe ja jIvane "upazamasamyakatva" prApta thAya che. jema dAvAnala saLagato saLagato ghAsa vinAnI uDa (ukhara) bhUmimAM praveza karatAMnI sAthe ja olavAI jAya che. tema mithyAdRSTi jIva mithyAtvanAM dalikano bhogavaTo karato karato AgaLa vadhI rahyo che paNa mithyAtvanA dalika vinAnI zuddhabhUmimAM praveza karatAMnI sAthe ja mithyAtvanA udayarUpa dAvAnala olavAI jatAM upazamasamyatvane prApta kare che. arthAt 'jIva aMtarmuhUrtakALa paryanta mithyAdarzanAtmaka nakalI svarUpane choDIne samyadarzanAtmaka asalI svarUpane anubhave che" e vakhate "janmAMdha mANasane ekAeka AMkho malI jatAM jeTalo AnaMda thAya tenA karatAM paNa jIva vadhu AnaMdane anubhave che." athavA "bhayaMkara duHsAdhya rogathI pIDAtA rogIne roga dUra thavAthI jeTalo AnaMda thAya tenA karatAM paNa jIva vadhu AnaMdane anubhave che." upazamasamyakatva prApta thatA vizuddha adhyavasAya dvArA, dvitIyasthitimAM rahelA mithyAtvamohanIyanA dalikomAM nyUnAdhika pramANamAM rasano ghaTADo thavAthI mithyAtvamohanIyanA daliko traNa vibhAgamAM vaheMcAI jAya che. temAM, (1) je dalikomAMthI rasa ghaTIne "ekasthAnika ke maMdaddhisthAnika thaI jAya che. tevA dalikono je vibhAga te zuddhipuM ja che. tene samyakatvamohanIya kahevAya. (2) je dalikomAMthI rasa ghaTIne madhyamadristhAnika thaI jAya che tevA dalikono je vibhAga te addhazuddhapuMja che. tene mizramohanIya kahevAya che. (3) je dalikomAMthI bIlakula rasa ghaTato nathI evA dalikono je vibhAga che te azuddhapuM ja che. tene mithyAtvamohanIya kahevAya. A. eka sthAnikAdi rasanI samajuti :- 1, izu athavA lIMbaDAno je svAbhAvika rasa te eka sthAnikarasa kahevAya. 2, isu athavA lIMbaDAnAM eka sthAnika 600 grAma rasane ukALavAthI ardha 112 For Private and Personal Use Only Page #144 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org upaTTAmasamyaktvanI prApti darzakacitra naM.6 Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir - Ul ]pa]]09>= ohpfzpyelo " ka ka :p ]ore]8]PS9]3 ohpfpe Play lore]p?PP] upAnAhyA dalika vinAnI zaddha bhUmi) For Private and Personal Use Only Page #145 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir upa2AmapsamyakatvanI prApti darzakacitra naM.6 +zuchapuMja darzInamohanIyanI aMta: ko. ko. sA. nI sthiti kSamyaktvamaoNhanIyanI sthiti mithyAtvamohanIyanI sthiti azuddhapura ardhAddhapuMja + mizramaoNhanIyanI sthiti - upaThThAmA. (dalika vinAnI zuddha bhUmi) For Private and Personal Use Only Page #146 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir madanakodrava dhAnyadvArA darzanamohanIyanA bhedanI samajAti(1) madanakodrava e eka prakAranuM dhAnya che te khAvAthI, jIvane nazo 'ncaDhatA vikAra utpanna thAya che. paNa jo te dhAnyane khAMDavAthI dANAmAMthI sarvathA photarA dUra thaI jAya to zuddha thayelA te dhAnyanA pujane chAzAdithI dhoIne khAvAthI vikAra utpanna thato nathI e rIte zuddha thayelA mithyAtvanAM daliko arthAta samyakatvamohanIyanA dalikono bhogavaTo karatAM jIvane vikAra utpanna thato nathI. mATe "zuddha thayelA kodravanAM dhAnya jevuM samyakatvamohanIya karma che." (2) madanakodravanuM dhAnya khAMDavA chatAM paNa keTalAka dANAmAM aDadhA photarA rahI javAthI addhazuddha thayelA te dhAnyanAM puMjane khAvAthI jIvane kAMIka aMze vikAra utpanna thAya che eTale ardhazuddha thayelA kodravadhAnyanI jema mizra mohanIyanA dalikono bhogavaTo karatI vakhate jIvane kAMIka aMze vikAra utpanna thAya che. mATe "addhazuddha thayelA kodravanA dhAnya jevuM mizramohanIyakarma che." 130 grAma pANI baLI javAthI mAtra 300 grAma rasa bAkI rahe tyAre temAM mIThAza ke kaDavAza bamaNI thaI javAthI tene dvisthAnikarasa kahevAya che. * 3, IkSu athavA lIMbaDAnAM ekasthAnika 500 grAma rasane khUba ukALavAthI be bhAga=400grAma pANI baLI javAthI mAtra ekabhAga=200grAma rasa bAkI rahe tyAre temAM mIThAza ke kaDavAza traNagaNI vadhI javAthI tene tristhAnikarasa kahevAya che. 4, Isu athavA lIMbaDAnAM ekasthAnika 600 grAma rasane khUba ja ukALavAthI traNabhAga=450 grAma pANI baLI javAthI mAtra ekabhAga=150 grAma rasabAkI rahe tyAre temAM mIThAza ke kaDavAza cAragaNI vadhI javAthI catuHsthAnika rasa kahevAya che. jema isu ane lIMbaDAno rasa ukALavAthI tIvra (ddhisthAnika) tIvratara (tristhAnika), tIvratama (catuHsthAnika) thato jAya che. tema azubha adhyavasAyadvArA, azubha karmamAM rasa tIvra (ddhisthAnika) tIvratara (tristhAnika) ane tIvratama (catuHsthAnika) thAya che ane zubhakarmamAM rasa maMda-maMdatara ane maMdatama thAya che. tathA vizuddha adhyavasAya dvArA, zubhakarmamAM rasa tIvra, tIvratara, tIvratama thAya che. ane azubha karmamAM rasa maMda, maMdatara, maMdatama thato hovAthI mithyAtvamohanIyakarma traNa vibhAgamAM vaheMcAI jAya che. 113 For Private and Personal Use Only Page #147 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir (3) madanakodravanuM dhAnya khAMDavA chatAM paNa keTalAka dANAmAMthI bIlakula photarA dUra thatAM nathI tevA azuddha dhAnyanAM puMjane khAvAthI jIvane vikAra utpanna thAya che eTale azuddha kodravadhAnyanI jema mithyAtvanA dalikono bhogavaTo karatI vakhate jIvane vikAra utpanna thAya che. mATe "azuddhakodravanA dhAnya jevuM mithyAtvamohanIyakarma che" ema traNa prakAre darzana mohanIyakarma kahyuM. samyaktvanuM svarUpa :jia-ajia-puNNa-pAvAsava-saMvara baMdhamukkha nijjaraNA / jeNaM saddahai taya, sammaM khaigAibahubheaM // 15 // jIvA'jIvapuNyapApA''sravasaMvara bandhamokSanirjaraNAni / yena zraddadhAti tatsamyak kSAyikAdibahubhedam // 15 // gAthArtha :- je karmanA udayathI jIva, ajIva, puNaya, pApa, Azrava, saMvara, baMdha, mokSa ane nirjarA e navatattva upara jIvane zraddhA thAya te samyakatva kahevAya. tenA kSAyikAdi ghaNA bheda che. vivecana :- (mithyAtvamohanIyakarmanA kSaya, upazama ke kSayopazamathI utpanna thatAM AtmAnA "vizuddhapariNAmane samyakatva kahevAya che. samyakatva utpanna thavAthI jIvane tattvo upara samyak zraddhA ke rUci utpanna thAya che. mATe samyaktvanuM kArya "tattvazraddhA" ke "tattvarUci" che. paNa ahIM kAryamAM kAraNano Aropa karIne tattvazraddhArUpa kAryane samyaktva kahyuM che. ' sarvajJa bhagavaMte je vastu jevA svarUpe kahI che te vastu tevA je svarUpe mAnavI ke svIkAravI te sabhyazraddhA kahevAya." dA.ta. sarvajJa bhagavaMte jIvAdi tattvo heyopAdeyAdi je svarUpe batAvyA che. te ja svarUpe mAnavA te samyaka zraddhA kahevAya. jIvAdi tattvanuM svarUpa :(1) jIva :- AvetanAtaLo nIvaH | jenAthI vastu oLakhAya A. tattvArthamAM "upayoo nakSa'' kahyuM che. navatatvamAM "nANaM ca daMsaNa" gAthAthI jIvanA lakSaNamAM jJAnAdi-6 guNo tathA karmagranthamAM jJAna, darzana, cAritra ane vIrya e-4 mULabhUta guNo batAvyA che. ahIM sarvatra bhinnatA jaNAya che. paNa visaMvAda nathI kAraNake caitanya e jIvano svabhAva che. 114 For Private and Personal Use Only Page #148 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir te lakSaNa kahevAya. saMsArI ane mukta jIvanuM sAmAnya lakSaNa "caitanya che. paraMtu vizeSa lakSaNa nIti-prANana dhAritIti nIvaH | je jIve, arthAtu prANone dhAraNa kare te jIva kahevAya. prANa 2 prakAre che. (1) dravyaprANa (2) bhAvaprANa. pAMca Indriya, manabaLa, vacanabaLa, kAcabaLa, zvAsocchavAsa ane AyuSya A 10 dravyaprANa che tathA jJAna-darzanacAritrAdi AtmAnA svAbhAvikaguNone bhAvaprANa kahevAya che. saMsArIjIvane banne prakAranAM prANa hoya che. muktajIvane bhAvaprANa ja hoya che. jIvatattvanAM 14 bheda che. (2) ajIva - je caitanyalakSaNathI rahita hoya te ajIva kahevAya. dA.ta. AkAza, sukuM lAkaDuM vagere..ajIvatattvanAM - 14 bheda che. (3) puNya :- jIvane ISTa sAmagrI maLatAM sukhano anubhava thAya che. tenA kAraNabhUta je zubhakarma te puNya kahevAya. puSyatattvanAM - 42 bheda che. (4) pApa :- jIvane aniSTa sAmagrI maLatAM duHkhano anubhava thAya che. tenA kAraNabhUta azubhakarmane pApatattva kahevAya che. pApatattvanAM 82 bheda che. (5) Azrava :- je dvArA zubhAzubhakarmonuM AtmAmAM AvavuM te Azrava kahevAya. jema sarovaramAM nadI, nIka ke varasAda dvArA jaLano praveza thAya che. tema jIva rUpI sarovaramAM mana, vacana ane kAyAnI zubhAzubha pravRtti dvArA karmo Ave che. tene Azrava kahevAya. AzravatattvanAM-42 bheda che. (6) saMvara :- AtmAmAM AvatA karmone rokavA te saMvara kahevAya. jema sarovaramAM garanALu ke nIkanAM dvAra baMdha karI devAthI navu Avatu pANI aTakI jAya che tema samiti, gupti dvArA navAkarmone AvatAM aTakAvI devA te saMvara kahevAya. saMvaratattvanAM-pa7 bheda che. caitanyazaktinAM vyApArane upayoga kahevAya che. eTale upayoga e caitanyanuM kArya che. mATe upayoga e cetana svarUpa ja che. tathA karma vizArado e jJAnadarzanamAM upayoga ane cAritramAM tapano samAveza karIne, jJAnAdi-4 mULabhUta guNo batAvyA che. ane navatatvamAM jJAnAdi-9guNo batAvyA che. te sarve caitanyanAM ja paryAyo hovAthI caitanyasvarUpa che mATe visaMvAda nathI. 115 For Private and Personal Use Only Page #149 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir (7) baMdha :- kaSAyanAM kAraNe jIvanI sAthe karmono kSIranIra ke lohAgnivat saMbaMdha thavo te baMdha kahevAya. baMdhatattvanA 4 bheda che. (8) nirjarA - karmayugalonuM AtmapradezathI kharavuM, chUTA paDavuM te nirjarA kahevAya. ThaMDI, garamI, bhUkha, tarasAdine icchApUrvaka sahana karavAthI sakAmanirjarA thAya che. ane ThaMDI vagerene anicchAe sahana karavAthI akAmanirjarA thAya che. nirjarAtattvanAM 12 bheda che. (9) mokSa - saMpUrNa karmano kSaya te mokSa kahevAya. mokSatattvanAM 9 bheda che. A navatattvo paikI jIva, ajIva, zeya svarUpe che. pApa, Azrava ane baMdha heyasvarUpe che. saMvara, nirjarA ane mokSa upAdeya svarUpe che. vyavahArika dRSTie puNya upAdeya svarUpe che. ane naiRyikadaSTie puNya heyasvarUpe che. A pramANe sarvajJa bhagavaMtoe je tattvo je svarUpe kahyA che. te tattvo te ja svarUpe mAnavA te sabhyazraddhA kahevAya. tenuM kAraNa samyakatva che. samyakatvane lIdhe jJAna ane darzana zuddha bane che. tethI jIva sarvajJa bhagavaMte je vastu jevA svarUpe kahI che te vastu tevA ja svarUpe oLakhI ke jANI zake che. ane svIkArI zake che. samyajJAna ane samyagadarzananI joDI samyaphacAritrane kheMcI lAve che. che mATe "jJAna, darzana ane cAritranI zuddhinuM kAraNa samyakatva che ? arthAt sajJAna, samyagadarzana ane samyakyAritranuM kAraNa samyakatva che. samyatva vinAnuM jJAna, darzana, cAritra azuddha hovAthI "ekaDA vagaranAM mIMDA jevuM che." abhaththone navapUrva sudhInuM jJAna hoya paNa samyaktva na hovAthI te jJAnane ajJAna ja kahevAya che. ane samyakatvasahita phakta avacanamAtA jeTaluM ja jJAna hoya to paNa tene jJAna kahevAya che. eTale mithyAtva ane samyakatvane lIdhe jJAnaguNa be vibhAgamAM vaheMcAI jAya che. (1) ajJAna (2) jJAna. ("ajJAna=kutsitajJAna, sadasanAM viveka vagaranuM jJAna. ajJAnane zAstrIya paribhASAmAM "mithyAjJAna" kahevAya che. tenuM kAraNa mithyAtva mohanIyakarma che. 1 16 For Private and Personal Use Only Page #150 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org jyAM sudhI jIvane mithyAtvamohanIyakarmano udaya hoya che. tyAM sudhI "ajJAnAvaraNIyakarmanA kSayopazamathI utpanna thatuM zAyopazamikabhAvanuM ajJAna ja hoya che.'' jJAna hotuM nathI. mATe mithyArdaSTi jIvane kSAyopazamikabhAvanuM matiajJAna, zrutaajJAna ane vibhaMgajJAna hoya paNa matyAdijJAna na hoya. Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir jyAre darzanamohanIyakarmano kSayopazama thAya tyAre "jJAnAvaraNIyakarmanA kSayopazamathI jIvane kSAyopamikabhAvanuM jJAna pragaTa thAya che." mATe samyagdRSTi jIvone kSAyopazamikabhAvanuM matijJAna, zrutajJAna avadhijJAna ane apramatta saMyamIne mana: paryavajJAna paNa hoya ahIM samyakzraddhArUpa kAryane samyaktva kahyuM che. te aupacArika samyaktva kahevAya che. ane darzanamohanIyakarmanA kSaya, upazama ke kSayopazamathI utpanna thato AtmAno vizuddha pariNAma e mukhya samyaktva kahevAya che. tenA kSAyika, upazama, kSayopazama, mizra, sAsvAdana, vedakAdi ghaNA prakAra che, (1) kSAyikasamyaktva H darzanamohanIyakarmano saMpUrNa kSaya thavAthI utpanna thatAM atyaMta-vizuddha pariNAmane kSAyikasamyaktva kahevAya che. kSAyika samyaktvano kALa sAdi-anaMta che. (2) upazamasamyaktva H mithyAtvanA dalika vinAnI zuddhabhUmirUpa upazamAddhAmAM praveza karatAnI sAthe "mithyAtvanA anudayathI utpanna thatAM vizuddhapariNAmane upazamasamyaktva kahevAya che." upazamasamyagdaSTi jIve mithyAtvamohanIyakarmano saMpUrNa kSaya nathI karyo paNa upazamAvyA che. mATe mithyAtvanA dalikonuM astitva(sattA)to che ja. paraMtu teno udaya (bhogavaTo) nathI koipaNa karmano udaya 2 rIte hoya. (1) vipAkodaya (2) pradezodaya. 4. tattvArtha zraddhAnuM samyanim / (tattvArthasUtra) // 1-2 | 117 For Private and Personal Use Only Page #151 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org (1) "je karyo potAnA mULa svabhAvane choDyA vinA, svarUpe ja phaLano anubhava karAve te vipAkodaya kahevAya." vipAkodayanuM bIjuM nAma rasodaya che. Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir (2) "je karyo potAnA mULa svabhAvane choDIne stibuka saMkramathI anya sajAtIyakarmarUpe phaLano anubhava karAve te pradezodaya^ kahevAya." dA.ta. (1) mithyAtvamohanIyakarma mithyAtvarUpe ja phaLano anubhava karAve te mithyAtvano vipAkodaya kahevAya. (2) mithyAtvamohanIyakarma mizramohanIya ke samyaktvamohanIyanA udaya sAthe stibukasaMkramathI para rUpe udayamAM AvIne bhogavAya te mithyAtvano pradezodaya kahevAya. upazamasamyaktvano kALa aMtarmuhUrta che. upazama samyaktvanI hAjarImAM mithyAtvano rasodaya ke pradezodaya hoto nathI mATe tene apaudgalika samyaktva kahevAya che. (3) kSayopazamasamyaktva : jema DahoLA pANImAM phaTakaDI nAkhavAthI thoDA samaya mATe kacaro nIce besI jatAM pANI zuddha bane che. tema phaTakaDIrUpa vizuddha adhyavasAyadvArA, A pradezodaya eTale sarvathA rasavinAnAM karmono udaya evo artha na karavo. 3. jyAre jIva upazamasamyaktva prApta kare che tyAre mithyAtvamohanIya karma traNa vibhAgamAM vaheMcAi jAya che. te vakhate asatkalpanAthI, 1 thI 10,000 pAvara sudhInA ekaThANiyA ke maMdadviThANiyA rasavALA karmapudgalono je vibhAga te zuddhapuMja kahevAya. tene sa0 mo0 kahevAya. ane 10,001 thI 25,000 pAvara sudhInA madhyama dviThANiyA rasavALA karma pudgalono je vibhAga te adbhuzuddhapuMja kahevAya. tene mizramohanIya kahevAya. ane 25,001 thI 1,00,000 (1 lAkha) pAvara sudhInA tIvrakriThANiyA, triThANiyA ane cAra ThANiyA mithyAtvamohanIya karmapudgalono je vibhAga te azuddha puMja kahevAya. tene mithyAtvamohanIya kahevAya. A traNa puMjamAMthI vizuddha adhyavasAyanA vazathI sa0 mono udaya thAya te vakhate jIva mAyopazamasamyaktvane prApta kare che. 118 For Private and Personal Use Only Page #152 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir kacarArUpa mithyAtvanA udayane aTakAvI devAthI aMtarmuhUrtakALa paryanta zuddhadarzana =upazamasamyakatva prApta thAya che. upazama samyaktvano kALa pUro thatAM ja jIva dvitIya sthitimAM praveza kare che. tyAre traNa puMjamAMthI koipaNa ekajjano udaya thaI jAya che. jo zuddhapuMjarU5 samyakatvamohanIyano udaya thAya to e vakhate pradezodayavatI mithyAtva ane vipAkodayavatI samyaktanA pudgalono kSaya kare che. ane udayamAM nahIM AvelA sattAgata mithyAtvanA pudgalomAM rasa ghaTADIne svarUpe phaLa na ApI zake evI sthitimAM mUkI de che, te upazama kahevAya. eTale "kSaya ane upazamanI mizrabhAve thatI kArmika prakriyAdvArA utpanna thatAM vizuddha pariNAmane kSayopazama samyakatva kahevAya che." A samyakatva bhavacakramAM "asaMkhyAtIvAra" Ave ane cAlyuM paNa jAya kSayopazama samyaktvamAM samyakatva mohanIya karmanuM vadana hovAthI te paudgalika samyakatva kahevAya che teno kALa 66 sAgaropama che. (4) mizrasamyakatva : jo ardazuddhapuMjarUpa mizramohanIyano udaya thAya to, samakALe adhuM samyakatva ane amithyAtva ema "mizrabhAvano anubhava thavAthI, te vakhate utpanna thatAM Atmika pariNAmane "mizradarzana" athavA "mizrasamyakatva" kahevAya che. (5) sAsvAdana samyakatva : jema phaTakaDI dvArA zuddha karelA pANImAM kAMkarI nAMkhatA pANI DahoLAI jAya che. tema upazamasamyakatva prApta thayA pachI upazamAddhAno utkRSTathI 6 AvalikA ane jaghanyathI 1 samaya jeTalo kALa bAkI rahe tyAre, kAMkarI paDavArUpa anaMtAnubaMdhI kaSAyano udaya thavAthI upazamasamyakatvathI paDIne mithyAtva tarapha jhUkI rahelAM jIvane, "khIrakhAdhelA manuSyane khIranuM vamana karatI vakhate jema khIrano sTeja svAda anubhavAya che, tema upazama samyakatvanuM vamana karatI vakhate jIvane samyakatvano heja svAda anubhavAto hovAthI samyakatvanAM saheja 119 For Private and Personal Use Only Page #153 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org svAdavALI avasthAmAM utpanna thatAM Atmika pariNAmane sAsvAdana samyaktva kahevAya che." sAsvAdana samyaktvano utkRSTathI 6 AvalikAkALa pUro thayA bAda avazya azuddhapuMjano udaya zarU thaI javAthI jIva mithyAtve cAlyo jAya che. vedaka samyaktva : (s) Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir kSayopazama samyagdaSTi jIvane samyaktvamohanIyanA chellA samayanA pudgalonuM vedana karatI vakhate utpanna thatAM vizuddhapariNAmane vedaka samyaktva kahevAya che. kSayopazamasamyaktvanAM chellA samaye samyaktva mohanIyanA pudgalonuM mAtra vedana hoya che. sattAmAM samyaktva mohanIyakarmanA pudgalo nahi hovAthI upazama na hoya mATe ene vedaka samyaktva kahevAya che. kSayopazama sammadRSTi jIvane samyaktva mohanIyanA chellA samayanuM dalika bhogavI rahyA bAda turata ja kSAyikasamyaktva utpanna thAya che. vedakasamyaktvano kALa "ekasamaya" che. A pramANe, samyaktvanA ghaNA prakAra che. paraMtu te darekano samAveza kSayopazama, upazama ane kSAyikamAM thai javAthI mukhya samyaktva 3 che. vedakasamyaktvano samAveza kSayopazama samyaktvamAM thaI jAya che. tathA sAsvAdana ane mizra e vAstavikarIte samyaktva nathI. kAraNa ke temAM tattvazraddhA ke tattvarUcirUpa samyaktvanuM lakSaNa ghaTatuM nathI. mATe kSAyika, kSayopazama ane upazama e traNa samyaktva mukhya che. tenA lIdhe jIvane nava tattvo pratye samyakzraddhA ke tattvaruci thAya che. mizramohanIya ane mithyAtvamohanIyanuM svarUpa :mIsA na rAgadoso, jiNadhamme aMtamuhu jahA anne / nAliaradIvamaNuNo, micchaM jiNadhamma vivarIaM // 16 // mizrAd na rAgadveSau jinadharme antarmuhUrtaM yathA anne / nAlikeradvIpa manujasya mithyAtvaM jinadharma viparItam // 16 // gAthArtha H- jevI rIte nAlikera dvIpanA manuSyane anAja upara rAga 120 For Private and Personal Use Only Page #154 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org ke dveSa hoto nathI. tevI rIte mizramohanIyakarmanA udayathI jIvane jainadharma upara rAga ke dveSa hoto nathI. mithyAtvamohanIyakarma jainadharmathI viparIta zraddhA (darzana) rUpa che. Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir vivecana :- je dvIpamAM kevaLa nAliyera thAya che. tene nAlikeradvIpa kahevAya che. tyAMnA manuSyono khorAka nAliyera ja che. tyAM rahenArA manuSyoe kyAreya anAjane joyuM nathI ke sAMbhaLyuM paNa nathI. tethI temane anAja upa2 rAga (ruci) ke dveSa (aruci) thato nathI. tevI rIte mizramohanIyanA udayathI jIvane arihaMtadeve je ahiMsApradhAna dharma kahyo che. te dharma pratye rAga (ruci) ke dveSa (aruci) thato nathI mATe te mizradarzana kahevAya. mizramohanIyano udaya mAtra aMtarmuhUrtakALa sudhI rahe che. pachI jIva jo azuddha adhyavasAya tarapha jhUkelo hoya to mithyAtvamohanIyano udaya zarU thAya che. ane jo vizuddha adhyavasAya tarapha jhUkelo hoya to samyaktvamohanIyano udaya zarU thAya che. mithyAtvamohanIyanuM svarUpa H AtmAnuM samyagdarzanAtmaka asalI svarUpa mithyAtvamohanIyakarma dvArA DhaMkAyeluM hovAthI, te mithyAdarzana rUpa banI gayo che. tethI tAvanA dardIne jema pathyakArI khAdyapadArtha apriya lAge che. bhAvato nathI. paNa apathyakArI khAdyapadArtha priya lAge che. vadhAre khAvAnuM mana thAya che. tema mithyAdRSTine sudeva, suguru, sudharma apriya lAge che. ane kudeva, phuguru, kudharma priya lAge che. mATe (1) dAnAMtarAya (2) lAbhAMtarAya (3) bhogAntarAya (4) upabhogAntarAya (5) vIryAntarAya (6) hAsya (7) rati (8) arita (9) bhaya (10) zoka (11) jugupsA (12) kAma (13) mithyAtva (14) ajJAna (15) nidrA (16) avirati (17)rAga (18)dveSa. A aDhAradoSathI rahita sarvajJa-jinezvaradevane sudeva na kahetAM rAgadveSa vagere aDhAradoSathI yukta devane iSTadeva tarIke mAne che. tathA paMcamahAvratadhArI, kaMcanakAminInA sarvathA tyAgI, mokSamArganA sAdhaka, mokSaprAptinA upadezaka, bhautika sAmagrIne tuccha najare jonArA, sadgurune guru na kahetAM jaMtara-maMtara ke camatkArane batAvanArA, kaMcana, kAminI ke putrAdibhogya sAmagrIne batAvanArA kugurune iSTaguru tarIke mAne che. tathA ahiMsApradhAna dharmane, dharma na kahetAM yajJAdine viSe thatI hiMsAne dharma kahe che. A pramANe sudeva, suguru ane sudharma pratyenI viparIta mAnyatA e ja mithyAdarzana kahevAya. 121 For Private and Personal Use Only Page #155 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir jema sarpanuM jhera caDyuM hoya tyAre lIMbaDo mITho lAge che ane sAkara phikkI lAge che tema mithyAtvanA udayarUpa jhera caDheluM hoya tyAre saMsAra sAro lAge che. mATe saMsArane upAdeya ane mokSane heya mAne che. saMsArano rAgI ane mokSano dveSI bane che ema jainadharmathI ulTo anubha e ja mithyAdarzana kahevAya. cAritramohanIya karmanAM bheda :solasa kasAya nava nokasAya duvihaM carittamohaNiyaM / aNa appaccakkhANA, paccakkhANA ya saMjalaNA // 17 // SoDazakaSAyA navanokaSAyA dvividhaM cAritramohanIyam / anantA apratyAkhyAnAH pratyAkhyAnAzca saMjvalanAH // 17 // gAthArtha :- soLakaSAya ane navanokaSAya ema be prakAre cAritramohanIyakarma che. anaMtAnubaMdhI, apratyAkhyAnIya, pratyAkhyAnIya ane saMjavalana e cAre vibhAga krodha, mAna, mAyA ane lobha ema cAra-cAra prakAre hovAthI kaSAyacAritramohanIyakarma kula-16 prakAre che. vivecana :- AtmA kSAyikathAkhyAta cAritraguNano mAlika che. yathAkhyAta eTale jevA prakAranuM kahyuM hoya tevA prakAranuM. jinezvara bhagavaMtoe jevA prakAranuM cAritra kahyuM che tevA prakAranuM je cAritra te yathAvAtacAritra kahevAya." jinezvara bhagavaMtoe kapAyarahita cAritrane zreSTha cAritra kahyuM che mATe "akaSAya cAritra (vItarAga cAritra) ne yathAkhyAta cAritra kahevAya." te be prakAre che. (1) svaguNamAM ramaNatA ke sthiratArUpa nathayika yathAkhyAtacAritra. (2) yoganI pravRtti-nivRttirUpa vyavahArika yathApyAtacAritra. siddha bhagavaMto tathA ayogI kevalI bhagavaMtone yoga nahi hovAthI yoganI pravRtti-nivRttirUpa vyavahArika cAritra nathI paraMtu mohanIyakarmano saMpUrNa kSaya thavAthI pragaTa thayela svaguNamAM ramaNatA ke sthiratArUpa naiRyikacAritra avazya hoya che. mATe "siddha tathA ayogI kevalI bhagavaMtone AzrayIne svaguNamAM ramaNatA ke sthiratA e ja yathAkhyAta cAritra samajavuM. 122 For Private and Personal Use Only Page #156 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org siddha tathA ayogI kevaLIbhagavaMto sivAyanA vItarAgI jIvo yogavALA hovAthI te sayogI kahevAya. temane mAnasika, vAcika ane kAyika pravRtti-nivRtti avazya hoya che. mATe "sayogI vItarAgI jIvonuM pravRtti-nivRttirUpa je vyavahArikacAritra e ja yathAkhyAtacAritra samajavuM." "kSAyika yathAkhyAtacAritra guNane DhAMkanAra kAryaNaskaMdhone cAritramohanIyakarma kahevAya che." AtmAnuM asalI svarUpa svabhAvaramaNatArUpa kSAyika cAritra che. paraMtu te karmodvArA DhaMkAyeluM hovAthI, jIvane paudgalika cIja pratye rAgadveSa thAya che tethI jIva parabhAvamAM ramyA kare che. jema jema rAgadveSa ghaTato jAya che. tema tema jIva svabhAvadazA tarapha jhUkato jAya che. jyAre "saMpUrNa rAgadveSano nAza' thAya che tyAre vItarAgatA prApta thatAMnI sAthe ja parabhAvadazAno tyAga karIne jIva svabhAva=svaguNamAM sthira thaI jAya che. mATe vItarAgatA ane svaguNamAM sthiratA sahacAriNI che. paraspara sApekSa che. te bannenAM samUharUpa yathAkhyAtacAritra che. eTale, "vItarAgatA + sthiratA yathAkhyAtacAritra" hovAthI, tene DhAMkanAra kAryaNaskaMdho paNa be vibhAgamAM vaheMcAI javAthI cAritramohanIyakarma be prakAre kahyuM che. (1) "vItarAgatAne DhAMkanAra kAryaNaskaMdhone kaSAyacAritramohanIyakarma kahevAya che. " Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir (2) "sthiratAguNane DhAMkanAra kAryaNaskaMdhone nokaSAya cAritramohanIyakarma kahevAya che. kaN = janmamaraNarUpa saMsAra, AyalAbha. "saMsArano lAbha (vRddhi) thAya evo je Atmika pariNAma te kaSAyabhAva kahevAya." 123 = ahIM kaSAyacAritramohanIyakarma e kAraNa che. tenAthI utpanna thato kaSAyabhAva e kArya che. mATe kAraNamAM kAryano upacAra karIne vItarAgatAne DhAMkanAra kAryaNaskaMdhone kaSAyacAritramohanIyakarma kahyuM che. For Private and Personal Use Only Page #157 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir jIvanuM asalI svarUpa je vItarAgatA che. te kSamA + namratA + saralatA + saMtoSanAM samUharUpa che. eTale "kSamAnamratA+ saralatA saMtoSa = vItarAgatA" hovAthI tene DhAMkanAra kArmaNaskaMdho paNa 4 vibhAgamAM vaheMcAI ke jAya che. mATe kaSAyamohanIyakarma 4 prakAre kahyuM che. (1) "kSamAguNane DhAMkanAra kArmaNaskaMdhone krodhakaSAyacAritramohanIyakarma kahevAya che." kSamAguNa karmadvArA DhaMkAyelo hovAthI, ISTa vastune jhuMTavI lenAra, corI janAra, ISTa vastunI prAptimAM vidhra pheMkanAra, vagere pratye jIvane gusso-dveSa thaI jAya che. tenuM moMDhuM lAlacoLa thaI jAya, zarIra dhrujavA maMDe ityAdi vikRta svabhAvane zAstrIya paribhASAmAM "krodha" kahevAya che. tenuM kAraNa krodhakaSAyamahanIyakarma che. (2) "namratAnuNane DhAMkanAra kArmaNaskaMdhone mAnakaSAyacAritramohanIyakarma kahevAya che." - namratA guNa karmadvArA DhaMkAyelo hovAthI puNyodaye anukULa padArtha maLI jatA, jIvamAM ahaMkAra AvI jAya che. jIvanA e vikRta svabhAvane zAstrIya paribhASAmAM "mAna" kahevAya che. tenuM kAraNa mAnakaSAya mohanIyakarma che. (3) "saralatA guNane DhAMkanAra kArmaNakaMdhone mAyAkaSAya cAritramohanIyakarma kahevAya che." saralatAguNa karmodvArA DhaMkAyelo hovAthI, jIvane anukULa padArthanI prApti mATe kapaTa karavAnuM mana thaI jAya che. e vikRtavRttine zAstrIya paribhASAmAM "mAyA" kahevAya che. tenuM kAraNa mAyAkaSAya cAritramohanIyakarma che. (4) "saMtoSa guNane DhAMkanAra kArmAskaMdhone lobha kaSAya cAritramohanIyakarma kahevAya che." saMtoSaguNa karmodvArA DhaMkAyelo hovAthI, jIvane iSTa padArtha pratye rAga thatAM, tene meLavavAnI IcchA thAya che. meLavyA pachI mamatvane kAraNe 124 For Private and Personal Use Only Page #158 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org mohanIyakarmanuM bhedadarzaka citra riti savA kSAcika yayAkhyAta cAritra Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir mAkhyAnIga thAya motanI tama miyAtva monIcarca For Private and Personal Use Only Page #159 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir mohanIyakarmanuM bhedabharzaka citrA che che 4 dazana ) ke . STD kAdisati , ) haDakavavigata : ' ' 8 1 in - ' r 1 1 5 nA ( kSAyika thayAkhyAta cAritra 1 : ke R) > saMjavalanakaSAya mohanIsakarma -pratyAkhyAnIthakaSAya mohanIsakarma > apratyAsthAnIyakaSAya mohanIyamI > anaMtAnubaMdhI kaSAya mohanIsakarma > mithyAtva mohanIsakarma For Private and Personal Use Only Page #160 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir saMgraha karavAnI icchA thAya che. e vikRtavRttine zAstrIya paribhASAmAM "lobha" kahevAya che. tenuM kAraNa lobhakaSAya cAritramohanIyakarma che. ' kAraNamAM krodhAdikAryano upacAra karIne kAraNane (kA.skaMdhone) krodhAdikaSAya cAritra mohanIyakarma kahyuM che. A pramANe kaSAya 4 prakAre kahyAM, paraMtu dareka jIvane krodha, mAna, mAyA, lobha ekasarakhAM hotAM nathI koIne krodhAdi tIvra hoya che. to koIne tIvratara ke tIvratama hoya che. to koine maMda, maMdatara ke maMdatama paNa hoya che. mATe rasanI taratamatAne kAraNe krodhAdi ekekanA asaMkhyAta bheda thAya che. te dareka bheda sahelAIthI samajI zakAtA nathI mATe mahApuruSoe te sarvanuM vargIkaraNa karIne teno cArabhedamAM samAveza karI Apyo che temAM, () svaguNamAM ramaNatArUpa yathAkhyAtacAritraguNane DhAMkanAra maMdarasayukta kArmaNadhone saMjvalanakaSAyacAritramohanIyakarma kahevAya che. sAyika yathAvAtacAritraguNa karmodvArA alpAMze DhaMkAI javAthI, jIvane kyAreka kyAreka maMda rAga-dveSa thai jAya che. paraMtu saMyamazakti to pUrepUrI khullI hoya che. sarva virati guNa DhaMkAto nathI. paNa vItarAgatA guNa DhaMkAI javAthI jIvane pariSaha ke upasarga vakhate rAgadveSa thaI jatAM sarvaviraticAritramAM aticAra lAgI jAya che. eTale yathAkhyAtacAritraguNane DhAMkanAra kArmaNaskaMdho sarvavirati guNane DhAMkatA nathI. paraMtu sarvaviratine aticAra dvArA saMaheja javalana=bALe che. mATe yathAkhyAtacAritrane DhAMkanAra kArmaNaskaMdhone saMjavalanakaSAya cAritramohanIyakarma kahevAya che. te cAra prakAre che. (1) "kSamAguNane DhAMkanAra maMdarasayukta kArmaNakaMdhone saMjavalana krodhakawAyacAritramohanIyakarma kahevAya che." kSamAguNa maMdarasayukta karmo dvArA DhaMkAI javAthI jIvane zarIrAdi atyaMta nIkaTanI vastumAM vighra pheMkanAranI tarapha gusso thaI jAya che. te "saMjavalana krodha" kahevAya. tenuM kAraNa saMjavalana krodhakaSAya cAritramohanIyakarma che. 1 25 For Private and Personal Use Only Page #161 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir (2) "namratA guNane DhAMkanAra maMdarasayukta kArmaNaskaMdhone saMjavalanamAnakaSAyacAritramohanIyakarma kahevAya che. namratAnuNa maMdarasayukta karmodvArA DhaMkAI javAthI, zarIra, buddhi, baLAdi atyaMta nIkaTanI vastuonI suMdaratAne lIdhe, jIvamAM ahaMkAra, AvI jAya che. te "saMjavalanamAna" kahevAya tenuM kAraNa saMjvalanamAnakaSAyamahanIyakarma che. (3) "saralatA guNane DhAMkanAra maMdarasayukta kArmAskaMdhone saMjvalanamAyAkaSAya cAritramohanIyakarma kahevAya che." saralatA guNa maMdarasayukta karyadvArA DhaMkAI javAthI, jIvane zarIrAdi atyaMta nIkaTanI vastune sAcavavA mATe kapaTa karavAnuM mana thaI jAya che. te "saMjavalanamAyA" kahevAya. tenuM kAraNa saMjavalanamAyAkaSAya cAritramohanIyakarma che. (4) saMtoSaguNane DhAMkanAra maMdarasayukta kArmaNaskaMdhone saMjvalanalobhakaSAya cAritramohanIyakarma kahevAya che." saMtoSaguNa maMdarasayuktakarmadvArA DhaMkAI javAthI, jIvane zarIrAdi atyaMta nIkaTanI vastuo pratye mamatva, ane aprApta mahattAdi pratye tRSNA janme che. te "saMjavalanalobha" kahevAya. tenuM kAraNa saMjvalanalobha kaSAyacAritra mohanIyakarma che. saMjavalana kaSAyane lIdhe jIvane, zarIrAdi atyaMta nIkaTanI vastu pratye rAgadveSa thaI jAya che tethI te "sarAgasaMyamI" kahevAya che. paraMtu te rAga-dveSa atyaMta alpa hovAthI saMyamazaktino ghAtaka banato nathI. saMyamazakti to pUrepUrI khullI hoya che. mATe sarAgasaMyamI hiMsAdi-pApapravRttino sarvathA tyAga karI zake che. te sarvaviraticAritra kahevAya. viratimAM vi+ram dhAtuno artha aTakavuM, tyAga karavo ke pratyAkhyAna karavuM evo thAya che. hiMsAdi-pApapravRttino sarvathA tyAga karavo te sarvaviraticAritra kahevAya." 1ra6 For Private and Personal Use Only Page #162 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir (1) "sarvaviraticAritraguNane DhAMkanAra tIvrarasayukta kArmaNaskaMdhone pratyAkhyAnAvaraNa kaSAyamohanIyakarma kahevAya che." hiMsAdi pApapravRttino sarvathA tyAga thaI zake evI Atmikazakti rUpa sarvavirata guNakarma dvArA DhaMkAI javAthI hiMsAdi-pApapravRttinA kAraNabhUta sAdhanasAmagrImAMthI je AjIvikA mATe khUba ja upayogI hoya evI vastuno jIva tyAga karI zakato nathI. paraMtu je sAdhano AjIvikA mATe upayogI nathI teno tyAga karI deto hovAthI, alpAMze ke adhikAMze hiMsAdipApapravRtti aTakI jAya che. paraMtu sarvathA hiMsAdi-pApapravRtti aTakI zakatI nathI mATe sarvathA hiMsAdi-pApapravRttinuM pratyAkhyAna thaI zake evI Atmikazaktine DhAMkanAra (AvaraNa karanAra) kArmAskaMdhone pratyAkhyAnAvaraNa kaSAyamohanIyakarma kahyuM che." te ja prakAre che. (1) "kAmAguNane DhAMkanAra tIvra rasayukata kArmAskaMdhone pratyAkhyAnAvaraNa krodhakaSAyamohanIyakarma kahevAya." kSamAguNa tIvrarasayukta karyadvArA DhaMkAI javAthI, jIvane AjIvikAnA sAdhanomAM vigha pheMkanAranI tarapha gusso-dveSa thaI jAya che. te "pratyAkhyAnAvaraNakrodha" kahevAya che. tenuM kAraNa pratyAkhyAnAvaraNa krodhakaSAya mohanIyakarma che. (2) namratA guNane DhAMkanAra tIvrarasayukta kArmAskaMdhone - pratyAkhyAnAvaraNa mAnakaSAyamohanIyakarma kahevAya che. namratAnuNa tIvrarasayukta karyadvArA DhaMkAI javAthI, puNyodaye jIvane moTara, baMgalo parivArAdi AjIvikAnA sAdhano maLI jatAM, jIvamAM ahaMkAra, AvI jAya che. te "pratyAkhyAnAvaraNamAna" kahevAya. tenuM kAraNa pratyAkhyAnAvaraNa mAnakaSAya mohanIyakarma che. (3) "saraLatA guNane DhAMkanAra tIvarasayukta kArmAskaMdhone pratyAkhyAnAvaraNa mAyAkaSAyamohanIyakarma kahevAya." saraLatAguNa tIvrarasayukta karmodvArA DhaMkAI javAthI, AjIvikAnA sAdhanonI prApti mATe jIva kapaTIyuktino Azaro le che. te "pratyAkhyAnAvaraNamAyA" kahevAya. tenuM kAraNa pratyAkhyAnAvaraNamAyA kaSAya mohanIyakarma che. 127 For Private and Personal Use Only Page #163 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir - (4) "saMtoSaguNane DhAMkanAra tIvrarasayuMkata kArmaNaskaMdhone pratyAkhyAnAvaraNa lobhakaSAyamohanIyakarma kahevAya." saMtoSaguNa tIvrarasayukta karmodvArA DhaMkAI javAthI, jIvane AjIvikAnA sAdhano pratye mamatva-Asakti-tRSNA janme che. te "pratyAkhyAnAvaraNa lobha" kahevAya. tenuM kAraNa pratyAkhyAnAvaraNa lobhakaSAya mohanIya karma che. pratyAkhyAnAvaraNa kaSAyadvArA sarvaviraticAritraguNa DhaMkAI javAthI, jIva hiMsAdi-pApapravRttino sarvathA tyAga karI zakato nathI. paraMtu alpAMze ke adhikAMze hiMsAdi pApapravRttino tyAga karI zake che. te "dezaviraticAritra" kahevAya. (3) "dezavirati cAritrane DhAMkanAra tIvratararasayukta kArmaNaskaMdhone apratyAkhyAnIya kaSAyamahanIyakarma kahevAya che. hiMsAdi pApapravRttinuM alpAMze ke adhikAMze paNa pratyAkhyAna thaI zake evI Atmikazakti (dezavirati cAritra) karmodvArA DhaMkAI javAthI, jIva alpa paNa hiMsAdi-pApapravRttinuM pratyAkhyAna tyAga karI zakato nathI. mATe tene apratyAkhyAnAvaraNIya karma kahevAya che. "je alpa paNa pratyAkhyAnane roke te apratyAkhyAnAvaraNakaSAyamohanIyakarma kahevAya." te 4 prakAre che. -(1) "kSamAguNane DhAMkanAra tIvratararasayukata kArmAskaMdhone apratyAkhyAnIya krodhakaSAyamohanIyakarma kahevAya." kSamAguNa tIvratararasa yukta karmodvArA DhaMkAI javAthI, vyavahAramAM upayogI ke anupayogI koIpaNa vastunI prAptimAM vidhra pheMkanAranI tarapha, ke koIpaNa vastu prApta thayA pachI tene jhuMTavI lenAra, corI janAranI pratye jIvane gusso thaI jAya che. te "apratyAkhyAnIya krodha" kahevAya. tenuM kAraNa apratyAkhyAnIya krodhakaSAya mohanIyakarma che. --(2) "namratAguNane DhAMkanAra tIvratararasayukta kArmAskaMdhone apratyAkhyAnIya mAnakaSAyamohanIyakarma kahevAya che. 128 For Private and Personal Use Only Page #164 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir namratAnuNa tIvratararasayukta karmodvArA DhaMkAI javAthI, jIvane upayogI ke anupayogI koIpaNa sArI cIja malI jatAM ahaMkAra AvI jAya che te "apratyAkhyAnIya mAna" kahevAya. tenuM kAraNa apratyAkhyAnIyamAnakaSAyamohanIyakarma che. (3) "saralatAguNane DhAMkanAra tIvratararasayukta kArmaNaskaMdhone apratyAkhyAnaya mAyAkaSAya mohanIyakarma kahevAya che." saralatAguNa tIvratararasayukta karmodvArA DhaMkAI javAthI, jIvane upayogI ke anupayogI koipaNa vastunI prApti mATe kapaTIyuktino Azaro levo paDe te "apratyAkhyAnI mAyA" kahevAya. tenuM kAraNa apratyAkhyAnIya mAyAkaSAyamohanIyakarma che. --(4) "saMtoSaguNane DhAMkanAra tIvratara rasayukta kArma skaMdhone apratyAkhyAnIya lobhakaSAya mohanIyakarma kahevAya che." saMtoSaguNa tIvratararasayukta karmodvArA DhaMkAI javAthI, jIvane upayogI ke anupayogI koIpaNa vastu upara mamatva, Asakti ke tRSNA janme che. te "apratyAkhyAnIya lobha" kahevAya. tenuM kAraNa apratyAkhyAnIya lobhakaSAya mohanIyakarma che. apratyAkhyAna kaSAya dvArA dezaviratiguNa DhaMkAI jAya che. mATe jIva alpa paNa hiMsAdi-pApapravRttino tyAga karI zakato nathI. paraMtu samyaktvaguNa DhaMkAto nathI. tethI jIvane sarvajJabhagavaMtonA vacana upara acalazraddhA hoya che. saMsAra tathA pApatattvane choDavA lAyaka (ya) mAne che. choDavAnI tIvra icchA che paraMtu apratyAkhyAnIya kaSAyodayane lIdhe choDI zakato nathI. paNa pApa pravRtti du:khAtA hRdaye-pazcAttApapUrNa hRdaye kare che. jema esI.DI.TI.no dardI tela, maracu kupathya che. khavAya nahIM ema jANe che, mAne che. choDavAnI tIvra icchA che. paraMtu jamatI vakhate phIkuM bhAvatuM nathI mATe tela-maracAvALI vastu khAI le che. tema samyagdaSTi saMsAra tathA pApane heya mAne che. paNa apratyAkhyAnIya kaSAyodayane lIdhe alpa paNa pApapravRttine choDI zakato nathI mATe tene avirati samyagudRSTi kahevAya che. tenAmAM virati (cAritra) nathI paraMtu samyagudarzana guNa avazya hoya che. 129 For Private and Personal Use Only Page #165 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir (4) "samyagdarzanaguNane DhAMkanAra tIvratama rasayukta kArmaNaskaMdhone anaMtAnubaMdhI kaSAyamohanIyakarma kahevAya che." -samyagudarzanaguNa tIvratama rasayukta karmodvArA DhaMkAI javAthI jIva ajJAnadazAmAM majethI karAtI hiMsAdi-pApapravRttimAM rAcyo-mAo rahe che te vakhate anaMtakALa sudhI saMsAramAM rakhaDAvanAro (anaMta anubaMdhavALo) karmabaMdha thato hovAthI tene anaMtAnubaMdhI kaSAya kahevAya che. te 4 prakAre (1) "kSamAguNane DhAMkanAra tIvratama rasayukta kArmaNaskaMdhone anaMtAnubaMdhI krodhakaSAyamohanIyakarma kahevAya che." - kSamAguNa tIvratama rasayuktakarmadhArA DhaMkAI javAthI jIvane Atmika vikAsamAM sahAyakatattvanI tarapha atyaMta gusso-dveSa thaI jAya che. taduparAMta potAnI koipaNa cIja jo koI jhuMTavI le, corI jAya to moMDha lAlacoLa thaI jAya, mArUM ke marI jAvuM evo Aveza AvI jAya, tenA evA daDha saMskAra paDI jAya ke anaMtabhava sudhI tenI paraMparA cAle che. mATe te "anaMtAnubaMdhI krodha" kahevAya. tenuM kAraNa anaMtAnubaMdhI krodhakaSAya mohanIya karma che. (2) "namratAnuNane DhAMkanAra tIvratama rasayukta kArmaNaskaMdhone anaMtAnubaMdhI mAnakaSAya mohanIyakarma kahevAya che." namratAnuNa tIvratama rasayukta karyadvArA DhaMkAI javAthI, jIvane AtmikavikAsamAM atyaMta nukazAnakAraka bhautika sAmagrI malI jatAM, evo ahaMkAra AvI jAya che ke mArA jevo zrImaMta koI ja nathI. badhA mane salAma bhare, salAma na bharanArane pAyamAla karI nAkhuM, AvA bhayaMkara ahaMkArane "anaMtAnubaMdhI mAna" kahevAya. tenuM kAraNa anaMtAnubaMdhI mAnakaSAya mohanIyakarma che. (3) "saralatAguNane DhAMkanAra tIvratama rasayukata kArmaNaskaMdhone anaMtAnubaMdhI mAyAkaSAyamohanIyakarma kahevAya che." saralatAguNa tIvratama rasayukta kArmaNaskaMdho dvArA DhaMkAI javAthI jIva AtmikavikAsamAM atyaMta nukazAnakAraka vastunI prApti mATe chellAmAM chellI 130 For Private and Personal Use Only Page #166 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir hada sudhInAM chupA ghATa ghaDIne sAmenAne UMDA kUvAmAM utAre, eTaluM ja nahIM, prasaMga Ave to sAmenI vyaktine motanI sajAmAM dhakkelI de evI kapaTI yojanAo ghaDe che. te "anaMtAnubaMdhImAyA" kahevAya. tenuM kAraNa anaMtAnubaMdhI mAyAkaSAya mohanIyakarma che. (4) "saMtoSaguNane DhAMkanAra tIvratama rasayukta kArmaNaskaMdhone anaMtAnubaMdhI lobhakaSAyamahanIyakarma kahevAya che." - saMtoSaguNa tIvratama rasayukta karyadvArA DhaMkAI javAthI, jIvane AtmikavikAsamAM atyaMta nukazAnakArI vastu pratye paNa atyaMta AsaktitRSNA janme che. mammaNazeThanI jema game teTaluM dhana hovA chatAM paNa tRpti ja na thAya. vadhu meLavavA tanatoDa mahenata kare. game teTaluM maLavA chatAM paNa tIvra asaMtoSanI lAgaNI pedA thAya. te "anaMtAnubaMdhI lobha" kahevAya. tenuM kAraNa anaMtAnubaMdhI lobhakaSAya mohanIyakarma che. A pramANe kaSAyanA kula 116 prakAra thAya che. te dareka kaSAya cAritraguNamAM muMjhavaNa ubhI karatA hovAthI, tene cAritramohanIyakarma kahyuM che. yadyapi anaMtAnubaMdhI kaSAya vAstavika rIte to cAritramohanIyakarma kahevAya che. to paNa te samyagadarzanano ghAta kare che. mATe tenI gaNatarI darzanamohanIyakarmamAM paNa thAya che. eTale darzanamohanIyanI traNa prakRti ane anaMtAnubaMdhI krodhAdi 4 maLIne kula 7 prakRtine "darzanasaptaka" kahevAya che. jyAM sudhI darzanasamakano kSaya na thAya tyAM sudhI kSAyikasamyakatva prApta thatuM nathI ane jyAM sudhI kSAyikasamyakatva prApta na thAya tyAM sudhI kSAyikacAritra prApta thatuM nathI mATe "mohanIyano AdhArastaMbha darzanasaptaka che." A. sUkSmadaSTithI kaSAyanA 64 bheda thAya che. kAraNa ke anaMtAnubaMdhI krodhano rasa, anaMtAnubaMdhIkrodha, apratyAkhyAnIyakrodha, pratyAkhyAnIyakrodha ane saMjavalana krodha jevo paNa hoya che. mATe. anaMtAnubaMdhI krodhanAM 4 bheda thaze. (1) anaMtAnubaMdhI anaMtAnubaMdhI krodha. (2) anaMtAnubaMdhI apratyAkhyAnI krodha. (3) anaMtAnubaMdhI pratyAkhyAna yakrodha. (4) anaMtAnubaMdhI saMjavalana krodha. A pramANe 16 kapAya paikI akeka kaSAyanA cAra cAra bheda thavAthI 1684=64 bheda thAya che. 131 For Private and Personal Use Only Page #167 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir kAraNa ke mohanIyamAM sau prathama darzanasaptakano kSaya thAya che. te vakhate kSAyikasamyakta prApta thAya che. tyArabAda cAritra mohanIyanI 21 karma prakRtino kSaya thAya che. te vakhate kSAyikacAritra prApta thAya che. kaSAyanI sthiti ane kArya -. jAvajIva-vassi-caumAsa-pakkhagA-naraya-tiriya-nara-amarA / sammA-Nu-savvaviraI ahakhAyacaritta ghAyakarA // 18 // yAvajIva-varSa-caturmAsa pakSagA naraka-tiryag-narAmarAH / samyaga-Nu-sarvavirati-yathAkhyAtacAritra ghAtakarAH // 18 // gAthArtha - anaMtAnubaMdhI vigere 4 kaSAyo anukrame jIMdagI, varSa, 4 mAsa ane paMdara divasa sudhI rahe che. tathA anaMtAnubaMdhI vigerenA udayavALo jIva anukrame narakagatiyogya, tiryaMcagatiyogya, manuSyagatiyogya ane devagatiyogya karmane bAMdhe che. tathA anaMtAnubaMdhI vigere 4 kaSAyo anukrame samyakatva, dezavirati, sarvavirati ane yathAvAtacAritrano ghAta kare che. vivecana :- pUrve je saMjvalanAdi kaSAyo kahyAM te kaSAyonI tIvratA ane maMdatA sahelAIthI samajI zakAya e mATe ahIM sthaladaSTithI kaSAyanI sthiti batAve che. "je vyaktine jenA upara kaSAya utpanna thayA pachI, te kaSAya tenA AtmAmAM jeTalo samaya sudhI TakI rahe te kaSAyanI sthiti kahevAya." dA.ta. eka vyaktine anya vyakti upara krodha thayA pachI, e krodha tenA AtmAmAM paMdara divasa sudhI rahIne nAza pAmI jAya to tenI sthiti paMdara divasanI gaNAya. (1) eka vyaktine anya vyakti upara krodha thayA pachI, jo te krodha te vyaktinA AtmAmAM paMdara divasa sudhI rahIne, pAkSika pratikramaNamAM kSamApanA karatAM ke anya koIpaNa nimitte nAza pAme to, te saMjvalanakrodha kahevAya. - yadyapi saMjvalana krodha paMdara divasa sudhI avazya rahe evo koI niyama nathI. aMtarmuhUrta ke ekAda kalAkamAM paNa nAza pAmI jAya. paraMtu vadhumAM vadhu paMdara divasa sudhI rahI zake pachI avazya nAza pAmI jAya kemake pratyAkhyAnI krodhanI apekSAe saMjvalanakrodha maMda hovAthI paMdara divasathI vadhu na rahI zake. 132 For Private and Personal Use Only Page #168 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir (2) eka vyaktine anya vyakti upara krodha thayA pachI, jo te krodha, te vyaktinA AtmAmAM 4 mAsa sudhI rahIne, caumAsI pratikramaNamAM kSamApanA karatAM ke anya koIpaNa nimitte nAza pAme to, te pratyAkhyAnIya krodha kahevAya. te saMvalanakrodha karatAM tIvra hovAthI 4 mAsa sudhI rahI zake. paraMtu te 4 mAsa sudhI avazya rahe evo koI niyama nathI. 16mAM divase paNa nAza pAmI jAya. paraMtu vadhumAM vadhu 4 mAsa sudhI rahI zake. pachI avazya nAza pAme. (3) eka vyaktine anya vyakti upara krodha thayA pachI jo te krodha, te vyaktinA aMtaHkaraNamAM eka varSa sudhI rahIne, sAMvatsarika-pratikramaNamAM kSamApanA karatAM ke anya koipaNa nimitte nAza pAme to, te apratyAkhyAnIya krodha kahevAya. te pratyAkhyAnI krodha karatAM vadhu tIvra hovAthI eka varSa sudhI rahI zake paraMtu te eka varSa sudhI avazya rahe evo koI niyama nathI. pAMcamA mAsanI zarUAtamAM paNa nAza pAmI jAya paraMtu vadhumAM vadhu eka varSa sudhI rahI zake pachI avazya nAza pAme. (4) eka vyaktine anya vyakti upara krodha thayA pachI, jo te krodha, te vyaktinA aMtaHkaraNamAMthI jIMdagI sudhI na jAya to, tene anaMtAnubaMdhI krodha kahevAya. te apratyAkhyAnIya krodha karatAM paNa atyaMta tIvra hovAthI jIMdagI sudhI rahI zake paraMtu te jIMdagI sudhI rahe ja evo koI niyama nathI. bIjA varSanI zarUAtamAM paNa nAza pAmI jAya. paraMtu vadhumAM vadhu jIMdagI sudhI rahI zake eTaluM ja nahIM anya vyakti pratye bhavAntaramAM paNa te vairano prAdurbhAva thAya. evuM bhayaMkara je vaimanasya te anaMtAnubaMdhI krodha kahevAya. A pramANe, mAna, mAyA ane lobhamAM paNa samajI levuM ahIM anaMtAnubaMdhI kaSAya jIMdagI sudhI, apratyAkhyAnIya kaSAya varSa sudhI, pratyAkhyAnIya kaSAya 4 mAsa sudhI, ane saMjvalana kaSAya paMdara divasa sudhI rahe che. ema je kahyuM te vyavahAranayathI kahyuM che. nizcayanayathI nathI kahyuM kAraNa ke bAhubalIne dIkSA lIdhA pachI saMjvalana mAna paMdara divasa sudhI rahevo joIe tene badale varSa sudhI rahyo. prasannacaMdrarAjarSine anaMtAnubaMdhIkaSAya jIMdagI sudhI na rahetAM mAtra aMtarmuhUrtakALa sudhI rahyo. keTalAka munivarone AkarSAdika prasaMge caDhatAM utaratAM pariNAmamAM anaMtAnubaMdhI, apratyAkhyAnIya, pratyAkhyAnIya 133 For Private and Personal Use Only Page #169 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org kaSAyodaya aMtarmuhUrNAdika paNa hoya che. eTale rasanI apekSAe krodhAdi ekekanAM asaMkhyAtabheda thatAM hovAthI kaSAyanI sthitimAM pheraphAra thaI zake che. mATe prastuta gAthAmAM kaSAyanI sthiti vyavahAranayane AzrayIne batAvI che. kaSAyanuM kArya : (1) gati prAyogya baMdha. (2) AtmikaguNano nAza. (1) gati prAyogya baMdha : Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir 1. anaMtAnubaMdhI kaSAyodayavALo jIva narakati yogya karma bAMdhe che. 2. apratyAkhyAnIya kaSAyodayavALo jIva tiryaMcagati yogya karma bAMdhe che. 3. pratyAkhyAnIyakaSAyodayavALo jIva manuSyagati yogya karma bAMdhe che. 4. saMjvalanakaSAyodayavALo jIva devagati yogya karma bAMdhe che. A sarve hakIkata vyavahAranayathI samajavI. nizcayanayathI to anaMtAnubaMdhIkaSAyanA udayavALA mithyArdaSTijIvo traiveyaka devaloka sudhI jAya che. mATe anaMtAnubaMdhIkaSAyanA udayavALA jIvo narakagatimAM ja jAya evo koi niyama nathI. paraMtu tIvratama anaMtAnubaMdhI kaSAyano udaya hoya to, jIva narakAyu bAMdhIne narakagatimAM jAya che. apratyAkhyAnIyakaSAyanA udayavALA jIvo tiryaMcagatimAM ja jAya evo koI niyama nathI. kAraNe apratyAkhyAnIya kaSAyanA udayavALA samyagdaSTi devo ane nArako manuSya-AyuSya bAMdhIne manuSyagatimAM ja jAya che. ane apratyAkhyAnIyakaSAyanA udayavALA samyagdaSTi manuSyo ane tiryaMco devAyu bAMdhIne devagatimAM ja jAya che. paraMtu AtIvratama apratyAkhyAnIyakaSAyano udaya hoya to jIva tiryaMca-AyuSya bAMdhIne tiryaMcagatimAM jAya che. pratyAkhyAnIyakaSAyanA udayavALA jIvo manuSyagatimAM ja jAya evo koi niyama nathI. kAraNa ke pratyAkhyAnIyakaSAyanA udayavALA dezaviratidhara manuSyo A. anaMtAnubaMdhI anaMtAnubaMdhI kaSAyano udaya hoya to jIva narakAyuSya bAMdhIne narakagatimAM ane apratyAkhyAnIya anaMtAnubaMdhI kaSAyano udaya hoya to jIva tiryaMca AyuSya bAMdhIne tiryaMca gatimAM paNa jAya che. 134 For Private and Personal Use Only Page #170 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir devagatimAM ja jAya che. mATe te devagatiyogya karma bAMdhe che. ane tIvrapratyAkhyAnIya kaSAyano udaya hoya to, jIva manuSya-AyuSya bAMdhIne manuSyagatimAM paNa jAya che. (2) AtmikaguNano nAza : jyAM sudhI mithyAtva ane anaMtAnubaMdhI kaSAyano vipAkodaya hoya tyAMsudhI samyakatvaguNa prApta thato nathI jayAre mithyAtva ane anaMtAnubaMdhIno vipAkodaya aTake tyAre ja samyaktva prApta thAya che. mATe anaMtAnubaMdhI kaSAya samyaktvaguNane roke che. (vAta kare che.) samyakatvaguNa prApta thayA pachI, jo apratyAkhyAna kaSAyano vipAkodaya hoya to jIva alpAMze paNa hiMsAdi-pApapravRttine choDI zakato nathI. mATe dezaviratiguNa prApta thato nathI. jyAre apratyAkhyAnIya-kaSAyono vipAkodaya aTakIne teno kSayopazama zarU thAya che. tyAre dezavirati guNa prApta thAya che. mATe apratyAkhyAnIyakaSAya dezaviratine roke che. (ghAta kare che) dezaviratidhara manuSyane dIkSA levAnI tIvra icchA hovAM chatAM paNa jyAM sudhI pratyAkhyAna kaSAyano vipAkodaya hoya che tyAM sudhI te dIkSA laI zakato nathI jyAre pratyAkhyAnIyakaSAyano vipAkodaya aTakIne, teno kSayopazama zarU thAya che. tyAre te sarvavirati cAritrano svIkAra karI zake che. mATe pratyAkhyAnIya kaSAya sarvaviratine roke che. (vAta kare che.) dIkSA lIdhA pachI paNa jyAM sudhI saMjavalana kaSAyano udaya hoya che. tyAM sudhI pariSaha ke upasarga vakhate heja rAga-dveSa thaI jato hovAthI sAticAra saMyamanuM pAlana thaI zake che. paraMtu niraticAra saMyamanuM pAlana thaI zakatuM nathI mATe yathAkhyAtacAritra prApta thatuM nathI eTale saMjvalanakaSAya yathAkhyAta cAritrane roke che. (ghAta kare che.) jyAre saMjavalanakaSAya athavA mohanIyakarmano saMpUrNa upazama thAya che. tyAre aupazamika yathAkhyAtacAritraguNa prApta thAya che. ane saMjavalanakaSAya athavA mohanIyakarmano saMpUrNa kSaya thAya tyAre zAyika yathAkhyAtacAritra prApta 135 For Private and Personal Use Only Page #171 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir thAya che. kSAyika yathAkhyAtacAritra prApta thayA pachI aMtarmuhUrtakALamAM ja sarva ghAtakarmo nAza pAmatAM kevaLajJAna utpanna thAya che. eTale yathAkhyAtacAritraguNa utpanna na thAya tyAMsudhI kevaLajJAna utpanna thatuM nathI. mATe "sarve karmono samrATa mohanIya che." jema yuddhamAMthI rAjA bhAgI jAya to sarvasainikone bhAgavuM ja paDe tema moha jAya to sarve karmone vidAya levI ja paDe mATe mohanIyane rAjA kahyo che. dRSTAMtathI krodha ane mAnanuM svarUpa -rejI-pura-padhyaya-rAriso vadhyo jo ! tiNisalayA kaTaTThiya selatthaMbhovamo mANo // 19 // jala-reNu pRthivI-parvatarAji sadRzazcaturvidhaH krodhH|| tinizalatA-kASTA-sthika-zailastambhopamo mAnaH // 19 // gAthArtha -saMjvalanAdi 4 prakArano krodha anukrame pANInI rekhA, retInI rekhA, pRthvInI rekhA ane parvatanI rekhA samAna jANavo. tathA saMjvalanAdi 4 prakArano mAna anukrame netaranI soTI, kASTa, asthi ane pattharanA staMbha samAna jANavo. vivecana :- rbodha eTale gusso, kopa, dveSa, tarjanA, Akroza, kalaha, vaimanasya, IrSyA, asUyA, matsara, kheda, baLatariyo svabhAva, ugraroSa, haiyAno ukaLATa" vagere...... . (1) jema pANImAM karelI lITI jaldIthI bhUMsAI jAya che. tema je krodha jaldIthI zAMta thaI jAya te saMjvalanakrodha kahevAya. (2) jema retImAM karelI lITI pavanAdi dvArA bhUMsAI jAya che. tema ja krodha thoDAM ja upAyathI zAnta thaI jAya te pratyAkhyAnIyakrodha kahevAya. (3) sukAI gayelAM taLAvamAM mATI phATI javAthI paDelI taDa, jema varasAda thavAthI pUrAI jAya che. tema je krodha muzkelI zAnta thAya te apratyAkhyAnI krodha kahevAya. (4) jema parvatamAM paDelI taDa koIpaNa rIte pUrAtI nathI. tema je krodha jIvananA aMta sudhI koipaNa rIte zAnta thato nathI te anaMtAnubaMdhI-krodha kahevAya. 136 For Private and Personal Use Only Page #172 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir "mAna eTale garva, ahaMkAra, abhimAna, darpa, anamatA, akkaDatA' vagere (1) jema netaranI soTI sahelAIthI vaLI jAya che. tema jaldIthI dUra thaI zake evA ahaMkArane saMjvalanamAna kahevAya che. (2) jema kASTa=lAkaDuM pANImAM palALIne muzkelIthI vALI zakAya che. tema muzkelIthI dUra thaI zake evA ahaMkArane pratyAkhyAnIyamAna kahevAya che. (3) jema asthi=hADakuM ghaNAM upAyo dvArA mahAmuzkelIthI vALI zakAya che. tema ghaNA upAye, mahAmuzkelIthI dUra thaI zake evA ahaMkArane pratyAkhyAnIyamAna kahevAya che. (4) jema pattharano thAMbhalo seMkaDo upAyo karavA chatAM paNa vaLato nathI tema seMkaDo upAyo karavA chatAM paNa dUra na thaI zake evA ahaMkArane anaMtAnubaMdhImAna kahevAya che. dRSTAMtathI mAyA ane lobhanuM svarUpa : mAyAvattehi-gomutti-maMsiMga-caLavasimUlasamAM / toho nidda-saMnaLa-ma-iimAsAmALo // 20 // mAyAvatteviA-pomUtriA-meSazu-dhanavaMzImUnasamA / bhomo haridrA-vAna-ma-misamAnaH // 20 // gAthArtha :- saMjvalanAdi 4 prakAranI mAyA anukrame IdradhanuSyanI rekhA, gomUtrikAnI dhAra, gheTAnuM zIMgaDuM, ane kaThaNa vAMsanA mULiyA sarakhI jANavI. tathA saMjvalanAdi 4 prakArano lobha anukrame haLadaLano raMga, divAnI meSa, gADAnI marI ane kIramajIraMga samAna jANavo. vivecana :- "mAyA eTale vakratA, kuDa, kapaTa, daMbha, dago, chetarapiMDI kuTilatA" vagere..... (1) jema AkAzamAM thatI iMdradhanuSyanI rekhA jaldIthI nAza pAmI jAya che. tema jaldIthI nAza pAmI jAya evI mAyAne saMjvalanamAyA kahevAya che. (2) jema rastAmAM cAlatAM baLadanI vAMkIcUkI paDelI mUtrarekhA 137 For Private and Personal Use Only Page #173 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org (gomUtrikA) taDakAdine lIdhe dUra thai jAya che. tema thoDA ja prayatnathI dUra thai jAya evI jIvanI vakratAne pratyAkhyAnIyamAyA kahevAya. Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir (3) jema vAMkucuMku, gheTAnuM zIMgaDuM ghaNI ja muzkelIthI, aneka upAyo dvArA sIdhu karI zakAya che. tema ghaNI ja muzkelIthI, aneka upAyo dvArA dUra thaI zake evI jIvanI vakratAne apratyAkhyAnIyamAyA kahevAya. (4) jema atyaMta kaThaNa temaja vAMkAcUMkA vAMsanA mULiyAM agnimAM bALavA chatAM paNa tenI vakratA choDatA nathI tema koipaNa upAyo dvArA dUra na thai zake evI jIvanI vakratAne anaMtAnubaMdhImAyA kahevAya. ''lobha eTale mUrchA, mamatva, Asakti, vRddhi, asaMtoSa, parigrahavRtti, tRSNA, icchA, abhilASA, AkAMkSA" vagere (1) jema vastra upara paDelo haLadaLano DAgha taDakAnAM sparzamAtrathI jato rahe che. tema prayatna karyA vinAM jaldIthI nAza pAmI jAya evA lobhane saMjvalanalobha kahevAya che. (2) jema divAnI meSa vastrane lAgI hoya to sAbu vagerenA pANImAM vastrane nAMkhavAthI meSa dUra thAya che. tema thoDAM ja prayatnathI je lobha dUra thaI jAya te pratyAkhyAnIyalobha kahevAya. (3) jema vastrane gADAnA paiDAnI marIno DAgha lAgelo hoya to sAbu vagere lagAvIne vajrane masaLavAthI DAgha dUra karI zakAya che. tema ghaNAM ja prayatnathI dUra karI zakAya evA lobhane apratyAkhyAnIyalobha kahevAya che. (4) jema kIramajIraMgathI raMgela vastra phATI javA chatAM paNa raMgane choDatuM nathI tema aneka prayatno karavA chatAM paNa dUra na thai zake evA lobhane ^anaMtAnubaMdhIlobha kahevAya che. A.anaMtAnubaMdhI kaSAyo koipaNa upAya dvArA dUra thai zake tema nathI ema je kahyuM che. te pUrvanA kaSAyanI apekSAe anaMtAnubaMdhI rasanI atyannatIvratA batAvavA mATe kahyuM che. vAstavika rIte to samyaktvAdi avasthAmAM anaMtAnubaMdhI kaSAyano abhAva ja hoya che. mATe kayAreya dUra na thaI zake evuM nathI paNa mahAmuzkelIthI dUra thai zake che ema samajavuM. 138 For Private and Personal Use Only Page #174 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir kaSAya svarUpa darzaka koTho kaSAya | krodha |mAna | mAyAlobha guNano ghAta, sthitigati anaMtA parvatanI patthara | kaThaNa kiramajI| samyaktva |dagI naraka nubaMdhI taDa nAstaMbha vAMsanA raMga sudhI jevo jevo | mUlajevI jevo apra- pRthvInI hADakA | gheTAnA gADAnA dezavirati tyAkhyA| taDa jevo | ziMgaDA marI nIya |jevo jevI jivo ekavarSa sudhI tiryaMca pratyA- retImAM lAkaDA | gomU- divAnI sarvavirati khyA- karelI jaiivo | trikA meSa rekhA jevI javo jevo 4bhAsa sudhI | pya mAsa mana nIya | paMdara divasa saMva- pANImAM netaranI indra haLadaLa yathAkhyAta lana karelI |soTI |dhanuSyanInA cAritra rekhA |jevo rekhA riMga ! jevo jivI jevo sudhI nokaSAyacAritramohanIyanA bheda (hAsyAdi SaTraka) jassudayA hoi jie, hAsa raI-arai soga bhaya kucchA / sanimittamanahA vA, taM iha hAsAimohaNiyaM // 21 // yasyodayAd bhavati jIve hAso ratiraratiH zoko bhayaM kutsA / sanimittamanyathA vA tadiha hAsyAdimohanIyam // 21 // gAthArtha :- je karmanA udayathI jIvane koIpaNa nimittathI ke nimitta vinA hAsya, rati, arati, zoka, bhaya ane jugupsA thAya te ahIM (zAstramAM) hAsyAdimohanIya jANavuM. 139 For Private and Personal Use Only Page #175 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir vivecana : - "nA" zabda sAhacaryavAcI che. sAhacarya=sAthe rahevuM. (1) "je kaSAyonI sAthe rahIne potAno vipAka (phaLa) batAve te nokaSAya kahevAya." dA. ta. anaMtAnubaMdhI kaSAyo sAthe je vedano udaya hoya te anaMta saMsArano anubaMdha karAve. jo kaSAya tIvra hoya to nokaSAya tIvra bane. ane jo kaSAya maMda hoya to nokaSAya maMda bane. eTale nokaSAyano AdhAra kaSAya che. te svataMtra rIte koIpaNa kArya karI zakatA nathI. kaSAyanI sAthe rahIne ja potAnuM phaLa batAve che. mATe tene nokaSAya kahevAya che. (2) "nA" zabdano artha preraNA thAya che. "je kaSAyone utpanna karavAmAM preraNA kare" athavA "je kaSAyone uttejIta kare" te nokaSAya kahevAya. dA. ta. sAmA mANasanI prazaMsA, hAMsI-mazkarI karavAthI kyAreka te vyaktine rAga thAya che. to kyAreka gusso thAya che. eTale rAgadveSajanya krodhAdi kaSAyonI utpattinuM kAraNa nokaSAyo che, te krodhAdi-kaSAyanI utpattimAM sahAyaka bane che, athavA te krodhAdi kaSAyone uttejIta kare che. mATe "nokaSAya uddIpaka che. kaSAya uddIpya che." (34no = nabaLA, saMjvalana kaSAyano upazama ke kSaya thatAM pahelAM to nokaSAyo upazAMta ke kSapAmI jAya che. mATe tene nabaLA kaSAyo paNa kahevAya che. ahIM kaSAyanI sAthe rahIne, potAno vipAka batAvavo te nokaSAyanuM kArya che. tenuM kAraNa nokaSAya mohanIya karma che. sthiratAguNane DhAMkanAra kArmaNaskaMdhone nokaSAyamohanIyakarma kahyuM che. "sthiratAnuNa, gaMbhIratA + udAsInatA + AnaMda + azoka + nirbhayatA + ajugupsA + avedI avasthAnA samUharUpa che." 140 For Private and Personal Use Only Page #176 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir gaMbhIratAdi guNonAM ekIkaraNathI sthiratAnuNa pragaTe che. mATe sthiratA guNa judA judA vibhAgamAM vaheMcAI javAthI, tene DhAMkanAra kArmAskaMdho paNa judA judA vibhAgamAM vaheMcAI jAya che. temAM, (1) "gaMbhIratA guNane DhAMkanAra kArmaNaskaMdhone hAsyanokaSAyamohanIyakarma kahevAya che." gaMbhIratAnuNa karmodvArA DhaMkAyelo hovAthI, jIvane koIpaNa nimitta maLatAM ke nimitta vinA paNa hasavuM AvI jAya che. sanimitta eTale hAsyAspada ceSTA joIne hasavuM Ave, nimitta vinA eTale hasavuM Ave tevuM koIpaNa kAraNa sAme na hoya, paraMtu bhUtakALano koI prasaMga yAda AvI javAthI hasavuM AvI jAya te zAstrIya paribhASAmAM "hAsya" kahevAya. tenuM kAraNa hAsyanokaSAya mohanIyakarma (2) udAsInatAguNane DhAMkanAra kAryaNaskaMdhone rati nokaSAyamahanIyakarma kahevAya che." udAsInatAguNa karmodvArA DhaMkAyelo hovAthI, jIvane anukULa sAmagrI maLatAM prIti-AnaMdanI lAgaNI utpanna thAya te zAstrIyaparibhASAmAM "rati" kahevAya che. tenuM kAraNa ratinokaSAyamohanIyakarma che. (3) sahajAnaMdaguNane DhAMkanAra kArmaNaskaMdhone aratinokaSAyamohanIyakarma kahevAya che. sahajAnaMdaguNa karmodvArA DhaMkAyelo hovAthI, jIvane pratikULa sAmagrI malatAM aprIti utpanna thAya te zAstrIya-paribhASAmAM "arati" kahevAya che. tenuM kAraNa aratinokaSAya mohanIyakarma che. nimitta vinA paNa priya-apriyanA smaraNathI jIvane prIti-aprItinI lAgaNI utpanna thAya che. (4) azokAvasthAne DhAMkanAra kArmaNaskaMdhone zokanokaSAyamohanIyakarma kahevAya che. 141 For Private and Personal Use Only Page #177 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir azokAvasthA karmodvArA DhaMkAyelI hovAthI jIvane priyavyakti ke priyavastuno viyoga thatAM, ane apriya vyakti ke apriyavastuno saMyoga thatAM raDavuM Ave, mAthu phUTe, UMDA nizAsA nAMkhe vagere lAgaNIo utpanna thAya te zAstrIyaparibhASAmAM zoka kahevAya che. tenuM kAraNa zokanokaSAyamohanIyakarma che. nimitta vinA paNa bhUtakALamAM anubhavelAM du:khada prasaMga yAda AvI jatAM jIva zokAtura banI jAya che. (5) nirbhayatA guNane DhAMkanAra kAryaNaskaMdhone bhaya nokaSAya mohanIyakarma kahevAya che. nirbhayatA guNa karmodvArA DhaMkAyelo hovAthI, jIvane bIka lAge che. jIvane bhaya utpanna thavAnA mukhya nimitto sAta che. (1) manuSyane duSTa ke bhayaMkara manuSyano bhaya te ihalokabhaya kahevAya. (2) manuSyane pazu vagereno ke nakAdino bhaya te paralokabhaya kahevAya. (3) cora, DAku dhana lUMTI jaze evo je bhaya te AdAnabhaya kahevAya. (4) agni, pANI, vAhana vagerethI akasmAta thavAno bhaya te akasmAtabhaya kahevAya. (5) nokarImAMthI chUTo karaze ke dhaMdhAmAM nukazAna jaze to AjIvikAnuM zuM thaze ? evI je bIka te AjIvikAbhaya kahevAya. (6) ociMtu hArTaphela thai jaze, mAMdagI Avaze ane marI jaIza to ? evo bhaya te mRtyubhaya kahevAya. (7) duniyAmAM AbarU jaze, loko vAMku bolaze evo je bhaya te apayazabhaya kahevAya. A rIte sAta prakAranAM nimittathI bhaya utpanna thAya che. tathA nimitta vinA paNa uparokta koIpaNa prakAranuM smaraNa thaI javAthI bhayanI lAgaNI utpanna thAya che. tenuM kAraNa bhayanokaSAyamohanIyakarma che. (6) AtmAno vAstavika svabhAva ajugupsA che. jugupsA=tiraskAravRtti, ajugupsA=tiraskAravRttino abhAva ajugupsAguNa karmodvArA DhaMkAI javAthI, jIvane sArI ke kharAba vastu pratye tiraskArabhAva pedA thAya, durgaMdhI vastu dekhI mukha bagaDI jAya, sUga caDhe, A. gup dhAtune gu-tijo-garlA-kSAntau san (siddhahema.) 3 / 4 / 5 sUtrathI, tiraskAra arthamAM san pratyayalAgIne jugupsA zabda banyo che. 142 For Private and Personal Use Only Page #178 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir ulTI thaI jAya kyAreka sArI vastu hoya paNa anukULa na hoya to tenA pratye tiraskAra thAya. eTale sArI ke kharAba koipaNa vastu pratye tiraskAra bhAva utpanna thavo, mukha bagaDI javuM te jugupsA kahevAya. tenuM kAraNa jugupsAnokaSAyamohanIyakarma che. "ajugupsaguNane DhAMkanAra kArmaNaskaMdhone jugupsAnokaSAyamohanIyakarma kahevAya che." ahIM hAsyAdi e kArya hovAthI kAraNamAM kAryano upacAra karIne gaMbhIratAdiguNane DhAMkanAra kArmaNaskaMdhone hAsyAdinokaSAyamahanIyakarma kahyuM che. vedatrikanuM svarUpapurisisthitdubhyNpi, ahilAso javvasA havai so u| thI-nara-napuDo , phema-ta-navAravAdano ararA puruSa-strI-tadubhayaM pratyabhilASo yadvazAd bhavati sa tu / strI nara-napuMsakavedodayaH phuphumA-tRNa-nagaradAhasamaH // 22 // gAthArtha :- puruSa, strI ane te bannenAM prati abhilASa je karmanA vazathI thAya che. te anukrame strIveda, puruSaveda, ane napuMsakaveda jANavo. teno udaya kramazaH bakarInI lIMDI, tRNa ane nagaranA agnisamAna che. vivecana :- AtmAnuM asalI svarUpa avedI che. "avedI avasthAne DhAMkanAra kAryaNaskaMdhone vedanokaSAyamohanIyakarma kahevAya che." vedanokaSAyamahanIyakarmane lIdhe, jIvane potAnI vijAtIya tarapha moha utpanna thavAthI viSayAbhilASanI lAgaNI utpanna thAya che. hAsyAdi karatAM vedanI lAgaNImAM tIvratA ane Aveza vadhu hovAthI lAgaNInuM vadana (anubhavana) spaSTa ane lAMbo vakhata sudhI thAya che. mATe tenuM nAma veda pADyuM che. veda e rasanI taratamatAne lIdhe traNa prakAre che. temAM, (1) "avedI avasthAne DhAMkanAra tIvarasayukta kAmaskaMdhone strIvedanokaSAyamohanIyakarma kahevAya che." jema pittanA prakopathI miSTAna khAvAnI IcchA thAya che. tema strIvedanA udayathI strIne puruSa sAthe viSayabhoganI icchA thAya che. strIvedano udaya bakarInI 143 For Private and Personal Use Only Page #179 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir lIMDInA agni jevo che. jema bakarInI lIMDI saLagAvyA pachI enI garamI vadhatI jAya che. tema puruSanA karasparzAdithI strIno kAmAgni vadhato jAya che. ane puruSanA karasparzada vinA strIno kAmAgni rAkhathI DhAMkelA agnisamAna maMda hoya che. (2) "avedI avasthAne DhAMkanAra maMdarasayukta kAryaNaskaMdhone puruSavedanokaSAyamohanIyakarma kahevAya che.' jema kaphanA prakopathI khATI vastu khAvAnuM mana thAya che. tema puruSavedanAM udayathI puruSane strI prati viSayAbhilASA thAya che. puruSavedano udaya tRNanA agni samAna che. jema ghAsano agni ekadama bhabhukI uThe che. ane jaldI zAMta thaI jAya che. tema puruSavedanA udayathI puruSane srIprati adhika utsukatA thAya che. ane strIsevana pachI utsukatA tarata ja zamI jAya che. (3) avedI avasthAne DhAMkanAra tIvratamarasayukta kAryaNaskaMdhone napuMsakavedanokaSAyamohanIyakarma kahevAya che. jema pitta ane kaphanA prakopathI khATA-mIThA, padArtha khAvAnI icchA thAya che. tema napuMsakavedanA udayathI jIvane strI ane puruSa banne prati viSayAbhilASA thAya che. napuMsakavedano udaya nagaranA dAha samAna che. jema nagaramAM Aga lAgyA pachI Akhu nagara baLatA ghaNo samaya lAge che ane te Agane bujhavavAmAM paNa ghaNo samaya lAge che. tema napuMsakavedanA udayathI utpanna thayelI viSayAbhilASA lAMbA samaya sudhI zAMta thatI nathI arthAt viSayasevanathI paNa tRpti thatI nathI. ahIM avedI avasthAne DhAMkanAra kAryaNaskaMdho e kAraNa che. tenuM kArya potAnI vijAtIya prati viSayAbhilASAnuM vedana che. mATe kAraNamAM kAryano upacAra karIne kAraNane puruSavedAdi nokaSAyamohanIyakarma kahyuM che. A pramANe, 3 veda ane hAsyAdiSaTka maLIne nokaSAyamohanIyakarma kula nava prakAre thAya che. te kaSAyonI sAthe potAno vipAka batAvavA dvArA athavA kaSAyone preraNA karavA dvArA cAritramAM muMjhavaNa ubhI karatAM hovAthI tene nokaSAyacAritramohanIyakarma kahyuM che. kaSAyamohanIyakarmanA 16 prakAra ane nokaSAyamohanIyakarmanA 9 prakAra maLIne cAritramohanIyakarma kula 25 prakAre che. darzanamohanIyakarmanA 3 prakAra ane cAritra mohanIyakarmanA25 prakAra maLIne mohanIyakarma kula 28 prakAre kahyuM. 144 For Private and Personal Use Only Page #180 -------------------------------------------------------------------------- ________________ For Private and Personal Use Only hAS (1) anaMtA krodha. (2) anaMtA mAna (3) anaMtA) mAyA (4) anaMtA0 lobha (5) apratyA0 krodha (6) apratyA0 mAna (7) apratyA0 mAyA (8) apratyA, lobha (9) pratyA0 krodha (10) pratyA0 mAna (11) pratyA, mAyA (12) pratyA0 lobha (13) saMjvalana krodha (14) saMjvalana mAna (15) saMjavalana mAyA (16) saMjvalana lobha mithyAtvamohanIya mizramohanIya samyakatvamohanIya 1darzanamohanIya- ---- 1 hAsya rati 2 mohanIyakarma -- 3 4 5 6 arati zoka bhaya jugupsA pu.veda prIveda napu.veda. 7 8 9 kaSAyacAritramohanIya nokaSAyacAritramohanIya _2 cAritramohanIya J!puewueko unsjebessejley uus eleyov www.kobatirth.org Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra Page #181 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org -: ghAtI aghAtI karmanuM svarUpa H (1) "je karma AtmAnA jJAnAdi guNano ghAta kare te ghAtIkarma kahevAya." jJAnAvaraNIya, darzanAvaraNIya, mohanIya, ane aMtarAya e 4 karma AtmAnA anaMtajJAna, anaMtadarzana anaMtacAritra ane anaMtavIryaguNano ghAta karatA hovAthI ghAtIkarma kahevAya che. te 2 prakAre che. (1) sarvaghAtI. (2) dezaghAtI. (1) je karmaprakRti jJAnAdiguNano sarvAMze ghAta kare te "sarvaghAtI' kahevAya. Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir (2) je karmaprakRti jJAnAdiguNano AMzika ghAta kare te "dezaghAtI" kahevAya. (2) "je karma AtmAnA jJAnAdi guNano ghAta na kare te aghAtIkarma kahevAya' vedanIya, AyuSya, nAmakarma ane gotrakarma aghAtI kahevAya. -: vipAka AzrayI karmaprakRtinA 4 prakAra : (1) "je karmaprakRtinA phaLane jIva pudgaladvA2A anubhave te pudgalavipAkI kahevAya'' zarIra-5, upAMga-3, saMsthAna-6, saMghayaNa-6, varNAdi-4, tathA jinanAma ane zvAsocchavAsa vinA pratyeka prakRti-6, pratyeka, sAdhAraNa, sthiraasthira, zubha-azubha ema kula 36 prakRti pudgala vipAkI che. (2) devAdi AyuSyakarmanA phaLano anubhava devAdi-4 bhavamAM thato hovAthI te 'bhavavipAkI'' kahevAya che. (3) devAdi 4 AnupUrvIno udaya kevaLa AkAzakSetramAM ja thato hovAthI te kSetravipAkI' kahevAya che. - (4) '"je karmaprakRtinA phaLano anubhava sIdho jIvane thAya te jIvipAkI kahevAya." ghAtIkarmo, AtmAnI sAthe tAdAtmya saMbaMdhathI rahelA jJAnAdi guNono ghAta karatA hovAthI tenI asara sIdhI jIva para thAya che. mATe te karma prakRti jIva vipAkI kahevAya. tathA vedanIyakarma ane gotrakarmanI prakRti jIvavipAkI che. temaja nAmakarmanI uparokta 36+4=40 sivAyanI bAkInI jIva vipAkI che. 146 For Private and Personal Use Only Page #182 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir ghAtakarmanI 47+ra ve.+2 gotra+27 nAmakarma-78 prakRti jIvavipAkI pugalavipAkI bhavavipAkI kSetravipAkI kula 78 + 36 + 4 + 4 = 122 vipAkane AzrayIne kula 122 karmaprakRti che. | AyuSyakama AyuSyakarma ane nAmakarmanuM svarUpa tathA tenA bheda : surata-tira rAga, hari nAmane vittine ! bAyAla-tinavaivihaM, tiuttarasayaM ca sattaTThI // 23 // sura-nara-tirtha-narAyurvavidizaM nAma trisaman ! dvicatvAriMzat-trinavatividhaM vyuttarazataM ca saptaSaSTiH // 23 // gAthArtha :- deva, manuSya, tiryaMca ane narakanuM AyuSya beDI sarakhuM che. nAmakarma citArA sarakhuM che. te 4ra-93-103 tathA 67 prakAre che. vivecana :- AtmA akSayasthitiguNano mAlika che. akSayasthiti = akSayajIvana. akSayajIvana eTale sadAkALa mATe janmamaraNathI rahita jIvana jIvavuM. AtmAno mULasvabhAva sadAkALa mATe janmamaraNathI rahita jIvana jIvavAno hovAthI AtmAnuM asalI svarUpa akSaya (anaMta) sthiti che. "akSayasthitiguNane DhAMkanAra kArmaNaskaMdhone AyuSyakarma kahevAya che" anAdikALathI AtmAnuM akSayasthityAtmaka asalI svarUpa AyuSyakarma dvArA DhaMkAyeluM hovAthI kSayasthityAtmaka nakalI svarUpa pragaTa thayuM che. ahIM sthitino artha bhavasthiti eTale sImita jIvana karavo. sImitajIvanane lIdhe janmamaraNanuM cakra cAlyA kare che. eTale vAstavika rIte, AtmA akSayajIvanavALo hovA chatAM paNa AyuSyakarmane lIdhe janma jarA-maraNa-sImitajIvanarUpa nakalI svarUpa bahAra dekhAya che. cAlu bhavanuM sthUlazarIra choDavAnI kriyAnuM nAma "maraNa" che ane bIjA bhavamAM navuM zarIra banAvavAnI kriyAnuM nAma "janma" che. 147 For Private and Personal Use Only Page #183 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir S zAstrIya paribhASA mujaba navA AyuSyanA udayano je prAraMbha te "janya' kahevAya che. ane cAlu bhavanA AyuSyanA udayanI samAptine mRtyu kahevAya. janmathI mAMDIne maraNa sudhIno je kALa te jIvanakAla athavA AyuSya kahevAya che." tenuM kAraNa AyuSyakarma che. ahIM jIvanakAlaAyuSya e kArya hovAthI, kAraNamAM kAryano upacAra karIne akSayasthitiguNane DhAMkanAra kArmaNaskaMdhane [kAraNane] AyuSyakarma kahyuM che. beDI sarakhuM AyuSyakarma T baDI jevuM AyuSyakarma jIvane maryAditakALaparyanta devAdi avasthAmAM keda karI detuM hovAthI beDI sarakhuM kahyuM che. jema polIsa corAdine pakaDIne lokhaMDanI hAthakaDI paherAvIne jelamAM pUrI de che tyAre tene aparAdhanI sajA bhogavavA maryAditakALa paryanta avazya jelamAM pUrAI rahevuM paDe che. tema AyuSyakarma AtmAne pakaDIne zarIrarUpI jelamAM pUrI de che. pachI jyAM sudhI AyuSya karmanI mudata pUrI na thAya tyAM sudhI jIvane avazya zarIramAM pUrAI rahevuM paDe che. kyAreka akhUTa dhanasaMpatti ke anukULa parivArAdino saMyoga thatAM jIvane te sthaLe vadhu rokAvAnI icchA hoya to paNa AyuSyakarmanI mudata pUrI thatA ardhabhukta avasthAmAM ja sagAvahAlAM, dhanasaMpatti ke paulika sukhone choDIne cAlyA javuM paDe che. to kyAreka aniSTa padArthano saMyoga ke vyAdhigrasta zarIra vagerene kAraNe zarIrarUpI jelamAMthI jIva jaldI chUTo thavA mahenata kare to paNa jyAM sudhI AyuSyakarmanI mudata pUrI na thAya tyAM sudhI jIvane zarIrarUpI kedamAMthI mukita maLatI nathI. mATe AyuSya karmane beDInI upamA ApI che. temAM paNa, lokhaMDanI beDI sarakhuM tiryaMcAyuSya che." A. zAstramAM haDino artha kANA vagerevALuM lAkaDAnuM pATIyuM karyo che. jema kANA vagerevALu lAkaDAnuM pATIyuM jamIna para mUkIne temAM gAMDA mANasano eka paga phasAvI devAmAM Ave che. tethI te mANasa bhAgI javAnI zaktivALo hovA chatAM paNa bhAgI zakato nathI tema AyuSyakarma jIvane zarIramAM phasAvI detuM hovAthI jyAM sudhI vivakSita AyuSyakarmano kSaya na thAya tyAM sudhI jIva zarIramAMthI chUTI (bhAgI) zakato nathI. 148 For Private and Personal Use Only Page #184 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir che : vizva darzaka citra dikarI alaka mika karI , hoka manuSyaloka - biesics : jI. ko s ka , , . For Private and Personal Use Only Page #185 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir vizva darzIka ciMga AGoNka - loka 0| La,am_| manuSyaloka u ticchalAMka h,nea For Private and Personal Use Only Page #186 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir suvarNanI beDI sarakhuM manuSyAyuSya ane devAyuSya che." "rimAnDa upara lIdhelA kedI sarakhuM narakAyuSya che." che. saMsArI jIvanuM AzrayasthAna zarIra che. paNa zarIranuM AzrayasthAna loka che. (temAM kudaratI ja nyUnAdhika pramANamAM sukhaduHkhano bhogavaTo karI zakAya evA cAra AzrayasthAno che. tethI jIvasvakarmAnusAre. sukhaduHkhano bhogavaTo karavA te te AzrayasthAnamAM devAdi avasthAne prApta kare che. tene zAstrIya paribhASAmAM devagati, manuSyagati, tiryaMcagati ane narakagati kahevAya che. devAdi 4 gatine AzrayIne AyuSyakarma paNa cAra prakAre kahyuM che. kAraNake gatinAmakarma jIvane sukhaduHkhanA upabhogane yogya devAdi avasthAnI prApti karAvI Ape che. ane AyuSyakarma jIvane te te avasthAmAM maryAditakALa paryanta keda karI de che. mATe te banne sahacArI hovAthI gatinAmakarmanI jema AyuSyakarma 4 prakAre kahyuM che. (1) lokanA urdhva bhAgamAM divalokamAM] kudaratI ja atyaMta sukha sAdhanothI bharapura ratnonA vimAnorU5 AvAsonI vyavasthA che. temAM utpanna thanAra prANIvarganuM zarIra atyaMta suzobhita hovAthI tene sura=deva kahevAya che. e devanA zarIramAM jIvane jeTalo samaya rahevuM paDe tene devAyuSya kahevAya che" tenuM kAraNa devAyuSyakarma che akSayasthitiguNane DhAMkanAra tIvratamazubharasa yukta kArmaNaskaMdhone devAyuSyakarma kahevAya." (2)(lokamAM 1 rAjaloka pramANa madhyabhAgamAMthI mAtra aDhIdvIpatra 4pa lAkha yojanakSetramAM sukhaduHkhanAM sAdhanothI bharapura nagara, zahero, gAmaDAo, rAjaya vyavasthA, dharmavyavasthA vagere kudaratI rIte ja goThavAyelI che. temAM utpanna thanAra prANIvarga kuTumba bAMdhIne rahevuM, rAMdhIne khAvuM vagere jIvanavyavahArika tamAma bAbatomAM vivekayukta nirNaya karanAro hovAthI te nara = manuSya kahevAya che. "manuSyanA zarIramAM jIvane jeTalo samaya rahevuM paDe te manuSyAyuSya kahevAya." tenuM kAraNa manuSpAyuSyakarma che." akSayasthitiguNane DhAMkanAra tIvazubharasayukta kArmaNaskaMdhone manuSyAyuSyakarma kahevAya che." (3) lokamAM eka rAjaloka pramANa madhyabhAgamAM asaMkhyAta dvIpa samudro 149 For Private and Personal Use Only Page #187 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir tathA moTAmoTA jaMgalo, parvatAdi kudaratI rIte ja goThavAyelA che temAM utpanna thanAra prANIvarga potAnA mukha, mAthuM vagere avayavo jamIna tarapha vAMkA=nIcA rAkhIne saMpUrNa jIvana vyavahAra calAvato hovAthI te tiryaMco kahevAya che. jemake ghoDA, hAthI, ajagara, mAchalA vagere prANIvarga potAnuM mAthuM, mukha vigere avayavo nIcA rAkhIne cAle che. tethI te tiryaMco kahevAya che. e "tiryaMcanA zarIramAM jIvane jeTalo samaya rahevuM paDe te tiryaMcAyuSya kahevAya che. tenuM kAraNa tiryaMcAyuSyakarma che. "akSayasthitiguNane DhAMkanAra maMdazubharasayukta kArmaNaskaMdhone tiryaMcAyuSyakarma kahevAya che." (4) lokanA nIcenA bhAgamAM 7 rAjaloka pramANa kSetramAM kudaratI ja atyaMta pIDAkArI azubha dravyothI bharapura nArakAvAso che.temAM utpanna thanAra prANIvargane "nArako" kahevAya che. e "nArakanA zarIramAM jIvane jeTalo samaya rahevuM paDe te narakAyuSya kahevAya che. tenuM kAraNa narakAyuSyakarma che." "akSayasthitiguNane DhAMkanAra tIvratama azubharasayukta kArmAskaMdhone narakAyuSyakarma kahevAya che." ahIM devAdi AyuSya e kArya hovAthI, kAraNamAM kAryano upacAra karIne akSayasthitiguNane DhAMkanAra kArmaNaskaMdhone (kAraNane) devAdi AyuSyakarma kahyuM che. devAdi 4 AyuSyamAMthI ekajIva svapariNAmAnusAre koIpaNa ekaja AyuSya bAMdhI zake che. "AyuSyakarma bhavamAM eka ja vAra baMdhAya che." (deva nArako potAnA AyuSyanA 6 mAsa bAkI rahe tyAre parabhavanuM AyuSya bAMdhe che. ane garbhaja tiryaMco tathA manuSyo svAyuSyano trIjo bhAga, navamo bhAga, 27 mo bhAge ke aMtarmuhUrtakALa bAkI rahe tyAre AvatA bhavanuM AyuSya bAMdhe che. A. tirotta-chattIti virya: je tiNUkavAMku athAtuM nIcuM mukha rAkhIne cAle te tiryaMco kahevAya. Avyutpatti artha che. vyutpatti artha sarvatra ghaTato na hovAthI ekendriyAdimAM A artha saMgata thato nathI. B. atyaMta pApa karanAra manuSyo ane tiryaMcone je bolAve te narakAvAsa kahevAya. c. tRtiye navame satavaMzamA nigAyuva: vanti para janmayurantaye vIstamuhUrta.88 drivyaloka prakAza sarga-2] 150 For Private and Personal Use Only Page #188 -------------------------------------------------------------------------- ________________ - AyuSya karmanI 82 varSanI sthiti parabhAsa na ::::: :: mArA rAma nAkanA darara . kathA che pa:::Jel: ::::: che = = ke = = mANAvadara tAlukAnA rAjA = je = = As che ke Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra nA EvaTabhavAyunoe 54+27 82varSa HjanmasthAna pa(c)bhavAyuM bAMdhela na hoya evA je avasthA te adhadhAyuM. chaapheMat, mahA kAkI = 1 jasthAna zALA ghalAvA 239 For Private and Personal Use Only pi2bhavAyunobA 4 7nai980 bhavAyuM bAMdhalu hoya evI je avasthAne badhdhAyu. ::okIdA:): 1:1:15::] AyuSya sthiti daka yaMtra www.kobatirth.org kA... rIta Lyri 2 1 janmasthAna parabhavAyuno baM 78+3482 5 aMtarmuhUrta udavA |al Iss kuTabhavaNola & RebhavAyanA UjasthAna zAna aMtarmuhUrtajUna 81 varSanI sthitaii : Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir uMdaro Page #189 -------------------------------------------------------------------------- ________________ >> AyuSya karmanI 82 varSanI sthiti paTabhavAyunI zveta Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra abA : bAya guebhavAyuna.naM pa4+ 2 = 82varSa HjanmasthAna palTabhavAyu bAMdhala na hoya evI je avasthA te abAyu , sthAna maet pa0 udaya dvAyu pa2bhavAyunobaMdara kU4 72*9=82 kva2bhavAyunaZ jajasthAna udaA For Private and Personal Use Only paTabhavAyu kAMdhalu hoya evI je avasthA - badghAyu. MAyuSya 2ithati daOka yaMga www.kobatirth.org 1 janmasthAna parabhavAyuno baMdha, 78+ 3 = 8, gs aMtarmuhUrta bhavAtuM udaya | janmasthAna Ljo . parabhavayuno baMda0 : ']. phaka pa2bhavAyunA udaya aMtarmuhUrtajUna 82 varSanI sthiti Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir Page #190 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir 27 varSa dA. ta. 81 varSanA AyuSyavALo garbhaja tiryaMca ke manuSya svAyuSyanA be bhAga = 54 varSa gayA pachI, svAyuSyano trIjo bhAga = bAkI rahe tyAre AvatA bhavanuM AyuSya bAMdhe che. jo te vakhate AyuSya na bAdhe to svAyuSyanA 72 varSa gayA bAda navamo bhAga eTale chellAM 9 varSa bAkI rahe tyAre AvatA bhavanuM AyuSya bAMdhe che. jo te vakhate paNa AyuSya na bAMdhe to svAyuSyanA 78 varSa gayA bAda 27mo bhAga eTale chellAM 3 varSa bAkI rahe tyAre AvatA bhavanuM AyuSya bAMdhe che. jo te vakhate paNa AyuSya na bAMdhe to bAkI rahelA AyuSyano paNa trIjo bhAga (3 varSano trIjo bhAga) eTale chelluM 1 varSa bAkI rahe tyAre AyuSya bAMdhe che. jo eka varSa bAkI rahe tyAre paNa AyuSya na bAMdhe to, eka varSanAM trIjA bhAg = 4 mAsa, 40 divase AvatA bhavanuM AyuSya bAMdhe. A pramANe zeSAyuSyano paNa trIjo bhAga karatA karatA yAvat anya aMtarmuhUrtakALa bAkI rahe tyAre to avazya AvatA bhavanuM AyuSya bAMdhe che. AgAmI bhavanuM AyuSya bAMdhyA vinA saMsArI jIva mRtyu pAmato nathI eTale ahIMthI marIne jIvane kyAM javAnuM che ? tyAM keTalo TAima rokAvAnuM che ? teno nirNaya cAlu bhavamAM ja thai jAya che paraMtu 52bhavAyuno udaya to je samaye jIva maraNa pAme te pachInAM samaye thAya che. akSayasthitiguNane DhAMkanAra kAryaNaskaMdho dravyAyuSya kahevAya che. dravyAyuSyakarmanI sahAyatAthI saMsArI jIva jeTalo kALa sudhI jIvI zake te kAlAyuSya kahevAya. "dravyAyuSya = AyuSyakarmanA daliko.""kAlAyuSya = AyuSyakarmanI sthiti." saMsArI jIvane dravyAyuSya to avazya bhogavavuM paDe che. jema tela vinA dIpaka baLI zakato nathI tema dravyAyuSya vinA saMsArI jIva jIvI zakato nathI ane dravyAyuSya pUrNa thayA vinA jIva kadI marato nathI. eTale dareka saMsArI jIva dravyAyuSyakarmane avazya bhogavIne kSaya kare che. paraMtu kAlAyuSyane bhogavIne ja kSaya kare evo koi niyama nathI. kAraNake 151 For Private and Personal Use Only Page #191 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir AyuSyakarma bAMdhatI vakhate karmadalikono niSeka- zithila thayo hoya to zastrAdi bAhya ke rAgAdi atyaMtara nimitta dvArA apavartanA=sthiti TUMkI thai zake che mATe tene zAstrIya paribhASAmAM apavartanIya AyuSya" kahe che ane AyuSyakarma bAMdhatI vakhate jo karmadalikono niSeka gADha=nIrandra thayo hoya to AyuSyakarmanI zastrAdi bAhya ke rAgAdi atyaMtara nimitta dvArA paNa apavartanA=sthiti TUMkI thai zakatI nathI mATe tene zAstrIya paribhASAmAM "anapavartanIya AyuSya" kahe che. eTale kAlAmuSya. 2 prakAre che. (1) apavartanIya, (2) anapavartanIya. (3) apavartanIya :- apavartanIya AyuSya sopakramI hoya che. upakrama AyuSya ghaTavAnA nimitto "" "je AyuSyanI zastrAdi bAhya ke rAgAdi atyaMtara nimitta dvArA apavartanA=sthiti TUMkI thAya te sopakramI apavartanIya AyuSya kahevAya.' dA. ta. apavartanIya AyuSya 100 varSanuM bAMdhyuM hoya paraMtu 50 mA varSe upakrama=AyuSya ghaTADI nAkhe tevA ekasIDanTAdi koika nimitta maLI jAya to bAkI rahelI 50 varSa pramANa AyuSyanI sthiti phUMkAine aMtarmuhUrta pramANa paNa thai jAya che eTale 50 varSanuM AyuSya mAtra aMtarmuhUrtakALamAM bhogavAi jAya. jema 10 mITaranuM doraDuM hoya tene lAMbu karIne eka cheDo saLagAvavAthI AkhuM doraDuM baLatA ghaNIvAra lAge. paNa tene guMcaLu vALIne Aga lagAvIe to ekAda miniTamAM AkhuM doraDuM baLI jAya che tema apavartanIya AyuSyane upakrama=AyuSya ghaTavAnuM koika nimitta maLI jAya to zeSAyu jaldI bhogavAine kSaya thaI jAya anapavartanIyaH- anapavartanIya AyuSya 2 prakAre che. (1) sopakramI anapavartanIya. (2) nirUpakramI anapavartanIya. (1) je anapavartanIya AyuSyane AyuSyakarma purU thatI vakhate A. niSekanI samajuti mATe juo karmagrantha bIjo. "je B. vizeSAvazyakabhASya 2055 gAthAnI TIkAmAM kahyuM che ke apavartanIya AyuSyane upakrama lAge ja evo koi niyama nathI. jo upakrama lAge to AyuSya ghaTI jAya ane upakrama na lAge to AyuSya na paNa ghaTe. tattvArthasUtranA bhASyamAM kahyuM che ke apavartanIya AyuSyane avazya upakrama lAge. 152 For Private and Personal Use Only Page #192 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir -upakramakazastrAdi bAhya ke rAgAdi atyaMtara nimittA prApta thAya te sopakramI anAvartanIya AyuSya kahevAya." yadyapi anapavartanIya AyuSyavALAne maraNa samaye upakrama lAgato hovAthI upakrama dvArA jIva mRtyu pAmyo hoya evuM lAge che. paNa vAstavika rIte upakrama lAgyo tyAre AyuSyakarmanI sthiti pUrNa thavAnI taiyArImAM ja hatI eTale upakrama dvArA jIvane mAtra kaSTa paDyuM paNa upakramane lIdhe AyuSyanI apavartanA thatI nathI. je rIte AyuSya bAMdhyuM hoya te ja rIte bhogavAya che. dA.ta adhUkAcAryanA 500 ziSyo, gajasukumAra, jhAMjharIyA muni vagere anapavartanIya AyuSyavALA hatA. temane AyuSyakarma purU thavAnI taiyArImAM ja upakrama lAgyo hovAthI tenA dvArA jIvane mAtra kaSTa ja sahana karavuM paDyuM che, paNa upakrama dvArA AyuSyakarmanI apavartana thaI nathI. (2) "je anAvartanIya AyuSyane upakramajanalAgetenirUpakramIanAvartanIya AyuSya kahevAya." svAmI -deva, nAraka, aDhIdvIpamAM rahelA yugalikamanuSyo, tiryaMco tathA aDhIdvIpanI bahAra rahelA asaMkhyAta varSanA AyuSyavALA tiryaMco "nirUpakramIanAvartanIya AyuSyavALA hoya che ane caramazarIrI jIvo tathA uttama purUSo "nirUpakramI anapavartanIya ane sopakramI anAvartanIya" ema banne prakAranA AyuSyavALA hoya che. te sivAyanA garbhaja tiryaMca ane manuSyo "apavartanIya ane anapavartanIya" ema banne prakAranA AyuSyavALA hoya che. nAmakarma AtmA arUpI guNano mAlika che. "je varNa, gaMdha, rasa, sparza ane AkAra vagaranuM hoya te arUpI kahevAya." AtmA varNAdi vagarano hovAthI arUpI che. "arUpaguNane DhAMkanAra kAryaNaskaMdhone nAmakarma kahevAya che." nam dhAtuno artha namavuM thAya che. A. tatvArthasUtra:auppaatikcrmdehottm puruSA asaMravyeyavarSAyuSo 'napavAyuSaH // 2 / 52 // 153 For Private and Personal Use Only Page #193 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir nam dhAtune prerakamAM mar pratyaya lAgIne "nAma" zabda banyo che. nAma = namAvanAra, "nAmakarma = namAvanArUM karma" vAstavika rIte AtmA arUpI arthAt zarIrAdinA baMdhanathI rahita hovA chatAM paNa nAmakarmanI parAdhInatAne kAraNe potAnI svataMtratA choDIne badhI ja bAbatamAM AtmAne namavuM paDe che. "jema nATaka maMDaLIno nAyaka naTane je je veSa dhAraNa karavAnuM kahe te dareka prakAranA veSa dhAraNa karIne tene avazya raMgamaMDapamAM nAcavuM paDe che. arthAt namavuM paDe che tema nAmakarma, AtmAne je je rUpI vAghA [veSa] paherAve che te rUpo ane tajajanya devAdi nAmone dhAraNa karIne saMsAramaMDapamAM nAcavuM paDe che. arthAt namavuM paDe che eTale AtmAne namAvanAra karmane "nAmakarma" kahyuM che. ahIM "namavuM" e kArya hovAthI kAraNamAM kAryano upacAra karIne kAraNane [arUpIguNane DhAMkanAra kArmaNaskaMdhone] nAmakarma kahyuM che. citrakAra jevuM nAmakarma nAmakarma citrakAra sarakhuM che. jema citrakAra raMgaberaMgI judI judI jAtanA sArAnarasA nirjIva citro banAve che. tema nAmakarma vividha prakAranA zubhAzubha [sArA narasA] sajIvacitro banAve che. mATe nAmakarmane citrakAranI citrakAra javuM | upamA sArthaka che. AtmAnuM asalI svarUpa "arUpIpaNuM, acala sthita + avarNa + agaMdha + arasa + asparza vagerenA samUharUpa che." tethI acala sthiti vagereguNone DhAMkanAra ' nAma karma kArmaNaskaMdho judA judA vibhAgamAM vaheMcAI jatAM nAmakarma kula 4ra prakAre thAya che. temAM "je vibhAga peTAbheTavALo hoya tene piMDaprakRti kahevAya che." ane "je vibhAga peTAbheda vagarano hoya tene pratyeka prakRti kahevAya che." pratyeka prakRti 2 prakAre che. (1) sapratipakSa prakRti, (2) apratipakSa prakRti. (1) "je vibhAga pratipakSa = virodhI prakRtivALo hoya tene sapratipakSa prakRti kahevAya." dA. ta. trasadazaka-sthAvaradazaka (2) "je vibhAga pratipakSa prakRti vagarano hoya tene apratipakSa = pratyeka prakRti kahevAya." 154 For Private and Personal Use Only Page #194 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir nAmakarmamAM "piMDaprakRti kula 14 che. "sapratipakSa prakRti kula...20 che." [trasadazaka + sthAvaradazaka] "pratyeka prakRti kula............. 8 che." -- " nAmakarmanA kula "42" bheda thayA. athavA 14 piMDaprakRtinA peTAbheda kula 65 thatAM hovAthI nAmakarmanA "65+20 + 8 = 93 bheda" thAya che. athavA, baMdhanamAM 5 bhedane badale 15 bheda gaNavAthI 14 piMDaprakRtinA kula 75 peTAbheda thatA hovAthI nAmakarmanA "75 + 20 + 8 = 103 bheda" thAya che. 14 piMDaprakRtinA kula 75 peTAbhedamAMthI varNa, gaMdha, rasa ane sparzanA kula 20 bhedane badale sAmAnyathI varNAdi 4 bheda gaNavAthI ane pa saMghAtana tathA 15 baMdhanano samAveza 5 zarIramAM karavAthI 16 + 60 = 36 prakRti kADhI nAkhatA nAmakarmanA "39 + 20 + 8 = 67" bheda thAya che. baMdha ane udayamAM nAmakarmanI 67 prakRti hoya che ane "sattAmAM nAmakarmanI 93 athavA 103 prakRti hoya che mATe nAmakarmanA 67, 93 ane 103 prakAra kahyAM che. piMDaprakRtinuM svarUpa gai-jAi- taNu uvaMgA baMdhaNa saMghAyaNAni saMghayaNA / saMThANa, vaNNa- gaMdha- rasa phAsa- aNupuvvi vihagagaI // 24 // ti-jAti-nU-pAni nazvara, saMpAtinA saMhanAni | saMsthAna-va-nya-rasa, anupUrvI-viharataH | 24 gAthArtha gatinAmakarma, jAtinAmakarma, zarIranAmakarma, aMgopAMganAmakarma, baMdhananAmakarma, saMghAtananAmakarma, saMghayaNanAmakarma, saMsthAnanAmakarma, varNanAmakarma, gaMdhanAmakarma,rasanAmakarma, sparzanAmakarma, AnupUrvanAmakarma ane vihAyogatinAmakarma e 14 piMDaprakRti che. vivecanaH- (1) gatinAmakarmanuM svarUpa AtmA acalasthitiguNano mAlika che. acalasthiti eTale sadAkALane mATe eka ja sthAne eka ja avasthAmAM 155 For Private and Personal Use Only Page #195 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir sthira rahevuM te. mokSamAM zuddha Atmadravya kAyama mATe eka ja avasthAmAM eka ja sthAne sthira rahe che. tyAM je AkAzapradezane AtmA sparzIne rahelo hoya te AkAzapradezane choDIne kyAreya bIjA AkAzapradezamAM jato nathI. kAraNa ke AtmAnuM asalI svarUpa acalasthiti che. (acalasthitiguNane DhAMkanAra kArmaNaskaMdhone gatinAmakarma kahevAya che." acalasthitiguNa karmadvArA DhaMkAyelo hovAthI jIva sadAkALane mATe eka ja sthAne eka ja avasthAmAM sthira rahI zakato nathI. paraMtu svakarmAnusAre sukha-duHkhanA upabhogane yogya devalokAdi judA judA sthAne devAdi judI judI avasthAne prApta kare che. eTale "sukhaduHkhanA upabhogane yogya je avasthAnI prApti te "gati" kahevAya" tenuM kAraNa gatinAmakarma che. ahIM kAraNamAM kAryano upacAra karIne acalasthitiguNane DhAMkanAra kArmaNaskaMdhone "gatinAmakarma kahyuM che. (2) jAtinAmakarmanuM svarUpa:--jAti = aneka vyaktimAM rahelo samAna pariNAma. aneka bheda prabhedavALA ekendriyAdi jIvomAM "A ekendriya che." "A beindriya che" ItyAdi samAna zabdavyavahAranuM kAraNa temaja ekendriyajIvonI cetanA A. je karmanA udayathI jIva ekabhavamAMthI bIjAbhavamAM jAya te gatinAmakarma kahevAya. ema sarvArthasiddhikAra kahe che. B. nyAyAcArya upAdhyAya yazovijayajI mahArAje karmaprakRtinI TIkAmAM kahyuM che ke, jo ekendriyAdi zabda vyavahAranuM kAraNa ekendriyAdi jAti ja mAnazo to koI zaMkAkAra ema kaheze ke jema ekendriyAdi zabda vyavahAranuM kAraNa ekendriyasvAdi jAti che tema harisiMhAdi zabda vyavahAranuM kAraNa haritAdi jAti siddha thaI jaze. tethI jAtino koI pAra nahIM rahe temaja bhavanapati vagere aneka prakAranA devomAM A deva che" A rIte devanArakI vageremAM samAna zabda vyavahAra thAya che. to tyAM paNa devAdi-4 gatine badale devAdi-4 jAti mAnavI paDaze. A rIte zaMkAkAra be Apattio ApI zake che. tenA nivAraNa mATe "aneka bheda-prabheTavALA ekendriyAdi jIvomAM "A ekendriya che" "A beIdriya che" ItyAdi samAna zabda vyavahAranuM kAraNa temaja ekendriyajIvonI cetanAzakita svalpa ane prAyaH paraspara sarakhI che. tenAthI beindriyanI cetanAzakti adhika ane prAyaH paraspara sarakhI hoya che. ItyAdi samAna cetanA zaktinI 1pa6 For Private and Personal Use Only Page #196 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir zakita svalpa ane prAyaH paraspara sarakhI che. tenAthI adhika ane prAyaH paraspara sarakhI cetanAzakita beIndriyane hoya che. ItyAdi samAna cetanAzaktinI vyavasthAmAM kAraNabhUta je karma te jAtinAmakarma kahevAya. prazna- jAtinAmakarmane mAnavAnI zI jarUra che. kAraNake jIvone je je dravyendriya prApta thAya che. tenuM kAraNa aMgopAMganAmakarma ane indriyaparyApti nAmakarma che. ane bhAvendriyanI prAptinuM kAraNa jJAnAvaraNIya ane darzanAvaraNakarmano kSayopazama che. mATe indriyanI utpattinuM kAraNa jAtinAmakarma nathI to tene mAnavAnI zI jarUra? uttara :- indriya 2 prakAre che. (1) dravyendriya, (2) bhAvendriya, dravyandriyanAM 2 prakAra che (1) nivRtti. (2) upakaraNa temAM nivRttirUpa indriyano mukhya AdhAra aMgopAMganAmakarma che. ane upakaraNendriyano mukhya AdhAra indriya paryAmi nAmakarma che. eTale dravyendriyanI prApti nAmakarma para avalaMbita che. bhAvendriya jJAnAvaraNIya ane darzanAvaraNanA kSayopazamajanya che. temaja dravyendriya e bhAvendriyane sahAyaka banatI hovA chatAM banne vacce sAhacarya ke kAryakAraNabhAva saMbaMdha ghaTato nathI. kAraNa ke vanaspati eka ja dravyendriya dharAvatI hovA chatAM pAMce bhAvendriyano alaga-alaga vanaspatinI apekSAe sadbhAva zAstramAnya che. tethI vanaspatimAM pAMce bhAvendriyano saMbhava hovA chatAM te ekendriya tarIke vyavahAra pAme che. ane AMdhaLA, baherA mAnavane pAMce bhAvendriya na hovA chatAM te paMcendriyano vyavahAra pAme che. A muddAthI nizcita thAya che ke ekendriyAdinA vyavahAramAM bhAvendriya kAraNa nathI. temaja aMgopAMga nAmakarmanuM kArya nivRttirUpa indriyane banAvavAnuM che. paNa kayAreka mAnavane karmanI vicitratAne kAraNe AMkha, kAna vagere nivRttirUpa dravyendriya maLatI na hovA chatAM te paMcendriya kahevAya che. mATe paMcendriyanA vyavahAranuM kAraNa aMgopAMga nAmakarma nathI e ja pramANe vyavasthAmAM kAraNabhUta je karma te jAti nAmakarma kahevAya." ema kahevuM. eTale vAMdho nahIM Ave kAraNa ke haritnAdi jAti hInAdhika caitanya zaktinI niyAmaka nathI ane tiryakatvanuM paMceniyatvanI sAthenuM sAMkarya nyiAyazAstra prasiddha jAtino bAdhaka ekadoSa bAdhaka che tethI narakatvAdi e jAti banI zakatI nathI. [nyAyAcAryavRta karmaprakRtiTIkA pATha.3] 157 For Private and Personal Use Only Page #197 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir indriyaparyAminAmakarmanuM kArya indriyamAM svasva viSayane pakaDavAnI zakita pedA karavAnuM che paNa AMkha, kAna vagere upakaraNazakitathI haNAyelo mAnava pAMce upakaraNendriyavALo na hovA chatAM paMcendriya kahevAya che. tethI paMcendriyAdinA vyavahAranuM kAraNa indriyaparyAmi nAmakarma nathI. e ja pramANe ekendriyAdinA vyavahAranuM kAraNa gatinAmakarma paNa nathI. kAraNa ke gatinAmakarma to paMcendriya pazuthI mAMDIne ekendriya pRthvI sudhI badhAne tiryaMcagati rUpe oLakhAve che. mATe aMgopAMgAdi nAmakarma vaDe pRthvI, pANI vagere judA judA prakAranA ekendriya jIvomAM "A ekendriya che." zaMkha, koDAdi judA judA prakAranA beindriya jIvomAM "A beIndriya che." ItyAdi samAna zabda vyavahAra siddha thato nathI. tethI anneka bheda-prabheTavALA ekendriyAdi jIvomAM A "ekendriya che." A "beIndriya che." ityAdi samAnabodha karAvanArU koka karma hovuM joie. A ko'ka e ja jAtinAmakarma che. eTale anekabheda -prabheTavALA ekendriyAdi jIvomAM "A ekendriya che." "A beIndriya che" ItyAdi samAnabodha aMgopAMgAdi nAmakarma vaDe asAdhya hovAthI jAtinAmakarma janya che. mATe jAtinAmakarmane avazya mAnavuM joie. ' (3) zarIra ane (4) aMgopAMganAmakarmanuM svarUpa - gati nAmakarma to svakarmAnusAre jIva sukha-duHkhane bhogavI zake evA sthAne pahoMcADI de che. paNa zarIra vinA jIva sukhaduHkhane bhogave kevI rIte? kAraNake sukha-duHkhane bhogavavAnuM sAdhana zarIra che. tathA jIvana jIvavA mATe upayogI AhAra-vihAra Adi kriyAnuM sAdhana zarIra che mATe utpattisthAne AvyA pachI jIvane zarIra avazya banAvavuM paDe che. "jIvA Atmapradezo jemAM vistAra pAme te tanu "zarIra kahevAya." utpattisthAne Avelo jIva zarIra nAmakarma ane paryAptinAmakarmane lIdhe pote je AkAzapradezamAM rahelo hoya te ja AkAzapradezamAMthI zarIrane yogya pudgalo grahaNa karIne zarIra paryAti dvArA zarIrarUpe pariNAve che. pachI te pudgalomAMthI aMgopAMganAmakarma zarIranA aMgopAMga banAve che. jo aMgopAMganAmakarma na hoya to ApaNuM zarIra eka goLamaToLa daDAM jevu thAya paraMtu temAM hAtha-paga-mAthu vagere avayavo na phUTe kAraNa ke aMgopAMga 158 For Private and Personal Use Only Page #198 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir nAmakarma "A prANIne amuka avayavo phUTavA joIe" evu nakakI kare che. mATe zarIranA hAthapagAdi avayavonuM kAraNa aMgopAMga nAmakarma che. (5) baMdhana ane (6) saMghAtana nAmakarmanuM svarUpaH saMghAtanamAM, saM + n dhAtuno artha "ekaThuM karavuM", "piMDarUpe karavuM" ke "Dhagalo karavo" thAya che. utpati sthAne Avelo jIva zarIra nAmakarmodayathI pote je AkAza pradezamAM rahelo hoya te ja AkAza pradezamAMthI zarIrane yogya pudgalo grahaNa karIne zarIra rUpe pariNamAve che. pachI te pudgalono svazarIranI laMbAI, pahoLAI ane jADAI anusAra piMDa (saMghAta=samuha) thAya che. tene zAstrIya paribhASAmAM "saMghAtana" kahevAya. tenuM kAraNa saMghAtana nAmakarma che. baMdhanamAM "ra" dhAtuno artha "joDavuM" "saMbaMdha thavo" thAya che. saMghAtana nAmakarmane lIdhe, svazarIranI laMbAI, pahoLAI ane jADAI anusAra je pudgalapiMDanI racanA thaI che. teno AtmAnI sAthe athavA pUrvanA pugalapiMDanI sAthe kSIranIra ke lohAnivat saMbaMdha thavo te "baMdha" kahevAya. tenuM kAraNa baMdhana nAmakarma che. (7)saMdhayaNa nAmakarmanuM svarUpa /saMdhayaNamAM "saMhan" dhAtuno artha "majabUta karavuM" thAya che. utpattisthAne Avelo jIva zarIra nAmakarmodayathI zarIra yogya pudgalone grahaNa karIne, zarIra paryAptinA baLathI lohI, mAMsa, hADakAdi saptadhAtumaya zarIrarUpe pariNAve che. pachI lokhaMDanI paTTI dvArA jema bAraNu majabUta thAya tema zarIranA bAMdhAne majabUta karavA mATe je hADakAnI viziSTa racanA thAya che. te "saMghayaNa" kahevAya. tenuM kAraNa saMghayaNa nAmakarma che. (8)saMsthAna nAmakarmanuM svarUpa zarIrarUpe pariNamelA pudgalone svazarIranI laMbAI, pahoLAI ane jADAI anusare pugalapiMDa taiyAra thayA pachI tadgata avayavo sama ke viSama pramANamAM goThavAIne sArI ke kharAba AkRti utpanna thAya che. te "saMsthAna" kahevAya. tenuM kAraNa saMsthAna nAmakarma che. (9) varNAdi nAmakarmanuM svarUpaHsaMsArI jIva zarIra yogya pagalone grahaNa karIne, zarIra rUpe pariNAve 159 For Private and Personal Use Only Page #199 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir che. te vakhate temAM varNa, gaMdha, rasa ane komalAdi sparza utpanna thAya che. tenuM kAraNa varNanAmakarma, gaMdhanAmakarma, rasanAmakarma ane sparzanAmakarma che. "avaguNane DhAMkanAra kArmaNa skaMdhone varNanAmakarma kahevAya." agaMdhaguNane DhAMkanAra kArmaNa skaMdhone gaMdhanAmakarma kahevAya." "arasaguNane DhAMkanAra kAryaNa skaMdhone rasanAmakarma kahevAya." "asparzaguNane DhAMkanAra kArmaNa skaMdhone sparzanAmakarma kahevAya." (13) AnupUrvI nAmakarmanuM svarUpaH jema bArIkatAranI jALImAM ADA ane ubhA tAra guMthAyelA hoya che. tema saMpUrNalokamAM ADI ane ubhI je AkAza pradezanI paMkti kudaratI ja che. te AkAza pradezanI zreNI" kahevAya che. jema relvagADI pATA upara ja cAle che. pATA vinA cAlI zakatI nathI tema jIva AkAza pradezanI zreNI upara ja cAle che. AkAza pradezanI zreNI vinA jIva gati karI zakato nathI. evo niyama che. "kAza pradezanI samazreNI (sIdhI lAina)mAM cAlavuM te jugati kahevAya." ane "viSamazreNImAM cAlavuM te vakragati kahevAya." jo maraNasthAnathI utpatti sthAna samazreNImAM hoya to, jIva RjugatithI utpatti sthAne pahoMcI jAya che. te vakhate jIvane AkAza pradezanI zreNI para cAlavA mATe koInI madada levI paDatI nathI kAraNa ke jayAre jIva pUrva zarIrathI chUTo paDe che. tyAre tene pUrva zarIra janyavega maLato hovAthI te dhanuSyamAMthI chUTelA bANanI jema sIdho ja utpatti sthAne pahoMcI jAya che. paNa "jo maraNa sthAnathI utpatti sthAna viSamazreiNImAM hoya to, samazreNIe cAlatAM jIvane aTakAvIne vaLAMkamAM utpatti sthAna tarapha jatI AkAza pradezanI bIjI zreNI para caDhAvavA mATe koInI madada levI paDe che. eTale samazreNie cAlatAM jIvane aTakAvIne, vaLAMkamAM utpattisthAna tarapha jatI AkAza pradezanI zreNi para laI janAruM je karma te AnupUrvI nAmakarma kahevAya." A. utpattinA prathama samayathI ja zarIra, aMgopAMga, zarIrane yogya varNAdi, AkRti, hADakAnI racanA (saMghayaNa) vagere kAryanI zarUAta thaI jAya che. paraMtu te te kAryanI samApti kAlAntare thAya che. 160 For Private and Personal Use Only Page #200 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir AnupUrvI darzaka citra For Private and Personal Use Only AkAza prazanI zreNI. amis (vigrahagati) Page #201 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir AnupUrvAdiSTaka ciMga - AkANA pradazAnI. - hitIe Dii Do T amis (Cvigrahastta) TTCTSE K O) For Private and Personal Use Only Page #202 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir (14) vihAyogati vihAyogatimAM be zabda che. (1) vihAyansa, (2) gati. AkAzamAM je gati thAya te vihAyogati kahevAya. zaMkA - AkAza sarvatra che. AkAza sivAya gatino saMbhava ja nathI mATe gatinI pUrve vihAyaMm vizeSaNa ApavuM vyartha che. samAdhAnaH- jo ahIMgatinI pUrve "vihAyas" vizeSaNa nA mUkIe ane mAtra gatinAmakarma kahIe to piMDaprakRtimAM prathama batAveluM gatinAmakarma ane A gatinAmakarma banne eka thaI jAya che. eTale piMDa prakRtimAM sau prathama batAveluM gatinAmakarmathI Ane judu pADavA mATe gatinI pUrve vihAyas vizeSaNa mUkyuM che mATe vihAyansa vizeSaNa vyartha nathI. ahIM gatinI pUrve vihAyas vizeSaNa gamanArthaka hovAthI vihAyogatino artha "AkAzamAM cAlavuM', thAya che. eTale "trasajIvanI pagapAMkhadvArA cAlavAnI kriyAne vihAyogati kahevAya che. tenuM kAraNa vihAyogatinAmakarma che. pratyeka prakRti, trasadazaka ane sthAvaradazakanAM nAma :piMDapayaDitti caudasa paraghA UsAsa aayvujjo| mana-tatva-ni-vathAma makRpamAM rajA tara-vAya-pUjA, poya-fthara kuma kuma trA susarA-ijja jasaM tasadasagaM thAvaradasaM tu imaM // 26 // thAvara suhuma apajjaM, sAhAraNa-athira-asubha dubhagANi / dussara-NAijjA-jasamia nAme searA vIsaM // 27 // piNDaprakRtiriti caturdaza parAghAto-cchvAsAtapodyotam / agurulaghu-tIrtha-nirmANo- paghAtamityaSTau pratyekAH // 25 // traNa-cAra- pad, pratyeka-sthira rAma rAma rA surA-ra-yazaH jhalaza sthAvAlAlima zAradA sthAvara-jUna-paryApta sAdhAra-sthirA-ma-TurmAnA suhA-nA-carA pati nA seviMzatiH rachA gAthArthaH pUrvanI gAthAmAM 14 piMDa prakRti kahI che. (1) parAghAta (2) 161 For Private and Personal Use Only Page #203 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir ucchavAsa (3) Atapa (4) udyota (5) agurulaghu (6) tIrthakara (7) nirmANa (8) upaghAta. A 8 pratyeka prakRti che. te 25 . (1) rasanAmakarma (2) bAdaranAmakarma (3) paryAptanAmakarma (4) pratyekanAmakarma (5) sthiranAmakarma (6) zubhanAmakarma (7) saubhAgyanAmakarma (8) susvaranAmakarma (9) AdeyanAmakarma (10) yazakIrti nAmakarma e trasadazaka kahevAya che. kerA (1) sthAvara nAmakarma (2) sUmanAmakarma (3) aparyAtanAmakarma (4) sAdhAraNanAmakarma (5) asthiranAmakarma (6) azubhanAmakarma (7) durbhAgyanAmakarma (8) duHsvaranAmakarma (9) anAdeyanAmakarma (10) apayazanAmakarma e pramANe nAmakarmamAM Itara = virodhI sahita viza prakRtio jANavI. vivecana- traNa dazaka ane sthAvara dazakanI prakRtio paraspara virodhI hovAthI tene sapratipakSI kahevAya che. jema ke (1) trasanAmakarmanuM virodhI sthAvaranAmakarma. (2) bAdaranAmakarmanuM virodhI sUkSmanAmakarma. (3) paryAptAnAmakarmanuM virodhI aparyAptAnAmakarma. (4) pratyekanAmakarmanuM virodhI sAdhAraNanAmakarma. (5) sthiranAmakarmanuM virodhI asthiranAmakarma. (6) zubhanAmakarmanuM virodhI azubhanAmakarma. (7) saubhAgyanAmakarmanuM virodhI durbhAgyanAmakarma. (8) susvaranAmakarmanuM virodhI duHsvara nAmakarma. (9) AdeyanAmakarmanuM virodhI anAdeyanAmakarma. (10) yazakIrtinAmakarmanuM virodhI apayaza kIrtinAmakarma che. trasadazakanI gaNatarI puNya prakRtimAM thAya che ane sthAvara dazakanI gaNatarI pApa prakRtimAM thAya che. 14 piMDa prakRti + 8 pratyeka prakRti + trasa dazaka + sthAvara dazaka = 42 nAmakarmanA bheda thayA. 162 For Private and Personal Use Only Page #204 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir karmastavAdimAM upayogI keTalIka pAribhASika saMjJAo :tasacau-thirachakkaM, athirachakka suhumatiga-thAvara-caukkaM / subhagatigAivibhAsA, tayAisaMkhAhiM payaDIhiM // 28 // trasacatuSka-sthiraSaTka masthiraSaTka sUkSmatrika sthAvaracatuSkam / subhagatrikAdi vibhASA tadAdisaMravyAbhiH prakRtibhiH // 28 // gAthArtha-traNa catuSka,sthiraSaka, asthiraSaka, sumitrika, sthAvara catuSka, subhagatrika vagere je pAribhASika saMjJAo che temAM saMkhyAvAcaka zabdanI AgaLa je prakRti kahI hoya tyAMthI mAMDIne teTalI saMkhyA pUrI thAya tyAM sudhInI prakRtio gaNavI. - vivecana-"saMjJA,vibhASA, paribhASA,saMketa A badhA zabdo samAnArthaka che."sa catuSkAdi saMjJAo karmastavAditemaja Agama granthomAM granthanI lAghavatA (saMkSepa) mATe khAsa upayogI hovAthI ahIM batAvI che. zAstrIya pAribhASika saMjJAmAM khAsa e dhyAna rAkhavuM ke, "saMkhyAvAcaka zabdanI AgaLa je prakRti kahI hoya te prakRtithI mAMDIne jeTalI saMkhyA batAvI hoya teTalI saMkhyA pUrI thAya tyAM sudhI prakRtinI gaNatarI karavI. dA.ta. traNa catuSkamAM "catuSka"zabdasaMkhyAvAcI che. tenI pUrve trasa e karmaprakRti che. mATe tranAma karmathI zarUAta karavI. (1) trasa (2) bAdara (3) paryAptA (4) pratyeka ema4prakRti thAya tyAre aTakI javuM. A rIte dareka zAstrIya pAribhASika saMjJA sthaLe gaNatarI karI levI." ) (1) trasa catuSka = trasa, bAdara, paryAptA, pratyeka e 4 prakRti levI. (2) sthiraSaka =sthira, zubha, subhaga, susvara, Adeya ane yaza e 6 prakRti levI. (3) sUkSmatrika = sUkSma, aparyApta, sAdhAraNa e 3 levI. (4) sthAvara catuSka = sthAvara, sUkSma, aparyApta, sAdhAraNa e levI. (5)subhagatrika = subhaga, susvara, Adeya e 3 levI. vaNNacau-agurulahucau-tasAidu-ti-caura chakkamiccAi / iya annAvi vibhAsA, tayAisaMkhAhiM payaDIhiM // gAthArtha - varNacatuSka, agurulaghucatuSka, trasadrika, trasatrika, traNa catuSka, trasa Saka e pramANe anya paNa je pAribhASika saMjJAo hoya temAM saMkhyAvAcaka 163 For Private and Personal Use Only Page #205 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir - zabdanI AgaLa je prakRti kahI hoya te prakRtithI mAMDIne jeTalI saMkhyA batAvI hoya teTalI saMkhyA pUrI thAya tyAM sudhI prakRtinI gaNatarI karavI. varNa catuSka = varNa, gaMdha, rasa ane sparza e 4 prakRti levI. trasa dvika = basa, bAdara e 2 prakRti levI. A pramANe anya saMjJAo paNa jANavI. dA.ta. hAsyaSaka = hAsya, rati, arati, bhaya, zoka, jugupsA e 6 prakRti levI. A gAthA prakSipta che. paraMta upayogI hovAthI jaNAvI che. piMDaprakRtinA uttarabhedanI saMkhyA :madyArphato vaDa-pa-pa-ti-pa-paMa-cha-chavA pa-Tu-pa-6-3-hu phAyarameza pAThThI para che gatyAdInAM tu kramazazvatuH paJca-paJca-tri-paJca-paJcaSaT- SaTkam / pa-da-pajhA---dvivArityuttaramelA pajhASA ArA gAthArtha gatyAdi cauda piMDaprakRtinA anukrame cAra, pAMca, pAMca, traNa, pAMca, pAMca, cha, cha, pAMca, be, pAMca, ATha, cAra ane be bheda che. sarve maLIne kula 5 uttarabheda thAya che. vivecanaH (1) gatinAmakarmanA 4 bheda jAtinAmakarmanA 5 bheda (3) zarIranAmakarmanA 5 aMgopAMganAmakarmanA baMdhananAmakarmanA 5 saMghAtananAmakarmanA pa saMghayaNanAmakarmanA (8) saMsthAnanAmakarmanA 6 bheda varNanAmakarmanA (10) gaMdhanAmakarmanA 2 bheda (11) rasanAmakarmanA 5 bheda (12) sparzanAmakarmanA 8 bheda (13) AnupUrvInAmakarmanA 4 bheda (14) vihAyogatinAmakarmanA ra bheda 14 piMDa prakRtinA kula 65 bheda thAya che. 164 - ra For Private and Personal Use Only Page #206 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir nAmakarmanA 93, 103 ane 67 bhedanI samajuti:addviisjuaa tinavai, saMte vA panarabaMdhaNe tisayaM / baMdhaNasaMghAya gaho, taNUsu sAmannavaNNacau // 30 // aSTAviMzatiyuktA vinavatiH sati vA paJcadazabandhanetrizatam / bandhanasaMghAtagrahastanuSu sAmAnyavarNa catuSkam // 30 // gAthArthaH- pUrve kahelI pAMsaTha prakRtinI sAthe aThThAvIsa prakRti joDavAthI trANuM prakRti sattAnI apekSAe jANavI. paMdara baMdhananI vivekSA karatAM 103 prakRti thAya. baMdhana ane saMghAtanano zarIramAM samAveza karavAthI ane sAmAnyathI varNa catuSka grahaNa karIe to 67 prakRti thAya. * vivecanaH- pUrvokta gAthAmAM 14 piMDaprakRtinAM kula 65 peTA bheda kahyAM che. temAM 8 pratyeka + traNa dazaka + sthAvara dazaka = 28 prakRti umeravAthI nAmakarmanI kula 93 prakRti thAya che athavA 14 piMDaprakRtinA 65 peTA bheda paikI 5 baMdhanane badale 15 baMdhana gaNavAthI piMDaprakRtinA kula 75 peTA bheda thAya che. temAM 8 pratyeka prakRti + traNa dazaka + sthAvara dazaka = 28 prakRti umeravAthI nAmakarmanI kula 103 prakRti thAya che. "nAmakarmanI 93 athavA 103 prakRti sattAnI apekSAe jANavI." baMdhananAmakarma ane saMghAtananAmakarma e banne zarIrAzrita che. mATe zarIranAmakarmathI baMdhananAmakarma ane saMghAtananAmakarma judA na gaNatAM, teno samAveza zarIramAM karI levAthI, 15 baMdhana + pa saMghAtana = 20 bheda ane sAmAnyathI pAMca varNano eka varNamAM, be gaMdhano eka gaMdhamAM, pAMca rasano eka rasamAM ane ATha sparzano eka sparzamAM samAveza karavAthI varNAdi nAmakarmanA 16 bheda maLIne kula 36 bheda 103 mAMthI kADhI nAMkhatA nAmakarmanI 67 prakRti thAya che. "nAmakarmanI 67 prakRti baMdha, udaya ane udIraNAnI apekSAe jANavI." bandha, udaya, udIraNA ane sattAnI apekSAe karma prakRtionI bhinna bhinna saMkhyA: ia sattaTThI baMdhodae ana ya sammamIsayA bandhe / vaMthu sattA, vIsa-tuvIra-kuvanadaM rUA 165 For Private and Personal Use Only Page #207 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir iti saptaSaSTibandhodaye ca na ca samyamizrake bandhe / bandhodaye sattAyAM viMzaM dvAviMzaM aSTa paJcAzaM zatam // 31 // gAthArthaH- A pramANe nAmakarmanI saDasaTha prakRtio baMdha, udaya ane udIraNAnI apekSAe jANavI. samyakatva mohanIya ane mizramohanIya baMdhane viSe nathI. tethI baMdhane viSe 120, udaya, udIraNAne viSe 122 ane sattAne viSe 158 prakRtio jANavI. vivecana "prati samaye grahaNa karAtAM karma pudgalono AtmAnI sAthe kSIranIravat athavA lohAgnivat saMbaMdha thavo te baMdha kahevAya." (2) "karmanA phaLano anubhava karavo te udaya kahevAya." (3) "udayamAM nahIM AvelA karma pudgalone baLAtkAre udayamAM lAvIne bhogavavA -- te udIraNA kahevAya." (4) "AtmA para karmapudgalonuM je astittva te sattA kahevAya." - ahIM baMdha, udaya, udIraNA ane sattAnI apekSAe karmanAM uttarabhedanI judI judI saMkhyAbatAvI che. kAraNa ke baMdha, udaya ane udIraNAmAM nAmakarmanI 67 prakRti hovAthI, baMdhane viSe, jJAnAva pa+darzanAvava-9rvedanIya-2+mohanIya-26+ AyuSya-4+nAmakarma-67+gotra-2+aMtarAya-patrakula 120 prakRti hoya che." ane udaya, udIraNAmAM samyakatva mohanIya ane mizramohanIya maLIne kula 122 prakRti thAya che. kAraNa ke darzana mohanIyakarmamAM mithyAtvamohanIya ja baMdhAya che. samyakatvamohanIyakarma ane mizramohanIyakarma baMdhAtuM nathI paNa udayamAM hoya che. mATe "udaya udIraNAmAM, jJAnA--pa+ darzanAbe-9+vedanIya-2mohanIya28+Ayu.4nnAmakarma-67+gotra-2+aMtarAya-pa= kula 122 prakRti hoya che." pUrvAcAryoe nAmakarmamAM baMdhananAmakarma, saMghAtananAmakarma ane varNAdinA peTabhedanI gaNatarI baMdha, udaya ane udIraNAmAM karI nathI. paraMtu sattAmAM karI che. tethI "sattAmAM jJAnA0-5+darzanA0-9rvedanIya-2+mohanIya-28+ Ayu4nAma-103gotra-2+aMtarAya-5 kula 158 prakRti hoya che." paMcasaMgrahakAranA mate" sattAmAM nAmakarmanI 93 prakRti gaNatA ATha karmanI kula "148" prakRti thAya che ane "zarmarSinA mate sattAmAM nAmakarmanI 166 For Private and Personal Use Only Page #208 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra 5 AyuSya 6 nAmakarma 7 gotra 8 atarAya 103 prakRti gaNatA ATha karmanI kula ''158'' prakRti thAya che. eTale 'baMdhamAM 120' ''udayamAM 122,' ''udIraNAmAM 122,'' ane '"sattAmAM 148' athavA ''158" prakRti hoya che. ATha karmanA baMdha, udaya, udIraNA ane sattAno koTho. karma baMdha udaya udAraNA sattA 1 jJAnAvaraNIya 5 5 2 darzanAvaraNIya 9 3 vedanIya 2 4 mohanIya 28 4 67 kula saMkhyA 5 ? 2 26 4 67 2 www.kobatirth.org 5 5 120 122 9 ra 28 167 4 67 2 5 122 Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir For Private and Personal Use Only 5 66 - 2 28 5 2 5 158 5 |ja 4 4 103" |'93' 28 2 5 gati, jAti ane zarIra nAmakarmanA bheda - niya-ta-na-muzaLuM, phA-viya-ttiya- 23-paLiAiDuMo orAta-vikavyA-hAraLa-tea-maLa paNa zarIrA rU2|| niya-tirthA-nA-sura taya ja dvi-tri-catuH pazcandriyajJAtavaH| 3lA-vaijhiyA-hAja tenaH - jAmaLAni padma zarILAr25 gAthArtha:- narakagati, tiryaMcagati, manuSyagati ane devagati. ema gatinAmakarma 4 prakAre che. ekendriyajAti, beindriyajAti, teindriyajAti caurindriyajAti ane paMcendriyajAti. ema jAti nAmakarma pAMca prakAre che. (1) audArika zarIra (2) vaikriya zarIra (3) AhAraka zarIra (4) taijasa zarIra (5) kAryaNa zarIra. ema zarIra nAmakarma pAMca prakAre che. 148 Page #209 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir vivecanaH- "sukhaduHkhanA upabhogane yogya je avasthA (paryAya)nI prApti te gati kahevAya." lokamAM sukhaduHkhane bhogavI zakAya evA Azraya sthAno cAra hovAthI gati nAmakarma 4 prakAre kahyuM che. (1) devayogya sthAna (devaloka) ne viSe jIva prAyaH ugna puNya bhogavavA mATe zArIrika ane mAnasika sukhavALI je avasthA prApta kare che. te "devagati" kahevAya. tenuM kAraNa devagatinAmakarma che. acala sthiti guNane DhAMkanAra tIvratama zubha rasayukta kArmaNa, skaMdhone devagatinAmakarma kahevAya che." devagatinAmakarmanA udayathI jIvane devagatinI prApti thAya che. (2) manuSya lokane viSe jIva puNya-pApa bhogavavA mATe zArIrika ke mAnasika sukhaduHkha yukta je avasthA prApta kare che te "manuSyagati" kahevAya. tenuM kAraNa manuSyagati nAmakarma che. ("acala sthitiguNane DhAMkanAra tIvra-maMdAdi zubha rasayukta kArpaNa skaMdhone manuSyagatinAmakarma kahevAya che." manuSyagati nAmakarmanA udayathI jIvane manuSyagatinI prApti thAya che. (3) tiryaMca yogya bhUmine viSe jIva pApa bhogavavA mATe zArIrika ane mAnasika duHkha yukta je avasthA prApta kare che. te "tiryaMcagati" kahevAya che. tenuM kAraNa tiryaMcagatinAmakarma che. acala sthitiguNane DhAMkanAra maMdAdi azubha rasayukata kArmaNaskaMdhone tiryaMcagati nAmakarma kahevAya che." tiryaMcagati nAmakarmanA udayathI jIvane tiryaMcagatinI prApti thAya che. (4) narakabhUmine viSe jIva ugrapApane bhogavavA mATe zArIrika ane mAnasika duHkha yukta je avasthA prApta kare che te narakagati" kahevAya. tenuM kAraNa narakagatinAmakarma che. | "acala sthiti guNane DhAMkanAra atyaMta tIvratama azubha rasa yukta kANa skaMdhone narakagati nAmakarma kahevAya che." narakagati nAmakarmanA udayathI jIvane narakagatinI prApti thAya che. ahIM devagati vagere kArya che ane devagatyAdi nAmakarma e kAraNa che. mATe kAraNamAM kAryano upacAra karIne acala sthiti guNane DhAMkanAra kArmaNaskaMdhone (kAraNane) devagatyAdi nAmakarma kahyuM che. 168 For Private and Personal Use Only Page #210 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir catuli darzaka citrA . 10 sthalacara 4 bheda bhUparisarka:4bhada uraparisarpa : 4bheda - ajagara karanArA kamAna noLiye ka kha garoLI taka sarpa kutaro. - a jalacara:bhedI -gazeLI. saMmarichake : paryAptA-paryAtA garbhaja ; * AThapaga 4 / neca2: 4bhada baMdhapAMkha vALaal mAchalphI, ja0 bheda * ballIponavALa hAjI vela mAchI) jayano A cAmAM cIDiyuM, matagaNata devagati tArakagatithI :NI - 2 nutara-5. vANavyaMtara-8 dvi | sakhI zaiveyaka.9 vyaMtara-8 vimAnikIvana pati-10. 15 karmabhUmino garbhapayaoNlokAniyAmakaza0 rayprabhAdhamaprabhA paryAtA 3 akarmabhUminA / tapayaoNlibridhi639 parya+aparyAvAlubaprabhAtamastama- 14 HISatyparamAdhAma-15, zirAprabhAtama:prabhA 9 apa. pikaaMtadIpanaJsemo ) jayotiSa0 198 99pakaprabhA [ prabhA - 18- * For Private and Personal Use Only Page #211 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir catuli darzaka citrA . 10 sthalacara 4 bheda bhajaparisarpa:4bheda uraparisarpa : 4bheda e 1thI *vAMdaro - ajagara noLiye - 'sa kutaro - jalacara:bheda 1712 - goLI saMmarichake : patA- aparyAtA garbhaja ; ' >> I h SY 20 bheda / necara: 4 bheda baMdhapAkha| 4141 4 -AThapagale mAchalI /Ro popaTa, 2 vela mAThI . . kAyalo | \ che majhaTa - mora comAM cIDiya, 29))) deDakA EV manavyagati devagati | . tArakIgati GT du:khI tAtara-5, vANacaMta2-8 sakhI vaya-9 , aMtara-8. vaimAnika Gbhavana pati-10 15 karmabhUminA garbhaja payaoN lokAntika-9ST 'tiryasRbhaka-10 |27 prabhAdhumaprabhA 9 paryAtA 30 akarmabhUminASo 2tapayaoN4 biSi6399 paryatpayA}bAlubraprabhAtamastake- 14 5g: paramAdhami-15, zikairApabhAtama: prabhA 9 apa pa6aMtagIpa nA)saM5o ) jayotiSa:20198 99 paMka prabhA prabhA IG ta aa. 20:1 For Private and Personal Use Only Page #212 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org saMzI ke asaMjJI paMcendriyajIva cAre prakAranuM gatinAmakarma parAvartamAnapaNe (vArApharatI) bAMdhato hovAthI AtmA para cAre prakAranAM gatinAmakarmanA dalikonuM astittva (sattA) che. paraMtu je samaye cAlu bhavanuM AyuSya pUrNa thAya te pachInA samaye parabhavamAM je AyuSyano udaya zarU thAya tenI sAthe te ja gatinAmakarmano udaya zarU thai jAya che. dA.ta. jo devAyuSyano udaya zarU thAya to tenI sAthe ja devagatinAmakarmano udaya zarU thai jAya. mATe devAdi AyuSyakarmanI sAthe devAdi gatinAmakarma sahacArI che. eka gatimAM rahelAM sarve jIvone sukhaduHkhanA saMyogo ekasarakhA maLatA nathI. devagatimAM, bhavanapatithI mAMDIne anuttara sudhInA devone anukrame vadhu ne vadhu sukhanI sAmagrI prApta thAya che ane narakagatimAM, pahelI narakathI mAMDIne sAtamI naraka sudhI anukrame vadhu ne vadhu duHkhanI sAmagrI prApta thAya che. tiryaMcagatimAM paNa paMcendriya jAtithI mAMDIne ekendriya jAti sudhI anukrame adhika adhika duHkha yukta saMjogo prApta thAya che. manuSyatimAM paNa nyUnAdhika pramANamAM sukhaduHkha yukta saMyogo prApta thAya che. A rIte gatinAmakarma sukhaduHkhanA upabhoganuM niyAmaka (vyavasthApaka) che. (2) jAtinAmakarmanA bhedanuM svarUpaH jema thanaghora vAdaLathI sUrya DhaMkAyelo hovA chatAM yatkiMcit prakAza khullI hoya che. tema ghanaghAtI karmo dvArA AtmA DhaMkAyelo hovA chatAM svalpa cetanA zakti avazya khullI hoya che. eTale je je jIvonI svalpa ane prAyaH paraspara sarakhI cetanA zakti khulI hoya tevA jIvono pahelo vibhAga, tenAthI adhika ane prAyaH paraspara sarakhI cetanA zakti khulI hoya tevA jIvono bIjo vibhAga, tenAthI adhika ane prAyaH paraspara sarakhI cetanA zakti khulI hoya tevA jIvono trIjo vibhAga, tenAthI adhika ane prAyaH paraspara sarakhI cetanA zakti khulI hoya tevA jIvono cotho vibhAga ane tenAthI adhika ane prAyaH paraspara sarakhI cetanA zakti khulI hoya tevA jIvono pAMcamo vibhAga e rIte dareka saMsArI jIvanI cetanA zaktinI vyavasthA mahApuruSoe pAMca vibhAgamAM karI ApI hovAthI, samAna cetanA zaktinI vyavasthAmAM kAraNabhUta "jAti nAmakarma' 169 Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir For Private and Personal Use Only Page #213 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir pAMca prakAre kahyuM che. (1) "pRthvI, pANI, agni, vAyu, vanaspati vagere bhinna bhinna prakAranA ekendriya jIvomAM "A ekendriya che. evA samAna zabda vyavahAranuM kAraNa temaja ekendriya jIvonI svalpa ane prAyaH paraspara sarakhI cetanA zaktinI vyavasthAmAM kAraNabhUta je karma te ekendriya jAtinAmakarma kahevAya. (2) "zaMkha, koDAdi judA judA prakAranA beIndriya jIvomAM "A beIndriya che." evA samAna zabda vyavahAranuM kAraNa temaja ekendriya karatA beindriya jIvonI adhika ane prAyaH paraspara sarakhIcetanA zaktinI vyavasthAmAM kAraNabhUta je karma te beindriya jAtinAmakarma kahevAya. (3) "kAnakhajUrA, mAkaDa, jA, lIkha,kIDI vagere judA judA prakAranAteIndriya jIvomAM "A te indriya che." evA samAna zabda vyavahAranuM kAraNa temaja beindriya karatAM te indriya jIvonI adhika ane prAyaH paraspara sarakhI cetanA zaktinI vyavasthAmAM kAraNabhUta je karma te teIndriya jAtinAmakarma kahevAya. (4) vIchI,bagAI, bhramara, tIDa, mAkhI vagere bhinna bhinna prakAranA caurindriya jIvomAM "A caurindriya che." evA samAna zabda vyavahAranuM kAraNa temaja teindriya karatA caurindriya jIvonI adhika ane prAyaH paraspara sarakhI cetanA zaktinI vyavasthAmAM kAraNabhUta je karma te caurindriya jAtinAmakarma kahevAya. (5) deva, nAraka, manuSya, ghoDA, hAthI vagere judA judA prakAranA paMcendriya jIvomAM "A paMcendriya che" evA samAna zabda vyavahAranuM kAraNa temaja cauridriya karatAM ghaNI ane prAyaH paraspara sarakhI cetanA zaktinI vyavasthAmAM kAraNabhUta je karma te paMcendriya jAtinAmakarma kahevAya. ahIM ekendriyAdi jAti e kArya che ane ekendriyAdi jAti nAmakarmae kAraNa che mATe kAraNamAM kAryano upacAra karIne kArmaNaskaMdharUpa kAraNane ekendriyAdi jAtinAmakarma kahyuM che. A tado jatto kamma kakhaMdhAdo jIvANaM bhUo sarisatta muppajjade so mUvaMdho vAro vajuvAto nAdri ti maLe ! (dhavalA) arthAH - "je karmaskandhathI jIvomAM atyanta sadRzatA utpanna thAya che te karma skalparUpa kAraNamAM kAryanA upacArathI kAraNane jAtinAmakarma kahevAya che." 170 For Private and Personal Use Only Page #214 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir zarIranAmakarmanA bhedanuM svarUpa lokamAM zarIradhArI jIvo anaMtA che. dareka jIvanA zarIra bhinna bhinna hovAthI anaMtA zarIra che. paraMtu mahApuruSoe kAryakAraNAdi sAdRzyanI dRSTie vargIkaraNa karIne, te sarveno samAveza pAMca vibhAgamAM karelo hovAthI zarIra pAMca prakAre kahyAM che. (1) audArikazarIraH- "udAra" zabdane " " pratyaya lAgIne audArika zabda banyo che. - udAra="zreSTha", "moTuM", "skUla", "pradhAna". (1) je zarIra zreSTha hoya te audArika kahevAya." dA.ta. anuttaravAsIdevo karatAM tIrthakara ke gaNadhara bhagavaMtonuM zarIra atyaMta tejasvI hovAthI zreSThatAnI apekSAe te zarIrane audArika kahyuM che. (2) "je zarIra moTuM hoya te audArika kahevAya." dA.ta. audArika zarIranI avagAhanA vadhumAM vadhu kAMika adhika eka hajAra yojana* hovAthI te bIjA zarIra karatAM moTuM che. tethI tene audArika kahyuM che. (3) "je zarIra dhUla hoya te audArika kahevAya." dA.ta. A zarIra bIjA zarIronI apekSAe skUla vargaNAnuM baneluM hovAthI tene audArika kahyuM che. (4) "je zarIra pradhAna hoya te audArika kahevAya." A zarIra cAritra ane mokSa prAptinuM kAraNa hovAthI pradhAna (mukhya) che. tethI tene audArika kahyuM che. audArika zarIra e audArika pudgala skaMdhonuM baneluM che tenuM kAraNa audArika zarIranAmakarma che te kArmaNaadhAtmaka karmaprakRti che. dArikazarIranAmakarmanA udayathI jIva audArika zarIrane yogya pulaskaMdhone grahaNa karIne audArikazarIra banAve che. jo audArika zarIra nAmakarma na hoya to audArika zarIrane yogya pudgalo grahaNa karI zakAtA na hovAthI audArika zarIra banAvI zakAya nahIM. tiryaMca ane manuSyane sAhajika rIte audArika zarIra hoya che. A. pratyeka vanaspatikAyanA zarIranI avagAhanA kAMIka adhika eka hajAra yojana che. - 171 For Private and Personal Use Only Page #215 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir . (2) vaikriyazarIra - OM zarIra ekamAMthI aneka thAya, anekamAMthI eka thAya. nAnAmAMthI moTuM thAya, moTAmAMthI nAnuM thAya. AkAzamAM uDatuM uDatuM nIce jamIna para cAle, jamIna para cAlatuM cAlatuM ekadama AkAzamAM uDe. dRzya thaIne adazya thAya, adazya thaIne dezya thAya. ityAdi, vividha prakAranI kriyA karatuM hoya te vaikriyazarIra kahevAya." te be prakAre che. (1) "bhavadhAraNIyavaikriyazarIra (2) uttaravaikriyazarIra. (je je zarIra janmathI mAMDIne maraNa sudhI rahe te bhavadhAraNIya kahevAya." devo ane nArakone vaiza. janmathI mAMDIne maraNa sudhI rahe che. tethI te bhavadhAraNIya vaizi.kahevAya. () mULazarIrathI bhinna je kRtrimavaizi. banAvavuM te uttara vaiza. kahevAya." devo ane nArako kAraNavazAt potAnA mULa zarIrathI bhinna je kRtrimavai.za. banAve che. te uttara .za. kahevAya. tathA vaikriyalabdhidhArI manuSyo, tiryaMcapaMcendriya ane vAyukAyano jIva potAnA mULa zarIrathI bhinna je kRtrima vaizi. banAve te uttara vai.za. kahevAya. - jIva ekIsAthe jeTalA uttara vaiza. banAve teTalA u.vai.zarIra ane mULa zarIranI vacce AtmapradezanI lAMbI zreNI racAya che, te vakhate mULazarIramAMthI keTalAka Atmapradezo bahAra nIkaLe che. paraMtu 8 rUcaka pradezo kyAreya mULazarIramAMthI bahAra nIkaLatA nathI. dArikazarIranI jema vaizi.mAM sAtadhAtuo hotI nathI. te vaikriyapudgalaskaMdhonuM baneluM che. tenuM kAraNa vaikriyazarIranAmakarma che. vaikriyazarIranAmakarmanA udayathI jIva vaikriyazarIrane yogya pudgalo grahaNa karIne vaikriyazarIra banAve che." jo vaikriyazarIranAmakarma na hoyato vaikriyazarIrane yogya pudgalo grahaNa karI zakAtA na hovAthI vaizi. banAvI zakAya nahIM. A. labdhi = tapojanya Atmikazakti. 172 For Private and Personal Use Only Page #216 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir (3) AhArakazarIra - AhArakalabdhidhArI, caudapUrvadhara pramatamuni mahArAjane tIrthaMkara bhagavaMtanI RddhinuM darzana karavA athavA sUkSmatattvajJAnamAM thayelA saMzayane dUra karavA mATe, anya kSetramAM rahelA tIrthaMkara bhagavaMta pAse javuM hoyato audArikazarIrathI jaI zakAtuM nathI. mATe AhArakalabdhinA vazathI pote je AkAzapradezamAM rahelA hoya te ja AkAza pradezamAMthI AhArakazarIrane yogya pudgalo grahaNa karIne sphaTikanI zIlAnI jema atyaMta nirmaLa muThI vALelA ekahAtha jevaDuM je navuM zarIra banAve che, te AhArakazarIra kahevAya. AhArakazarIra anyathI vyAghAta pAmyA vinA ke anyane vyAghAta karyA vinA, anya kSetramAM rahelA tIrthaMkara pAse jAya che. te vakhate mULa zarIra ane AhArakazarIranI vacce AtmapradezanI lAMbI zreNI racAya che. tyAMthI aMtarmuhUrtakALa mAtramAM saMzaya nivArIne ke paramAtmAnA darzana karIne pAchA vaLatA jyAre Atmapradezo mULazarIramAM kheMcAI jAya che tyAre AhAraka pudgalaskaMdho vikherAI jatAM AhArakazarIra nAza pAme che. A zarIra AkhA bhavacakramAM cAra vAra ja karI zakAya che. AhArakazarIra e kArya che. tenuM kAraNa AhArakazarIranAmakarma che. te kAryaNarUMdhAtmaka karmaprakRti che. "haraka zarIranAmakarmanA udayathI jIva AhArakazarIrane yogya pugalaskaMdho grahaNa karIne AhArakazarIra banAve che. jo AhArakazarIranAmakarma na hoyato jIva AhArakazarIrane yogya pudgalaskaMdho grahaNa karI zakato na hovAthI AhArakazarIra banAvI zake nahIM. (4) taijasazarIra - jI karelA AhAranI pAcanakriyAnuM je kAraNa hoya te taijasazarIra kahevAya" anAdikALathI dareka saMsArI jIvanI sAthe taijasazarIrarUpa garamInI bhaThThI avazya hoya che. tethI ApaNe je khorAka laIe chIe te samadhAturUpe pariName che. temaja amukajAtanA tapathI taijasalabdhi prApta karanArA manuSyo kyAreka tejolezyAno prayoga karIne aparAdhanI sajA karavA mATe aparAdhIne bALI nAMkhe che to kyAreka upakAra karavA mATe zItalezyAno prayoga karIne baLatI vastune ThaMDI karI nAMkhe che. 173 For Private and Personal Use Only Page #217 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir tejasazarIra e taijasapudgalaskaMdhonuM baneluM che. tenuM kAraNa taijasazarIra nAmakarma che. e kArmaNarUMdhAtmaka karmaprakRti che. taijasazarIranAma karmanA udayathI jIva taijasazarIrane yogya pugalo grahaNa karIne taizi. banAve che." jo taijasazarIra na hoya to ApaNe je khorAka lIdho hoya e tevo ne tevo ja rahe. ApaNe khorAkane pacAvI zakIe nahI ane ApaNA zarIramAM garamI paNa na rahe. jyAre jIva vartamAna janmanuM AyuSya pUrNa karIne parabhavamAM cAlyo jAya che. tyAre jIvanI sAthe ja te.za.cAlyuM jatuM hovAthI ApaNuM zarIra ThaMDuM paDI jAya che. eTale mRta zarIra ThaMDuM lAge che. (5) kArmaNazarIra - anAdikALathI AtmAnI sAthe kSIranIravat yA lohAgnivat ekameka thayelA AAThakarmonA samUhano je piMDa te kAryaNazarIra kahevAya."tenuM kAraNa, kArmaNazarIranAmakarma che. kArmaNazarIranAmakarmanA udayathI jIva kArmaNaskaMdhone grahaNa karIne, karma athavA kArmaNazarIrarUpe pariNAve che." zaMkA - kAzmaNazarIra ane kArmaNazarIranAmakarma banne kArmaNajIMdhonAM banelA hovAthI judA kevI rIte kahevAya? samAdhAna -kAzmaNazarIra ane kArmaNazarIranAmakarmabanne kArmaNaskaMdhanA banelA hovAthI eka jevA jaNAya che paraMtu te banne bhinna che. kAzmaNazarIra e kArya che tenuM kAraNa kArmaNazarIranAmakarma che e nAmakarmanI eka uttara prakRti che. jyAM sudhI kArmaNazarIranAmakarmano udaya hoya tyAM sudhI jIva kArmaNaskaMdhone grahaNa karI zake che. jyAre kArmaNazarIranAmakarmano udaya viccheda thAya tyAre jIva kArpaNa skaMdhone grahaNa karI zakato nathI. kArmaNazarIranAmakarmano udaya tere guNasthAnaka sudhI hovAthI jIva tera guNasthAnaka sudhI kArmAskaMdhone grahaNa karI zake che caudame A. vizeSAvazyaka bhASyamAM kahyuM che ke kamma vigAro kammaNamaTThaviha vicittakamma niSpannaM / savvesiM sarIrANaM, kAraNabhUyaM muNeyavvaM // artha : karmano vikAra te kAryaNazarIra, te ATha prakAranAM vicitra karmathI baneluM che. ane te sarvazarIranuM kAraNa che. 174 For Private and Personal Use Only Page #218 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir guNasthAnake kArmaNazarIra hoya che. paNa kA. zarIranAmakarmano udaya na hovAthI tyAM jIvakarmayogya pudgalone grahaNa karato nathI. eTale karmapudgalanAM grahaNanuM kAraNa kArmaNazarIra nAmakarma che. ane kArmaNazarIra e AThaprakAranAM vicitrakarmathI baneluM badhI ja karmaprakRtinuM niyAmaka che. jema zarIra avayavI che. ane hAthapaga tenAM avayavo che. tema kArmaNazarIra avayavI che. ane kArmaNazarIranAmakarma avayava che. kArmaNazarIranAmakarma sattAmAMthI caudamAM guNasthAnakanA dvicarima samaye jAya che. ane kAzmaNazarIrano saMbaMdha jIvanI sAthe caudamA guNasthAnakanA chellA samaya sudhI hoya che. mATe kArmaNazarIra ane kArmaNa zarIra nAmakarma banne judA che. jIvanI sAthe tai.za. ane kAza. nA anAdi saMbaMdhanI siddhi : saMsArIjIva eka bhavamAMthI bIjAbhavamAM jatI vakhate, audArika ane vaikriyazarIrane maraNasthAne choDIne, tejasazarIra ane kArmaNazarIra sahita utpattisthAne Ave che. tyAM tejasa ane kArmaNazarIranI madadathI jIva manuSya ke tiryaMca avasthAmAM navuM audArikazarIra ane deva ke nAraka avasthAmAM navuM vaikriyazarIra banAve che. tethI audArika zarIra ane vaikriyazarIranuM nimittakAraNa taijasazarIra ane kArmaNazarIra che. jo maraNapachI teza. ane kAza. yuktajIva utpattisthAne Avato na hoyato kArmazarIrAdi nimitta kAraNavinA jIva audArikAdi navuM zarIra kevI rIte banAvI zake ? jema kuMbhAra (kartA), mATI (upAdAnakAraNa) hAjara hovA chatAM daMDacakrAdi (nimittakAraNa) vinA kuMbhAra ghaTa banAvI zakato nathI, tema jIva (kartA) audArikAdi pudgalo (upAdAnakAraNa) hAjara hovA chatAM kArmaNazarIrAdi nimitta kAraNa vinA jIva audArikAdi navuM zarIra kevIrIte banAvI zake ? paNa utpattisthAne AvyA bAda jIva audArikAdi navuM zarIra banAve che. te anubhava siddha che. mATe tyAM kArmaNazarIrAdi nimittakAraNanI hAjarI hovAthI jIva kArmaNazarIranI madadathI audArikAdi pugalone grahaNa kare che. ane taijasazarIranI madadathI te pugalane audArikATizarIrarUpe pariNAve che. jema hAlamAM ApaNA zarIramAM khorAkanAM pariNamana (pAcana)nuM kAraNa jaTharAgni che. tema utpattinA prathamasamaye grahaNa karelA audArikAdi pudgalaskaMdhonuM je saptadhAtumaya audArikAdi zarIrarUpe pariNamana thAya che 175 For Private and Personal Use Only Page #219 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org tenuM kAraNa pUrvabhavanuM taijasazarIrarUpa jaTharAgni che eTale utpattisthAne jIva tai.za. ane kA.za. yukta Avato hovAthI jIvanI sAthe anAdikALathI taijasazarIra ane kAryaNaza2I2 joDAyeluM che. Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir na ahIM zarI2nAmakarma pAMca prakAre kahyuM che. temAMthI je zarIranAmakarmano udaya hoya te ja zarIrane yogya pudgalo jIva grahaNa karI zake che. anyazarIrane yogya pudgalo jIva grahaNa karI zakato nathI. jo AvI vyavasthA na hoya to amukazarIra banAvavAmATe amukajAtanAM pudgalo grahaNa karavA joIe evo niyama na rahe. tethI audArika za2I2banAvavAmATe vaikriyazarIrane yogya pudgalo ane vaikriyazarIra banAvavAmATe audArikazarIrane yogya pudgalonuM grahaNa thaI jAya. Avo goTALo na thAya mATe te te zarIrane yogya pudgalo grahaNa karavA mATe te te zarIra nAmakarmanI avazya jarUra rahe che. aMgopAMganAmakarmanA bheda : bAhUru piTTha sira ura, uaraMga uvaMga aMgulIpamuhA / sesA aMgovaMgA, paDhamataNu tigassuvaMgANi // 33 // bAhUrU pRSTiH zira ura udaramaGgAni upAGgAnyaGgali pramukhANi / zeSANyaGgopAGgAni prathamatanutrikasyo pAGgAni // 33 // gAthArtha :- be hAtha, be sAthaLa, pITha, mastaka, chAtI ane peTa e 8 aMga che. AMgaLI vagere upAMga che. ane bAkInA AMgaLInA veDhA, rekhA vagere aMgopAMga che. prathamanA traNa zarIrane ja upAMga = aMgopAMga che. vivecana :- aMga + upAMga = aMgopAMga aGgopAGgAni ca aGgopAGgAni ca iti aGgopAGgAni ca ahIM aMgopAMga zabdanI sAthe aMgopAMga zabdano ekazeSa samAsa thavAthI vyAkaraNanA niyama mujaba eka aMgopAMga zabdano lopa thayelo che, tethI aMgopAMga zabdanA aMga, upAMga ane aMgopAMga ema artha thAya. (1) "zarIranA mukhya avayavone aMga kahevAya." dA. ta. be hAtha, be paga, mAthu, pITha, chAtI, peTa vagere... (2) "aMganA avayavo (vibhAga)ne upAMga kahevAya" 176 For Private and Personal Use Only Page #220 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir dA.ta. AMgaLI, kAna, nAka, AMkha vagere. (3) "upAMganA avayavo (vibhAga)ne aMgopAMga kahevAya che." dA.ta. AMgaLInA veDhA, rekhA, nakha, pAMpaNa, vALa, rUMvATA vagere dArikazarIra, vaikriyazarIra ane AhArakazarIrane ja aMgopAMga hovAthI aMgopAMganAmakarma 3 prakAre che. (1) dArikazarIrAMgopAMga (2) vaikriyazarIrAMgopAMga (3) AhArakazarIrAMgopAMga (1) dArikayugalaskaMdhonA banelA hAtha, paga, mAthu vagerene dArikarirasaMgopAMga kahevAya. tenuM kAraNa dArikazarIrAMgopAMganAmakarma che. audArika zarIrAMgopAMga nAmakarmanA udayathI jIva audArikazarIrarUpe pariNAma pAmelA yugalomAMthI audArikazarIrane yogya aMga upAMga ane aMgopAMga banAve che." (2) vaikriya pudgalaskaMdhonA banelA hAtha, paga, mAthu vagere vaikriyazarIrasaMgopAMga kahevAya. tenuM kAraNa vai. zarIra aMgopAMganAmakarma che. vaizirIrAMgopAMga nAmakarmanA udayathI jIva vaikriyazarIrarUpe pariNAma pAmelA pudgalomAMthI vaikriyazarIrane yogya aMga upAMga ane aMgopAMga banAve che." (3) AhAraka pudgalaskaMdhonA banelA hAtha, paga, mAthu vagere AhArakazarIra mAMga kahevAya. tenuM kAraNa A.za. aMgopAMganAmakarma che. AhAraka zarIrAMgopAMga nAmakarmanA udayathI jIva AhArakazarIra rUpe pariNAma pAmelA pudgalomAMthI AhAraka zarIrane yogya aMga upAMga ane aMgopAMga banAve che." audArikazarIraaMgopAMga e audArika pudgalonA banelA che. te kAryarUpa che. tenuM kAraNa audArikazarIra aMgopAMganAmakarma che e kArmaNaskaMdhonuM baneluM hoI nAmakarmanI eka uttaraprakRti che. mATe audArikazarIrasaMgopAMga ane audArikazarIrAMgopAMganAmakarma e banne bhinna che. e rIte vai.zarIrAMgopAMga ane vaizi. aMgopAMganAmakarma tathA AhArakazarIrAMgopAMga ane AhAraka zarIrAMgopAMganAmakarmano taphAvata samajI levo. taijasazarIra ane kAryaNazarIrane aMgopAMga hotA nathI kAraNa ke te banne 177 For Private and Personal Use Only Page #221 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir zarIra anAdikALathI jIvapradezo sAthe joDAyelA che. tethI te banne zarIranI AkRti jIvapradezapramANe hoya che. ane jIvapradezo (te.za. ane kA.za. saMyukta Atmapradezo) audArikAdi zarIranI AkRti pramANe goThavAtA hovAthI jIvapradezonI AkRti audarikAdhizarIra pramANe hoya che. mATe taijasazarIra ane kArmaNazarIranI koI ja svataMtra AkRti hotI nathI jema pANIne jevA vAsaNamAM bharIe tevo teno AkAra thato hovAthI pANIne koIja svataMtra AkAra kahI zakAto nathI. tema jIvapradezo audArikAdi zarIranI AkRti pramANe goThavAtA hovAthI te.za. ane kA..nI koI ja svataMtra AkRti = saMsthAna hotuM nathI mATe te banne zarIrane aMgopAMga hotA nathI. baMdhananAmakarmanA bheda : uralAi puggalANaM, nibaddha-bajhaMtayANa saMbaMdhaM / jaM kuNai jausamaM taM, uralAIbaMdhanaM neyaM // 34 // audArikAdi pudgalAnAM nibaddha-badhyamAnAnAM saMbandham / yatkaroti jatusamaM tadaudArikAdibandhanaM jJeyam // 34 // gAthArtha :- lAkhanI jema, pUrve bAMdhelA ane navA baMdhAtA audArikAdi pudgalono je saMbaMdha thavo te audArikAdibaMdhananAmakarma jANavuM. vivecana :- manuSyo ane tiryaMco utpattinA prathamasamayathI mAMDIne maraNa sudhI pratisamaye audArikazarIra nAmakarmodayathI audArikazarIrane yogya pudgalaskaMdha grahaNa karIne, audArikazarIrarUpe pariNAvIne, audArikazarIranI racanAne anukUla pudgalapiMDa banAve che. te vakhate lAkhathI saMdhAtA be lAkaDAnA TukaDAnI jema prathamAdi audArika pudgalapiMDanI sAthe dvitIyAdi audArika pugalapiMDanuM je joDANa (saMbaMdha) thAya che. te audArikabaMdhana kahevAya tenuM kAraNa audArikabaMdhananAmakarma che A. utpatti sthAne Avelo jIva prathama samaye o. ke vai. pudgalo tathA jyAre AhArakazarIra banAve tyAre prathama samaye AhAraka pudgalone grahaNa kare che te "sarvabaMdha" kahevAya tathA dvitIyAdi samayathI mAMDIne maraNa sudhI o.ke vai. pudgalonuM ane AhArakazarIra banAvatI vakhate dvitIyAdi samayathI mAMDIne AhArakazarIranI samApti sudhI AhArakapudgalonuM grahaNamocana banne thatu hovAthI te "dezabaMdha" kahevAya te.za. ane kA.za.mAM sarvabaMdha hoto nathI dezabaMdha ja hoya che. (juo badhaSatrizikA gAthA-2). 178 For Private and Personal Use Only Page #222 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir 66 " je karmanA udayathI audArikAdizarIranI racanAnusAre karAyela pUrva pUrvanA pudgalapiMDanI sAthe audArikazarIranI racanAnusAre thatAM navAnavA pudgalapiMDanuM joDANa thAya te audArikabaMdhananAmakarma kahevAya." devo ane nArako utpattinA prathama samayathI mAMDIne maraNasudhI, pratisamaye vaikriyazarIrane yogya pudgalo grahaNa karIne, vaikriyazarIra rUpe pariNamAvIne, vaikriyazarIranI racanAnusAre pudgalapiMDa banAve che. te vakhate lAkhathI saMdhAtA be lAkaDAnA TukaDAnI jema prathamAdi vaikriya pudgalapiMDanI sAthe dvitIyAdi vaikriya pudgalapiMDanuM je joDANa thAya che te vaikriyabaMdhana kahevAya. tenuM kAraNa vaikriyabaMdhana nAmakarma che. "je karmanA udayathI vaikriyazarIranI racanAnusAre karAyela pUrva pUrvanA pudgalapiMDanI sAthe vai.zarIranI racanAnusAre thatAM navA navA pudgalapiMDanuM joDANa thAya che te vaikriyabaMdhananAmakarma kahevAya." AhArakalabdhidhArI caudapUrvadhara pramatasaMyata muni mahArAjA jyAre AhArakazarIra banAve che. tyAre AhArakazarIranI utpattithI mAMDIne samAptisudhI pratisamaye AhArakazarIrane yaugya pudgalo grahaNa karIne, AhArakazarIrarUpe pariNamAvIne, AhA2kazarIranI racanAnusAre pudgalapiMDa banAve che te vakhate lAkhathI saMdhAtA be lAkaDAnA TukaDAnI jema prathamAdi AhAraka pudgapiMDanI sAthe dvitIyAdi AhAraka pudgala piMDanuM je joDANa thAya che te AhArabaMdhana kahevAya tenuM kAraNa AhArakabaMdhana nAmakarma che. "je karmanA udayathI AhArakazarIranI racanAnusAre karAyela pUrva pUrvanA pugalipaMDanI sAthe AhArakazarIranI racanAnusAre thatAM. navAnavA pudgalapiMDanuM joDANa thAya che te AhArakabaMdhananAmakarma kahevAya." anAdikALathI dareka saMsArI jIva pratisamaye taijasazarIrane yogya pudgala grahaNa karIne, taijasazarIrarUpe pariNamAvIne, jIvapradezonI racanAnusAre pudgalapiMDa banAve che. te vakhate lAkhathI saMdhAtA be lAkaDAnA TukaDAnI jema pUrva pUrvanA taijasapudgalapiMDanI sAthe navA navA taijasapudgalapiMDanuM je joDANa thAya che te taijasabaMdhana kahevAya tenuM kAraNa taijasabaMdhana nAmakarma che. je karmanA udayathI pUrva pUrvanA taijasazarIranI sAthe navA navA taijasa pudgalapiMDanuM joDANa thAya te taijasabaMdhana nAmakarma kahevAya." 179 For Private and Personal Use Only Page #223 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir anAdikALathI dareka saMsArIjIva pratisamaye kAmaskaMdhone grahaNa karIne karma athavA kArmaNazarIrarUpe pariNAvIne, jIva pradezonI racanAnusAre pudgalapiMDra banAvatA hovAthI pUrvapUrvanA kArmaNazarIra athavA karmonI sAthe navA navA kAryaNazarIra athavA karmonuM je joDANa thAya che te kArmaNabaMdhana athavA karmabaMdha kahevAya. tenuM kAraNa kArmaNabaMdhananAmakarma che. je karmanA udayathI pUrva pUrvanA kAryaNazarIranI sAthe navA navA kArmaNazarIra athavA karmonuM joDANa thAya che te kArmaNabaMdhananAmakarma kahevAya." A rIte, audArikAzirIranAmakarmanI jema audArikAdibaMdhana nAmakarma pAMca prakAre che. jo baMdhananAmakarmane mAnavAmAM na Ave to pUrvanA audArikAdizarIranI sAthe audArikAdi zarIranI racanAnu sAre thatAM navA audArikAdi pugalapiMDanuM joDANa na thavAthI jema phUMDAmAM rahelo loTa pavanano jhapATo lAgatA cAre tarapha verAI jAya che. tema navA pudgalo verAI jAya mATe baMdhananAmakarma avazya mAnavuM joIe. saMghAtananAmakarmanA bheda : jaM saMghAyai uralAipuggale tiNagaNaM va daMtAlI / taM saMghAyaM baMdhaNamiva taNunAmeNa paMcavihaM // 35 // yatsaMghAtayati audArikAdi pudgalAn tRNagaNamiva daMtAlI / tatsaMghAtaM bandhanamiva tanunAmA paJcavidham // 35 // gAthArtha - jema daMtAlI ghAsanA samuhane ekaTho kare, tema je audArikAdi zarIranA pulo (audArikAdi zarIranI racanAnusAre) ekaThA kare te saMghAtananAmakarma baMdhananI jema zarIranAM nAme pAMca prakAre che. vivecana - baMdhananAmakarma 5 prakAre kahyuM paNa audArikAdi zarIra nAmakarmodayathI grahaNa karelA pudgalo jyAM sudhI zarIranI racanAnusAre piMDarUpe ekaThA na thAya tyAM sudhI pUrvanAM audArikAdipugalapiMDanI sAthe navA pugalapiMDanuM joDANa thatuM nathI mATe baMdhananAmakarmanI jema zarIranA nAma pramANe saMghAtananAmakarma pAMca prakAre kahyuM che. utpattisthAne Avelo jIva audArikazarIra nAmakarmodayathI audArikazarIrane yogya pudgalo grahaNa karIne, audArika zarIrarUpe pariNAve che. pachI jema 180 For Private and Personal Use Only Page #224 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir daMtAlI cAre tarapha vikharAyelAM ghAsanA samuhane ekaTho kare tema dArikazarIrarUpe pariNAma pAmelA pudgalono audArika zarIranI racanAnusAre je piMDa thAya che. te audArika saMghAtana kahevAya. tenuM kAraNa dArikasaMghAtananAmakarma che. " "je karmanA udayathI audArikazarIrarUpe pariNamelA pulano audArikazarIranI racanAnusAre piMDa thAya te audArikasaMghAtananAmakarma kahevAya.' ahIM dArikasaMghAtana e dArikapugalonuM baneluM che. ane dArikasaMghAtana nAmakarma e kArmaNaskaMdhonI banelI nAmakarmanI eka uttaraprakRti che mATe te banne bhinna che. A pramANe (2) vaikriyasaMghAtananAmakarma (3) AhAraka saMghAtananAmakarma (4) tejasa saMghAtananAmakarma (5) kAryaNasaMghAtananAmakarma samajI levuM. jo saMghAtananAmakarmane mAnavAmAM na Ave to, baMdhananAmakarma potAnuM kArya karI zakatuM nathI. kAraNa ke "ekaThA nahi thayelA pugalono baMdha thato nathI." evo nyAya che. eTale jyAM sudhI dArikAdizarIranI racanAnusAre piMDa na thAya tyAM sudhI pUrvenA audArikAdi zarIranI sAthe navA audArikAdi pudgalapiMDanuM joDANa thaI zakatuM nathI mATe saMghAtananAmakarma avazya mAnavuM joIe. baMdhananAmakarmanAM 15 bheda: orAla-viuvvA-hArayANa saga-tea- kammajuttANaM / nava baMdhaNANi iyaradusahiyANaM tinni tesiM ca // 36 // udAra vaikriyAhArakANAM svakataijasakarmayuktAnAm / nava bandhanAni itaradvisahitAnAM trINi teSAM ca // 36 // gAthArtha - audArika, vaikriya ane AhArakazarIra potapotAnI sAthe, taijasanI sAthe ane kAzmaNanI sAthe joDAtAM nava baMdhano thAya che. ane te traNe zarIrane taijasa ane kArmaNa e bannenI sAthe joDatA traNa baMdhana thAya che. ane taijasa tathA kArmaNane paraspara joDatA bIjA traNa baMdhana thAya che. vivecana :- pUrve baMdhananAmakarma 5 prakAre kahyuM ane ahIM baMdhananAmakarma 15 prakAre kahyuM che. kAraNake paMcasaMgrahakAranuM evuM mAnavuM che ke "sajAtIya 181 For Private and Personal Use Only Page #225 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir pulapiMDanuM paraspara joDANa thAya che. mATe baMdhananAmakarma pAMca prakAre che. ane gagarSi tathA zivazarmAsUri mahArAjanuM evuM mAnavuM che ke sajAtIyanI jema vijAtIya pudgalapiMDanuM paNa paraspara joDANa thAya che. kAraNake jIvane kArpaNa zarIra ane taijasazarIra anAdikALathI vaLagelu hovAthI tejasapudgalapiMDa ane kArmaNapugalapiMDanuM joDANa anAdikALathI cAlu che. tenuM kAraNa bataijasakArpaNa baMdhananAmakarma" che. tathA bhavAntaramAMthI utpattisthAne Avelo jIva taijasazarIra ane kAzmaNazarIrathI yukta hoya che. ane tyAM dArika ke vaikriya e bemAMthI koIpaNa eka zarIra navuM banAvato hovAthI tejasazarIranI sAthe ane kArmaNazarIranI sAthe temaja tejasazarIra + kArpaNa zarIranI sAthe audArika ke vaikriyazarIrane yogya pagalapiMDanuM avazya joDANa thAya che. tenuM kAraNa (2) audArikataijasabaMdhananAmakarma (3) audArikakArmabaMdhananAmakarma (4) audArika taijasa kArmaNabaMdhana nAmakarma (5) vaikriyataijasabaMdhananAmakarma (6) vaikriyakArmaNabaMdhananAmakarma (7) vaikriyataijasakArpaNabaMdhananAmakarma che. ane AhArakalabdhidhArI pramatamuni jyAre AhArakazarIra banAve tyAre taijasazarIranI sAthe ane kArmaNazarIranI sAthe temaja taijasazarIra + kArmaNazarIranI sAthe AhArakazarIrane yogya pudgalapiMDanuM joDANa thAya che. tenuM kAraNa ( 8 ) AhArakataijasabaMdhanAmakarma (9) AhArakakArmaNabaMdhananAmakarma ( 1 0 ) AhArakataijasakArmaNabaMdhananAmakarma che. A pramANe vijAtIyapugalapiMDanuM paraspara joDANa thatA kula.10 baMdhana thAya che. ane pUrvokta mujaba sajAtIya pugalapiMDanuM paraspara joDANa thatA kula pa baMdhana thAya che. mATe ahIM baMdhananAmakarma 15 prakAre kahyuM che. A. eka jIvane ekI sAthe be-traNa ke kyAreka cAra zarIrano paNa udaya hoya che. je jIvane jyAM sudhI jeTalA zarInAmakarmano udaya hoya tyAM sudhI te jIva pratisamaye teTalA zarIrane yogya pudgalo grahaNa kare che. tethI sajAtIya ane vijAtIya pudgalonuM paraspara joDANa thayA ja kare che. temAM audArikazarIradhArIne (1) . o. (2) au. te. (3) . kA. (4) o. te. kA. (5) kArmaNakAzmaNa (6) te. te. (7) te. kA. e. 7 rIte pudgalonuM paraspara joDANa thAya che. e ja pramANe vai. zarIradhArI ane A. zarIradhArIne paNa 7 rIte pudgalonuM paraspara joDANa thAya che. paNa ahIM traNe sthaLe (1) kA. kA. (2) te, te. (3) tai. kA. e traNa baMdhana samAna hovAthI tenI gaNatarI ekaja vAra karavAthI kula-6 baMdhana bAda karatAM baMdhananAmakarma kula 15 prakAre che. 182 For Private and Personal Use Only Page #226 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir baMdhananAmakarmanA bhedanuM svarUpa : (1) pUrvanA audArikazarIranI sAthe audArikazarIranI racanAnusAre thatA navA audArikapudgalapiMDanuM je joDANa thAya che te audArika audArika baMdhana kahevAya. tenuM kAraNa audArika audArika baMdhana nAmakarma che. "je karmanA udayathI pUrvanA audArikazarIranI sAthe audArikazarIranI racanAnusAre thatAM navA audArika pudgalapiMDanuM joDANa thAya te audArika audArika baMdhananAmakarma kahevAya.'' A pramANe (2) vaikriyavaikriyabaMdhananAmakarma ane (3) AhAraka AhArakabaMdhananAmakarma samajavuM. (4) taijasazarIranI sAthe dArikazarIrane yogya pudgalapiMDanuM ke audArikazarIranI sAthe taijasaza2I2ne yogya pudgala piMDanuM je joDANa thAya che te audArika taijasabaMdhana kahevAya tenuM kAraNa audArikataijasa baMdhana nAmakarma che. "je karmanAudayathI taijasazarIranI sAthe audArika pudgalapiMDanuM ke audArikazarIranI sAthe taijasa pudgalapiMDanuM joDANa thAya te (karma) audArikataijasabaMdhananAmakarma kahevAya.'' A pramANe (5) vaikriyataijasabaMdhanAmakarma ane (6) AhArakataijasabaMdhananAmakarma samajavuM. (7) kAryaNaza2I2nI sAthe audArikazarIrane yogya pudgalapiMDanuM ke audArikazarIranI sAthe kAryaNaskaMdhonuM je joDANa thAya che te audArikakAryaNabaMdhana kahevAya tenuM kAraNa audArikakAryaNabaMdhananAmakarma che. "je karmanA udayathI kAryaNazarIranI sAthe audArikazarIrane yogya pudgalapiMDanuM ke audArikazarIranI sAthe kArmaNaskaMdhonuM joDANa thAya te (karma) audArikakAryaNabaMdhananAmakarma kahevAya..'' A pramANe (8) vaikriyakArpaNabaMdhananAmakarma ane (9) AhArakakAryaNabaMdhananAmakarma sajamavuM. (10)taijasazarIra ane kAryaNazarIranI sAthe audArikazarIrane yogya pudgalapiMDanuM ke audArikazarIranI sAthe taijasa ane kAryaNapudgalapiMDanuM je joDANa thAya che te audArikataijasakAryaNabaMdhana kahevAya. tenuM kAraNa audArika taijasakAryaNabaMdhananAmakarma che. je karmanA udayathI taijasazarIra ane kAryaNazarIranI sAthe audArikazarIrane yogya pudgalapiMDanuM ke audArika zarIranI sAthe taijasa ke kArmaNa pudgalapiMDanuM joDANa thAya te audArikataijasakAryaNabaMdhananAmakarma 183 For Private and Personal Use Only Page #227 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir kahevAya." A pramANe (11) vaikriyataijasakArmabaMdhananAmakarma ane (12) AhArakataijasakArpaNabaMdhananAmakarma samajavuM. (13) taijasazarIranI sAthe kArmaNaskaMdhanuM ke kAzmaNazarIranI sAthe tejasazarIrane yogya pudgalapiMDanuM je joDANa thAya che. te taijasakArpaNabaMdhana kahevAya. tenuM kAraNa tejasakArpaNabaMdhananAmakarma che. je karmanA udayathI taijasa zarIranI sAthe kArmaNaskaMdhonuM ke karmaNazarIranI sAthe taijasa pudgalapiMDanuM joDANa thAya che te taijasakArpaNabaMdhananAmakarma kahevAya." (14) taijasazarIranI sAthe navA grahaNa karAtA tejasapudgalonuM je joDANa thAya che. te taijasataijasabaMdhana kahevAya. tenuM kAraNa taijasataijasabaMdhana nAmakarma che. "je karmanA udayathItaijasazarIranI sAthe navA grahaNa karAtAtaijasapulonuM joDANa thAya te (karma) taijasataijasabaMdhananAmakarma kahevAya." A pramANe (15) kArpaNa kArmaNabaMdhananAmakarma samajavuM. - jo dArikAdi zarIrane viSe sajAtIya pagalonI jema vijAtIyapudgalonA paraspara thatAM joDANa (saMbaMdha)ne mAnavAmAM na Ave to. (1) taijasazarIra ane kAryaNazarIranI sAthe dArikazarIra ke (2) tejasabharI ane kArmaNazarIranI sAthe vaikriyazarIra ke (3) taijasazarIra ane kArmaNazarIranI sAthe AhArakazarIranuM ekAkArapaNuM jaNAya nahIM. paNa evuM banatuM nathI. kAraNake ApaNane be ke traNa zarIranuM ekAkArapaNuM spaSTa jaNAya che. mATe sajAtIyanI jema vijAtIya pudgalonuM paraspara joDANa mAnavuM joIe tethI prathakArazrIe ahIM baMdhananAmakarma 15 prakAre kahyuM che. saMghayaNanAmakarmanA bheda : saMghayaNamaTThinicao, taM chaddhA vajarisahanArAyaM / taha ya risahanArAyaM, nArAyaM addhanArAyaM // 37 // kIliya chevaTuM iha, risaho paTTo ya kIliyA vajaM / ubhao makkaDabaMdho, nArAyaM imamurAlaMge // 38 // saMhananamasthinicayaH tatvoDhA vajraRSabhanArAcam / tathA ca RSabhanArAcaM nArAcamarddhanArAca // 37 // 184 For Private and Personal Use Only Page #228 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir 6 sAyaNa vaja-RSabha-nArAca ardha-nArAca - kIlikA RSasa-nArAca nArAca sevArta F 6 saMsthAna ::00HROERONOCTO U RNA 0.00 zAnyagro E sAvi ALS 1 CoxC00.00 EKOYAdies)OMGAOKelinAyAlAya vAmana SHAN IYA kuSja :/GOO.mAtAlakA os24 .DICADAICS For Private and Personal Use Only Page #229 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir 6 saMdhayaNa vaja-RSabha-nArAca ardha-nArAca VOLUTILALUATIOLAN kIlikA 5 RSasa-nArAca nArAca sevArta 6 saMsthAna Con970HCHzarAba 1samaca nyagrodha 3 sAvi 0:3599.00A OCIOLOGONOMOPORATE : ..... samasyAphArasAyakala kubjA ka 200XOKOK.0000000XAXComema00 vAmana mA. otoxxx kA.pA . PONGARO kae For Private and Personal Use Only Page #230 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir kIlikA sevAmiha RSabhaH paTTazca kIlikA vajam / ubhayato markaTabandho nArAcamidamudArAGge // 38 // gAthArtha :- hADakAnI racanAne saMghayaNa kahevAya che. tenAM 6 prakAra che. (1) vajaSabhanArAMca (2) RSabhanArA (3) nArAja (4) ardhanArAya. (5) kIlikA (6) chevaTuM.ahIM RSabha eTale pATo, vaja eTale khIlI, nArAca eTale banne bAju markaTa baMdha. A saMghayaNo mAtra audArikazarIramAM ja hoya vivecana :- zarIranA bAMdhAne majabUta karanArI "je hADakAnI viziSTa racanA te saMghayaNa kahevAya." athavA lokhaMDanI paTTI jema bAraNAne majabUta kare che. tema hADakAnI racanA zarIranAM bAMdhAne majabUta karatI hovAthI kAryamAM kAraNano upacAra karIne kAryarUpa "zarIranI majabUtAIne paNa saMghayaNa kahe che." dareka manuSya ane tiryaMcamAM caDhatA-utaratA krame aneka jAtanI majabUtAI jaNAya che. eTale sUkSmadraSTie saMghayaNa aneka prakAranAM thaI zake paraMtu mahApuruSoe te sarvenuM vargIkaraNa karIne te sarveno samAveza 6 vibhAgamAM karelo hovAthI sthUladaSTie jainazAstramAM saMghayaNanAmakarma 6 prakAre kahyuM che. (1) vajaRSabhanArAca saMghayaNa :"vaja =khIlI", "RSabha =pATo", "nArAca =markaTa baMdha." "vAMdarIne jema tenuM baccuMhAthanI AMTI mArIne majabUta rIte vaLagI rahe che, tema hADakAnA be cheDAo paraspara ekabIjAne AMTI mArIne majabUta rIte joDAyelA hoya te markaTabaMdha" kahevAya." jemAM be hADakAnA bane cheDAo, banne bAjue markaTabaMdhathI joDAyelAM hoya tenA upara pATA [RSabhanA AkAravALuM hADaku vIMTaLAyelu hoya ane e traNe hADakAne bhedIne rahelu khIlInA AkAravALu trIjA hADaku hoya to, tevA prakAranI hADakAnI racanAne athavA tevA prakAranI hADakAnI racanAthI zarIramAM utpanna thatI atizaya majabUtAIne vajaRSabhanArAcasaMghayaNa kahevAya tenuM kAraNa "vajatraRSabhanArAcasaMghayaNanAmakarma" che. A. ApaNA banne hAthathI, banne hAthanA kAMDAne paraspara pakaDavAthI jevo baMdha thAya tevA baMdhane markaTabaMdha kahevAya. 185 For Private and Personal Use Only Page #231 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir (2) RRSabha nArAca saMghayaNa : jemAM khIlInA AkAravALu hADakuM nahoya, paNa be hADakAnA banne cheDAo, banne bAjue markaTa baMdhanI jema joDAyelA hoya, tenA para pATAnA AkAravALuM bIjuM hADakuM vIMTALelu hoya to, tevA prakAranI hADakAnI racanAne, athavA tevA prakAranAM hADakAnI racanAthI zarIramAM utpanna thatI majabUtAine RRSabhanArAca saMghayaNa kahevAya. tenuM kAraNa "RRSabhanArAca saMghayaNa nAmakarma' che. (3)nArAca saMghayaNa : jemAM khIlInA AkAra vALu hADaku na hoya ane pATAnA AkAravALu hADakuM paNa na hoya, paraMtu be hADakAnA banne cheDAo banne bAjue markaTabaMdhanI jema joDAyelAM hoya, tevA prakAranI hADakAnI racanAne athavA tevA prakAranA hADakAnI racanAthI zarIramAM utpanna thatI majabUtAIne nArAca saMghayaNa kahevAya che. tenuM kAraNa '"nArAca saMghayaNa nAmakarma' che. (4) ardhanArAca saMghayaNa : jemAM be hADakAnA be cheDAomAMthI eka cheDo, ekabAjAe markaTabaMdhanI jema joDAyelo hoya ane bIjI bAju khIlI hoya tevA prakAranI hADakAnI racanAne athavA tevA prakAranI hADakAnI racanAthI zarIramAM utpanna thatI majabUtAine ardhanArAca saMghayaNa kahevAya. tenuM kAraNa 'ardhanArAca saMghayaNa nAmakarma' che. (5) kIlikAsaMghayaNa : jemAM be hADakAnA be cheDAo banne bAjue markaTabaMdhanI jema joDAyalA na hoya, paNa te banne cheDA mAtra khIlIthI joDAyelA hoya, tevA prakAranI hADakAnI racanAne athavA tevA prakAranA hADakAnI racanAthI zarIramAM utpanna thatI majabUtAine kIlikAsaMghayaNa kahevAya. tenuM kAraNa "kIlikA saMghayaNa nAmakarma' che. 66 (6) chevaTTu saMghayaNa : jemAM mAtra hADakAo paraspara aDakIne rahelA hoya evI hADakAnI racanAne athavA evA prakAranI hADakAnI racanAthI zarIramAM utpanna thatI majabUtAine chevatlR saMghayaNa kahevAya. tenuM kAraNa 'chevaTTasaMghayaNanAmakarma' che. 186 For Private and Personal Use Only Page #232 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir chevaTanA be artha thAya che. (1) sevArta (2) chedaskRSTa. (1) je snigdhabhojana ke telanI mAlizAdi sevAnI nitye apekSA rAkhatuM hoya te sevArta- saMghayaNa kahevAya. (2) jemAM mAtra be hADakAnA cheDA paraspara aTakIne rahelA hoya te chedaskRSTa saMghayaNa kahevAya. A 6 saMghayaNo audArikazarIramAM ja hoya che. vaikriyAdi-4 zarIramAM na hoya kAraNa ke te 4 zarIramAM hADakAM hotA nathI. yadyapi dArikazarIradhArI sarve jIvomAM paNa ekendriyane saMghayaNa hotuM nathI. vikasendriyane chevaTuM saMghayaNa hoya che. ane garbhaja tiryaMca tathA garbhaja manuSyane 6 saMghayaNa hoya. paraMtu hAlamAM ApaNane saune chevaTuM saMghayaNa ja hoya che. jo saMghayaNa nAmakarmane mAnavAmAM na Ave to, viziSTa hADakAnI racanA vinA zarIrano bAMdho majabUta banato nathI. ane zarIrano bAMdho majabUta na hoya to mana majabUta banatuM nathI. tethI jIva sArA ke kharAba koipaNa kAryomAM varSollAsa phoravI zakato nathI. jo ke AtmAmAM anaMtavIrya [zakita] che. paraMtu tene pragaTa karavA mATe zarIrano bAMdho majabUta joie. jo zarIrano bAMdho atizaya majabUta hoya to jIva atyaMta varSollAsa phoravIne mArA aMtarmuhUrtakALamAM ghAtakarmono kSaya karI zake che. zAstramAM kahyuM che ke vajaRSabhanArAca saMghayaNa vALo jIva ja kSapakazreNI mAMDI zake che. ane sAtamI naraka sudhI jaI zake che. eTale vajaRSabhanArAca saMghayaNa e mokSaprAptinuM asAdhAraNa kAraNa hovAthI saMghayaNa nAmakarma avazya mAnavuM joIe. saMsthAna ane varNanAmakarmanA bhedaH samacauraMsaM niggoha-sAi-khujjAi vAmaNaM huMDaM / saMThANA vannA-kiNhanIla lohiya-halidda-siyA // 39 // samacaturasra nyagrodha-sAdi - kubjAni vAmanaM huMDaM / saMsthAnAni vakhar: M-nI-hita-hAridra-sitA rUA. A. sevA + &ta sevAthI vyApta eTaleke jene sevAnI nitya apekSA hoya te sevArta kahevAya. B. AgamamAM devone vajajhaSabhanArA saMghayaNa kahyuM che. te mAtra zakitanI apekSAe samajavuM kAraNake vajaxaSabhanArA saMghayaNavALA manuSyAdinI jema devanuM zarIra paNa atizaya majabUta hovAthI devone vajaaSabhanArAca saMghayaNa kahyuM che. 187 For Private and Personal Use Only Page #233 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir gAthArtha - samacaturastra, nyagrodha, sAdi, kunja, vAmana ane hUMDaka e cha saMsthAno che. kALo, lIlo, rAto, pILo ane sapheda e pAMca varSo - vivecana :- zarIranI AkRtine saMsthAna kahevAya. trikALavartI jIvonI AkRtinuM sUkSmadraSTie vargIkaraNa karatA asaMkhyAta bheda thAya. paraMtu zAstrAkAra bhagavaMte te sarvenuM vargIkaraNa karIne te sarveno 6 vibhAgamAM samAveza karI Apyo che. mATe saMsthAna nAmakarma 6 prakAre kahyuM che. (1) samacaturaTyasaMsthAna sama=sarakhA", "caturU-cAra", "anna khUNA ke bAju je puruSa padmAsane beThelo hoya tenA (1) be DhIMcaNa vaccenuM aMtara. (2) DAbA khabhAthI jamaNA DhIMcaNanuM aMtara. (3) jamaNA khabhAthI DAbA DhIMcaNanuM aMtara (4) hatheLIthI lalATanuM aMtara, ema cAre bAjunuM aMtara sarakhuM hoya evI je zarIranI AkRti te samacaturasasaMsthAna kahevAya. athavA sAmudrika zAstramAM kahelA lakSaNayukata saghaLA avayavovALI zarIranI AkRtine samacaturasasaMsthAna kahevAya. tenuM kAraNa "samacatura-saMsthAnanAmakarma" che. (2) nyagrodha parimaMDala saMsthAna : nyagrodha = vaDanuM jhADa parimaMDala = AkAra. jema vaDavRkSano uparano bhAga zAkhA, prazAkhA ane pAMdaDA vagerethI suMdara hoya che. ane nIceno bhAga beDoLa hoya che. tema zarIramAM nAbhinI uparano bhAga sArA lakSaNa yukta hoya. ane nAbhinI nIcano bhAga lakSaNahIna hoya evI zarIranI AkRtine nyagrodha parimaMDala saMsthAna kahevAya. tenuM kAraNa "nyagrodhaparimaMDalasaMsthAnanAmakarma" che. (3) sAdi saMsthAna :zarIramAM nAbhinI uparanAM avayavo lakSaNahIna hoya ane nIcenAM avayavo lakSaNayukata hoya evI zarIranI AkRtine sAdisaMsthAna kahevAya. tenuM kAraNa A"sAdisaMsthAnanAmakarma" che. 188 For Private and Personal Use Only Page #234 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir (4) kunnasaMsthAna :mastaka, grIvA [Doka hAtha ane paga lakSaNa yukata hoya. ane chAtI, udara vagere lakSaNahIna hoya evI zarIranI AkRtine kuja saMsthAna kahevAya. tenuM kAraNa "kuja saMsthAna nAmakarma" che. (5) vAmana saMsthAna :chAtI, peTa, udara vagere avayavo lakSaNa yukata hoya ane mastaka, Doka, hAtha, paga vagere lakSaNa rahita hoya evI zarIranI AkRtine vAmana saMsthAna kahevAya. tenuM kAraNa "vAmana saMsthAna nAmakarma che. (6) huMDaka saMsthAna :je zarIranA saghaLA avayavo lakSaNa rahita ane beDoLa hoya evI zarIranI AkRtine huMDaka saMsthAna kahevAya che. tenuM kAraNa "huMDaka saMsthAna nAmakarma" sarva devone samacaturasasaMsthAna hoya che. garbhaja tiryaMca ane manuSyane chamAMthI koipaNa saMsthAna hoya che. ane bAkInAM sarva jIvone huMDaka saMsthAna hoya che. hAlamAM ApaNane saune huMDaka saMsthAna hoya che. varNanAmakarmanA bheda - jIva audArikAdi zarIra nAmakarmodayathI audarikAdi zarIrane yogya pudgalaskaMdho grahaNa kare che. temAM svAbhAvika varNa, gaMdha, rasa ane sparza to hoya ja che. paraMtu jIve grahaNa karelA te pudgalonuM zarIrarUpe pariNamana thAya tyAre temAM koIka cokkasa varNa, gaMdha, rasa ane sparza utpanna thAya che. tethI zarIra bAMdhatI vakhate zarIranI AkRtinI jema navo varNa, gaMdha, rasa ane sparza utpanna thAya che. yadyapi varNa, gaMdha, rasa ane sparza asaMkhyAta prakAre che. paraMtu zAstrakAra A. keTalAka AcArya mahArAja sAdine sAcI kahe che. sAcI = zAlmalIvRkSa. jema zAlmalI vRkSamAM thaDa ghaNu sArU hoya che. paNa DALI, pAMdaDA sArA hotA nathI. tema zarIramAM nAbhinI nIceno bhAga lakSaNayukata hoya ane nAbhinI uparano bhAga khAmIvALo hoya evI zarIranI AkRtine sAdisaMsthAna kahevAya 189 For Private and Personal Use Only Page #235 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir bhagavaMtoe sarvevarNanuM vargIkaraNa karIne teno pAMca vibhAgamAM, sarve gaMdhanuM vargIkaraNa karIne teno be vibhAgamAM, sarve rasanuM vargIkaraNa karIne teno pAMca vibhAgamAM ane sarve sparzanuM vargIkaraNa karIne, teno ATha vibhAgamAM samAveza karI Apyo che. tethI zAstramAM varNa 5 prakAre, gaMdha-2 prakAre, rasa-5 prakAre ane sparza-8 prakAre kahyAM che. (1) koI jIvanuM zarIra kAgaDAnI jema kALu hoya che. tenuM kAraNa kRSNavarNanAmakarma che. (2) koI jIvanuM zarIra popaTanI jema lIlu hoya che tenuM kAraNa nIlavarNanAmakarma che. (3) koI jIvanuM zarIra TAmeTAnI jema rAta hoya che. tenuM kAraNa rakatavarNanAmakarma che. (4) koI jIvanuM zarIra pataMgIyAnI jema pILu hoya che. tenuM kAraNa patavarNanAmakarma che. (5) koI jIvanuM zarIra bagalAnI jema sapheda hoya che. tenuM kAraNa zvetavarNanAmakarma che. keTalAka prANIo kRSNAdi 5 varNa sivAyanA judA judA raMganA ke citravicitra raMganA dekhAya che. te raMga kRSNAdivarNanAM saMyogathI utpanna thato hovAthI tenuM pRthagrahaNa karyuM nathI. gaMdhAdinAmakarmanA bhedasurhidurhii rasA paNa titta-kaDu-kasAya-aMbilA mahurA / phAsAguru-lahu-miukhara-sIuNha-siNiddha-rukkhaTThA // 40 // sumakuma, rasA: paMgha tivA-6-SIya-mana-dhu0: sparza guru-tapu-mRdu-g-zata-3-thi -kSA gaNI | gAthArtha - gaMdha-2 prakAre che. (1) surabhigaMdha (2) durabhigaMdha, rasa-5 prakAre che. (1) kaDavo (2) tIkho (3) turo (4) khATo (5) madhura. sparza 8 prakAre che. (1) bhAre (2) halako (3) komaLa (4) karkaza (5) zIta (6) uSNa (7) snigdha (8) rUkSa [lakho] 190 For Private and Personal Use Only Page #236 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir vivecana H- "nAsikA dvArA je suMghI zakAya te gaMdha kahevAya." (1) koi jIvanuM zarIra kapurAdinI jema sugaMdhI hoya che. tenuM kAraNa surabhigaMdha nAmakarma che. dA. ta. tIrthaMkara bhagavaMto ke padminI strInuM zarIra. (2) koi jIvanuM zarIra lasaNAdinI jema durgaMdhI hoya che. tenuM kAraNa durabhigaMdhanAmakarma che. dA. ta. macchImArAdinuM zarIra. rasanAmakarmanA bheda : "jIbha dvArA je anubhavI zakAya te rasa kahevAya." te pa prakAre che. "tikta =kaDavo rasa", "kaTu = tIkho rasa", "kaSAya = turorasa", "Amla =khATo rasa", "madhura = mITho rasa'. (1) koi jIvanA zarIrano svAda lIMbaDAnI jema kaDavo hoya che. tenuM kAraNa tikatarasanAmakarma che. (2) koi jIvanA zarIrano svAda sUMThAdinI jema tIkho hoya che. tenuM kAraNa kaTurasanAmakarma che. (3) koi jIvanA zarIrano svAda triphaLA [ha2DA + beDA + AMbaLA]nI jema turo hoya che. tenuM kAraNa kaSAyarasanAmakarma che. A. Ayurvedika zAstrAnusAra tiktAdirasathI thatAM lAbha : (1) lIMbaDo, kaDu, kariyAtu vageremAM kaDavo rasa hoya che. A rasa zleSma, arUci, pitta, tRSA, koDha, jhera, tathA tAvane nAbuda kare che. (2) sUMTha, tIkhA vageremAM tIkho rasa hoya che. A rasanuM jo yuktipUrvaka sevana karavAmAM AvyuM hoya to te gaLAnA vyAdhine tathA sojAne maTADe che. jaTharAgnine pradIpta kare che. khorAkane pacAve che. rUci karAve che. vRddhikA2ka temaja atikaphano nAza kare che. (3) haraDA + beDA + AMbaLA rUpa triphaLA tathA koThA vageremAM turo rasa hoya che. A rasanuM sevana karavAthI rakatadoSa, kapha tathA pittano nAza thAya che. tathA svabhAvathI A rasalukho, ThaMDo ane gurU [bhAre] thayo chato grAhaka temaja zarIranI UMcAIne vadhAranAro paNa thAya che. (4) AMbalI tathA bIjorA vageremAM khATo rasa hoya che. A rasa jaTharAgnino uddIpaka, snigdha, sojA, pitta tathA kaphano nAzaka pAcaka tathA rUcikAraka che. vaLI, parasevo karAvanAra temaja mUDha - guMcavAyelA vAyune paNa ThekANe lAve che. = (5) khAMDa, sAkara, zeraDI vageremAM mITho rasa hoya che. A rasa vAta, pitta ane kaphano nAza kare che. dhAtunI vRddhi kare che. gurU che. jIvanane TakAve che keza ugADe che. tathA bALa, vRddha temaja kSINa zakitavALAne paNa hitakArI che. 191 For Private and Personal Use Only Page #237 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir (4) koI jIvanA zarIrano svAda lIMbunI jema khATo hoya che. tenuM kAraNa AslarasanAmakarma che. (5) koI jIvanAM zarIra no svAda zeraDInI jema mITho hoya che. tenuM kAraNa madhurarasanAmakarma che. - koIka granthamAM lavaNa = khATo rasa judo mAnyo che. paNa te madhurAdinAM saMyogathI utpanna thato hovAthI, ahIM tene judo gaNyo nathI. sparzanAmakarma - "cAmaDI dvArA je anubhavI zakAya te sparza kahevAya." (1) adhogamananA kAraNabhUta lokhaMDa vagere bhAre vastumAM rahelo hoya te "guru sparza". (2) prAyaH tiryam ane urdhvagamananAM kAraNabhUta AkaDA, rU vagere halakI vastumAM rahelo hoya te "laghusparza'. (3) netarAdi narama vastumAM rahelo hoya te "mRdu sparza". (4) paththarAdi kaThaNa vastumAM rahelo hoya te "kharasparza. (5) barakAdi ThaMDA padArthamAM rahelo hoya te "zIta sparza". (6) AhAranA pAcananAM kAraNabhUta agni vagere uSNa padArthamAM rahelo hoya te "uSNa sparza". (7) pudgala dravyanA paraspara saMyoganAM kAraNabhUta vRtAdi snigdha padArthamAM rahelo hoya te "snigdha sparza". (8) pudgala dravyano paraspara saMbaMdha nahIM thavAmAM kAraNabhUta bhasmAdimAM rahelo hoya te "rUkSa sparza". jANavo. (1) koi jIvanuM zarIra lokhaMDanA goLAnI mAphaka bhAre hoya che. tenuM kAraNa gurusparzanAmakarma che. (2) koI jIvanuM zarIra AkaDAnAM rU nI jema halaku hoya che tenuM kAraNa laghusparzanAmakarma che. (3) koI jIvanuM zarIra mAkhaNAdinI jema komala hoya che. tenuM kAraNa mRdusparzanAmakarma che. (4) koI jIvanuM zarIra paththarAdinI jema karkaza hoya che. tenuM kAraNa kharasparzanAmakarma che. A. kharano artha kaThaNa ucita lAge che. kema ke kharano artha karkaza (kharabacaDuM) e lIsAno pratipakSa che. lIsuM ane kharabacaDu sparzano viSaya hovA chatAM tenuM kAraNa pudgalano niveza che. paNa sparzaguNa nathI. dA.ta. simenTanuM rapha ane bhInuM plATara. vaLI, kharano artha karkaza kare to karkazamAM kaThaNano samAveza thato nathI. to kaThaNa sparzano samAveza zemAM karavo ? e prazna vicAraNIya che. 192 For Private and Personal Use Only Page #238 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir (5) koI jIvanuM zarIra baraphAdinI jema ThaMDu hoya che. tenuM kAraNa zItasparzanAmakarma che. (6) koI jIvanuM zarIra agni vagerenI jema garama hoya che. tenuM kAraNa uSNasparzanAmakarma che. (7) koI jIvanuM zarIra telAdinAM mAlizanI jema cIkaNuM, hoya che. tenuM kAraNa snigdhasparzanAmakarma che. (8) koI jIvanuM zarIra bhasmAdinI jema lakhu hoya che. tenuM kAraNa rUkSasparzanAmakarma che. guru vagere sparzanA saMyogathI utpanna thatAM bIjA sparzanI pRtha gaNatarI karI nathI. kAraNake te sarveno samAveza AmAM ja thaI jAya che. jIvanA zarIrano je kRSNAdi varNa, surabhi vagere gaMdha, tiktAdi rasa ane gurU vagere sparza spaSTa jaNAya che. te kArya che. tenuM kAraNa te te varNa, gaMdha, rasa ane sparzanAmakarma che. jo varNAdinAmakarmane na mAnavAmAM Ave to dareka jIvanuM zarIra kAM to eka sarakhA varNavALu hoya, kAM to vicitra varNavALu hoya. kAraNa ke te te cokkasavarNAdi nAmakarma vinA kAgaDo kALo, popaTa lIlo, bhamarI pILI, AvI vyavasthA saMbhavatI nathI mATe varNAdi nAmakarmane avazya mAnavu joIe. varNAdi catuSkanI puNyaprakRti ane pApa prakRti bannemAM gaNatarI thAya che. paraMtu puNya ane pApa banne paraspara virodhI hovAthI je varNa catuSka puNyasvarUpa che. te ja varNa catuSka pApa svarUpa che ema kahevuM yogya nathI. mATe varNAdi 20mAMthI puNya=zubha varNAdi ane pApa = azubhavarNAdi ne judA batAve che. nIlakasiNaM dugaMdhaM, tittaM kaDuaM guruM kharaM rukkhaM / sIaMca asuhanavagaM, ikArasagaM subhaM sesaM // 41 // nIlakRSNaM durgandhaM tiktaM kaTukaM guru kharaM rukSam / zItaM cAzubhanavakamekAdazakaM zubhaM zeSam // 41 // gAthArtha - lIlovarNa, kALovarNa, durgadha, kaDavorasa, tIkho rasa, gurUsparza, kaThaNasparza, rUkSasparza ane zItasparza e nava azubha che. bAkInA agiyAra zubha che. 193 13 For Private and Personal Use Only Page #239 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir vivecana :- (1) "je karmaprakRti sukhano anubhava karAve te zubha kahevAya." ane (2) "je karmaprakRti du:khano anubhava karAve te azubha kahevAya." nIlavarNAdi 9 prakRti duHkhano anubhava karAvatI hovAthI azubha che. ane zvetavarNAdi 11 karmaprakRti sukhano anubhava karAvatI hovAthI zubha che. varNanAmakarmamAM nIlavarNa ane kRSNavarNa e be azubha che tathA zvetavarNa, pItavarNa ane rakatavarNa e traNa zubha che. gaMdhanAmakarmamAM surabhigaMdha zubha che. ane durabhigaMdha azubha che. rasanAmakarmamAM kaDavo rasa ane tIkho rasa e be azubha che. tUro rasa, khATorasa ane madhurarasa e traNa zubha che. sparzanAmakarmamAM, gurUsparza, kharasparza, rUkSasparza ane zItasparza e ja azubha che. tathA laghusparza mRdusparza, snigdhasparza ane uSNasparza e ja zubha che. AnupUrvInA bheda, pAribhASika saMjJAo, tathA vihAyogatinA bheda : cauha gaivvaNupuvvI, gaipuvvidugaM tigaM niaaujuaN| puvvI udao vakke, suhaasuhavasuTTa vihagagaI // 42 // caturdhA gatirivAnupUrvI gatipUrvIdvikaM trikaM nijAyuryutam / pUryudayo vakre zubhAzubhavRSoSTra vihagagatayaH // 42 // gAthArtha - gatinI jema AnupUrvI 4 prakAre che. gati ane AnupUrvI maLI ddhika kahevAya. ane temAM potAnuM AyuSya joDatAM trika kahevAya. AnupUrvInAmakarmano udaya vakragatimAM hoya che. vRSabha [baLadanI cAla ane uMTanI cAla jevI zubha ane azubha vihAyogati 2 prakAre che. vivecana - gatinAmakarma 4 prakAre hovAthI tenuM sahacArI AnupUrvanAmakarma paNa 4 prakAre kahyuM che. (1) "maraNasthAnethI devagatimAM jatAM jIvane jyAMthI vaLAMka vaLavAno hoya tyAMthI vALIne utpattisthAne pahocADanAra karmane devAnupUrvanAmakarma kahevAya." (2) "maraNasthAnethI manuSyagatimAM jatA jIvane, jyAMthI vaLAMka vaLavAno hoya tyAMthI vALIne utpattisthAne pahocADanAra karmane manuSyAnupUrvInAmakarma kahevAya." 194 For Private and Personal Use Only Page #240 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org (3) " maraNasthAnethI tiryaMcagatimAM jatA jIvane jyAMthI vaLAMka vaLavAno hoya tyAMthI vALIne utpattisthAne pahocADanAra karmane tiryaMcAnupUrvI nAmakarma kahevAya.'' Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir (4) 'maraNasthAnethI narakagatimAM jatAM jIvane jyAMthI vaLAMka vALavAno hoya tyAMthI vALIne utpattisthAne pahocADanAra karmane narakAnupUrvInAmakarma kahevAya." ,, dareka jIva maraNa pachI prathama samaye potAnA svabhAva anusAra samazreNI para cAle che. pachI bIjA samaye AnupUrvInAmakarma jIvane utpattisthAna tarapha kATakhuNe vaLAMkamAM vALI de che. tyAre utpattisthAna sudhI pahoMcatA jIvane vadhumAM vadhu traNa vaLAMka levA paDe che. kayAreka cAra vaLAMka paNa levA paDe che. tethI "maraNasthAnethI utpattisthAne pahoMcatA jIvane vadhumAM vadhu cArathI pAMca samaya lAge che.' kAraNake maraNa pachI prathamasamaye to jIva potAnA svabhAva pramANe samazreNI = sIdhI lAinamAM ja cAle che. pachI bIjA samaye AnupUrvInAmakarma jIvane utpattisthAna tarapha vaLAMkamAM vALI de che. e vakhate " jo koNI AkAre eka ja vaLAMkamAM utpattisthAna AvI jAya to be samaya lAge.'' jo haLa AkAre be vaLAMkamAM utpattisthAna AvI jAya to traNa samaya lAge.'" ane" jo gomUtrikA AkAre traNa vaLAMkamAM utpattisthAna AvI jAya to cAra samaya lAge." eTale "bIjA, trIjA ane cothA samaye vigahagatimAM ja AnupUrvIno udaya hoya che." paNa prathama samaye gatimAM AnupUrvIno udaya hoto nathI kyAreka jIvane cAra vaLAMka levA paDe to maraNasthAnethI utpattisthAne pahoMcatA pAMca samaya lAge. tyAre bIjA, trIjA, cothA ane pAMcamA samaye vigrahagatimAM AnupUrvIno udaya hoya che. paNa Avu vicat ja bane che. jo AnupUrvInAmakarmane mAnavAmAM na Ave to jIva potAnA svabhAva mujaba samazreNIe cAlyA kare, kyAreka samazreNI para kyAMka aTakI jAya paraMtu tyAMthI kATakhUNe vaLAMka laine iSTa sthAne pahoMcI zake nahIM. eTale jema baLadano mAlika baLadanA nAkamAM nAMkhelI dorIne pakaDIne baLadane iSTasthAne pahoMcADI de tema AnupUrvInAmakarma jIvane samazreNIe cAlato aTakAvIne utpattisthAna tarapha vaLAMkamAM vALIne iSTasthAne pahoMcADI de che. mATe AnupUrvInAmakarma avazya mAnavuM joie. 195 For Private and Personal Use Only Page #241 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir pAribhASika saMjJAo : AnupUrvInAmakarma te te gatinAmakarmanI sAthe ja baMdhAya che. ane te te gatinAmakarmanI sAthe ja udayamAM Ave che. tethI gatinAmakarma ane AnupUrvanAmakarma sahacArI che. mATe jyAM gatine jaNAvanAra narakAdi zabdanI pAchaLa drika hoya tyAM sarvatra te gati ane tenI AnupUrvI e be samajavAM ane trika zabda Ave tyAM, te gati, tenI AnupUrvI, ane tenuM AyuSya e traNa samajavA. dA. ta. narakaddhika = narakagati, narakAnupUrvI. narakatrika = narakagati, narakAnupUrvI, narakAyuSya. tiryaMcaddhika - tiryaMcagati, tiryaMcAnupUrvI manuSyatrika = manuSyagati, manuSyAnupUrvI, manuSyAyuSya. vaikriyaSaka = devagati, devAnu pUrvI, narakagati, narakAnupUrvI. vaikriyazarIra, vaikriya aMgopAMga. audArikaddhika = audArika zarIra, audArika aMgopAMga. vaikriyASTaka = devatrika, narakatrika, vaikriyaddhika. vihAyogati nAmakarmanA bheda :"AkAzamAM cAlavu te vihAyogati." trasanAmakarmodayathI trasajIvone cAlavAnI zakita maLe che. paNa baLada, uMTa, kAgaDo, vIMchI, tIDa, vAMdaro, kUtarAditI cAlamAM ghaNo taphAvata hoya che. mATe cAla [gati nA asaMkhya bheda che. paNa te sarve cAla [gatikriyA no zubha ane azubha ema be vibhAgamAM samAveza karIne vihAyogati 2 prakAre kahI che. (1) zubhavihAyogati, (2) azubhavihAyogati. (1) "bIjAne priya lAge tevI sulakSaNA cAlane zubhavihAyogati kahevAya." dA. ta. uttama ghoDA, baLada, hAthI, gAya, haMsa, vagerenI cAla suMdara ane AnaMda Ape tevI hovAthI zubha gaNAya che. tenuM kAraNa zubha vihAyogatinAmakarma che. (2) "bIjAne na game tevI kharAba cAlane azubhavihAyogati kahevAya." dA.ta. UMTa, gadheDu, kAgaDAdinI cAla kharAba hovAthI azubha gaNAya che. tenuM kAraNa azubha vihAyogatinAmakarma che. ahIM sArI ane kharAba calanAtmaka 196 For Private and Personal Use Only Page #242 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org kriyArUpa zubha ane azubha vihAyogati e kArya che. tenuM kAraNa zubha-azubha vihAyogatinAmakarma e kAryaNaskaMdhAtmaka nAmakarmanI uttara prakRtio che. A pramANe, 14 piMDaprakRtinA kula, '65" athavA ''75'' peTA bheda kahyAM. parAghAta ane zvAsocchvAsa nAmakarmanuM svarUpa : paraghAudayA pANI, paresiM baliNaMpi hoi duddhariso / UsasaNaladdhijutto, havei UsAsanAmavasA // 43 // parAghAtodayAtprANI pareSAM balinAmapi bhavati durgharSaH / ucchsanalabdhiyukto bhavati ucchvAsanAmavazAt // 43 // gAthArtha H- parAghAtanAmakarmanA udayathI prANI bIjA balavAnathI paNa parAbhava pAmato nathI, zvAsocchavAsanAmakarmanA udayathI jIva zvAsocchavAsa labdhi yukata hoya. vivecana :- (1) para + AghAta = parAghAta. bIjAne AghAta pahoMcADe te parAghAta kahevAya.' Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir athavA ''bIjA balavAno vaDe paNa AghAta na pAme te parAghAta kahevAya tenuM kAraNa parAghAtanAmakarma che. je karmanA udayathI jIva eTalo badho prabala-pratApI dekhAya ke moTAmoTA baLavAno, sattAdhIzo, buddhimAno ane virodhIone paNa tenI vAta svIkAravI paDe. rAjAnI sabhAmAM tenA darzanamAtrathI athavA vA-kauzalyathI baLavAna, virodhI ke zatrupakSanI pratibhAne AghAta pahoMce athavA te potAnI pratibhAthI sarvasabhyonAM mana jItI vijaya prApta kare paNa pote kyAreya bIjA koinAthI AghAta na pAme te parAghAtanAmakarma kahevAya. (2) zvAsocchavAsanAmakarmanuM svarUpa : labdhiparyAptA jIvane utpattinA prathama samaye ja paryAptanAmakarmano udaya zarU thai jAya che. tethI jIva utpattinA prathama samayathI ja svaprAyogya sarve paryAptino prAraMbha karI de che. paNa te paryAptio anukrame pUrNa thAya che. tethI jyAre zvAsocchvAsa paryAmi pUrNa thAya tyAre jIva zvAsocchvAsa paryApta e paryApto thAya che. 62b For Private and Personal Use Only Page #243 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir saptatikA graMthamAM kahyuM che ke jyAre jIva zvAsocchuvAsa paryAptie paryApto thAya tyAre zvAsocchavAsa nAmakarmano udaya zarU thAya." eTale jyAre che zvAsocchavAsa nAmakarmano udaya thAya tyAre jIva zvAsa levA mUkavAnI zaktivAlo athavA zvAsocchavAsa labdhiyukata thAya che. tethI jIva zvAsa levA-mUkavAnI kriyA sukhapUrvaka karI zake che. "zvAsa levA-mUkavAnI kriyAne zvAsocchavAsa prANa kahevAya che." tenuM kAraNa zvAsocchavAsa nAmakarma che. AtapanAmakarmanuM svarUpa : ravibiMbe ujiaMgaM, tAvajuaM AyavAu na u jlnne| jamusiNa phAsassa tahiM lohiyavannassa udautti // 44 // ravibimbe tu jIvAGga tApayutaM AtapAd na tu calane / yaduSNasparzasya tatra lohitavarNasya udaya iti // 44 // gAthArtha - AtapanAmakarmanA udayathI sUryanAM biMbane viSe ja jIvanuM zarIra tApayukata hoya che. paNa agnine viSe AtapanAmakarmano udaya nathI. kemake tene uSNasparza ane rakatavarNano udaya hoya che. - vivecana :- AkAzamAM dekhAtA sUryanA vimAnanI nIce maNiratnomAM bAdara pRthvIkAyanA jIvonuM potAnuM zarIra ThaMDu che. paNa teno prakAza uSNa hovAthI ApaNane je garamI = tApano anubhava thAya che. e tApane zA.5. mAM "Apa" kahevAya che. tenuM kAraNa AtapanAmakarma che. eTale, je karmanA udayathI jIvanuM potAnuM zarIra ThaMDu hovA chatAM teno prakAza uSNa hovAthI bIjAne tApano anubhava karAve te AtapanAmakarma kahevAya." sUryanAM vimAnanI nIce maNiratnomAM rahelA bAdara pRthvIkAyanA jIvo sivAya anya koI paNa jIvamAM AtapanAmakarmano udaya hoto nathI. ApaNane sUryanA prakAzathI je garamI lAge che. te vAstavika rIte sUryadevanI nathI. paNa sUryanAM vimAnanI nIce maNiratnomAM rahelA bAdara pRthvInA jIvanI che. jo ke AtapanAmakarmanA udayavALA jIvonuM zarIra ThaMDu hovA chatAM pudgalomAM aciMtya zakita hovAthI, te jIvo bIjAne atyaMta dUra sudhI garamIno anubhava karAvI zake che. 198 For Private and Personal Use Only Page #244 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir yadyapi agninA jIvonuM zarIra paNa tApa Ape che. paraMtu agninA jIvomAM AtApanAmakarmano udaya hoto nathI. paNa uSNasparzanAmakarmanA udayathI garamI Ape che ane lAlavarNanAmakarmanAM udayathI prakAza Ape che, tethI agninA jIvomAM rahelI garamI ane prakAzanuM kAraNa ApanAmakarma nathI. paNa uSNasparzanAmakarma ane utkaTa lAlavarNanAmakarma che ema samajavuM. udyota nAmakarmanuM svarUpa : aNusiNapayAsaruvaM, jiyaMgamujoae ihujjoA / jaidevuttaravikkia-joisa-khajjoamAi vva // 45 // anuSNaprakAzarupaM jIvADmudyotate ihodyotAt / / yatidevottaravaikriya jyotiSka khadyotAdaya iva // 45 // gAthArtha - ahIM udyotanAmakarmanA udayathI jIvanuM zarIra anuSNa prakAzarUpa udyotane kare che. jema ke - yati ane devanuM uttarakriyazarIra, jyotiSkamAM caMdrAdi vimAnanI nIce rahelA bAdara pRthvIkAyanA jIvonuM zarIra, AgiyA vagerenuM zarIra. vivecana :- s + 9t dhAtuno artha prakAzavuM, camakavuM thAya che. udyota= prakAza" jyotiSkamaMDaLamAM caMdra, graha, nakSatra ane tArAnA vimAnamAM rahelA maNiratnomAM bAdara pRthvIkAyanA jIvonuM zarIra, "AgIyAnuM zarIra, labdhivaMta munimahArAjAnuM uttaravaikriyazarIra, devanuM uttaravaikriya zarIra tathA je maNiratna, auSadhi vagerenuM zarIra ThaMDu hoya ane temAMthI anuSNa prakAza nIkaLato hoya to, te prakAzane zA.pa.mAM "udyota" kahe che. tenuM kAraNa udyotanAmakarma che. eTale, "je karmanA udayathI jIvanuM potAnuM zarIra ThaMDu hoya ane teno prakAza anuSNa hoya te udyotanAmakarma kahevAya." agurulaghu ane tIrthaMkara nAmakarmanuM svarUpa - aMgaM na guru na lahuaM, jAyai jIvassa agurulhuudyaa| tittheNa tihuaNassa vi, pujjo se udao kevaliNo // 46 // A. AgiyA e caurindriya jIva che. 199 For Private and Personal Use Only Page #245 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir aMgaM na guru na laghu jAyate jIvasyAgurulaghUdayAt / tIrthena tribhuvanasyApi pUjyastasyodayaH kevalinaH // 4 // gAthArtha - agurulaghunAmakarmanA udayathI jIvanuM zarIra atyaMta bhAre na hoya temaja atyaMta halaku paNa na hoya. tIrthakaranAmakarmanA udayathI AtmA traNa bhuvananA prANIone paNa pUjya hoya che. ane teno udaya mAtra kevaLajJAnIne hoya che. vivecana - guru = atyaMta bhAre, laghu = atyaMta halaku. pugaladravyamAM guru = bhAre paDyuM ane laghu = halakApaNuM hoya che. zrI lokaprakAza granthamAM kahyuM che ke audArikAdi pudgala skaMdhomAM pAMcavarNa, pAMcarasa, be gaMdha ane AThasparza hovAthI audArikAdi cAre prakAranAM pudgalaskaMdho gurusparzI = vajanadAra ane laghusparzI = halakA hoya che. temAM, (1) nIcI gati karavAnA svabhAvavALo je pudgalaskaMdha hoya te gurupariNAmI kahevAya. dA. ta. mATInuM Dhephu. (2) urdhvagamana karavAnA svabhAvavALo je pugalaskaMdha hoya te laghupariNAmI kahevAya. dA. ta. dIpakanI jyota. (3) tirachI gati karavAnA svabhAvavALo je pudagalaskaMdha hoya te gurulaghu pariNAmI kahevAya. dA. ta. vAyu. (4) A traNe prakAranI gati kriyAtmaka svabhAvathI rahita ane sukhapUrvaka gamanAdi kriyA karavAnA svabhAvavALo je pudgalaskaMdha hoya te agurulaghupariNAmI kahevAya. dA.ta. jIvanuM zarIra, A cAre prakArano svabhAva keTalAka audArikAdi sthUla [bAdara] pariNAmI pudgalaskaMdhomAM ghaTI zake che. temAM audArikAdi pudgalaskaMdhonuM banelu audArikAdi zarIra rU nI jema havAmAM uDI jAya tevuM atyaMta halaku nathI ke ucakavAmAM atyaMta bhAre paDe tevuM nathI. paraMtu sukhapUrvaka gamanAdi kriyA karI zake tevuM hovAthI tene "agurulaghu pariNAmI" kahyuM che. agurulaghupariNAma e kArya che. tenuM kAraNa agurulaghunAmakarma che. je karmanA udayathI jIvane potAnuM zarIra loDhAnA goLA jevuM atyaMta bhAre na lAge, ke rU jevu atyaMta halaku na lAge temaja zarIrano amuka bhAga guru ane 2 ) For Private and Personal Use Only Page #246 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir zarIrano amuka bhAga laghu ema gurulaghu paNa na hoya paraMtu sukhapUrvaka gamanAdi karI zake tevuM hoya te agurulaghunAmakarma kahevAya." tIrthakara nAmakarmanuM svarUpa - je traNe bhuvananA prANIne pUjya hoya, aSTamahAprAtihArya vagere bAhyabhava ane anaMtajJAnAdi atyaMtara vaibhavathI yukata hoya ane devakRta samavasaraNamAM besIne tIrthanI sthApanA kare te tIrthakara kahevAya. tenuM kAraNa tIrthaMkara nAmakarma che. "je karmanA udayathI jIva aSTamahAprAtihAryAdi bAhya ane anaMtajJAnAdi atyaMtara vaibhavathI yukata traNebhuvanamAM pUjanIya bane te tIrthakara nAmakarma kahevAya." tIrthaMkara nAmakarma bAMdhyA pachI chellA traNa bhava bAkI rahe tyAre cothAdi guNasthAnake rahelo jIva vIsa sthAnakatapa dvArA tIrthaMkara nAmakarmane nikAcita kare che. ane tIrthaMkara nAmakarma nikAcita thayA pachIthI aMtarmuhUrtakALamAMja te karmane pradezodaya zarU thaI jAya che. tethI te jIvamAM bIjA jIvo karatAM aizvarya, tejasvItA, lokapriyatA, kAryadakSatA, audArya, dharya, gAMbhIryAdi guNo adhikAra hoya che. tathA tIrthaMkaranI mAtAne caudamahAna svapna darzana, janmasamaye traNe lokamAM prakAza, nArakInA jIvone kSaNika sukhano anubhava, pa6 dikumArikAo dvArA prasRti kArya, 64 iMdrAdi dvArA thato janmAbhiSeka, AhAranihAranI adazyatA, nirogI kAyA, rUdhira mAMsAdi gAyanA dUdha jevo sapheda, zvAsocchavAsa kamaLa jevo sugaMdhI, dIkSAsamaye vArSikadAna ityAdi kAryanuM kAraNa tIrthakara nAmakarmano "pradezodaya" che. te jIva jyAre cAraghAtakarmono kSaya karIne kevaLa jJAna prApta kare che. tyAre tIrthakara nAmakarmano vipAkodaya zarU thAya che. eTale tIrthakara bhagavaMtane jyAM sudhI kevaLa jJAna prApta na thAya tyAM sudhI chadmastha avasthAmAM tIrthakara nAmakarmano pradezodaya hoya ane kevaLa jJAna prapta thatAM ja kevaLI avasthAmAM tIrthakara bhagavaMtane tIrthaMkara nAmakarmano "vipAkodaya"zarU thAya che. tethI "tIrthakara nAmakarmano udaya [vipAkodaya] mAtra kevaLIne hoya che." ema kahyuM che.' A. sarve kevaLajJAnIne tIrthaMkara nAmakarmano udaya thAya evo niyama nathI paraMtu jo tIrthaMkara nAmakarmano udaya thAya to kevaLajJAna pAmyA pachI thAya che. evo niyama che. 201 For Private and Personal Use Only Page #247 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir nirmANa ane upaghAta nAmakarmanuM svarUpa :aMgovaMga niyamaNaM, nimmANaM kuNai suttahArasamaM / uvaghAyA uvahammai, sataNuvayavalaMbigAIhiM // 47 // aGgopAGganiyamanaM nirmANaM karoti sUtradhArasamam / upaghAtAdupahanyate, svatanvavayavalaMbikAdibhiH // 47 // gAthArtha :- suthAranI jema nirmANa nAmakarma aMgopAMganI vyavasthA kare che. upaghAtanAmakarmanA udayathI jIva potAnA zarIranA paDajIbhI vagere avayavothI pote haNAya che. vivecana :- zAstramAM aMgopAMga nAmakarmane nokaranI upamA ApI che. ane nirmANanAmakarmane suthAranI upamA ApI che. jema mUrti ghaDavAnuM kAma kArIgaro [nokaro] kare paNa temAM avayavonI goThavaNa kevI rIte karavI ? te nakazo taiyA2 karavAnuM kAma suthAra [zilpI] kare che. tema ahIM nokara tulya aMgopAMganAmakarma, aMga, upAMga ane aMgopAMga taiyAra karI Ape che. paNa je avayavo je sthAne zobhI zake temaja upayogI banI zake e rIte goThavI ApavAnuM kAma nirmANanAmakarma kare che. tethI nirmANanAmakarmane aMgopAMganuM niyAmaka kahyuM che. jo nirmANa nAmakarma na hoya to aMgopAMganAmakarma e banAvelA avayavo yogyasthaLe goThavAya nahIM hAthanI jagyAe paga ane paganI jagyAe hAtha goThavAya. nAka, kapALa upara caDhI jAya, AMkhanI jagyAe kAna ane kAnanI jagyAe AMkho goThavAi jAya. paraMtu hAthanI jagyAe hAtha, ane kAnAdinI jagyAe kAnAdi vyavasthita rIte na goThavAya. mATe nirmANa nAmakarmane avazya mAnavuM joie. (8) upaghAtanAmakarma :- 35 + haiMn dhAtuno artha "haNavu'" thAya che. "potAnA avayavothI pote haNAya te upaghAta kahevAya." tenuM kAraNa upaghAtanAmakarma che. "je karmanA udayathI jIvanA zarIramAM jIbha upara bIjI jIbha, gaLAnI paDakhe rasoLI, coradAMta, chaThThI AMgaLI vagere vadhArAnA avayavo pIDAkArakabanatA hovAthI, jIva potAnA ja avayavothI pote haNAya [pIDA pAme] te upaghAtanAmakarma kahevAya." upalakSaNathI, jhADa upara uMdhe mAthe laTakavuM, phAMso khAvo, parvata uparathI paDavu, potAnI jAte baLI maravuM, vagere kAryanuM kAraNa upaghAtanAmakarma che. 202 For Private and Personal Use Only Page #248 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir A pramANe 8 pratyeka prakRti kahI have, pratipakSI prakRti kahe che. trasa, bAdara ane paryApta nAmakarmanuM svarUpa : bi-ti-cau-paMNiMdiya tasA, bAyarao bAyarA jIyA thUlA / niyaniya pajjattijuA, pajattA laddhikaraNehiM // 48 // dvi-tri-catuH paJcendriyAstrasAd bAdarato bAdarA jIvAH sthUlAH / nijanija paryAptiyutAH paryAptAd labdhikaraNAbhyAm // 48 // gAthArtha - trasanAmakarmanA udayathI jIvo beindriya, indriya,caurindriya ane paMcendriya thAya che. bAdara nAmakarmanA udayathI jIvo bAdara-sthUla thAya che. paryAkhAnAmakarmanA udayathI jIvo potapotAnI paryAptithI yukata hoya che. te labdhi ane karaNa ema 2 prakAre che. vivecana - (1) "trasa ane sthAvara nAmakarmanuM svarUpa : (1) je jIvo garamI ke ThaMDIthI trAsa pAmIne potAnI jAtane bacAvavA mATe chAyAdivALA sthAne jaI zake te trasa kahevAya. tevA jIvo beIndriya, te indriya, cauridriya ane paMcendriya che. tenuM kAraNa trasanAmakarma che. eTale, je karmanA udayathI jIva beindriya, te indriya, cauridriya ane paMcendriya paryAya avasthAne] ne pAme te sanAmakarma kahevAya." (2) je jIvo garamI ke ThaMDIthI trAsa pAmavAchatAM te sthAnane choDIne chAyAdivALA sthAne jaI zakatA nathI te sthAvara kahevAya che. te pRthvI, pANI, agni, vAyu ane A. ahIM pratipakSI prakRtiono sahelAithI bodha thai zake mATe trasadazakanI sAthe ja sthAvara dazakanuM svarUpa varNavyuM che. B ahIM khAsa dhyAna rAkhavuM ke, (1) ekendriyAdi pAMca vibhAgamAMthI jIvane kyA vibhAgamAM utpanna thavu? te nakkI karI ApavAnuM kAma jAtinAmakarmanuM che. (2) aMgopAMganAmakarma ane indriya paryAptinAmakarma, tvacA, jIbha, nAka, AMkha ane kAna banAvI Ape che. (3) trasanAmakarma jIvane beindriyAdi paryAyanI prApti karAvI Ape che. . agnikAya ane vAyukAyanA jIvo gati karI zake che. to paNa teo sthAvara ja che. kAraNake teo beindriyAdinI jema potAnI icchA mujaba aniSTa sthAnane choDIne iSTa sthAne jaI zakatA nathI. mATe temAM trasanuM lakSaNa ghaTatuM nathI. paraMtu gatimAtranI apekSAe tatvArtha sUtrakAre "teno vAyu tathA trA:" . 2, 24 me kahyuM che. 203 For Private and Personal Use Only Page #249 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir vanaspatikAyanA jIva jANavA. tenuM kAraNa sthAvaranAmakarma che. eTale, je karmanA udayathI jIva garamI vagerethI trAsa pAmavA chatAM te sthAnane choDIne, anyatra jaI zake nahIM te sthAvara nAmakarma kahevAya." (2) bAdara ane sUkamanAmakarmanuM svarUpa jema dIpakano svabhAva saMkoca ane vikAsa pAmavAno hovAthI, jo dIpakane moTA oraDAmAM mUkavAmAM Ave to, teno prakAza saMpUrNa oraDAmAM phelAya che. ane te ja dIpakane jo nAnI peTImAM pUravAmAM Ave to teno prakAza peTImAM samAI jAya che. tema jIva pradezono svabhAva saMkoca ane vikAsa pAmavAno hovAthI, kyAreka jIvapradezo sAdhika hajAra yojana, to kyAreka aMgulanA asaMkhyAtamA bhAga pramANa kSetramAM samAI jAya che. te vakhate jIvanuM eka zarIra ke asaMkhya zarIrano piMDa jo AMkhathI dekhI zakAya tevo hoya to, tene zApa0mAM bAdara(cUla) zarIra kahevAya tenuM kAraNa bAdaranAmakarma che. ane asaMkhya zarIrano piMDa paNa jo AMkhathI na dekhI zakAya tevo hoya to tene zA.pa. mAM sUkSma zarIra kahevAya. tenuM kAraNa sUkSmanAmakarma je karmanA udayathI jIvanuM ekazarIra ke asaMkhya zarIrano piMDa jo AMkhathI - dekhI zakAya to tene bAdaranAmakarma kahevAya." ane "je karmanA udayathI asaMkhyazarIrano piMDa thavA chatAM paNa AMkhathI na dekhI zakAya te sUkSmanAmakarma kahevAya." sUkSma pRthvI, pANI, agni, vAyu ane vanaspatine sUkSmanAmakarmano udaya hoya che. yadyapi bAdara pRthvIkAyAdimAM asaMkhyazarIrano piMDa AMkhathI dekhI zakAya che. paraMtu bAdara vAyukAyamAM aprakaTa rUpa hovAthI teonAM asaMkhyazarIrano piMDa paNa AMkhathI dekhI zakAto nathI. mATe temAM bAdaranuM lakSaNa ghaTatuM nathI. evu na samajavuM. kAraNake vAyukAyanA asaMkhya zarIranA piMDane cAmaDIthI jANI zakAya che. mATe je karmanA udayathI jIvanuM eka zarIra ke bAdara pRthvIkAyAdinA A. ahIM "je AMkhathI dekhI zakAya te bAdara kahevAya." evo bAdara zabdano lokaprasiddha arthana karavo. kAraNake pRthvIkAyAdi bAdara che. ane teonuM eka zarIra AMkhathI dekhI zakAtuM nathI. paraMtu pRthvIkAyAdimAM jo asaMkhya zarIranopiMDahoyato ja AMkhathI dekhI zakAya che. mATe jenu ekaM zarIra athavA jeonAM asaMkhya zarIrano piMDa AMkhathI dekhI zakAya te bAdara kahevAya. ema kahevuM. 204 For Private and Personal Use Only Page #250 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org asaMkhyazarIrano piMDa AMkhathI dekhI zakAya ke cAmaDIthI anubhavI zakAya te bAdaranAmakarma kahevAya." ema samajavuM. Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir ahIM trasajIvonuM eka eka zarIra ane bAdara sAdhAraNa vanaspatikAyAdinA asaMkhyazarIrano piMDa AMkhathI dekhI zakAya che. tenuM kAraNa bAdaranAmakarmanI vicitratA che. (3)paryApta aparyApta nAmakarmanuM svarUpa H gati ane AnupUrvInAmakarmanI sahAyatAthI jIvane utpattisthAne pahoMcI gayA pachI jIvana TakAvavA mATe AhAra levo, zarIra bAMdhavu, iMdriyo banAvavI niyamita zrvAsocchvAsa levo, bolavuM, vicAravuM A 6 kriyAo avazya karavI paDe che. e jIvanakriyAo (jIvana jIvavA mATe upayogI kriyA) karavA mATe jIvamAM amuka prakAranI zakita hovI joie. jo AhAragrahaNAdi jIvanakriyA karavAnI zakita ja na hoya to jIva AhAragrahaNAdi jIvanakriyA kevI rIte kare ? ane AhAragrahaNAdi jIvanakriyA vinA jIvana TakAvI (jIvI) zakAtuM nathI. jyAM sudhI AhAragrahaNa, zrvAsocchvAsa, (dravya prANa) vagere cAlu hoya che tyAM sudhI te jIve che" ema kahevAya ane je samaye zvAsocchvAsAdi kriyA baMdha paDI jAya te vakhate zarIra indriyo vagere vidyamAna hovA chatA te marI gayo" ema kahevAya. eTale AhAragrahaNAdi jIvanakriyA vinA prANI jIvI zakato nathI. mATe dravyaprANano AdhAra jIvanakriyA che ane jIvanakriyAnuM kAraNa jIvanazakti che. e jIvanazakti pudgalanA upacaya [samuha] thI utpanna thAya che. hAlamAM jema ApaNane AhAra-pANI udaramAM javAthI zakti pedA thAya che ane te zakita dvArA AhAranuM pAcana [pariNamana] thAya che. tema utpattisthAne Avelo jIva svazarIrane yogya je pudgalo grahaNa kare che. te pudgala samUhathI zakita pedA thAya che. ane te zakita dvArA jIva AhAranuM grahaNa, pariNamana vagere kriyA kare che. eTale, "pudgalanA samUhathI utpanna thayelI, AhAra grahaNAdi jIvana kriyAnA kAraNabhUta jIvanI je zakita te paryApti kahevAya." paryApti H = jIvana zakita'' 205 For Private and Personal Use Only Page #251 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir jIvanazakita ekaja hovA chatAM "AhAra levo vagere jIvanakriyA 6 prakAranI hovAthI jIvanazakita 6 vibhAgamAM vaheMcAI jAya che. temAM, (1) "je zakita vaDe jIva bAhya AhArane grahaNa karIne khala (jhADo, pezAba vagere asAra padArtha)ane rasa (zarIrano poSaka pravAhI padArtha)rUpe pariNAve te zaktinuM nAma AhAra paryApti che." * jIva utpattinA prathama samaye anAdisvabhAvane kAraNe AhAra yogya pudgalone grahaNa kare che. tenAthI jIvanazakita utpanna thAya che. te zakita vaDe jIva AhAra yogya pagalone khala ane rasa rUpe pariNAve che tethI utpattinA prathama samaye grahaNa karelA je pugalo te AhAraparyAptinuM kAraNa che. ane AhAranuM je pariNamana te AhAra paryAptinuM kArya che. AhAraparyAptinI samAptino kALa eka samayano hovAthI utpattinA prathama samaye AhAra paryAptinuM kArya ane kAraNa bane ekIsAthe thAya che. (2) "je zakita vaDe jIva rasarUpe pariNamelA AhArane rasa, lohI, mAMsa, carabI, hADakA, majjA[hADakAnI aMdara rahelo cIkaNo padArtha] ane vIrya e saptadhAtumaya banAve te zaktinuM nAma zarIra paryApti che." yadyapi dArikazarIra rasAdi sAtadhAtumaya hoya che. paraMtu sarve audArikazarIra rasAdi sAtadhAtumaya ja hoya evo niyama nathI kAraNake ekendriya jIvone audArikazarIra hoya che. paNa sAtadhAtu hotI nathI. tathA vaikriyazarIra ane AhArakazarIra saptadhAtumaya na hoya. eTale " je zakita vaDe jIva rasarUpe pariNamelA AhArane potAnA bhavane yogya zarIra rUpe pariNamAve te zarIra paryApti kahevAya." ema samajavuM. A Atma pradezonI sAthe lAgela atyaMtara taijasa - kArmaNaskaMdhonI apekSAe audArikAdi nuM je grahaNa te bAhya-AhAra samajavo. bAhya-AhAranuM grahaNa-3 rIte thaI zake che. (1) utpattinA prathama samayathI mAMDIne zarIra paryAptinI samApti sudhI (matAtaMre svaprAyogya sarva paryApti sudhI) je pudgalo grahaNa karAya te "ojAhAra" kahevAya. (2) zarIraparyApti [matAMtare svayogya sarva paryApti) pUrNa thayA pachI sparzendriya (cAmaDI) dvArA je pudgalo grahaNa karAya te "lomAhAra" kahevAya. (3) mukha dvArA koLiyA rUpe je pukkalo grahaNa karAya te "kalAhAra" kahevAya. B. A lakSaNa badhA zarIramAM ghaTI zake che. 206 For Private and Personal Use Only Page #252 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir (3)'je zakita vaDe jIva zarIrarUpe pariNamelA pudgalomAMthI indriyane yogya tejasvI pudgalo grahaNa karIne cAmaDI,jIbha, nAka, AMkha, kAna e pAMca iMdriya banAve te [zaktinuM nAma] iMdriya paryApti kahevAya." (4) " je zakita dvArA jIva zvAsocchvAsane yogya pudgalaskaMdhone grahaNa karIne, zvAsocchvAsa rUpe pariNamAvIne, tenuM avalaMbana laine, choDI de te [zaktinuM nAma] zvAsocchavAsa paryApti kahevAya,'' (5) " je zakita vaDe jIva bhASAne yogya pudgalaskaMdho grahaNa karIne bhASArUpe [jevA akSaro bolavA hoya te rUpe ] banAvIne, tenuM avalaMbana laIne bhASArUpe choDI mUke te [zaktinuM nAma] bhASAparyApti kahevAya.' (6) " je zakti vaDe jIva mano yogya pudgalaskaMdhone grahaNa karIne mana rUpe pariNamAvIne tenuM ja avalaMbana laine manarUpe choDI mUke te [zaktinuM nAma] manaH paryApti kahevAya." A 6 paryAptimAMthI ekendriya jIvone prathamanI cAra, vikalendriya ane asaMjJIjIvone prathamanI pAMca, ane saMzI paMcendriyajIvone cha paryApti hoya che. prAraMbha ane samApti :- je jIvone jeTalI paryAptio kahI che. te jIvo te sarve paryAptino ekIsAthe prAraMbha kare che. ane anukrame pUrI kare che. jema sutara kAMtanArI cha strIo ekI sAthe sarakhI puNIo laine kAMtavA bese to, temAM je jADu kAMte te prathama pUrNa kare. ane jema jema jhIMNu kAMte, tema tema vilaMbe pUrNa kare tema paryAptio uttarottara sUkSma hovAthI anukrame pUrI kare che. paryAptino samAptikALa :- audArikazarIranI apekSAe AhAraparyApti prathama samaye ja pUrNa thAya che. tyArabAda aMtarmuhUtaeN zarI25ryApti pUrNa thAya. tyArabAda aMtarmuhUrve indriyaparyApti pUrNa thAya. tyArabAda aMtarmuhUrte zvAsocchvAsa paryApti pUrNa thAya. tyArabAda aMtarmuhUrte bhASAparyApti pUrNa thAya. tyArabAda aMtarmuhUrte manaH paryApti pUrNa thAya. vaikriya za. ane AhAraka zarIranI apekSAe prathama samaye AhAraparyApti A koipaNa vastune phekavI (choDavI) hoya to pahelAM vizeSa prayatna karavo paDe che. jemake daDo pheMkavo hoya to, daDAvALo hAtha uMco karIne, hAthane vega ApavAthI daDo dUra sudhI pheMkI zakAya che. evI rIte AtmA zvAsocchvAsAdi pudgalone choDatA pahelA teno ja Teko athavA AlaMbana le che. pachI tene choDI zake che. A pramANe bhASA ane manaH paryAptimAM paNa jANavuM. 207 For Private and Personal Use Only Page #253 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir pUrNa thAya. tyArabAda aMtarmuhUrta zarIraparyApti pUrNa thAya. tyArabAda ekeka samaye IndriyAdi paryAptio pUrI thAya che. zrI bhagavatIjI Adi sUtromAM devane pAMca paryApti kahI che. kAraNake chellI be bhASA ane mana:paryApti devane ekasAthe eka ja samayamAM pUrI thatI hovAthI te bannene ekamAnIne devone pAMca paryApti kahI che. ' AhArAdi -6 paryAptiomAMthI prathamanI traNa paryApti sarvasaMsArI jIvo avazya pUrI kare che. kAraNake prathamanI traNa paryAptio pUrNa karyA pachI ja jIva parabhavanuM AyuSya bAMdhI zake che. ane parabhavanuM AyuSya bAMdhyA pahelAM te jIva maraNa na pAme. mATe sarva saMsArI jIvane prathamanI traNa paryApti avazya pUrI karavI paDe. pachI koika jIva cothI vagere adhUrI mUkIne maraNa pAme, to koIka jIva potAnA bhavane yogya paryAptio pUrI kare che. | zAstrAnusAra je jIvone jeTalI paryAptio kahI che te jIva teTalI paryAptio pUrI kare athavA je jIva potapotAnI paryAptithI yukata hoya te paryApyo kahevAya." tenuM kAraNa paryApta nAmakarma che. ane "je jIvane jeTalI paryAptio kahI che, te jIva teTalI paryAptio pUrI karyA sivAya maraNa pAme to tene aparyApto kahevAya." tenuM kAraNa aparyApta nAmakarma che. "aparyAptanAmakarmanA udayavALo jIva potAnA bhavane yogya paryAptio pUrI karyA vinA ja maraNa pAme" ane "paryAptanAmakarmanA udayavALo jIva potAnA bhavane yogya paryAptio avazya pUrI kare." paryAptajIvo 2 prakAre che. (1) labdhi paryApta jIva. (2) "karaNa paryAptajIva labdhi = zakita. A. nava samayathI mAMDIne ekeka samaya vadhAratA be ghaDImAM eka samaya ocho hoya tyAM sudhImAM sarve aMtarmuhUrta judA judA hovAthI aMtarmuhUrtanA asaMkhyAta bhedo che. A keTalAka AcArya ma.sA. "karaNa" no artha indriya kare che. temanA mate je jIvoe indriya paryApti pUrI karI hoya te karaNaparyAptA kahevAya. eTale temanA mate labdhiryApta sarve jIvo karaNaparyAptA kahevAya, kAraNake sarva saMsArI jIvo indriyaparyApti vaDe paryAptA kiraNa paryAptA] thaIne ja maraNa pAme che. paNa karaNano artha indriya koIka sthaLe ja jaNAto hovAthI vyApaka nathI. 208 For Private and Personal Use Only Page #254 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir je jIva svayogya paryApti pUrI karavAnI zakitavALI hoya te labdhiparyApta. je jIve svayogya paryAptio pUrI karI hoya athavA "je jIvo svayogya paryAptio pUrI karIne ja maravAnA hoya te labdhiparyApta kahevAya." eTale paryApta nAmakarmanA udayavALA jIvo labdhiparyAptA hoya che. ane aparyApta nAmakarmanA udayavALA jIvo labdhi aparyAptA hoya che. labdhiparyAptA jIvo jyAM sudhI svayogya paryApti pUrI na kare tyAM sudhI te karaNa aparyAptA kahevAya. ane svayogya paryAptio pUrNa karyA pachI te jIva karaNa paryAptA kahevAya che. eTale (1) je jIva labdhiparyAyo hoya te svayogya paryAti pUrNa na kare tyAM sudhI karaNa aparyApto ane pachI karaNa paryApto hoya. (2) je jIva labdhi aparyApyo hoya te avazya karaNa aparyApta hoya. (3) je jIva karaNa paryApyo hoya te avazya labdhi paryApta hoya. (4) je jIva karaNa aparyApyo hoya te labdhi paryApyo ke labdhi aparyApto hoya. labdhi aparyAptAvasthA aparyAptanAmakarmajanya che. ane labdhi paryAptAvasthA paryAptAnAmakarmajanya che mATe te banne karmarUpa che. ane karaNa aparyApta ke karaNaparyApta avasthA kriyArUpa che. eTale labdhiparyAptA ane karaNaparyAptA e banne judA che. pratyeka, sthira, zubha ane subhaganAmakarmanuM svarUpa - patteya taNU patte udaeNaM daMta aTThimAi thiraM / nAbhuvari sirAi suhaM, subhagAo savvajaNaiTTho // 48 // pratyeka tanuH pratyekodayena dantAsthyAdi sthiram / nAbhyupari zira Adi zubhaM, subhagAtsarvajaneSTaH // 48 // gAthArtha - pratyeka nAmakarmanA udayathI jIvane alaga alaga zarIra prApta thAya che. sthiranAmakarmanA udayathI dAMta, hADakAdi avayavo sthira hoya che. zubhanAmakarmanA udayathI nAbhithI uparanA mastakAdi avayavo zubha hoya che. ane subhaganAmakarmathI te sarvalokone priya lAge che. vivecana :- (4) pratyeka ane sAdhAraNanAmakarmanuM svarUpa :utpattisthAne AvelA sarvasaMsArI jIvone pharajIyAta zarIra bAMdhavu paDe che. temAM 209 14 For Private and Personal Use Only Page #255 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir 66 ^keTalAka jIvo svataMtra rIte ja potAnuM ekazarIra bAdhe che. tene zA0 50mAM "pratyeka zarIra" kahe che. tenuM kAraNa pratyeka zarIra nAmakarma che. eTale, je karmanA udayathI jAdAjudA jIvone pratyeka=judA judA zarIra prApta thAya te pratyekanAmakarma kahevAya." utpattisthAne AvelA keTalAka jIvo svataMtrarIte pote ekalo eka zarIra na bAMdhI zake paNa anaMtA jIvo bhegA thaine te sarvenI vacce sahiyAru eka zarIra bAMdhe. tene zA0 50mAM "sAdhAraNazarIra' kahe che. tenuM kAraNa sAdhAraNanAmakarma che. eNTale, "je karmanA udayathI anaMtajIvone rahevA mATe sahiyArU eka zarIra maLe te sAdhAraNanAmakarma kahevAya." jo A banne karmo na hoya to, jagatanA tamAma jIvo vacce eka za2I2 hoya ke eka jIvane be-traNa zarIra paNa hoya. paraMtu eka jIva ekaja zarIrano mAlika hoya ke anaMtAjIvane sahiyArU eka zarIra maLe evI vyavasthA na rahe mATe A banne karmo mAnavA jarUrI che. (5) sthira-asthira nAmakarmanuM svarUpa : aMgopAMganAmakarma zarIranA nAnA-moTA tamAma avayavo banAvI Ape che. temAMnA hADakA, dAMtAdi keTalAka avayavo akkaDa rahe che. te "sthira" kahevAya. tenuM kAraNa sthiranAmakarma che. ane jIbha, AMkha, pAMpaNAdi keTalAka avayavo sthira rahI zakatA nathI te '"asthira' kahevAya. tenuM kAraNa asthiranAmakarma che. eTale, (1) "je karmanA udayathI hADakA, dAMtAdi zarIranA avayavo sthira rahI zake te sthiranAmakarma kahevAya.'' tathA, (2) " je karmanA udayathI jIbhAdi zarIranA avayavo sthira na rahI zakatA hoya te asthiranAmakarma kahevAya." jo asthiranAmakarma na hoya to zarIra lAkaDAnI pUtaLInI mAphaka sthira ja rahe. vaLI zake nahI. ane jo sthiranAmakarma na hoya to zarIra rabbara jevuM A. vanaspatikAya sivAyanA tamAma jIvone potapotAnuM zarIra alaga alaga hoya che. vanaspatikAyamAM kAkaDI-bhIMDo vagerene potapotAnuM zarIra alaga hoya che. tethI te pratyeka kahevAya che paraMtu baTAkA, DuMgarI, lasaNa ane gAjara vageremAM anaMtAjIvo vacce eka ja zarIra hoya che. tethI te sAdhAraNa kahevAya che. eTale mAtra vanaspatikAyamAM pratyeka ane sAdhAraNa evA be bheda che. pRthvIkAyAdi pratyeka ja hoya che. 210 For Private and Personal Use Only Page #256 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir pocuM ja rahe. paNa akkaDa [sthira] rahI zake nahIM. mATe zArIrikapravRti thaI zake nahIM. kAraNake sthiranAmakarma ane asthiranAmakarma amuka avayavone sthira ane asthira rAkhe che. tethI zArIrika pravRttimAM vAMdho Avato nathI mATe sthira- asthira bane nAmakarma jarUrI che. (6) zubha- azubha nAmakarmanuM svarUpa : aMgopAMganAmakarma zarIranA nAnA-moTA tamAma avayavo taiyAra karI Ape che. ane nirmANanAmakarma, tene yogya sthAne goThavI Ape che. temAM nAbhithI uparanA bhAgamAM mastaka, AMkha, kAna, nAka, jIbha, hRdaya, magajAdi je avayavo goThavAyelA che. te vadhu upayogI, zobhA utpanna karanArA temaja teno sparza AnaMdadAyaka hovAthI, te "zubha gaNAya tenuM kAraNa zubhanAmakarma che. ane nAbhithI nIcenA bhAgamAM paga, maLAzaya, mUtrAzayAdi je avayavo goThavAyelA che te arUcikara hoi, teno sparza nArAjagIno anubhava karAvato hovAthI te azubha gaNAya. tenuM kAraNa azubhanAmakarma che. ("zubhanAmakarmanA udayathI nAbhithI uparanA mastakAdi avayavono sparza AnaMdano anubhava karAvato hovAthI te avayavo zubha kahevAya che." ane "azubhanAmakarmanA udayathI nAbhithI nIcenA bhAgamAM rahelA pagAdi avayavono sparza nArAjagIno anubhava karAvato hovAthI te azubha kahevAya che.") nirmANanAmakarma zarIranA tamAma avayavone yogya sthAne goThavI Ape. paNa amuka avayavo zubha che. ane amuka avayavo azubha che e pramANe zubhAzubhapaNuM nakkI karI Apato nathI. eTale zarIranA avayavomAM zubhAzubhapaNuM nakkI karI ApavAnuM kAma zubhanAmakarma ane azubhanAmakarma kare che mATe zubhanAmakarma ane azubhanAmakarma mAnavuM Avazyaka che. (7) subhaga ane durbhaganAmakarmanuM svarUpa : ' je jIve koinA upara bIlakula upakAra na karyo hovA chatA te sarvalokone A zubhabhAva-zobhA-mAGagalya nirvartakaM zubhanAma, tadviparIta nirvartakamazubhanAma (tatvArtha bhASya) II8, 22 | arthAt zubhabhAva, zobhA ane maMgaLane utpanna karanAra zubhanAma che. tethI viparIta azubhanAma che. 2 11 For Private and Personal Use Only Page #257 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir priya lAgato hoya to te bhAgyazALI kahevAya. tenuM kAraNa saubhAgya subhaga] nAmakarma che. eTale, "je karmanA udayathI upakAra nahIM karavA chatAM paNa je sarvane priya lAge te subhaganAmakarma kahevAya." ) je jIva sarva lokone upakAra karanAro hoya, mAthAnA vALathI paga lUche to paNa te priya na lAgato hoya to, te durbhAgI kahevAya. tenuM kAraNa daurbhAgyanAmakarma che. eTale, "je karmanA udayathI pote upakArI hovA chatAM sAmAne apriya lAge te durbhaganAmakarma kahevAya." jo A karma na hoya to, amuka vyakita sarvane priya lAge che ane amuka vyakita sarvane apriya lAge che. evu na bane. dA.ta. haMsa, ghoDo, gAya, haraNa vagere sarvane priya lAge che. ane kAgaDo, gadheDo, bheMsa, bhUMDa vagere sarvane apriya lAge che. tenuM kAraNa haMsAdine saubhAgyanAmakarmano udaya che. ane kAgaDAdine darbhAgyanAmakarmano udaya che. abhavyajIvone tIrthakara bhagavaMto priya lAgatA nathI mATe tIrthakara bhagavaMtone darbhAgyanAmakarmano udaya che. ema na samajavuM kAraNake abhavyo gADha mithyAtvI hovAthI tene sudevAdi priya lAgatA nathI. susvara, Adaya, yazakIrti ane sthAvaradazakanuM svarUpa : susarAmahura suhajhuNI AijjA savvaloagijjhavao / jasao jasakittIo, thAvaradasagaM vivajatthaM // 50 // susvarAd madhurasukhadhvanirAdeyAtsarvaloka grAhaya vacAH / yazaso yazaH kIrtayaH sthAvaradazakaM viparyayArtham // 50 // gAthArtha :- susvaranAmakarmanA udayathI madhura ane sukhakAraka svara prApta thAya che. AdeyanAmakarmanA udayathI sarvalokane tenuM vacana mAnya hoya che. yazanAmakarmanA udayathI yaza ane kIrti prApta thAya che. tethI viparIta arthavALu sthAvaradazaka jANavuM. vivecana :- (8) susvara-dusvara nAmakarmanuM svarUpa jIva kAyayoga dvArA bhASAvargaNAnA pudgalo grahaNa karIne, tene je zabda bolavAno hoya te rUpe pariNAvIne tenuM ja avalaMbana laIne, "pariNata bhASAvargaNAnA je pulo bahAra pheke che - te ja zabda kahevAya che." * 212 For Private and Personal Use Only Page #258 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir zabdane ApaNe cAlubhASAmAM "avAja" kahIe chIe. e avAja keTalAka lokono evo mITho hoya che ke sAMbhaLanArane AnaMdano anubhava thAya. tenuM kAraNa susvaranAmakarma che. ane keTalAka lokono avAja evo kharAba hoya che ke sAMbhaLanArane kaMTALo Ave. tenuM kAraNa duHsvaranAmakarma che. eTale, je karmanA udayathI jIvano avAja evo mITho hoya ke sAMbhaLanArane AnaMda Ave te susvara nAmakarma kahevAya." tathA "je karmanA udayathI jIvano avAja evo kharAba hoya ke sAMbhaLanArane kaMTALo Ave te duHsvaranAmakarma kahevAya." A banne karma jIvavipAkI che. ane zabda e pudgalasvarUpa che. chatAM paNa sAro avAja jIvane AnaMdano anubhava karAve che. ane kharAba avAja kaMTALAjanaka lAge che. mATe avAjanA sArA ke kharAbapaNAnI asara jIva upara thAya che. mATe avAja pugalasvarUpa hovA chatAM A banne karma jIvavipAkI kahyAM che. jo A banne karmo na hoya to darekano avAja kAM to mITho hoya, kAMto kharAba hoya. ema ekaja jAtanA avAjano anubhava thAya. paNa amukano avAja mITho ane amukano avAja kharAba lAge che. tenuM kAraNa susvaranAmakarma ane duHsvara nAmakarma che. (9) Adeya-anAdeyanAmakarmanuM svarUpa : jagatanA keTalAka loko samAnAdhikArI hovA chatAM temAMnA koIka vyakitanuM geravyAjabI vacana paNa sarvaloka mAnya kare. te lokamAM AdaraNIya bane che. tenuM kAraNa AyanAmakarma che. ane koikavyakitanuM hitakArIvacana paNa mAnya na thAya. te lokamAM anAdaraNIya bane che. tenuM kAraNa anAdeyanAmakarma che. ' "je karmanA udayathI jIvanuM geravyAjabI vacana paNa sarvaloka mAnya kare te AyanAmakarma kahevAya." ane "je karmanA udayathI jIvanuM hitakArI vacana paNa mAnya na thAya te anAdeyanAmakarma kahevAya." jo Adeya-anAdeyanAmakarma na hoya to, samAnAdhikArImAMthI ekanuM geravyAjabI vacana mAnya thAya. ane bIjAnuM hitakArI vacana paNa mAnya na thAya. evo bheda jovA na maLe. sarvadA AdaraNIya AtmA kyAreka AdaraNIya ane kyAreka anAdaraNIya na bane. 2 13 For Private and Personal Use Only Page #259 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir (10) yazaH kIrti- ayazaHkIrti : uttamakulamAM janmelA loko potapotAnI yogyatA pramANe dAna, zaurya vagerethI paropakAranuM kArya karatA hoya che temAM, eka vyakita thoDuka ja sArU kAma kare to paNa tenI bahAra prazaMsA (vAhavAha) thAya. tenuM kAraNa yazaHkIrtinAmakarma che. ane bIjI vyakita gama taTalA sArA kAryo kare to paNa tenuM bahAra kharAba ja bolAya. tene dareka kAryamAM apajaza ja maLe, tenuM kAraNa ayazaHkIrtinAmakarma che. "je karmanA udayathI dAna, zaurya, tapa vagere kAryathI jIvanI prazaMsA thAya te yazaHkIrtinAmakarma kahevAya." tathA, "je karmanA udayathI game teTalA sArA kAryo karavA chatAM apajasa ja maLe te ayazaH kIrtinAmakarma kahevAya." yazaH ane kIrtimAM thoDoka taphAvata che. dAna ane tapathI vyaktinI je prazaMsA thAya te kIrti kahevAya. ane parAkramathI je prazaMsA thAya te yaza kahevAya. athavA vyakitanI potAnA ekaja dezamAM prazaMsA thAya te kIrti kahevAya. ane cAre tarapha sarva dezamAM je prazaMsA thAya te yaza kahevAya. A banne karmo na hoya to, eka vyakti sArU kArya kare to vAhavAha bolAya ane bIjI vyakti game teTalA sArA kAryo kare to paNa tenuM kharAba bolAya Avo bheda jovA na maLe. sarvadA prazaMsanIya AtmA, kyAreka yazaH kIrti, to kyAreka ayazaHkIrtine na meLave. A pramANe 'piMDaprakRtinA peTAbheda" "pratyeka" '"pratipakSI'' 75 + 8 + 20 nAmakarmanI prakRti kahI.'' For Private and Personal Use Only = 103 gotrakarma gotrakarma ane aMtarAyakarmanA bhedaHgoaN duhuccanIaM kulAla iva sughaDabhuMbhalAiaM / vigdhaM dANe lAbhe, bhoguvabhogesu vIrie a // 51 // gotraM dvidhoccanIyaM kulAla iva sughaTa bhuMbhalAdikam / vighnaM dAne lAbhe bhogopabhogayo varye ca // 51 // 214 Page #260 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir www.kobatirth.org Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra zveta pota (kubja (huDaka (rasa na ucIta khara ahe gAthA kIlI (khATA mITho lAge vAmana sAdi nya (S. rakta nIla cauda ama cata dubha A. sa RSabha pata tArI nArAya nAya (vA) kaDavA kRSNa (sura)i gaMdha varNa sa sthAna vajra TEL (?) sA tA (tIkhA) maka baMdhana sa rism pI Fis prakRti aMga - rAta divAna 9) pU gurU nAmakarmanI uttara prakRti darzaka citra:13 (anu. (udhAva la tIrthaMkara nirmANa 5 vAya ati l/ A aMga A pU. vAta jA Ada rika manuSyata pUrva bA javA tiryaMcA Tu nAna Ata vaikriya AhA ka padma thAva pratyeka prakRti nana gati eka vR ta tha tharindriya nAma kama tiya mana dava gati gati gati tejasa kArraNa) A. u niya Eust vipakSa bhA traNa a. pa a ya da guja tra darzaka sthAva dAka ICU sva A phreMca vA sthA va so apane yo AvA paNa For Private and Personal Use Only Page #261 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir www.kobatirth.org Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra (kuMDaka) 964 vAmana sAdi kubja phIlIka che. zveta pota rakyuMnIla UMTa (rUkSa nA uNo zIta a nArAya (khATA mITho ei. St. sa tya codha sama caita (dubhi A. sa. vajra RSabha RSabha tArA nArAya bharAya (vo) kRSNa 4.?? sa sthAna: sagha EL saM tana (surabhi gaMdha vaNa A G 12 kaDavA marka (tIkhA) baMdhanA laghu gurU 5za vihAya sa gati piMDa prakRti saMga u nAmakarmanI uttara prakRti darzAka citra:13 (agurU. udyAna laghu tIrthaMkara) A aMgA c. QAJU A. aMgA davAnu pUrvA manuSya 1.pUchI (dUra) (tiryaMca Aja pUrvI tiryaMca manu nagAMva gati gati gati na (jAti eka badAma teina ca. ti Cese tha -21 rindriya zarIya AMdo rika (Atama dAsI jIvA huMpU pazaghAta nAna vaikriya AhA ka pratyaka prakRti nAma kama tajasa kArpaNa A. nirmANa upa dAMta paMca ndriya bA trasa a pakSa: Hot (apratya tt F . svara sthira) (zubha prazna darzaka Visi sthAva dAka 2424. zubha stha CHOL sva A deya thA sthA 12 (sU) pa pota AvA raNa For Private and Personal Use Only Page #262 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir gAthArtha - sughaTa= sArA ghaTa ane bhuMbhalA= madirAdi bharavAnA ghaTane banAvanAra kuMbhAranI jema ucca ane nIca ema-2 prakAre gotrakarma che. dAna, lAbha, bhoga, upabhoga ane vIryamAM vigha karanAruM aMtarAyakarma pAMca prakAre che. vivecanaH- "ka zabde dhAtuno artha bolAvavuM thAya che." ("jIva je zabdavaDe bolAvAya [gavAya) te gotra kahevAya." koipaNa zuddha AtmA bhAre nathI ke halako nathI. moTo nathI ke nAno nathI. ucca nIcanA bheda rahita "agurulaghuguNavALo che. paraMtu agurulaghuguNa karmodvArA DhaMkAyelo hovAthI, "jIva ucca-nIca zabdavaDe bolAvAya [gavAya] che te gotra kahevAya." tenuM kAraNa gotranAmakarma che. kuMbhAranA ghaDA jevuM gotrakarma - gotrakarmane kuMbhAranI upamA ApI che. je rIte, | kuMbhAranAccha jaivuM ! | kuMbhAra eka ja jAtanI mATImAMthI dareka ghaDA banAvato hovA chatAM, keTalAka ghaDA evA sarasa banAve che ke te ghaDAnI maMgaLakaLaza tarIke sthApanA thAya che. tethI che ke te ghaDA puSpa, caMdana, akSatAdithI pUjAya che. ane te | gojha karma 1 ja jAtanI mATImAMthI keTalAka evA ghaDA banAve che. ke te ghaDAno madirAdi bharavAnA pAtra tarIke upayoga thAya. tevA ghaDA lokamAM niMdA ke tiraskArane pAtra bane che. evI rIte. keTalAka jIvo ucca saMskAravALA deza, kula, jAtimAM janma dhAraNa karavA mAtrathI te nirdhana, kurUpa ane maMdabuddhivALo hoya to paNa prazaMsAne pAme che. te ucca zabdavaDe bolAvAya che. ane keTalAka jIvo halakA saMskAravALA deza, kula, jAtimAM janma dhAraNa karavAmAtrathI te dhanavAna, suMdara ane buddhimAna hoya to paNa niMdA ke tiraskArane pAtra bane che. te nIca zabdavaDe bolAvAya che. je jIvo ucca zabdavaDe bolAvAya che. te uccagotra kahevAya." tenuM kAraNa uccagotrakarma che. A. agurulaghuguNa ane agurulaghunAmakarma A banne judA che. agurulaghuguNa e jIvano mULa svabhAva che. ane agurulaghunAmakarma. e pudgalasvarUpa che. 215 For Private and Personal Use Only Page #263 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir -(1) agurulaghuguNane DhAMkanAra zubharasayukata kArmaNaskaMdhone uccagotrakarma kahevAya." ke je jIvo nIca zabdavaDe bolAvAya che. te nIcagotra kahevAya." tenuM kAraNa nIcagotrakarma che. (2) "agurulaghuguNane DhAMkanAra azubharasayukata kArmaNakaMdhone nIcagotrakarma kahevAya." ahIM uccagotra ane nIcagotra e kArya che. tenuM kAraNa agurulaghuguNane DhAMkanAra kArmaNakaMdho che. mATe kAraNamAM kAryano upacAra karIne kAraNane (kAskiMdhone) uccagotrakarma ane nIcagotrakarma kahyuM che. (aMtarAyakarma) aMtarAya = aTakAvI denAra = vigha karanAra" himAlayamAMthI nIkaLatA nadInA pravAhane aTakAvI denAra parvatanI jema AtmAmAMthI pravAha rUpe nIkaLatI kSAyopathamika dAnAdi labdhine [dAnAdizakita] ne aTakAvI denArU je karma te aMtarAyakarma kahevAya. A. uttarAdhyayanasUtramAM zrI vIrajinezvare kahyuM che ke, unna paTTaviTuM hovu, vaM nIrtha maNi" je karmanA udayathI uttama jAti, kuLa, baLa, tapa, zrata, lAbha ane aizvarya e AThanI prApti thAya te uccagotra kahevAya. tenAthI viparIta (halakA) jAti-kuLAdi prApta thAya te nIcagotra kahevAya. B.yadyapi himAlayamAMthI nIkaLatA nadInA pravAhane vaitADhya parvata saMpUrNatayA aTakAvI zakato nathI. koipaNa rIte nadInuM vaheNa parvatane bhedIne bahAra nIkaLI jAya che. tema AtmAmAMthI nIkaLatI pravAharUpa dAnAdizaktine aMtarAyakarmarUpI parvata saMpUrNatayA aTakAvI zakato nathI, atyaMta maMda gatie paNa dAnAdi pravAha niraMtara vahyA ja kare che. tene za0 50 mAM dAnAdilabdhino kSayopazama kahe che. sarva saMsArI jIvone anAdikALathI aMtarAyakarmono maMda kSayopazama to hoya ja che. eTale dAnAdizakitane aMtarAyakarma saMpUrNatayA aTakAvI zakatuM nathI. mATe tene dezaghAtI kahyuM che. 216 For Private and Personal Use Only Page #264 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir AtmA eka, be, cAra, saMkhyAta ke asaMkhyAta labdhi=zakitano nahIM paNa anaMtazakitano mAlika che. te sarve labdhi=zakitanuM vargIkaraNa karIne * mahApurUSoe te sarveno dAnAdi pAMca labdhimAM samAveza karI Apyo hovAthI, tene DhAMkanAra aMtarAyakarma pAMca prakAre kahyuM che. (1) dAnAMtarAyakarma- dhAtuno artha ApavuM thAya che. ' potAnI mAlikInI vastu bIjAne ApavI te dAna kahevAya." jIva anaMtadAnazakitano mAlika hovAthI jIvanI icchA potAnI mAlikInI bhogya ke upabhogya sarva vastu ApI devAnI hoya che. paNa ApI zakato nathI dAna detI vakhate koIka vighna AvI javAthI, te dAna deto aTakI jAya che. te "dAnAttarAya" kahevAya. tenuM kAraNa dAnAnnarAkarma che. anaMtadAnazakitane DhAMkanAra kArmaNaskaMdhone dAnAntarAyakarma kahevAya. dAnAMtarAyakarmanA udayathI, jIvanI pAse ApavA yogya vastu hoya, lenAra guNavAna pAtranI hAjarI hoya, dAnanuM phaLa jANato hoya chatAM potAnI mAlikInI vastu bIjAne ApI zakato nathI. dA.ta. kapilAdAsI. (2) lAbhAArAyakarma :- 7ma dhAtuno artha meLavavu thAya che. "icchita vastunI prApti thavI te lAbha kahevAya." jIva anaMtalAbhazakitano mAlika hovAthI, jagatamAM rahelI bhogya ke upabhogya sarvavastu meLavI zake tema che. paNa meLavI zakato nathI, icchita vastunI prApti vakhate koIka vidgha AvI jAya che athavA bhogya ke upabhogya vastu meLavavAno utsAha thato nathI. te "lAbhAntarAya" kahevAya. tenuM kAraNa lAbhAntarAyakarma "anaMtalAbhazakitane DhAMkanAra kArmaNaskaMdhone lAbhAntarAyakarma kahevAya." lAbhAntarAya karmanA udayathI dAtA udAra hoya, tenI pAse ApavA yogya vastu hoya, yAcaka kuzaLatAthI mAMgaNI karato hoya chatAM paNa yAcakane icchita vastunI prApti thatI nathI. dA.ta. RSabhadevabhagavAnane lAbhAntarAyakarmanA udayathI ekavarSa sudhI AhAra na maLyo. (3) bhogAntarAyakarma" mun dhAtuno artha bhogavavuM thAya che. "je vastuno eka ja vAra upayoga thaI zake te bhogya sAmagrI kahevAya." dA.ta. AhAra, phUla, attara vagere. 21 7. For Private and Personal Use Only Page #265 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir jIva anaMtabhogazakitano mAlika hovAthI jagatamAM rahelI saMpUrNa bhAgya vastuno bhogavaTo karI zake tema che. paNa koika vidgha AvI javAthI bhogavI na zake te "bhogAntarAya" kahevAya. tenuM kAraNa bhogAntarAyakarma che. "anaMtabhogazakitane DhAMkanAra kArmaNaskaMdhone bhogAntarAyakarma kahevAya." bhogAntarAyakarmanA udayathI, AhAradi bhogya vastu aDhaLaka hoya, pote teno tyAgI na hoya, chatAM paNa te bhogyavastu bhogavI zakato nathI. dA.ta. mammaNazeTha. (4) upabhogAntarAya karma :- 3+mun dhAtune artha upabhoga karavo. je vastuno vAraMvAra upayoga thaI zake te upabhogya kahevAya." dA.ta. vastra, alaMkAra vagere. jIva anaMta upabhogazakitano mAlika hovAthI, jagatamAM rahelI tamAma upabhogya vastune bhogavI zake tema che. paNa koIka vidhU AvI javAthI upabhogya vastune bhogavI zakato nathI te "upabhogAntarAya" kahevAya. tenuM kAraNa upabhogAntarAyakarma che. anaMta upabhogazakitane DhAMkanAra kArmaNadhone upabhogAttarAyakarma kahevAya." upabhogAntarAyakarmanA udayathI jIvanI pAse alaMkArAdi upabhogya vastu hoya, teno tyAga karelo na hoya, chatA paNa te vastuno upabhoga karI zakato nathI. dA.ta. vidhavA strI. (pa) vIryAntarAyakarma :- "vIrya = Atmika zakita." vIryano artha yoga, zakita, utsAha, baLa, parAkrama vagere thAya che. jIva anaMtazakitano mAlika hovAthI, meru ne daMDa ane jaMbUdvIpane chatra karavA rUpa jagatane uthala-pAthala karI nAkhavAnI zakita che. eTale ke jIva aMnatavIryano mAlika che. anaMtavIryaguNane DhAMkanAra kArmaNaskaMdhone varyAntarAyakarma kahevAya." vIrya- 3 prakAre che. (1) AvRtavIrya (2) labdhivIrya (3) karaNavIrya. (1) "jeTaluM AtmikavIrya karyadvArA DhaMkAyeluM hoya tene AvRtavIrya kahevAya." 2 18 For Private and Personal Use Only Page #266 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir (2) " viryAntarAyakarmanA kSaya ke kSayopazamathI pragaTa thayeluM je vIrya te labdhivIrya kahevAya." (3) "labdhivIryamAMthI je vIryane mana-vacana ane zarIra dvArA vaparAza thai rahyo che. te karaNavIrya kahevAya." dareka saMsArI jIvo pudgalonuM grahaNa, pariNamana, nADInA dhabakArA, ke lohInuM paribhramaNathI mAMDIne merUparvatane halAvavo ke Atmapradezone saMpUrNalokamAM vistAravA sudhInI tamAma nAnI-moTI kriyAo AtmikavIrya (baLa) vinA karI zakato nathI. AtmikavIrya vinAnuM ekaluM zarIra jaDa hovAthI, koI ja kArya karI zakatuM nathI. AtmA jyAre zarIrano tyAga karIne cAlyo jAya che. tyAre majabUta zarIra paNa kASTanI mAphaka nizcaSTa paDyuM rahe che. eTale AtmikavIryanA abhAvamAM zArIrika baLa vyartha che. mATe naiRRyika dRSTie "varyAntarAyakarmanA udayathI yuvAvasthA ane baLavAna zarIra hovA chatAM jIva parAkrama phoravI zakato nathI. athavA jIvane koipaNa kArya karavA mATe utsAha jAgato nathI." yadyapi vIryAntarAya karmanA kSayopazayathI labdhivIrya Atmikazakti pragaTa thAya che. paraMtu zarIrAdi vinA jIva Atmikazakitano upayoga karI zakato nathI. jema cUlA upara caDhAvelA carUmAM pANI hovA chatA garamI na maLavAthI pANInAM binduo gatikriyA (AMdolana) karatA nathI. sthira rahe che. tema AtmAmAM labdhivIrya pragaTeluM hovA chatA zarIrAdi nimitta na maLe to sthira paDyuM rahe. paNa anAdikALathI sarve saMsArIjIvo taijasa ane kArmaNa zarIradhArI hovAthI phakta ATha rUcaka pradezone choDIne sarve Atmapradezo ukaLatA pANInI mAphaka satata calAyamAna hoya che. eTale jema nadInA pANIno upayoga naherAdi dvArA thAya che. tema vItarAyakarmanA kSayopazamathI pragaTelI Atmikazakti (labdhivIrya) no upayoga mana, vacana ane kAyA dvArA thAya che. tethI (1) zArIrika pravRttine kAyayoga kahevAya. (2) vANIne vacanayoga kahevAya. (3) zubhAzubha ciMtanane manoyoga kahevAya. jeTalA pramANamAM kAyayoga A. siddhanA jIvone kSAyikabhAvanuM labdhivIrya hovA chatAM zarIrAdi na hovAthI temanA Atma pradezo taddana sthira rahe che. 219 For Private and Personal Use Only Page #267 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir (zArIrika baLa) ane manoyoga (manobaLa) majabUta hoya teTalA pramANamAM jIva Atmika zakitano upayoga vadhu karI zake. arthAt parAkrama (vIrya) vadhAre phoravI zake. tethI atyaMta parAkramI (utkRSTayogI) utkRSTa puNya ane utkRSTa pApa karI zake che. tathA nirbaLa vyakita utkRSTa puNya ane utkRSTa pApa karI zakato nathI. zAstramAM kahyuM che ke prathama saMghayaNavALo jIva aMtarmuhUrtakALa mAtramAM saMpUrNakarmane kSaya karIne mokSamAM jaI zake ane utkRSTa pApa kare to sAtamI narakamAM jAya ane chellA saMghayaNavALo game teTalI dharmArAdhanA kare to paNa 4 devaloka ane game teTaluM pApa kare to paNa bIjI naraka sudhI ja jaI zake che. eTale "vyavahArika dRSTie jIvane varyAntarAya karmanA udayathI nirbaLa zarIrAdinI prApti thAya che. ane vIryAntarAyakarmanAM kSayopazayathI majabUta zarIrAdinI prApti thAya che." aMtarAyakarmanA kSayopazayathI ApavuM, meLavavuM, bhogavavuM, mahAparAkrama karavuM vagere vyavahArika pravRtti thaI zake che. paraMtu aMtarAyakarmanA sarvathA kSayathI kSAyikabhAvanI dAnAdi labdhi pragaTa thAya tyAre jagatamAM rahelI bhogya ke upabhogya tamAma vastune ApI zake, meLavI zake, bhogavI zake, jagatane uthalapAthala karI zake evI Atmikazakti utpanna thavAM chatAM siddhAtmAne te vakhate ApavuM, meLavavuM, bhogavavu ke vIryane phoravavuM evI koIja vyavahArika pravRtti na hoya paraMtu naizviyika dAnAdi pravRtti avazya hoya che. temAM (1) sarva vastuno tyAga karavo te dAna. (2) AtmikaguNone meLavavA te lAbha. (3) AtmikaguNono bhogavaTo karavo te bhoga. (4) Atmika guNono upabhoga karavo te upabhoga ane (5) AtmasvarUpamAM sthiratA karavA rUpa svAbhAvika vIrya hoya che. kAraNake jema jema A. tatvArtha sUtra 6,7. B. vyavahArika dRSTimAM zArIrikAdi baLanI pradhAnatA che. joke zArIrikabaLa pugalamAMthI baneluM hovAthI pogalikavIrya kahevAya. to paNa zArIrikabaLa nimitta kAraNa hovAthI kAraNamAM kAryano upacAra karIne vyavahArika dRSTie tene paNa vIrya (yoga) kahyuM che. prAthamika kakSAmAM vIryano artha zArIrikaribaLa=kAyayogAdi tarIke prasiddha che. 220 For Private and Personal Use Only Page #268 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir vIryAntarAya karmano kSayopazama vadhune vadhu pragaTa thato jAya che. tema tema manavacana ane kAyAnI pravRtti (yoga) maMda paDatI jAya che. arthAt AtmapradezonuM AMdolana maMda paDatu jAya che. jyAre vIryAntarAyakarmano saMpUrNa kSaya thai jAya tyAre kSAyikabhAvanuM AtmikavIrya pragaTa thAya che. kSAyikalabdhivIryavALo AtmA jyAre yoganirodha kare che. tyAre AtmikavIrya sthira banI jAya che. te vakhatanuM je vrIrya te svAbhAvika vIrya kahevAya. eTale vIryAntarAya karmono saMpUrNa kSaya thAya tyAre AtmasvarUpamAM sthiratA karavA rUpa svAbhAvika vIrya hoya che. saMsArIjIvanI bhinna bhinna prakAranI kriyAnI apekSAe vIrya [Atmika zakti] traNa vibhAgamAM vaheMcAi javAthI vIryane aTakAvanArU vIryAntarAyakarma traNa prakAre kahyuM che. (1) mithyArdaSTi jIvanI sAMsArika kAryo karavAnI zaktine bAlavIrya kahevAya. ane " je karmanA udayathI jIva sAMsArika kAryo karI zakato nathI te bAlavIryAntarAyakarma kahevAya.'' (2) munionI mokSa mATenI kriyA karavAnI je zakita te paMDitavIrya kahevAya. ane "je karmanA udayathI samyagdaSTi sAdhu mokSano abhilASI hovA chatAM svAdhyAya, vinaya, vaiyAvacca, tapa ke yogAdi kArya karI zakato nathI te paMDitavIryAntarAyakarma kahevAya." (3) zrAvakonI mokSa mATenI kriyA karavAnI je zakita te bAlapaMDitavIrya kahevAya. ane je karmanA udayathI zrAvaka dezavirati dharmanuM pAlana karI zakato nathI te bAlapaMDitavIryAntarAya karma kahevAya.' 66 A pramANe vIryAntarAyakarma traNa prakAre che. aMtarAyakarmanuM svarUpa : sirihariya samaM eyaM, jaha paDikUleNa teNa rAyAI / na kuNai dANAIyaM, evaM vigdheNa jIvo vi // 52 // zrIgRhika samametad yathA pratikUlena tena rAjAdiH / na karoti dAnAdikamevaM vighnena jIvo'pi // 52 // 221 For Private and Personal Use Only Page #269 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra 1=1 gAthArtha:- zrIgRhI bhaMDArI samAna A aMtarAyakarma che, jema te pratikULa hovAthI rAjAdi dAnAdi karI zakato nathI. tema aMtarAyakarmanA udayathI jIva paNa dAnAdi karI zakato nathI. bhaMDArI sarakhuM aMtarAyakarma bhaMDArI jevuM vivecanaH-zAstrAkAra bhagavaMte aMtarAyakarmane bhaMDArInI upamA ApI che. jema rAjA bhaMDArIne hukama kare ke tuM yAcakAdine dAnAdi ApI de je paraMtu bhaMDArI pratikULa hoya to te yAcakane kahI de ke atyAre TAima nathI. pachI Avaje ema bahAnA batAvIne aMte nA kahI de e rIte, jIvane ApavAnI, meLavavAnI, bhogavavAnI vagere icchA hoya paraMtu aMtarAya karma koika vidma Ubhu karI de tethI jIvane ApavAnI icchA hovA chatAM ApI zakato nathI, meLavavAnI icchA hovA chatAM meLavI zake nahIM. jIvane bhogavavAnI icchA hovA chatA bhogavI zake nahI. mahAnakArya karavAnI icchA hovA chatAM mahAna kArya karI zakato nathI. mATe aMtarAya karmane bhaMDArInI upamA sArthaka che. aMtarAyakarma A pramANe, jJAnAvaraNIyAdi AThakarmanuM svarUpa bheda-prabheda sahita kahyuM. temAM, baMdha yogya prakRti 120 che. udaya, udIraNAyogya prakRti 122 che. ane sattAyogya prakRti 148 athavA 158 che. baMdha 5 udaya 5 udIraNA| 5 sattA 5 baMdhAdi yogya AThakarmanI uttaraprakRtinuM koSTaka. jJA.da. ve. | mo. | A. nA. |go.| aM. 2 264 6732 5 ra 2834 67 5 2 2854 67 2 5 ra 2814 93 5 athavA 103 2 www.kobatirth.org 1) 2 1) -: Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir lh karmavipAkanuM svarUpa samApta : 222 For Private and Personal Use Only kula 120 122 122 148 athavA158 Page #270 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra jJAnAvaraNIyAdi skUla ane uttara prakRtidarthaMka citra. samA atyA bAi Mcto vA Bo cAritra mAhenIya mAhanIya www.kobatirth.org vavaMdanIya darzanAvaraNIya H jJAnAvaraNIya da paNyasa * prati 13 maMDa ta vidhAta ApaNa pratya prakRti Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir saMsthAna sAya baha For Private and Personal Use Only Avadara Page #271 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir hatatonAva2NIyAdi prakRti darzaka zvajha. mI zarIra . jAti che A ( va kAcIe aaf, , sarvalana * nophagAva zo-ma 3E \re, che hari rasa ama' paAyuSyakakSa 15 na mohanIya zae cAritra kahuMnIya sivADap\" 6 dhika prakRti vihAyoga%i sa > vedanIya tA.zi) jo ke Schechaittrako - anuvIra > da4 che L darzanAvaraNIya che. gai ERICO vhanIyuM che. pratipakudI prakruti )ke. u mati jJAnAvaraNIya , avA) gasadaka. AMtara rAka vaMdanA 0 66666 TTTTTTS For Private and Personal Use Only Page #272 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir (karmabaMdhanA hetu) "jIva anAdikALathI, mithyAtva, avirati, kaSAya ane yoga dvArA satata karmabaMdha karyA kare che jyAM sudhI mithyAtvAdi doSono nAza na thAya tyAM sudhI satata karmabaMdha cAlu rahe che tethI mithyAtvAdine karmabaMdhanA sAmAnya (sAdhAraNa) kAraNo kahyAM che." te sAmAnya hetu dvArA jIva pratisamaye AyuSyakarma sivAya jJAnAvaraNIyAdi 7 karmo bAMdhe che. AyuSya eka bhavamAM phakta eka ja vAra baMdhAtu hovAthI jayAre AyuSyakarmane baMdha kare tyAre AThakarma baMdhAya che. mithyAtvAdi sAmAnya hetunI sAthe jJAnAdinI AzAtanA vagere pravRtti jeTalo samaya cAlu rahe teTalo samaya jJAnAvaraNIyAdi karmamAM mAtra sthiti ane rasano vadhAro thavA rUpa vizeSatA thatI hovAthI tene karmabaMdhanA vizeSa kAraNo kahyAM che." eTale vizeSa baMdha hetuo mAtra dIrghasthitibaMdha ane tIvrarasabaMdhanI apekSAe jANavA. karmabaMdhanA sAmAnya hetuo granthanI zarUAtamAM kahyAM. have granthanA aMtamAM mAtra vizeSabaMdha hetuo kahe che. jJAnAvaraNIya ane darzanAvaraNIya karmabaMdhanA vizeSa kAraNo. paDiNIyattaNa-nihnava-uvadhAya-paosa-aMtarAeNa / accAsAyaNayAe, AvaraNadurga jio jayai // 53 // pratyanIkatva-nihnava-upaghAta-pradveSa-antarAyeNa / atyAzAtanayA AvaraNadvikaM jIvo jayati / / 53 // A. sapta tattva prakaraNamAM kahyuM che ke, e e paikamma paDiniyayA AsavA ThiI-aNubhAga baMdhA vikkhAe viNNeA / pagai- padesa vaMdhA vizvANa pukha virese baeNvi vyakrammAna mAsavI avaMti | arthAt jJAnAvaraNIyAdi pratyeka karmanA nimratabaMdhahetuo sthitibaMdha ane rasabaMdhanI apekSAe jANavA. prakRtibaMdha ane pradezabaMdhanI apekSAe sarve paNa sarvakarmabaMdhanA hetuo samajavA. 223 For Private and Personal Use Only Page #273 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir gAthArtha - (jJAnAdi, tenA sAdhano temaja jJAnI vagerenI tarapha) duSTa AcaraNa, teono apalApa, nAza, dveSa, aMtarAya ane atyaMta AzAtanA karavAthI jIva jJAnAvaraNa ane darzanAvaraNakarma bAMdhe che. vivecanaH- jJAna = matijJAna zrutajJAna vagere jJAnI = mati, zrata vagere jJAnavALo, jJAnanA sAdhana eTale pustaka, pothI, ThavaNI, pATI, pana, pensIla, sApaDa, navakAravALI vagere. (1) pratyenIka = pratikULa vartana ke duSTAcaraNa "jJAna, jJAnI ane jJAnanA sAdhano pratye pratikULa vartavuM athavA duSTabhAva dhAraNa karavo [duzmanAvaTa ubhI karavI] te pratyenIka kahevAya." jJAnano garva karavo, akALe bhaNavuM, bhaNAvavuM, abhyAsamAM pramAda karavo, svAdhyAya, vyAkhyAna zravaNa vagere anAdarathI karavuM, khoTo upadeza Apavo, granthano abhyAsa karyA vinA upalakadaSTie dharma virUddha TIkA karavI, siddhAMta virUddha bolavuM, zAstro vecavA vagere tathA jJAnInI pratikULa vartavu, mazkarI karavI, jJAnInA vacana upara zraddhA na rAkhavI, jJAnInuM apamAna karavuM vagere tathA jJAnanA sAdhano pustakAdi tarapha duSTabhAva dhAraNa karavo ityAdipratyanIkapaNuM kahevAya. (2) nitava = chupAvavuM. je jIva abhimAnane lIdhe jJAnadAtA gurunuM nAma chupAve temanI pAse bhaNyo hoya chatAM ema kahe ke huM temanI pAse bhaNyo nathI, potAnI pAse jJAna hovA chatAM koI bhaNavA Ave to huM jANato nathI ema kahI jJAnane chupAve. potAnI pAse jJAnanA sAdhano hovA chatAM "mArI pAse nathI." ema kahevuM te nihnava kahevAya. (3) upaghAta = nAza. jJAnI tathA jJAnanA sAdhanono nAza karavo te upaghAta" dA.ta. jJAnI purUSone mAravA, jJAnazALA ke pustakAdine bALI nAkhavA ItyAdi upaghAta kahevAya. (4) praSi = AMtarika dveSa, ke prakRSTa draSa. jJAnI tathA jJAnanA sAdhano upara AMtarika vaiSa te praaSa kahevAya. 224 For Private and Personal Use Only Page #274 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir dA.ta. bhaNelA to abhimAnI hoya che. bhaNelAne marI javAnuM che. ane abhaNane paNa marI javAnuM che. to bhaNavAthI zuM lAbha? bhaNelA bhIkha mAMge che, ane abhaNa peDhIo calAve che. bhaNavAthI magaja kaTAI jAya, vahemI thavAya. enA karatAM abhaNa mUrkhatAmAM majA che. paMDita banavAmAM mAla nathI. pAThazALA vagere saMsthAo nakAmI che. e rIte jJAna tathA jJAnanA sAdhano taraphano prakRNa je TheSabhAva te praSi kahevAya. (5) aMtarAya = vigha nAkhavuM. "vidyArthI bhaNato hoya tyAre vigha nAkhavuM. dA.ta. vidyArthIne bhojana, pANI, vastra, pAtra, sthAna tathA pustakAdinI anukULatA na thavA devI, koika bhaNatuM hoya tyAre rADo pADIne abhyAsamAM AvatA karavI, vidyAbhyAsa choDAvIne vidyArthIne bIjAkAmamAM lagADavo, koI vidyArthI tIvrabuddhizALI hoya to abhyAsamAM AgaLa vadhato aTakAvI devo. ityAdine aMtarAya kahevAya. (6) atyaMta AzAtanA. jJAnInI khUba ja niMdA karavI, lokamAM halakA pADavAnI kuceSTA karavI, mArmika pIDA thAya tevI mAyAjALa bichAvavI, jJAnIne prANAMta kaSTa thAya tevA prapaMco racavA te atyaMta AzAtanA kahevAya. - vartamAnakALamAM thatI jJAnanI AzAtanA AcArya, upAdhyAya padastho tathA gurU vagereno avinaya karavo, akALe bhaNavuM, kALe na bhaNavu, smazAnAdi niSedha karelA sthAnamAM svAdhyAyAdi karavA, vidyAgurUnuM apamAna ke niMdA karavI, AMgaLIe thUka lagADIne pustakanAM pAnA pheravavA, pustakAdine bhUmi para mUkavA, game tyAM pheMkI devA, paga aDADavo, tenI tarapha paga karavA, pUMTha karavI, oziku banAvavuM, pustaka bharelI peTI ke kabATa para besavuM akSaro ghUMkathI bhUMsavA, akSaravALA peMDA, kapaDA, sAbu vagereno upayoga karavo, kAgaLomAM khAdya padArtha bAMdhavA, temAM khAvuM, tenA upara jhADo pezAba karavA, kAgaLo game tyAM phekI devA, bALI nAkhavA, kAno, mAtro ocho vAMcavo, sUtra ke artha, ke te banne juThA kahevA ke mAnavA, zAstro khoTA che ema kahevuM ke mAnavuM, totaDo, bobaDo dekhI mazkarI karavI, eThA mukhe bolavuM, azucimaya avasthAmAM bolavuM ityAdithI jJAnAvaraNIkarma baMdhAya che." tethI kAlAntare teno udaya thatAM jJAna caDhatuM nathI." 225 15 For Private and Personal Use Only Page #275 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir je jJAnAvaraNIyakarmabaMdhanA kAraNo kahyAM che. te ja darzanAvaraNIyakarmanA che. kAraNake jJAnae vizeSa bodha rUpa che. ane darzana e sAmAnyabodharUpa che, mATe bannenA baMdha hetu sarakhA che. tethI jema jJAna, jJAnI ke tenA sAdhano tarapha duSTAcaraNAdi dvArA jJAnAvaraNIya karma baMdhAya che. tema darzana = cakSudarzanAdi, darzanI= sAdhu, sAdhvI, jinapratimA vagere. darzananAM sAdhano = indriyo, sammatitarka, ane kAntajayapatAkAdi grantho ke jinamaMdira vagerenI tarapha duSTAcaraNathI, darzanInA doSa grahaNa karavAthI, nAka-kAna vagere kApavAthI ane hiMsAdi pApasthAnaka AcaravAthI jIva darzanAvaraNIyakarma bAMdhe che. vedanIyakarmabaMdhanA vizeSa kAraNo :gurubhatti-khaMti-karuNA vaya-joga-kasAyavijaya-dANajuo / daDhadhammAI ajai, sAyamasAyaM vivajjayao // 54 // gurumavita-kSatti-6UT-vrata-yoga-SAvinaya kAnayutara ! daDha dharmAdirarjayati sAtamasAtaM viparyayataH // 54 // gAthArtha:- gurubhakita, kSamA, karUNA, vrata (deza virati ane sarvavirati) yoga (sAdhu samAcArInuM pAlana)thI yukata, kaSAya upara vijaya meLavanAra, dAnayukata, dharmane viSe dRDhamanavALo ItyAdi zatAvedanIya karma bAMdhe che. ane tenAthI viparIta hetu dvArA azAtA vedanIyakarma baMdhAya che. vivecanaH- (1) gurubhakita mAtapitA, dharmAcAryo, vidyAguru, zikSAguru, dIkSAguru, vagere pUjyavarga kahevAya. temanuM manathI bahumAna karavuM, vacanathI stuti karavI ane kAyAthI sevA karavI te bhakita kahevAya. (2) kSamA = krodhano tyAga. koI vyakti game teTalo gusso kare to paNa sAmano karavAnI zakita hovA chatA, tenA aparAdhane samajaNapUrvaka samabhAve sahana karavo te kSamA kahevAya. (3) karUNA- "dareka prANI pratye dayAbhAva rAkhavo." dIna, duHkhI, anAtha, apaMga, nirAdhArAdi prANI nAnuM hoya ke moTu hoya, potAnuM hoya ke pAraku hoya to paNa bhedabhAva rAkhyA vinA tenA duHkhane dUra karavA mATe zakya teTalI kozIza karavI te karUNA kahevAya. A yogazAstra granthanA 4 prakAzamAM kahyuM che ke, jJAna, darzana, jJAnI, darzanI ane jJAna tathA darzananA sAdhanomAM vighna, apAlApa, niMdA, AzAtanA, nAza ane matsara karavo. te jJAnAvaraNa ane darzanAvaraNakarmanA hetuo che. 226 For Private and Personal Use Only Page #276 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org (4) vrata H- "hiMsAdi pApothI aTakavuM" athavA "aNuvrata ke mahAvratanuM pAlana karavuM te vrata kahevAya.'' (5) yogaH- AtmAne mokSanI sAthe joDe te yoga kahevAya. dA. ta. vinaya, svAdhyAyAdinuM vAraMvAra sevana karavuM, mana-vacana-kAyAne azubhamArgathI rokIne zubhamArgamAM joDavuM te yoga kahevAya. "icchA, micchAdi daza prakAranI sAdhu samAcArInuM pAlana karavu te saMyamayoga kahevAya.' (6) kaSAyavijayI :- "kaSAyane jItanAra." krodhAdi kaSAyonA nimitto maLavA chatAM paNa kaSAyabhAvane utpanna na thavA de te kaSAyavijayI kahevAya. (7) dAna :- supAtrane pUjyabuddhithI AhAra, vastra, pAtrAdinuM dAna ApavuM te supAtradAna kahevAya. rogI, apaMga, nirAdhArane auSAdhi vagerenuM dAna karavuM te anukampAdAna kahevAya. je jIva bhayathI vyAkULa hoya tene bhayamukata karavo te abhayadAna kahevAya. bhUkhyA, tarasyAne annapANI ApavA te annadAna kahevAya. supAtradAnAdimAM abhayadAna zreSTha che. (8) dRDhadharmI :- vrata, niyama, anuSThAna, tapAdi sAdhanAmAM Apattio Ave to paNa DaravuM nahIM te dRDhadharmI, Adi zabdathI bALa vRddha, glAna (rogI) vagerenI vaiyAvacca karanAra tathA zrI vItarAgadevanI pUjA karanAra paNa zAtAvedanIyakarmane bAMdhe che. Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir zAtAvedanIyakarmabaMdhanA kAraNothI viparIta kAraNo dvArA jIva azAtAvedanIyakarmane bAMdhe che. jemake guruono anAdara karavo, aparAdhInI pratye aparAdhano badalo vALavAnI kozISa karavI. krodhI, nirdaya, krUrapariNAma, vrata ane yogathI rahita, tIvrakaSAyavALo, saddhadharmanAM kAryo karavAmAM pramAdI hoya.. hAthI, ghoDA, baLada vagerenuM nirdayadamana vaDe vAhana karanAra, tenA avayavone chedanAra, potAne ke bIjAne duHkha, zoka, saMtApa vadha, AkraMdanAdi karanAra jIva azAtAvedanIyakarmane bAMdhe che. A. yogazAstranA cothA prakAzamAM kahyuM che ke, vItarAganI pUjA, gurunI upAsanA, pAtrane viSe dAna,dayA,kSamA, sarAgasaMyama,dezavirati, akAma nirjarA zauca (vratAdine viSe doSa na lagADavA) ajJAnayukata tapa te zAtAvedanIyakarmabaMdhanA hetuo che. duHkha, zoka, vadha, saMtApa, AkraMdana, ane sva tathA 52ne viSe ubhayane viSe, zoka karavo te azAtAvedanIya karmanA hetuo che. 227 For Private and Personal Use Only Page #277 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org darzanamohanIya karmabaMdhanA vizeSa kAraNo :ummagga desaNA- magganAsaNA-deva davva haraNehiM / TUMpaLamoTuM niLa-muni-ceDya-saMyApaDiLIo // 1 // unmArga dezanA - mArganAzanA devadravyaharaNaiH / rzanamoDhuM bina-muni-caitya-saMdhAvipratyanI ba gAthArtha H- unmArgano upadeza ApanAra, mokSamArgano nAza karanAra, devadravyanuM haraNa karanAra, temaja tIrthaMkara, muni, jinapratimA tathA saMghAdikano virodha karanAra jIva darzanamohanIyakarmane bAMdhe che. Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir vivecana :- (1) 'saMsAranI vRddhi thAya tevo upadeza Apavo te unmArgadezanA kahevAya." dA. ta. saMsAranA bhogo, viSaya-kaSAyonI vAsanA vagere je saMsAranAM kAraNo che. tene mokSanA kAraNo kahevA. devadevInI mUrti samakSa pazu vagerenuM balidAna Apavu te dharma kahevAya. ityAdi je upadeza Apavo te unmArga dezanA kahevAya. unmArgano upadeza ApanAra jIva darzanamohanIyakarmane bAMdhe che. (2) "samyajJAna, darzana, cAritrarUpa mokSamArgano apalApa karavo te mArganAzanA kahevAya." ,, jemake :- mokSa, baMdha, svarga, naraka, puNya, pApa jevI koi cIja nathI. paraloka punarjanma vagere kAlpanika che. tethI svargAdi meLavavA mATe zarIrane kaSTa Apavu te haMbaka vAta che. ''RRLam RtvA dhRtaM pivet ' devu karIne paNa indriyajanya sukha bhogavI lo. tapa tyAga karIne zarIrane nirarthaka sukavI na nAkho AvI vAto karIne bhadrika lokone sanmArgathI dUra karanAra jIva darzanamohanIyakarmane bAMdhe che. (3) 'devadravya haraNa':- devone arpaNa karela dravyanuM bhakSaNa ke upekSA karavI. athavA devadravyane potAnA kAmamAM kharacavuM teno aMgata vyApAramAM upayoga karavo. tenI geravyavasthA karavI. koi teno durUpayoga karato hoya ane pote samartha hoya chatAM pratikAra na kare temaja devadravyane nukazAna pahoMce evI pravRtti kare to jIva darzanamohanIyakarmane bAMdhe che. 228 For Private and Personal Use Only Page #278 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir (4) "tIrthakaradevonI niMdA karavI." jemake duniyAmAM sarvaza koI thaI zakatuM ja nathI. tIrthakara sarvajJa hatA e vAta khoTI che. teo samavasaraNamAM chatra, cAmara, siMhAsanAdino upabhoga karatA hovAthI rAgI che. paNa vitarAgI nathI ityAdi bolavAthI jIva darzanamohanIyakarmane bAMdhe che. (5) "sAdhunI niMdA karavI." jemake sAdhu-sAdhvI kadI snAna nahIM karatA hovAthI teonuM zarIra pavitra nathI. samAjanuM anna khAIne bhArarUpa thAya che. ityAdi bolavAthI athavA sAdhu-sAdhvInI sAthe duzmanAvaTa rAkhavAthI jIva darzanamohanIyakarmane bAMdhe che. (6) "jina pratimAnI niMdA karavI, AzAtanA karavI ke apalApa karavAthI jIva darzanamohanIyakarmane bAMdhe che." (7) "sAdhu, sAdhvI, zrAvaka, zrAvikA rUpa caturvidha saMghanI niMdA, droha ke apalApa karavAthI jIva darzanamohanIyakarmane bAMdhe che." Adi zabdathI siddha, AcArya, upAdhyAya, guru tathA AgamAdinI niMdA karavAthI ke tenA pratye pratikULa ke virUddha vartana karavAthI jIva darzana AmohanIyakarmane bAMdhe che. cAritramohanIya ane narakAyuSyakarmabaMdhanAM kAraNo - duvihaMpi caraNamohaM, kasAya-hAsAi-visayavivasamaNo / baMdhai narayAuM mahAraMbha-pariggaharao ruddo // 56 // dvividhamapi caraNamohaM kaSAya-hAsyAdi-viSayavivazamanAH / badhnAti narakAyumaMhArambha-parigraharato raudraH // 56 // . gAthArtha - kaSAya, hAsyAdi ane viSayamAM vaza thayeluM che mana jenu evo jIva banne prakAranAM cAritramohanIyakarmane bAMdhe che. tathA mahAraMbha ane parigrahamAM rakata ane raudrapariNAmI jIva narakAyuSya bAMdhe che. A. yoga zAstranA cothA prakAzamAM kahyuM che ke, vItarAga, zrutajJAna, saMgha, dharma ane sarvadevono avarNavAda, tIvra mithyAtvano pariNAma, sarvajJa, siddha ane devono apalApa karavo dhArmikadoSanuM kathana karavuM, unmArganA darzana tathA anarthano Agraha asaMyatanI pUjA, vagara vicAryuM karavuM, guru Adino tiraskAra karavo vagere darzanamohanIyakarmabaMdhanA hetuo che. 229 For Private and Personal Use Only Page #279 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir vivecanaH (1) "krodhAdi kaSAyane vaza thayelo jIva kaSAyacAritramohanIyakarmane bAMdhe che. temAM (1) anaMtAnubaMdhI, krodha, mAna, mAyA ane lobhanA udayathI vyAkuLa manavALo jIva anaMtAnubaMdhI krodhAdi soLa kaSAyane bAMdhe che. (2) atyAkhyAnIya krodhAdinA udayathI vyAkuLa thayelA manavALo jIva apratyAkhyAnIya krodhAdi 12 kaSAyane bAMdhe che. paNa anaMtAnubaMdhI 4 kaSAyane bAMdhato nathI. (3) pratyAkhyAnIya krodhAdinA udayathI vyAkuLa thayelA manavALo jIva pratyAkhyAnIya krodhAdi 8 kaSAyane bAMdhe paNa anaMtAnubaMdhI krodhAdi 8 kaSAyane na bAMdhe. (4) saMjvalana krodhAdinA udayathI vyAkuLa thayelA manavALo jIva saMjavalana krodhAdi 4 kaSAyane bAMdhe paNa anaMtAnubaMdhI krodhAdi 12 kapAyane na bAMdhe. (2) " hAsyAdi SakanA udayathI vyAkuLa thayelA manavALo jIva A. ahIM khAsa dhyAna rAkhavuM ke krodha, mAna, mAyA ane lobha e cAre kaSAyane udaya ekI sAthe hoto nathI. paraMtu krodhAdi-4 mAMthI koI ekano ja udaya hoya che. ByogazAstranA cothA prakAzamAM kahyuM che ke, (1) mazkarI, kAmottejaka hAsya, hasavAno svabhAva, bahubakavATa, dInatA bharelA vacano bolavAthI hAsyamohanIyakarma baMdhAya. (2) navA navA dezo jovAnI utkaMThAvALo, citro ane phoTAono zokhIna, nATakAdi karanAra tathA nATakAdi jovAno zokhIna, vicitra kAmakrIDA tathA bIjAnA cittane AkarSita karavu e ratimohanIyakarmabaMdhanA hetuo che. (3) iSya, pApa karavAno svabhAva, pArakAnA AnaMdano nAza karanAra, athavA icchanAra, kharAba kAryomAM anyane utsAhita karanAra jIva aratimohanIyakarmane bAMdhe che. (4) pote Dare, bIjAne DarAve, bIjAne trAsa Ape tathA dayArahita dUra pariNAmI jIva bhayamohanIyakarmane bAMdhe che. (5) caturvidha saMghanI niMdA karanAra, dhRNA karanAra, sadAcAranI niMdA karanAra jIva jugupsAmohanIyakarmane bAMdhe che. (6) IrSA, kheda, lAlaca, jAThuM bolavuM, atizaya vakratA parastrImAM Asakata jIva strIvedakarmane bAMdhe che. (7) ravastrImAM saMtoSa, irSAno abhAva, kaSAyanI maMdatA, sarala AcAra, zIlavratanuM pAlana karanAra jIva puruSavedane bAMdhe che. (8) strI-puruSa saMbaMdhI kAma sevana karanAra, tIvra kaSAyavaMta, tIvra kAmI ane satIstrInAvratano bhaMga karanAra AtmA napuMsakavedane bAMdhe che. - sAdhuonI niMdA karavI, dharmamAM joDAtA ke dharmamAM joDAyelA prANIne vidhra karavA, madhamAMsanA tyAgInI pAse aviratinI prazaMsA karavI, dezaviratine vAraMvAra aMtarAya karavo, cAritra hananI prazaMsA karavI. cAritrane dUSita karavu anyamAM rahelA kaSAya ane nokaSAyanI udIraNA karavI arthAt anyane kaSAya ke nokaSAya thAya tevuM vAtAvaraNa ubhu karavuM. te sarva sAmAnya cAritramohanIyanA hetuo che. 23) For Private and Personal Use Only Page #280 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir hAsyAdinokaSAya cAritramohanIyakarmane bAMdhe che. tathA zabda, rUpa, rasa-gaMdha ane sparza e pAMca viSayomAM Asakata manavALo jIva vedanokaSAya cAritramohanIyakarmane bAMdhe che." * narakAyuSyakarmabaMdhanA vizeSa kAraNo - mahAraMbha ane parigrahamAM Asakata thayela, raudrapariNAmI, paMcendriyano vadha karanAra, mAMsa khAnAra, vAraMvAra maithuna sevana karanAra, bIjAnuM dhana-dhAnyAdi coranAra jIva ^narakAyuSya bAMdhe che. tiryaMca ane manuSyAyuSyanA vizeSa baMdha hetuo :tiriyAuM guDhahiyao, saDho sasallo tahA maNussAuM / payaIi taNukasAo, dANaruI mamjhimaguNo a||17|| tiryagAyurguDhahradayaH zaThaH sazalyastathA manuSyAyuH / prakRtyA tanukaSAyo dAnarucirmadhyamaguNazca / / 5 // gAthArtha:- gUDha hRdayavALo, zaTha ane zalyayuktajIva tiryaMcAyuSya bAMdhe che. je jIva svabhAvathI alpakaSAyavALo, dAnanI rUcivALo tathA madhyamaguNavALo hoya te manuSyAyuSya bAMdhe che. vivecana- (1) udAyI rAjAne mAranAra vinayaratna nAmanA sAdhunI jema jenA dilanI vAta koipaNa jANI na zake evA gupta hRdayavALo je hoya te gUDhahRdayI kahevAya. (2) zrIpALa rAjAnI pratye dhavalazeThanI jema je vyakita vikasita kamaLanA pAMdaDAnI jema hasatA mukhavALo hoya, jenI vANI caMdana jevI zItala hoya ke je bhalabhalAne phasAve, ane jenuM hRdaya kAtaranuM kAma karatuM hoya te zaTha (dhUtAro) kahevAya. (3) lakSmaNA sAdhvInI jema je vyakitae svIkAra karelA vrata niyamomAM rAgAdine vaza thaI aneka rIte aticAro lagADyA hoya paNa tenI AlocanA ke prAyazcita na karyuM hoya tevo jIva zalyayukata kahevAya. eTale gupta hRdayavALo, zaTha, zalyayukata, khoTA tolamApa karanAra, kALAbajAra karanAra, A yogazAstranA cothA prakAzamAM kahyuM che ke, paMcendriyano vadha karavo, ghaNo AraMbha ane parigraha mAMsanuM bhojana, vairanI daDhatA, raudradhyAna, mithyAtva, anaMtAnubaMdhI kaSAya, kRSNa, nIla ane kApota lezyA, jUThuM bolavuM, pAradravyanuM haraNa karavu, vAraMvAra maithuna sevavu ane indriyone vaza rahevuM te narakAyuSyanA hetuo che. 231 For Private and Personal Use Only Page #281 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir khoTI sAkSI pUranAra, khoTA dastAveja banAvanAra, mAna-pUjA khAtara tapa karanAra jIva tiryaMcAyuSya bAMdhe che. je jIva svabhAvathI ja maMdakaSAyavALo hoya, dAna ApavAnI rUcivALo hoya, kSamA, mRdutA, saralatAdi madhyamaguNone dhAraNa karanAra, pramANika jIvana jIvanAra, nyAyathI dhana meLavanAra, sAMsArika kAryomAM gADha Asakti na rAkhanAra, bhadrika pariNAmI jIva manuSyAyuSyane bAMdhe che. gAthAmAM "Aino '' pada ApyuM che. tenuM rahasya evuM che ke adhamaguNothI narakAyuSya baMdhAya che. uttamaguNothI devAyuSya baMdhAya che ane madhyamaguNothI manuSyAyuSya baMdhAya che. devAyuSya ane nAmakarmanA vizeSabaMdha hetuo - avirayamAI surAuM, bAlatavo'kAmanijjaro jayai / saralo agAra villo, suhanAmaM annahA asuhaM // 58 // aviratAdiH surAyurbAlatapA akAmanirjaro jayati / saraloDagauravavAna zubhanAma anyathA'zubham // 18 // gAthArtha:- avirati samyagdaSTi vagere (vaimAnika) devanuM AyuSya bAMdhe che. ajJAna tapa karanAra akAma nirjarAyukta jIva asurAdidevanuM AyuSya bAMdhe che. sarala ane gArava (moTAI) rahita jIva nAmakarmanI zubhaprakRtio bAMdhe che. ane tethI ulTIrIte nAmakarmanI azubha pravRtio baMdhAya che. vivecanaH- (1) avirati samyagadaSTi manuSya ke tiryaMca, dezavirati zrAvaka-zrAvikA, sarvavirati sAdhu-sAdhvIjI mahArAja vaimAnikadevanuM A. yogazAstranA cothA prakAzamAM kahyuM che ke, unmArgano upadeza, mArgano nAza, gUDha abhiprAya, ArtadhyAna, sazalya, mAyA, AraMbha, parigraha, brahmacaryavratamAM doSa lagADavA, nIla, kApota lezyA ane apratyAkhyAnIya kaSAyo tiryaMcAyuSyanA baMdha hetuo che. B. alpa parigrahI, alpa AraMbhI, svAbhAvika mRdutA ane saralatA kApata ane pItalezyA, dharma dhyAnamAM anurAga, pratyAkhyAnakaSAya, madhyama pariNAma, dAna ApavuM, devagurUnI pUjA karavI, pUrvAlApa, priya bolavuM, kaThaNa temaja guMcavaNavALA praznone sukhapUrvaka samajavAnI lAyakAta, ane lokavyavahAramAM madhyasthatA e sarva manuSyAyuSyanA hetuo che. 232 For Private and Personal Use Only Page #282 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir AyuSya bAMdhe che. (2) AtmasvarUpane jANyAvinA ajJAnapaNe kAyakalezAdi bAhyatapa kare evA mithyAdRSTi jIvane ajJAnatapasvI athavA bAlatapasvI kahevAya. (3) ajJAnatAthI anicchAe koika saMyogone vaza thaIne bhUkha, tarasa, ThaMDI, garamI, vagere sahana karavAthI, brahmacarya pALavAnI icchA nahI hovA chatAM paNa strI nahI maLavAthI ke rogAdinAM kAraNe maraNAdinAbhayathI brahmacarya pALavAthI tathA DAMsa, macchara vagereno DaMkha sahana karavAthI je karmano kSaya thAya che te akAmanirjarA kahevAya. bAlatapasvI ane akAmanirjarAvALo jIva bhavanapati ane vyattaradevanuM AyuSya bAMdhe che. nAmakarmabaMdhanAM vizeSa kAraNo : nAmakarmanI devadrika, manuSyaddhika, paMcendriya jAti, 5 zarIra, 3 aMgopAMga, prathama saMghayaNa, prathama saMsthAna varNAdi-4 zubhavihAyogati, parAghAtasaptaka trasAdi-10 ema kula 37 prakRti zubha che. ane bAkInI azubha che. A rIte nAmakarmanI prakRtio zubha ane azubha ema be vibhAgamAM vahecAyelI hovAthI nAmakarmanA baMdha hetuo zubha ane azubha ema 2 prakAre kahyAM che. temAM zubha nAmakarmanA baMdhahetuthI azubhanAmakarmanA baMdhahetu viparIta che. (1) zubhanAmakarmabaMdhanAM vizeSa kAraNo - (1) sarala = mAyA ke kapaTa rahita. (2) gArava rahita :- gArava- 3 prakAre che. (1) RddhigArava, (2) rasagArava, (3) zAtAgArava. (1) "je jIva dhana saMpatti vagerethI potAnI jAtane moTI (mahatvazALI) mAne eTaleke Rddhino garva kare te RddhigArava kahevAya." (2) " je jIvane ghI, dUdha, tela, goLa, sAkarAdi aneka jAtanAM khATAmIThA raso ke rasavaMtI cIjo maLatI hoya te jIva temAM ja potAnI jAtane moTI mAne eTale ke rasano garva kare te rasagArava kahevAya." A. yogazAstranA cothA prakAzamAM kahyuM che ke, sarAga saMyama, dezavirati, akAma nirjarA, kalyANa mitrano yoga, dharmazravaNa, supAtra, tapa, zraddhA, jJAnAdi ratnatrayInI avirAdhanA, mRtyu avasare tejo legyA ane pAlezyAnA pariNAma, ajJAna tapa, agni, pANI ityAdi vaDe maraNa thavuM ane avyakata sAmAyika A sarve devAyuSyanA baMdha hetu che. 233 For Private and Personal Use Only Page #283 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir (3) " je jIvane haju sudhI koI roga thayo nathI te jIva ArogyanuM abhimAna kare to tene zAtA gArava kahevAya." A traNe prakAranA gauravathI rahita temaja bhavabhIrU, kSamA, mRdutA vagere guNavALo jIva devadrikAdi nAmakarmanI zubha pravRtione bAMdhe che. azubhanAmakarmabaMdhanAM vizeSa kAraNoH- * mAyAvI, Rddhi vagere gauravavALo, dhUtAro, khoTI sAkSI pUranAra, sAro ane kharAba mAla bheLaseLa karIne vecanAra, potAnI prazaMsA ane bIjAnI niMdA karanAra, cora, lUMTArA, dUrAcArI vagerene sahakAra ApanAra, devadravya, jJAnadravya, samAja sevAdi saMsthAonuM tathA dharmAdAnuM dhana khAnAra, khonAra durUpayoga karanAra, kAmaNa TuMmaNa ke vazIkaraNa karanAra, tIvrakaSAyavALo jIva nAmakarmanI narakaddhikAdi azubhaprakRtine^ bAMdhe che. gotrakarmabaMdhanA vizeSa kAraNo - guNa pehI mayarahio, ajjhayaNa jjhAvaNAruI niccaM pakuNai jiNAibhatto, uccaM nIaM iarahA tu // 59 // guNaprekSI madarahitodhyayanAdhyApanArucirnityam / prakaroti jinAdibhakta uccaM nIcaM itaradhA tu // 59 // gAthArthaH- guNagrAhI, madarahita, haMmezA adhyayana ane adhyApanamAM rUcivALo, jinAdinI bhakitavALo uccagotrane bAMdhe che. ane tethI viparIta rIte nIcagotra baMdhAya che. A yogazAstranA cothA prakAzamAM kahyuM che ke, mana, vacana, kAyAnI vakratA, parane chetaravuM, kapaTa prayoga, mithyAtva cADIyApaNuM, asthiracitta, suvarNAdinA jevI dhAtuo banAvavI, jAThI sAkSI bharavI, varNa, gaMdha, rasa ane sparzano pheraphAra karavo, aMgopAMgano cheda karavo, yaMtra ane pAMjarA karavA, khoTA tolamApa karavA, anyanI niMdA ke khuzAmata karavI, hiMsA, asatya, abrahamacarya, mahAraMbha, parigraha, kaThora ane asabhya bolavuM, sArA paheravezano mada karavo, vAcAlatA, gALo ApavI, saubhAgyano nAza karavo, vazIkaraNa, parane kutuhala utpanna karavuM, pArakAnI hAMsI ane mazkarI karavI, vezyAdikane ghareNA ApavA, dAvAgni saLagAvavo, devAdinA bahAne gaMdhAdi vastunI corI karavI, tIvrakaSAya caityapratimA, udyAna ane pratimAno nAza karavo, kolasA karavA vagere azubhanAmakarmanAM hetuo che. tethI viparIta saMsAra bhIrutA, pramAdano tyAga, sadbhAvanuM arpaNa, kSamAdika, dhArmika puruSanAM darzanamAM Adara, paropakAra karavAmAM sArapaNuM e sarve zubhanAmakarmanA hetuo che. 234 For Private and Personal Use Only Page #284 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir vivecanaH- (1) guNagrAhIH- "bIjAnA guNamAtrane jonAra ane doSanI upekSA karanAra." (2) madarahitaH- "uttamajAti, kula, aizvarya, lAbha, bala, rUpa tapa ane mRta (vidyA) yukata hovA chatAM ahaMkAra rahita hoya." (3) " pratidina svayaM bhaNato hoya ane bIjAne bhaNAvato hoya svayaM bhaNavA ke bhaNAvavAnI zakita na hoya to paNa te tarapha bahumAna rAkhato hoya, bhaNanAra ke bhaNAvanAranuM hArdika anumodana karato hoya. (4) "jina, arihaMta, siddha, AcArya, upAdhyAya, sAdhu, caitya, ane mAtapitA ke anya guNIjanonI bhakita karanAra", " svaniMdA ane paraprazaMsA karanAra" jIva uccagotrakarmane bAMdhe che., uccagotra karmabaMdhanA kAraNothI virUddha svabhAvavALo eTale ke " jenAmAM guNadaSTi na hoya paraMtu doSa dRSTi ja hoya", "jAti, kula vagerenuM abhimAna hoya", "bhaNavA ke bhaNavavAmAM arUci hoya", "tIrthakara, siddha, AcArya vagere guNIjano pratye bhakita, bahumAna na hoya." "svaprazaMsA ane paraniMdA karanAra jIva nIcagotra karma bAMdhe che." aMtarAyakarmabaMdhanA kAraNo - jiNapUyAvigdhakaro, hiMsAiparAyaNo jayai vigdhaM / ia kammavivAgo'yaM, lihio deviMdasUrihiM // 60 // jinapUjA vidhnakaro, hiMsAdiparAyaNo jayati vighnam / iti karmavipAkoDayaM likhito devendrasUribhiH // 60 // gAthArtha - jinapUjAmAM vidana karanAra, hiMsAdimAM tatpara jIva aMtarAya karmane bAMdhe che. e pramANe, A "karmavipAka" devendrasUri mahArAjA vaDe lakhAyo che. A. yogazAstranA cothA prakAzamAM kahyuM che ke, pArakAnI niMdA, tiraskAra ane upahAsa karavo, saddaguNano lopa karavo, bIjAnA sAcAkhoTA doSane kahevA, potAnI prazaMsA karavI, potAnA sAcA-khoTA guNanA vakhANa karavA, potAnA doSo DhAMkavA, ane jAtyAdino mada karavo te sarve nIcagotranA hetuo che. nIcagotranA hetuthI viparIta garvarahitapaNuM mana-vacana ane kAyA vaDe vinaya karavo e sarve uccagotranA hetu che. 235 For Private and Personal Use Only Page #285 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir vivecana - sacitta pANI ane puSpAdi dravya dvArA jinapUjA karatA akAyAdinI virAdhanA thatI hovAthI pApa lAge. mATe gRhasthoe jinapUjA na karavI joie. ityAdi kahIne jinapUjA baMdha karAvanAra tathA jIvahiMsA karanAra, jAThuM bolanAra, corI karanAra, maithuna sevana karanAra, parigraha, rAtribhojanAdimAM tatpara, samyajJAna-darzana-caritra rUpa mokSamArgamAM khoTA doSo batAvI bhavyajIvone mokSamArgathI zruta karanAra, sAdhune bhAta, pANI, upAzraya, upakaraNa ane auSadha ApavAno niSedha karanAra, anya jIvone dAna, lAbha, bhoga, upabhogamAM aMtarAya karanAra, dAna dIdhA pachI pazcAtApa karanAra, dharmakriyAmAM pramAda, zithilatA, avidhisevana karanAra, vadha ke baMdhanAdithI bIjA jIvane nizreSTa karanAra, chedanabhedanAdithI bIjAnI indriyonI zakitano nAza karanAra prANI aMtarAyakarmane bAMdhe che. A pramANe "karmanuM svarUpa tenA bheda-prabheda, tenuM phaLa tathA karmabaMdhanA kAraNonuM jemAM varNana karyuM che te karmavipAkanAmAprathamakarmacI cAMdrakuLamAM thayelA tapAgaccha birUda dharAvanArA zrImad jagazcaMdrasUrIzvajI mahArAjAnA ziSya zrImad devendrasUri mahArAjAe lakhyo che. karmavipAkanAmAprathamakarmagrantha samApta 236 For Private and Personal Use Only Page #286 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir zrI zaMkhezvara pArzvanAthAya namaH praznottarI prazna:- 1 "prastuta granthanA nAmanI sArthakatA jaNAvo." javAbaH- A granthamAM jJAnAvaraNIyAdi mULa karmaprakRti ane uttaraprakRtinA vipAkanuM varNana kareluM hovAthI A granthano mukhya viSaya karmavipAka che. mATe "karmavipAka viSaya uparathI A granthanuM nAma paNa "karmavipAka" rAkhavAmAM AvyuM che. tethI karmavipAka nAma sArthaka che. tathA A granthanuM bIju nAma prathama karmagraMtha che. kAraNa ke A granthano abhyAsa karyA sivAya karmastavAdi bIjA karma granthano abhyAsa karI zakAto nathI mATe karma granthano abhyAsa karanAra, karAvanAra, temaja bIjA loko paNa ghaNuM karIne A granthane "prathama karmagrantha" kahe che. mATe A granthanuM vyavahArU nAma prathama karmagrantha paNa sArthaka che. praznaH- 2 "A granthanI racanA zemAMthI thai? zA mATe thai?" javAbaH- dRSTivAda nAmanuM bAraNuM aMga pAMca vibhAgomAM vaheMcAyeluM che (1) parikarma (2) sUtra (3) pUrvagata (4) anuyoga (5) cUlikA AmAM pUrvagatanA 14 bheda che. tene 14 pUrvo kahevAya che. temAMnA AThamA pUrvanuM nAma karmapravAda che. te karmaviSayaka che. tathA bIjA agrAyaNI pUrvanI kSaNalabdhi nAmanI pAMcamI vastunuM kammapayaDI nAmanuM cothuM prAbhRta karma viSayaka che. e pUrvomAMthI judA judA AcArya mahArAje prAcIna cha karmagranthanI racanA karela, temAMthI devendrasUri mahArAjAe karmavipAkAdi pAMca karmagranthanI racanA karI che te navya karmagrantha tarIke prasiddha che. karma sAhityamAM prathamavAra ja praveza karanArane 166 gAthA pramANa prAcIna prathama karmagrantha ghaNo lAMbo ane kaThina lAgavAthI, abhyAsuvarga kaMTALI javAthI pIche haTha na karI jAya paNa sahelAithI karmavipAkanuM jJAna meLavI zake e hetusara pU. devendrasUri mahArAjAe prAcIna 166 gAthA pramANa karmavipAka granthano phakata 61 gAthAmAM samAveza karIne pharIthI karmavipAka nAmanA prathama karmagranthanI racanA karI che. 237 For Private and Personal Use Only Page #287 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir praznaH- 3 "maMgalAcaraNa eTale zuM? maMgalAcaraNa karavAnI zI jarUra?" javAba- maMgalAcaraNa eTale zubhAcaraNa. koipaNa kAryanI zarUAta karatI vakhate mana, vacana ane kAyA dvArA ISTadevane namaskAra karavA ke vaDIlo pAsethI zubhAziSa meLavavA rUpa je zubhakriyA karAya che. te maMgalAcaraNa kahevAya. koipaNa zubhakAryanI nirvibe samApti thAya te mATe maMgalAcaraNa karavuM joie. prazna:- 4"kArmaNavargaNA, karma ane karmabaMdhamAM zuM taphAvata?" javAba-atyaMta sUkSma raja svarUpa karmane yogya padgalika dravyane kArmaNavargaNA kahevAya. te jaDa che. temAM svataMtrapaNe jIvanA jJAnAdi guNane rokavAnI ke sukhaduHkha ApavAnI tAkAta nathI. mithyAtvAdi kAraNone lIdhe, jIva je AkAza pradezamAM rahelo hoya te ja AkAza pradezamAMthI je kAryaNa skaMdhone grahaNa kare che. temAM rAgAdiyukta caitanyananA saMsargathI jJAnAdi guNane rokavAnI ke sukhaduHkhAdine ApavAnI zakti utpanna thAya che. tethI te kAmaNa skaMdho svayaM ja karma saMjJaka bane che. karma saMjJaka banelA kAryaNa skaMdho jyAre Atma pradezonI sAthe dUdha ane pANInI jema athavA lokhaMDa ane agninI jema otaprota banI jAya tyAre tene karmabaMdha kahe che. prazna-5 "karmane arUpI mAnavAmAM Ave to zuM vAMdho?" javAbaH- jo karmane arUpI mAnavAmAM Ave to karma dvArA AtmAne sukha duHkhano anubhava na thAya. kAraNa ke AkAza ane AtmAno anAdi saMyoga hovA chatAM jema AkAza e AtmAne kAMI ja upakAraka nukazAna karI zakatuM nathI tema karmo jo arUpI hoya to karma dvArA jIvane sukha duHkhano anubhava na thAya. paraMtu evuM nathI banatuM. jema pathya bhojanAdithI jIvane sukhano anubhava thAya che ane apathya bhojanAdi jIvane duHkhano anubhava thAya che. tema zubhakarmo dvArA jIvane sukhano anubhava ane azubhakama dvArA jIvane duHkhano anubhava thato hovAthI karmo rUpI che. mATe karmane arUpI mAnI zakAya nahIM. praznaH- 6 "arUpI AtmA para rUpI karmo kevI rIte coTe?" javAba-AkAzanI jema arUpI zuddhAtmA para karmo na coMTI zake paraMtu ahIM to AtmA kathaMcit mUrta ane kathaMcita amUrta che. sarvathA amUrta nathI. kAraNa ke 238 For Private and Personal Use Only Page #288 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir pravAha rUpe anAdikALathI AtmA para karmo lAgelA che. tethI tenA para navA karmo coMTI zake che. jo AtmA pUrve kayAreya karmathI lepAyelo na hoya, taddana navo ja karmabaMdha karavAno hoya to AtmA para karmo na coMTe paraMtu AtmA pravAha rUpe anAdithI suvarNa ane mATInI jema karmanA lepathI lepAyelo hovAthI tenA para navAkarmo sahelAithI coMTI jAya che. prazna- 7 "jema AtmA ane caitanyananA anAdi saMyogano kayAreya viyoga thato nathI tema AtmA ane karmanA anAdi saMyogano viyoga kevI rIte thAya?" javAbaH-anAdi saMyoga sthaLe jo banne vastuno saMyoga saMbaMdha hoya to, teno viyoga thAya paraMtu tAdAbhya saMbaMdha hoya to viyoga na thAya. be dravyano je saMbaMdha te saMyoga saMbaMdha kahevAya. tathA eka vastu dravya hoya ane bIjI vastu guNa hoya to te banneno je saMbaMdha te tAdAtma saMbaMdha kahevAya. ahIM AtmA ane caitanyano je saMbaMdha che. te tAdAbhya saMbaMdha che. kAraNa ke caitanya e guNa che. ane AtmA e dravya(guNI) che. guNa guNIno haMmezA tAdAtmasaMbaMdha thAya che. tethI AtmA ane caitanyano viyoga na thAya. paraMtu suvarNa ane mATInI jema AtmA ane karma e banne dravyo judA che. tethI teno saMyogasaMbaMdha thAya che. mATe te banneno viyoga thaI zake che. praznaH- 8 "AkAza ane merU parvata e bane saMyogasaMbaMdhavALA hovA chatAM te banenA anAdi saMyogano viyoga thato nathI to jIva ane karmanA anAdi saMyogano viyoga kevI rIte thAya?" javAba-ahIM AkAza ane merU parvatanuM je dRSTAMta ApyuM che. temAM AkArarUpa pravAhanI apekSAe AkAza ane merUno sayogasaMbaMdha anAdi che. paraMtu paramANu yaNukAdi skaMdha rUpa dravyo prAraMbhavALA (sAdi) hovAthI, vyaktirUpe AkAza ane merUno saMbaMdha anAdi nathI, tethI AkAza ane merUparvatano saMbaMdha pravAha rUpe anAdi hovA chatAM vyaktirUpe AtmA ane merUno saMbaMdha sAdi hovAthI te banneno avazya viyoga thAya che. tema jIvanI sAthe karmano saMbaMdha pravAhanI apekSAe anAdi hovA chatAM vyaktirUpe Adi (prAraMbhavALo) hovAthI, teno viyoga thaI zake che. 239 For Private and Personal Use Only Page #289 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir praznaH- 9 jaDa kArpaNakhaMdho jIvane sukha-duHkhano anubhava kevI rIte karAvI zake che? javAbaH- jema jaDe evA pathya bhojanAdi jIvane sukhano anubhava karAve che ane jaDa evA apathya bhojanAdi jIvane duHkhano anubhava karAvI zake che. tema rAgAdi yukta caitanyanA saMsargathI jaDa evA kArmaNakaMdho jIvane sukha-duHkhano anubhava karAve che. praznaH- 10 "mUlapagaikra" mAM mULa vizeSaNa kema lagADayuM?" javAba-jJAnAvaraNIyAdi dareka karmo uttarakama sahita che. mATe uttarakarmathI (avAjorakarmathI) jJAnAvaraNIyAdi karmane juduM pADavA mATe "mULa" vizeSaNa lagADayuM che. praznaH - 11 "karmanI mULa prakRti 8 ane uttaraprakRti 158 ja kema kahI? jUnAdhika kema nahIM?" javAba- vAstavika rIte karmabaMdhanA kAraNabhUta asaMkhya adhyavasAyo hovAthI tarjanya karma paNa asaMkhyAta prakAre thaI zake paraMtu maMdabuddhivALA jIvone karma siddhAMtanuM jJAna sahelAithI thaI zake te mATe mahApuruSoe asaMkhya prakAranuM vargIkaraNa karIne te sarveno mULa ATha athavA uttara 148 ke 158 bhAgamAM samAveza karI Apyo che. tethI sthUla dRSTi e karmanI mULa prakRti 8 ane uttara prakRti 158 kahI che. praznaH- 12 "karmaprakRtinA nAmanI sArthakatA jaNAvo." javAbaH-dareka karmaprakRti pota potAnA nAma pramANe ja phaLano anubhava karAve che. dA.ta. jJAnAvaraNIya karma jIvane ajJAna, mUrkha banAve che. darzanAvaraNIya karma jIvane AMdhaLo, bahero, mUMgo banAve che. zAtAvedanIyakarma jIvane sukhano anubhava karAve che. azAtA vedanIya jIvane duHkhano anubhava karAve che. mohanIya karma jIvane rAgadveSamAM muMjhavI nAMkhe che. A rIte, dareka karmaprakRti potapotAnA nAma pramANe kArya karatI hovAthI dareka karmapravRtti sArthaka nAmavALI che. prazna:- 13 karma dvArA jIva duHkhI thAya che. to teno nAza karavA prayatna karavo joie. paNa karmanA bheda prabhedane jANavAno prayatna karavAnI zI jarUra?" 240 For Private and Personal Use Only Page #290 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir javAba:- jema prANIne koIka roga thayo hoya to, te roganuM nAma zuM che? kayA kAraNothI thayo che? AgaLa vadhaze to kevuM pariNAma Avaze? e rogane maTADavA kaI davA karavI joie? e rIte roganuM purepurU svarUpa jANyA sivAya, arthAta roganuM nidAna karyA sivAya davA karavAthI roga nAza pAmato nathI. tevI rIte karmanuM bheda-prabheda sahita purepurU svarUpa jANyA vinA jaldIthI karmano nAza karI zakAto nathI. kAraNa ke dareka karmanAM baMdha hetu judA judA che. temaja dareka karmo judI judI rIte phalano anubhava karAve che. mATe dareka karmonuM svarUpa bhinna che. vaLI dareka karmone nAza karavAnA upAyo paNa alaga alaga che. mATe karmanuM bhedaprabheda sahita purepurU svarUpa jANyA vinA jaldIthI karmano nAza thato nathI. tethI karmanA bheda-prabheda jANavA mATe mahenata karavI jarUrI che. ' praznaH- 14"aMtarAya karmane aghAtI karmanI pAchaLa ane vedanIya karmane ghAtI karmonI vacce kema mUkayuM?" javAbaH- aMtarAya karmaghAtI hovA chatA paNa aghAtI karmanI jema AtmAnA guNono sarvathA ghAta karatu nathI tathA aMtarAya karmono udaya vagere aghAtI karmonA nimittathI thAya che. mATe aMtarAyakarmane aghAtInI pAchaLa mUkyuM che ane vedanIyakarma aghAtI hovA chatAM paNa ghAtI karmanI jema mohanIya karmanA baLathI, AtmAnA mULa guNano ghAta kare che. kAraNa ke vedanIya karma dvArA sukha duHkhano anubhava thatA rAgAdi thavAthI vItarAgatA vagere AtmikaguNano nAza thAya che. mATe vedanIyakarma ghAtI karma jevuM kAma karatuM hovAthI tene ghAtI karmonI vacce mUkyuM che. prazna- 15 "vyaMjanAvagraha ane arthAvagrahano taphAvata jaNAvo." javAbaH- "yaMjanAvagraha" arthAvagraha" (1) manovyApAra na hovAthI (1) aspaSTa jJAnano jJAnano anubhava thato nathI. anubhava thAya che. (2) 4 prakAra che. (2) 6 prakAra che. (3) asaMkhyAta samayano kALa che. (3) 1 samayano kALa che. A. ghATIvi aghAdiMvA NissesaMghAdaNe asakkAdo / NAma tiyaNimittAdo vigdhaM paDidaM aghAdi carimamhi // 17 // ghAdiMva veyaNIyaM mohassa baleNa ghAdade jIvaM / driyAtImatte mohiihiMtu pArA (juo gommasAra karmakAnDagAthA 17.19) 241 For Private and Personal Use Only Page #291 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir praznaH - 16 "arthAvagraha ane ihAno taphAvata jaNAvo." javAbaH- "arthAvagraha" "ihA" (1) sAmAnya dharmagrAhI che. (1) vizeSa dharmagrAhI che. (2) 1 samayano kALa che. (2) aMtarmuhUrtano kALa che. (3) indriyanI sAthe padArthano (3) indriyanI sAthe padArthano saMbaMdha avazya hoya che. saMbaMdha hoya ke na paNa hoya. (4) indriyanA vyApAranI (4) mano vyApAranI pradhAnatA hoya che. pradhAnatA hoya che. prazna - 17 "matijJAnanI utpattino krama sadRSTAMta jaNAvo." javAbaH-lIMbaDAno rasa pItI vakhate sau prathama rasanendriya sAthe lIMbaDAnA rasano saMbaMdha thatAM thoDI asara thavA rUpa atyaMta aspaSTa bodha thAya tene rasanendriyajanya vyaMjanAvagraha kahevAya. tyArabAda "kAMika svAda Avyo" evuM je jJAna thAya che te rasanendriyajanya arthAvagraha kahevAya. tyArabAda "A lIMbaDAno rasa hovo joIe kariyAtuM nathI" evI vicAraNAvALu je jJAna te rasanendriyajanya duhA kahevAya. tyArabAda "A lIMbaDAno ja rasa che. kariyAtuM nathI" evo je nirNaya thAya te rasanenidrayajanya apAya kahevAya. ane e svAdanAM je gADha saMskAra paDI jAya te rasanendriyajanyadhAraNA kahevAya. A pramANe, koI paNa vastunuM matijJAna avagrahAdinA krame ja thAya che. prazna- 18rojIMdA vyavahAramAM AvatI vastunA matijJAnamAM sIdho, "A puruSa ja che" ema apAya ke "A te ja vyakti che ke jene meM pUrva joyelI" ema smRtirUpa dhAraNAno anubhava thAya che. paraMtu avagrahAdino anubhava thato nathI to matijJAnanI utpatti avagrahAdinA krame ja thAya che ema kevI rIte kahI zakAya?" javAbaH- jema koI zaktizALI yuvAna kamaLanAM sopAMdaDAnI thappI karIne ekasAthe jhaDapathI vIMdhI nAkhe to, kramaza: eka eka pAMdaDAnocheda thayo hovA chatAM badhA pAMdaDA ekI sAthe vIMdhAI gayA hoya ema lAge che. te rIte, rojIMdA vyavahAramAM AvatA padArthanuM jJAna khUbaja jhaDapathI thai jatuM hovAthI ApaNane avagrahAdino anubhava thayA vinA sIdho apAya ke smRti rUpa dhAraNAno anubhava thayo hoya evuM lAge che. paraMtu vAstavika rIte kamaLanA dareka patro jema kramazaHvIMdhAya che temaavagrahAdinA krame ja matijJAna thAya che. 242 For Private and Personal Use Only Page #292 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir prazna:- 19 jAtismaraNa jJAna eTale zuM? teno samAveza kayAM jJAnamAM thAya che? jene jAtismaraNa jJAna thAya te potAnA keTalA pUrvabhava dekhe? javAba:-pUrvabhavamAM anubhavelA prasaMgonuM cAlu bhavamAM smaraNa thavuM te jAtismaraNa jJAna kahevAya. teno samAveza matijJAnamAM thAya che. jene jAtismaraNa jJAna thAya te potAnA vyatIta thayelA saMkhyAtA bhavane dekhe. prazna- 20"zruta nizritanA 28 bheda ane azruta nizritanA 4 bheda maLIne matijJAnanA kula 32 bheda thAya che. to matijJAna 28 bhede che ema kema kahyuM?" javAbaH- matijJAnanA kula-3ra bheda thAya che. paraMtu tyAttikI vagere buddhi catuSkano samAveza avagrahAdi 28 bhedamAM thaI jAya che. mATe matijJAnanA 28 bheda ja kahyAM che. jema ke koI rAjAe rohakanI buddhinI parIkSA karavA kahyuM ke, bIjA kukaDA vinA, mArA kukaDAne ekalAne ja yuddha karAva e vakhate rohake vicAryuM ke bIjA kukaDA vinA ekalo ja kukaDo kevI rIte yuddha karaze ? A vicArane "avagraha" kahevAya. tyArabAda rohakane vicAra Avyo ke pratibiMba sAthe yuddha karI zakaze paraMtu yuddha mATe taLAvanA pANImAM paDeluM pratibiMba phAvaze ke darpaNamAM paDeluM pratibiMba phAvaze? taLAvamAM paDeluM pratibiMba to kSaNe kSaNe dUra thAya che ane aspaSTa hoya che. mATe darpaNamAM paDeluM pratibiMba yuddha mATe anukULa raheze ItyAdi vicAraNAvALu jJAna te "hA" kahevAya. tyArabAda darpaNamAM paDeluM pratibiMba ja yuddha mATe yogya che" evo nirNaya karavo te "apAya" kahevAya. e vicAranA saMskAra jAma thaI jAya te "dhAraNA" kahevAya A pramANe, autpAtikI vagere buddhi catuSkamAM avagrahAdi ghaTatA hovAthI zrutanizritamatijJAnanA 28 bhedamAM buddhi catuSkano samAveza thaI jAya che. mATe buddhi catuSkane alaga na batAvatA matijJAnanA 28 bhedamAM samAveza karIne matijJAna 28 prakAre kahyuM che. (juo vizeSAvazyaka bhASya gAthA 303, 304) prazna:- 21 autpAtikI buddhi eTale zuM? sadaSTAMta samajAvo. javAbaH-pUrva nahIM joyelA, nahIM sAMbhaLelA ke nahI vicArelA evA viziSTa prasaMge kAryasiddha karavA mATe acAnaka ja utpanna thatI je buddhi te autpAtikI buddhi kahevAya. A. karmagranthanI TIkAmAM kahyuM che ke jJAti maraNapa satizata saMdhyAta mavAvAma svarUpa vijJAna cheH va | jAti smaraNa jJAna paNa vyatIta thayela. saMkhyAtA bhavone jANavAnA svabhAvavALu matijJAnanAM bheda rUpe ja che. 243 For Private and Personal Use Only Page #293 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir jemake, rohiNIyo cora ghaNIja corI karato hato. koIpaNa rIte pakaDAto nahIM eka vakhata eka gAmamAM te cora Avyo che. evA samAcAra maLatA rAjAe pablIkane bolAvIne kaDaka AjJA karI ke eka saptAha pachI tamAre saue rAjasabhAmAM AvavuM paraMtu (1) cAlatA cAlatA na AvavuM temaja vAhana upara paNa na AvavuM (2) bhojana karIne na AvavuM temaja bhUkhyA paNa na AvavuM (3) taDake na AvavuM temaja chAye paNa na AvavuM (4) divase na AvavuM temaja rAtre paNa na AvavuM. A rIta, rAjAnI AjJA sAMbhaLIne gAma loko gabharAyA. koyaDo ukelAto nathI. gAma loko ciMtAtura che. te vakhate saMtAyelA rohiNIyAe gAma lokone autpAtikI buddhinA prabhAve kahyuM ke (1) tamAre lokone lAkaDIno ghoDo karIne sabhAmAM javuM. tethI cAlatA AvyA na kahevAya. temaja vAhana upara AvyA na kahevAya. (2) sIMga-caNA phAkatA-phAkatA javuM. tethI bhojana karIne AvyA na kahevAya ke bhUkhyA paNa na kahevAya. (3) kAMNAvALI kAmaLI oDhIne javuM. tethI taDake AvyA na kahevAya ke chAMye AvyA paNa na kahevAya. (4) saMdhyA samaye javuM. tethI divase AvyA na kahevAya ke rAtre AvyA paNa na kahevAya. e rIte, ukela maLI jatAM gAma lokonI ciMtA dUra thaI. eTale rohiNIyA coranI je buddhi te autpAtikI buddhi kahevAya che. praznaH- 22 vaiyikI buddhi eTale zuM? sadaSTAMta samajAvo. javAbaH- guruno vinaya karavAthI utpanna thayelI, dharma, artha ane kAmazAstranA rahasyane jANanArI, Aloka ane paralokamAM phaLadAyI evI buddhi tevainayikIbuddhi kahevAya. jemake, eka vakhata jaMgalamAM retInI aMdara hAthInAM pagalAM paDelAM joIne vinIte avinItane kahyuM ke A pagalAM uparathI tane zuM samajAya che? avinIte kahyuM ke ahIMthI hAthI gayo che. vinIte kahyuM ke hAthI nahIM paraMtu hAthaNI gayelI che. te hAthaNI eka AMkhe kANI che. tenI upara rAjAnI rANI athavA moTA gharanI strI beThelI che. te strI sagarbhA che. avinIte kahyuM ke AvuM kevI rIte samajAya che ? te vakhate vinIte kahyuM ke "gatikriyAmAM prathama DAbo paga upaDelo che. te ema sUcave che ke A puruSa nathI paNa strI che. kAraNa ke puruSano prathama jamaNo paga upaDe ane strIno prathama DAbo paga upaDe. mATe A pagalA hAthInA nathI paNa hAthaNInA che. tathA banne bAju suMdara vRkSonI ghaTA che. temAM eka bAjunA vRkSomAM sUMDha nAkhelI che. bIjI bAju vRkSo akhaMDa che. 244 For Private and Personal Use Only Page #294 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir mATe hAthaNI eka AMkhe kANI che. tathA te hAthaNI jyAM beThelI che. tyAM tenI uparathI je strI nIce utarelI che. tenA pagalA retImAM paDelA che. temAM zaMkha, * kamaLa vagere uttama pratiko dekhAya che. mATe A strI moTA gharanI patnI che. te najIkamAM ja laghunIti karavA mATe besavA uThavAnI rItithI jaNAya che, ke te sagarbhA che. A rIte, gurujIno vinaya karavAthI vinItane sAMketika cihno ukelavAnI je zakti utpanna thaI che. te vanayikI buddhi kahevAya. prazna:- ra3 saMketa ke zAstrAbhyAsa sivAya prApta thayelI je buddhi te azruta nizcita buddhi kahe che to gurunA upadezathI prApta thayelI ane dharma, artha, kAmazAstranA rahasyane jaNavanArI vainAyikI buddhine azrutanizcita kema kaho cho ? javAbaH- A vAta sAcI che. vAstavika rIte vainayikI buddhi azrutanizcita nathI. paraMtu buddhinI gaNanA prasaMge A bhedane grahaNa karyo che. mATe vainAyikI buddhine AdhRtanizcita kahI che. vAstavika rIte vanayikI sivAyanA bAkInA traNa bhedo azrutanizcita jANavA. prazna:- 24 pAriNAmikI buddhi eTale zuM? sadAMta samajAvo. javAba- vayano paripAka thavAthI vRddha manuSyane pUrvAparanA anubhavathI utpanna thayelI je buddhi te pAriNAmikIbuddhi kahevAya. jemake, eka rAjAnI rAjasabhAmAM vRddha ane yuvAna maMtrIo hatAM, yuvAna maMtrIo vRddhamaMtrInI IrSyA karatA hatAM. teo rAjAne kahe ke vRddhamaMtrIo have thAkI gayA che. kAMI kAma karI zakatA nathI. 60 varSanI uMmara thavAthI buddhi nAza pAmatI jAya che. mATe tame teone rajA ApI do. paraMtu rAjA cakora hato. eka vakhata rAjAe vRddha ane yuvAnamaMtrInI parIkSA karavA mATe bharasabhAmAM eka prazna pUchyo ke, he maMtrIo ! huM rAjasabhAmAM beThelo hovuM, cAre tarapha saMpUrNa saMrakSaNavALA hoya, tyAre tamArA rAjAne koI pATu ke tamAco mAre to, tame tene zuM zikSA karo ? yuvAnamaMtrIo kahe ke rAjAnuM apamAna karanArane phAMsI ja apAya. vRddhamaMtrIo gaMbhIra hatA. thoDo samaya vicArIne kahyuM ke rAjasabhAmAM rAjAne tamAco ke pATu mAranAra vyaktine rAjyagAdI 24pa For Private and Personal Use Only Page #295 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir soMpAya. rAjAe kahyuM ke tamArA uttaranuM rahasya samajAvo. vRddhamaMtrIo kahe ke he rAjan ! tame baLavAna cho. eTale tamane koI tamAco ke pATu mArI zake ja nahIM. ane rAjasabhAmAM cAre tarapha saMpUrNa saMrakSaNa hovAthI zatrurAjA AvI zake nahIM. paraMtu tame tamAruM bALaka rAjasabhAmAM ramADavA lAvyA hoya to e bALaka tamane lADakoDamAM pATu mArI de te vakhate sabhAmAM koIpaNa pratikAra kare nahIM paraMtu AnaMda pAme ane e bALaka tamAruM hovAthI tamAro vArasadAra ja kahevAya. mATe tene rAjyagAdI apAya. A sAMbhaLI sarve sabhAjano Azcarya pAmyA. eTale AvA prakAranI je buddhi te pariNAmikabuddhi kahevAya. prazna- 25 "arvAgrahano kALa eka samayano che to temAM bahu vagere bhedo kevI rIte ghaTe?" javAba-zAstramAM arthAvagraha ra prakAre kahayo che. (1) nazcayika arthAvagraha (2) vyavahArika arthAvagraha. temAM naikSayika arthAvagrahano kALa. eka samayano che ane vyavahArika arthAvagrahano kALa aneka samayano che. mATe taikSayika arthAvagrahamAM bahu vagere bhedo ghaTatA nathI. paraMtu vyavahArika arthAvagrahamAM bahu vagere bhedo ghaTI zake che. prazna- 26 "bahu ane bahuvidhano taphAvata jaNAvo." javAba-1. jyAre eka ja indriyanA ghaNA viSayo ekI sAthe vidyamAna thAya tyAre te sarveno alaga alaga bodha karI zake, te bahugrAhI kahevAya. dA. ta. sAmaiyAmAM aneka jAtanA vAjiMtro vAgatA hoya te vakhate "A Dholano avAja che" A zaraNAIno avAja che." vagere. 2. eka ja indriyanA ghaNA viSayo ekI sAthe vidyamAna thAya te vakhate te sarvene alaga alaga rIte aneka dharma sahita jANe te bahuvidhagrAhI kahevAya. dA. ta. saMgItakArano avAja jADo chepAtaLo che. Dholano avAja khokharo che-sAro che. vagere. prazna:- 27 "vyaMjanAvagrahAdinA bahu vagere 12 bhedamAMthI viSayanI vividhatAne kAraNe keTalA bheda ghaTI zake? ane kSayapakSamanI paTutAne kAraNe keTalA bheda ghaTI zake?" javAba-aneka jIvane AzrayIne vyaMjanAgrahanA viSayanI vividhatAne lIdhe. 246 For Private and Personal Use Only Page #296 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir bahu, abahu bahuvidha, abahuvidha e 4 bheda ghaTI zake ane kSayopazamanI paTutAne lIdhe kSiprAdi 8 bheda ghaTI zake. prazna - 28 "indriya janya matijJAna mAtra rUpI dravyone ja grahaNa karI zake che. to matijJAnano viSaya sarva (rUpI-arUpI)- dravyo kevI rIte hoI zake?" javAba:- matijJAna jema IdriyothI utpanna thAya che. tema manadvArA paNa utpanna thAya che. mana pUrve anubhavela viSaya taduparAMta zrutavaDe jANela rUpI-arUpI viSayonuM paNa ciMtana-manana kare che. mATe kRtanizrita matijJAna dvArA arUpI dravyono paNa bodha thAya che. tethI sarva dravyo matijJAnano viSaya banI zake che. prazna- ra9 "nyAyazAstramAM temaja lokavyavahAramAM matijJAnane pratyakSajJAna kahyuM che ane karmagranthAdimAM matijJAnane parokSajJAna kahyuM che. tenuM zuM kAraNa?" javAbaH- prati + akSa^ = pratyakSamAM akSa zabdano artha jema iMdriya thAya che. tema AtmA paNa thAya che. tethI prastutamAM AdyAtmikadRSTie "mA" zabdano artha AtmA ane laukikadaSTie akSa zabdano artha iMdriya karyo che. eTale AdyAtmikadRSTie idriya ane mananI sahAyatA vinA sAkSAt AtmA dvArA je jJAna thAya te pratyakSa kahevAya ane IdriyonI sahAyatAthI je jJAna thAya te parokSa kahevAya. tathA nyAyazAstra ke laukikavyavahAramAM indriya ane mananI sahAyatAthI je jJAna thAya te pratyakSa kahevAya ane liMga, hetu ke zabdAdijanya jJAnane parokSa kahevAya che. eTale nyAyazAstramAM matijJAnane pratyakSajJAna kahyuM che ane karmagranthAdimAM matijJAnane parokSajJAna kahyuM che. prazna:- 30 "matijJAna ane zrutajJAnano taphAvata jaNAvo." javAba:- "matijJAna" "zrutajJAna" (1) matijJAna kAraNa che (1) zrutajJAna kArya che sUtaranA tAMtaNA jevuM che. vaNelA kApaDa jevuM che. (2) vartamAnakAlagrAhI che. (2) trikAlagrAhI che. (3) matijJAna muMgu che. (3) zrutajJAna bolakuM che. A akSo... jJAne vAtmanirava karUA varvatai tulya hRSI ( ) I544aa (juo anekArtha saMgraha) 247 For Private and Personal Use Only Page #297 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir "matijJAna" "zrutajJAna" (4) matijJAnanA 28 prakAra che. (4) zrutajJAnanA 14 prakAra che. (5) zabdArthanI vicAraNA hotI nathI. (5) zabdArthanI vicArajJAvALuM che. (6) sva prakAzaka che. () sva-para prakAzaka che. (7)zrutajJAna vinA paNa matijJAna (7)matijJAnavinAzrutajJAna thatuM nathI. thAyache. praznaH- 31 matijJAna ane zrutajJAna mana ane indriyathI thAya che. to temAM bheda kevI rIte paDe?" javAba:- zabda, Aptopadeza ke zrutathI rahita. mAnasika ciMtana-manana e matijJAna kahevAya ane zabdAdi sahita ciMtana-manana e zrutajJAna kahevAya. zrutakevaLI jyAre zrutajJAnathI jANelA padArthonuM ciMtana-manana zratagranthonI sahAyatA vinA kare to matijJAna kahevAya ane zAstronI sahAyatAthI ciMtanamanana kare to zrutajJAna kahevAya. eTale mAnasika ciMtana zabdollekha sahita hoya to zrutajJAna kahevAya ane mAnasika ciMtana zabdollekharahita hoya to matijJAna kahevAya. prazna- 3ra "jaina zAstramAM zrutajJAnIne kevaLInI upamA kema ApI che?" javAbaH- jaina zAstramAM saMpUrNa zrutajJAnIne zrutakevaLI kahyAM che kAraNa ke saMpUrNa zrutajJAnInI dezanA kevaLajJAnI jevI ja hoya che. eka bAju kevaLajJAnI nigodAdinuM svarUpa samajAvatA hoya ane bIjI bAjA saMpUrNa zrutajJAnI nigodAdinuM svarUpa samajAvatA hoya to, te vakhate kevaLajJAnI koNa che? ane zrutajJAnI koNa che? eno bheda viziSTa jJAnI sivAya thaI zakato nathI. mATe saMpUrNa zrutajJAnIne kevaLajJAnInI upamA ApI che. prazna - 33 mahAvIrasvAmInA nirvANa pachI pUrvanuM jJAna kyAM sudhI rahyuM?" javAba-mahAvIrasvAmInA nirvANa pachI pUrvanuM jJAna 1000 varSa sudhI rahyuM. tyArapachI kALakrame te vistRta thavA lAgyuM. A. AtmAmAM je anaMtajJAnano prakAza che. te dIpakanI jema sva-para prakAzaka che. dIvo jema sva ane paravastune jaNAve che. dIvAne jovA mATe bIjA dIvAnI jarUra paDatI nathI. tema jJAna potAne ane anya vastune jaNAve che. jJAnane potAne jANavAmAM bIjA koinI jarUra paDatI nathI. mATe jJAna sva-para prakAzaka che. 248 For Private and Personal Use Only Page #298 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir praznaH- 34 "vartamAnakAlIya sabhyazratanuM pramANa jaNAvo." javAbaH- vartamAnakALamAM 45 Agama pramANa samyakuta che. "11 aMga-"(1)AcArAMga, (2) sUtrakRtAMga, (3) sthAnAMga, (4) samavAyAMga, (5) bhagavatIsUtra, (6) jJAtAdharmakathA, (7) upAsakadazA, (2) aMtakRdazA, (9) anuttarIpa pATidazA, (10) praznavyAkaraNa, (11) vipAka. "12 upAMga' (1) aupapAtika, (2) rAjapraznIya, (3) jIvAbhigama, (4) prajJApanA, (5) sUryaprajJapti, (6) jaMbudvIpaprajJapti, (7) caMdraprajJapti, (8) kalpikA, (9) kalpAvataMsa, (10) pUmbikA, (11) pUSpacUlikA, (12) valiMdazA. "6 cheda -" (1) bRhatkalpa, (2) laghunIzItha, (3) mahAnazItha, (4) vyavahAra, (5) dazAzrutaskaMdha, (6) jItakalpa. "10payannA-"(1) caziraNa, (2)mahApaccakkhANa, (3) AturapaccakhANa, (4) saMsmAraka, (5) bhaktaparikSA, (6) gaNividyA, (7) caMdravidyA, (8) devendrastava, (9) maraNasamAdhi, (10) taMdularvacArika. ja mUla sUtra -" (1) dazavaikAlika, (2) uttarAdhyayana, (3) Avazyaka, (4) oghaniryukti. (1) anuyogadvAra ane (2) naMdIsUtra. vartamAna kAlamAM "11 + 12 + 6 + 10 +4+ ra = 45 Agama pramANa sabhyazthata che." prazna :- 35 akSaradyuta eTale zuM? te keTalA prakAre? javAba :- akSara dvArA je jJAna thAya te akSaragruta kahevAya. te traNa prakAre che. (1) pustaka, tADapatra, vageremAM lakhAyelA je akSaro te saMjJAkSara kahevAya. (2) mukhe uccAra karavArUpa je akSaro te vyaMjanAkSara kahevAya. (3) akSaronI oLakhANarUpa je hRdayastha jJAna te ladhyakSara kahevAya. praznaH- 36 "zrutajJAnanuM svarUpa akSaradyuta ane anakSarata dvArA ja samajAI jAya che. to bAkInA bhedo kahevAnI zI jarUra?" javAba- tIvra buddhizALI ziSya prathamanA be bheda dvArA ja zrutajJAnanuM svarUpa samajI zake che. paraMtu maMdabuddhivALA ziSyane kAMika vizeSatApUrvaka zrutajJAnano bodha thAya te mATe bAkInA bhedo batAvyA che. 249 For Private and Personal Use Only Page #299 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir jemake, zrutajJAnanA 14 bhedo paikI akSaradyutamAM lipirUpa saMjJAkSara ane uccArarUpa vyaMjanAkSaradvArA dravyAkSarano bodha thAya che ane lakjhakSara dvArA bhAvAkSarano bodha thAya che. saMjJIzruta ne asaMjJIzruta e be bheda dvArA spaSTa-aspaSTa bhAvathuta batAvyuM che. samyaphaththata ane mithyAzruta dvArA tattvanI dRSTie yathArthadhRta ane ayathArthadhRtano bodha thAya che. sAdisaparyavasitAdi-4 dvArA samyaphabhAvazrutano bodha thAya che. gamika-agamika bheda dvArA zAstrIya dravyazrutanAM samAna-asamAna pAThano bodha thAya che. chellA be bhedo zAstrIya dravyakRtanA kartAne AzrayIne batAvelA che. tethI maMdabuddhivALA jIvane zrutajJAnano kAMIka vizeSatApUrvaka bodha thAya che. mATe akSaradyuta-anakSaradyuta sivAyanA bAkInA bhedo kahevA Avazyaka che. prazna:- 37 "devanArakanI jema manuSya tiryaMcane janmathI ja avadhijJAna kema na hoya?" javAba:-devanArakamAM bhavanI pradhAnatA che. kSayopazamanI gauNatA che. jema pakSInI jAtimAM janma levA mAtrathI pAMkho maLI jatAM kudaratI ja AkAzamAM uDavAnI zakti maLI jAya che. tema devanArakamAM janma levA mAtrathI sAhajika ja avadhijJAna utpanna thaI jAya che. vizeSa prayatnanI jarUra rahetI nathI ane manuSyatiryaMcamAM kSayopazamanI mukhyatA che. bhavanI nahIM mATe manuSya ane tiryaMcane viziSTa ArAdhanA dvArA kSayopazama prApta thAya to avadhijJAna utpanna thAya che. eTale manuSya tiryaMcane janmathI avadhijJAna hotuM nathI. paNa janma lIdhA pachI viziSTa prayatno dvArA avadhijJAna utpanna thAya che. jo ke tIrthakara bhagavaMta ke anya koI manuSyane janmathI avadhijJAna hoya che. paNa tenuM kAraNa pUrvabhavanI viziSTa ArAdhanA ja che. kAraNa ke manuSya-tiryaMcane kSayopazamajanya ja avadhijJAna hoya che. paNa bhavapratyayika avadhijJAna na hoya. prazna :- 38 bhavapratyayika avadhijJAna keTalA prakAre hoya? javAba:- bhavapratyayika avadhijJAnanA pratipakSI bheda na hoya. tethI bhavapratyayika avadhijJAna 6 prakAre nathI. paraMtu (1) anugAmI ane ananugAmImAMthI anugAmI ja hoya che. (2) vardhamAna ane hIyamAna hotuM nathI. paraMtu avasthita ja hoya che. (3) pratipAti ane apratipAtimAMthI apratipAti ja hoya che. prazna- 39 "avadhijJAna ane manaH paryavajJAnano taphAvata jaNAvo. 250 For Private and Personal Use Only Page #300 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir javAba:-"avadhijJAna" "manaH paryavajJAnaH" (1) rUpIbhadravyone spaSTa jANe che. (1) manodravyane atyaMta spaSTa jANe che. mATe vizuddha che. mATe vizuddhatara che. (2) aMgulanA asaMkhyAtamAbhAgathI (2) mAtra aDhIdvIpamAM rahelA saMjJI mAMDIne saMpUrNalokamAM rahelA rUpI jIvonA mananA vicArone jANe. dravyone jANe che. (3) cAre gatinA jIvone hoya. (3) mAtra apramata saMyamIne hoya. (4) keTalAka paryAya sahita saMpUrNarUpI (4) avadhijJAna karatA anaMtamAM dravyone jANe bhAga pramANa mAtra mano dravyane jANe. (5) parabhavamAM paNa sAthe jaI zake. (5) mAtra cAlu bhava puratuM ja hoya. (6) avadhijJAna kayAreka avadhi ajJAna (6) kayAreya viparIta thatuM nathI. (virbhAgajJAna)mAM palaTAI jAya. praznaH- 40 "avadhijJAnI mananAM vicArone jANI zake ke nahIM?" javAba-manodravya rUpI hovAthI vizuddha avadhijJAnathI mananAM vicAro paNa jANI zakAya che. anuttaradevo bhagavAne dravyamanathI ApelA uttarane avadhijJAnathI ja jANI zake che. praznaH - 41 "avadhijJAna ane mana:paryavajJAnano viSayarUpI dravyo hovAthI avadhijJAnamAM mana:paryavajJAnano samAveza thaI jAya che. to mana:paryavajJAnane judu kema kahyuM?" javAbaH-avadhijJAna ane mana:paryavajJAna ane rUpI dravyaviSayaka hovA chatAM avadhijJAnI saMpUrNa lokamAM rahelA rUpI dravyone jANI zake che ane mana:paryavajJAnI mAtra manodravyane ja jANI zake che. avadhijJAnanA svAmI cAragatinA jIvo che ane mana:paryavajJAnanA svAmI apramatta saMyamI ja che. avadhijJAnanI apekSAe mana:paryavajJAna atyaMta vizuddha che. eTale vizuddhi, svAmI, kSetra vagereno bheda hovAthI avadhijJAnathI mana:paryavajJAna judu kahyuM che. praznaH- 42 "sAdhvIjI mahArAjane manaH paryavajJAna thAya ke nahIM?" A. vizuddhi kSetra svAmi viSayecco vadha mana:paryAyaH || 1, radA" 2 51. For Private and Personal Use Only Page #301 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir javAbaH-jema apramatta sAdhune mana:paryavajJAna thAya che. tema apramatta sAdhvIjI ma.sA. ne paNa mana:paryavajJAna thaI zake che. temAM zAstrIya bAdha nathI. kAraNa ke AvazyakasUranI TIkAmAM bhavya strIone (1) ahaMndra, (2) cakrItva, (3) baladevalabdhi, (4) vAsudevalabdhi, (5) saMbhinna zrotolabdhi, (6) jaMghAcaraNalabdhi, (7) pUrvadharalabdhi e 7 labdhino niSeka karyo che. tathA pravacana sAroddhAranA 270 mA dvAramAM bhavya strIone uparokata 7 labdhi tathA (8) gaNadharalabdhi, (9) pulAka-labdhi ane (10) AhArakalabdhi ema kula 10 labdhino niSedha karyo che. paNa mana:paryavalabdhi niSeka karyo nathI. AthI siddha thAya che ke sAdhvIjI mahArAjane manaH paryavajJAna thaI zake. vaLI, cothA karmanI 31 mI gAthAnA pUrvArdhamAM kahyuM che ke, strIvedamAM 12 upayoga ghaTe che. mATe sAdhvIjI mahArAjane mana:paryavajJAna thavAmAM zAstrIya dRSTie vAMdho nathI. prazna-43 "Rjumati ane vipulamatino taphAvata jaNAvo." javAbaH- "zyAmati" vipulamati" (1) manodravyane spaSTa jANe (1) manodravyane atyaMta spaSTa jANe. (2) sAmAnyagrAhiNImati hoya (2) vizeSagrAhiNImati hoya. (3) pratipAtI che. (3) apratipAtI che. (4) aDhIdvIpa ane be samudramAM rahelAM (4) aDhI AMgaLa adhika teTalA ja saMjJI jIvonAM manogatabhAvane jANe. kSetramAM rahelA saMjJI jIvonA manogata bhAvane jANe. praznaH- 44 "jumati sAmAnyagrAhI ane vipulamati vizeSagrAhI che. to gAmatine manaH paryavadarzana ane vipulamatine manaH paryavajJAna kema na kahevAya?" javAba:-jumati e mana:paryavadarzana svarUpa nathI kAraNa ke mana:paryavajJAnI tathA prakAranA svabhAvanA kAraNe prathamathI ja vastune vizeSarUpe jANI zake che. mATe ahIM sAmAnya zabda alpa vizeSa bodhaka che. jema lakSAdhipati ghaNo zrImaMta hovA chatAM karoDopatinI apekSAe alpa zrImaMta kahevAya che. tema jAmati vizeSagrAhI hovA chatA vipulamatinI apekSAe thoDA ja vizeSone jANI zakato hovAthI alpa vizeSagrAhI che. paraMtu sAmAnyagrAhI nathI mATe Rjumatine manaH paryavadarzana na kahevAya. 252 For Private and Personal Use Only Page #302 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir prazna :-45 mana:paryavajJAnI bhUtakALamAM thaI gayelA ane bhaviSyamAM thanAra manodravyanA AkArane palyopamanA asaMkhyAtamAM bhAga sudhI kevI rIte dekhI zake? kAraNa ke bhUtakALamAM thayelA AkAro nAza pAmI jAya che ane bhaviSyamAM thanArA AkAro haju banyA nathI. javAba :- lokamAM paryAyArthikanayathI bhUtakALamAM thaI gayelA ane bhaviSyamAM thanAra manodravyanA AkAro ArvibhUta (pragaTa) nathI. paraMtu tirobhAve che. eTale dravyArthikanayathI manodravyanA AkAro che. tene mana:paryavajJAnI palyopamanA asaMkhyAtamAM bhAga sudhI dekhI zake che. e ja mana:paryavajJAnanuM mahAbhya che. prazna-46 "bhaviSyamAM thanAra vastune kevaLIbhagavaMta kevI rIte dekhI zake?" javAbaH- kevaLajJAna ane kevaLa darzananuM e ja mahAbhya che ke lokamAM rahelA pudgala paramANuo bhaviSyamAM je je vastu rUpe pariNAma pAmavAnA hoya te te vastu rUpe dekhAya, jaNAya. tethI kevaLI bhagavaMta bhaviSyamAM thanAra vastune jANI zake. dekhI zake. prazna-47 "muMgA, baherA ke AMdhaLAne kevaLajJAna utpanna thAya ke nahIM?" javAbaH-gADha darzanAvaraNIya karmodayane lIdhe jIva AMdhaLo, bahero, mUMgo thavAthI, mAtra idriyomAM khAmI AvI jAya che. idriyonI khAmI dravyakriyAmAM bAdhaka banI zake, paraMtu bhAvakriyAmAM bAdhaka banatI nathI. tethI indriyanI khAmIvALA AMdhaLA, baherA, mUMgA jIvo paNa atyaMta bhAvollAsa dvArA kSapakazreNImAM praveza karI, mohanIyakarmano saMpUrNa kSaya karyA bAda aMtarmuhUrtakALamAM jJAnAvaraNIyAdi-3 ghAtI karmono kSaya karIne kevaLajJAna prApta karI zake che. prazna-48 "eka jIvane ekIsAthe keTalA jJAna hoya?" javAbaH-eka jIvane ekIsAthe vadhumAM vadhu 4 jJAna hoI zake. temAM kevaLI bhagavaMtane ekaluM kevaLajJAna ja hoya. kevaLI sivAyanAM dareka saMsArIjIvone matijJAna ane zrutajJAna e be to avazya hoya che koI paNa jIvane ekaluM matijJAna ke ekaluM zrutajJAna hotu nathI. AcArAMgAdi viziSTa zrutajJAna ekendriyAdi jIvone na hoya paraMtu sAmAnya zrutajJAna to avazya hoya che. temaja ekaluM zrutajJAna paNa koI jIvane hotu nathI. kema ke matipUrvaka zrutajJAna hoya che mATe kevaLI sivAya dareka saMsArI jIvone matijJAna ane zrutajJAna to avazya hoya che. vaLI, keTalAka jIvone matijJAna, zrutajJAna ane avadhi 253 For Private and Personal Use Only Page #303 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir jJAna e traNa hoya. temaja keTalAka jIvone matijJAna, zrutajJAna, avadhijJAna ane manaH paryavajJAna e 4 hoya paraMtu koipaNa jIvane pAMca jJAno ekIsAthe hotA nathI. kAraNa ke atyAdi 4 jJAno kSayopazamajanya hovAthI kevaLIne na hoya. mATe eka jIvane ekI sAthe vadhumAM vadhu 4 jJAna hoI zake. prazna:- 49 "eka jIvane ekI sAthe keTalA jJAnano upayoga hoya?" javAba:- eka jIvane ekI sAthe be traNa ke cAra jJAna zaktinI apekSAe hoya. paNa pravRtinI apekSAe na hoya. kAraNa ke mati ane zrutajJAnAvALo athavA avadhi sahita traNa jJAnavALo jIva je samaye matijJAna dvArA koI viSayane jANavAnI pravRtti kare te vakhate potAnAmAM mRta ane avadhinI zakti hovA chatAM teno upayoga karI zakato nathI. e pramANe zrutajJAnanI pravRtti vakhate mati ane avadhinI zakti hovA chatAM paNa e zaktine kAmamAM laI zakato nathI. eTale eka AtmAmAM ekIsAthe cAra jJAna hovA chatAM eka samayamAM koI eka ja jJAna zaktino upayoga karI zake che. anya zakti te samaye niSkriya rahe che. mATe eka jIvane ekI sAthe cAra jJAna hoya to paNa eka ja jJAnano upayoga hoya che. praznaH- 50 "jJAna ane jJAnAvaraNIyakarmamAM zuM taphAvata che?" "jJAna" "jJAnAvaraNIyakarma" (1) Atma svarUpa che. (1) paugalika che. (2) vizeSabodhAvagrAhI che. (2) vizeSabodhane aTakAvanArU karmache. (3) sukhadAyI che. (3) duHkhadAyI che. (4) sva-para prakAzaka che. (4) AMkhe bAMdhelA pATA jevuM che. prazna:- 51 "jJAna ane darzanano taphAvata jaNAvo." "jJAna" darzana" (1) vizeSa bodhAvagrAhI che. (1) sAmAnya bodhAvagrAhI che. (2) jANavAnA svabhAvavALu che. (2) jovAnA svabhAvavALu che. (3) pAMca prakAre che. (3) cAra prakAre che. praznaH- para "jo jJAna jANavAnA svabhAvavALu che ane darzana jovAnA svabhAvavALu che ema kahezo to zrutadarzana ane manaH paryavadarzana nathI mATe zrutajJAnI ane manaH paryavajJAnI jue che. evuM kema kahI zakAya? 254 For Private and Personal Use Only Page #304 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir javAbaH-prajJApanA sUtranAM trIzamA padanI aMdara zrutajJAna tathA mana:paryavajJAnamAM pazyatA kahI che. "pazyatAno artha sArI rIte jovuM evo thAya che." mATe pazyatAnI apekSAe zrutajJAnI tathA mana:paryavajJAnI jue che. ema kahevAya che. (juo vizeSAvazyakabhASya gAthA naM.555-882) prazna:-pa3 "saMkSepathI Idriyadarzana, avadhidarzana ane kevaLadarzana ema traNa bheda batAvavA joIe. athavA vistArathI sparzanadarzanAdi 8 bheda batAvavA joie. tene badale cakSudarzanAdi cAra bheda kema batAvyA?" javAba-lokavyavahAramAM cakSunI pradhAnatA hovAthI, cakSudvArA thatA sAmAnyabodhane cakSudarzana kahIne, bAkInI indriyo tathA mana dvArA thatA sAmAnya bodhane vistAranA bhayathI bhinna bhinna darzanarUpe na batAvatAM lAvavA mATe te sarveno acakSudarzanamAM samAveza karelo che. tethI darzananA 4 bheda ja yogya che. prazna :- 54 darzanaguNa cakSudarzanAdi cAra vibhAgamAM vaheMcAyelo hovAthI darzanAvaraNIyakarma cAra prakAre ja hoya ne? to darzanAvaraNIya karma nava prakAre kema kahyuM che? javAba:- cakSu-acakSudarzana karmo dvArA DhaMkAI javA chatAM yatkiMcit darzanazakti to avazya khulI rahI jAya che. tethI jIva cakSurindriyAdi dvArA jovuM, sAMbhaLavuM vagere pravRttirUpa darzanopayogamAM pravarte che. paraMtu tene aTakAvI devAnuM kAma nidrA kare che. tethI nidrAne darzanAvaraNIyakarma kahyuM che. te pAMca prakAre hovAthI nidrA nAmanuM darzanAvaraNIyakarma pAMca prakAre kahyuM che. eTale darzana cAra prakAre hovA chatAM darzanAvaraNIyakarma nava prakAre kahyuM che. praznaH-pa5 "nidrApaMcaka jema darzanaguNano ghAta kare che. tema jJAnaguNano paNa ghAta kare che chatAM tene jJAnAvaraNIyamAM na gaNatAM darzanAvaraNIyamAM kema gaNI?" javAba:-cakSu-acakSudarzanAvaraNIya karmanA kSayopazamathI pragaTelI darzana zaktine lIdhe, jIva cakSurindriyAdi dvArA jovu, sAMbhaLavu vagere pravRtti rUpa darzanopayogamAM pravarte che tene aTakAvI devAnuM kAma nidrA kare che. kAraNa ke nidrAnA udaya vakhate jIva nizreSTa banI jAya che. te vakhate Idriyono sAmAnya vyApAra paNa baMdha thaI jAya che. nidrAdhIna mANasanI pAse besIne sparza karavA chatAM tene khyAla Avato nathI ke "mane koIka mANasa sparza karI rahyo che." eTale bhUla darzanopayoga aTakI jatAM 255 For Private and Personal Use Only Page #305 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir jJAnopayoga to Apo Apa aTakI jAya. kAraNa ke indriyonAM sAmAnya vyApAra vinA vizeSa vyApAra kayAMthI hoya? je darzanopayogane aTakAve te jJAnopayogane avazya aTakAve paNa je jJAnopayogane aTakAve te darzanopayogane aTakAve ja evo niyama nathI. mATe jo nidrAne jJAnAvaraNIyakarmamAM gaNavAmAM Ave to, te jJAnanI sAthe darzanaguNano ghAta kare che. evo spaSTa bodha na thAya. paNa jo nidrAne darzanAvaraNIyakarmamAM gaNavAmAM Ave to, te darzananI sAthe jJAnanI vAta kare che. evo spaSTa bodha thAya che. mATe nidrAne jJAnAvaraNIyamAM na gaNatA darzanAvaraNIyakarmamAM gaNI che. prazna-pa6 "cakSu - acakSudarzanAvaraNIyakarma kSAyopathamika darzana zaktine dabAve che ane nidrA paNa kSayopathamika darzana zaktine dabAve che to e bemAM bheda kyAM rahyo?" javAba:-cakSu - acakSudarzanAvaraNIyakarmalAyopathamika darzanazaktine mULathI dabAve che. tethI jIvanedravyendriya maLatI nathI ane dravyendriyAmale to paNa temAM svayogya kArya karavAnI zakti nAza pAmI jAya che. ane nidrAcika cakSu - acakSudarzanAvaraNIya karmanA kSayopazamathI pragaTelI darzana zaktine dabAve che. tethI nidrAno udaya thatAM indriyo potAnuM kAma karatI aTakI jAya che eTale darzanopayoga aTakI jAya che. paraMtu indriyomAM sva yogya kArya karavAnI zakti nAza pAmatI nathI. jyAre cAlu - acakuM darzanAvaraNIya karma to indriyamAM sva yogya kArya karavAnI zaktino nAza kare che. mATe te bannemAM bheda che. praznaH-pa7"jJAnAvaraNIyakarma ane darzanAvaraNIya karmano taphAvata jaNAvo." javAbaH- jJAnAvaraNIya karma" darzanAvaraNIya karma" (1) vizeSa bodhane aTakAve che. (1) sAmAnya bodhane aTakAve che. (2) AMkhe bAMdhelA pATA jevuM che. (2) dvArapALa jevuM che. (3) jenA udayathI jIvane sAMbhaLeluM, (3) jenA udayathI jIva AMdhaLo,bahero, vAMcelu ke anubhaveluM kAMI paNa bobaDo, laMgaDo thAya. yAda na rahe. praznaH - 58 "darzanamohanIyakarma ane cAritramohanIya karmamAM zuM phera ?" javAba:- jinezvara bhagavaMtoe je padArtho jevA svarUpe kahyAM che te padArtha 256 For Private and Personal Use Only Page #306 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org tevA ja svarUpe svIkAravA ke mAnavA na de te darzanamohanIyakarma kahevAya. ane je yathArtha AcaraNane aTakAve te cAritramohanIyakarma kahevAya. darzanamohanIya yathArtha zraddhAne kaluSita kare ane cAritramohanIya yathArtha AcAraNane kaluSita kare che. prazna:- 59 "darzanAvaraNIyakarma ane darzanamohanIyakarmamAM zuM taphAvata che?" javAbaH-darzanAvaraNIyakarma cakSudarzana, acakSudarzana, avadhidarzana ane kevaLadarzanane DhAMke che. darzanamohanIyakarma kSAyikasamyaktvaguNane DhAMke che. darzanAvaraNIyakarmanA udayathI jIva AMdhaLo, bahero, bobaDo thAya che ane darzanamohanIyakarmanA udayathI jIvane samyaktvaguNanI prApti thatI nathI. darzanAvaraNIyakarmano saMpUrNa kSaya thavAthI kevaLadarzana prApta thAya che ane darzanamohanIyakarmano saMpUrNa kSaya thavAthI kSAyikasamyaktva prApta thAya che. prazna:- 60 "jema cakSudarzana karmo dvArA DhaMkAi jatAM, tenA udayane lIdhe jIva jovAnuM kArya karI zakato nathI. tema samyagdarzana guNa sa.mo. karma dvArA DhaMkAi jatAM jIvane sabhyazraddhA kevI rIte thAya?" javAbaH-jema cazmAe cakSunuM AvaraNa DhAMkaNa hovA chatAM vastune jovAmAM avarodhaka banatA nathI paraMtu sahAyaka bane che. tethI cazmAvALo vastune sArI rIte joi zake che. tema samyaktvamohanIyakarma samyagdarzanaguNanuM AvaraNa (DhAMkaNa) che paNa te zuddha karmAvaraNa hovAthI sabhyazraddhAmAM avarodhaka banatuM nathI paNa sahAyaka bane che. tethI samyaktvamohanIyakarmanA vipAkodaya vakhate paNa jIvane samyaktraddhA ke tattvarUci pragaTe che. = 17 Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir praznaH- 61 'samyaktvamohanIyanA pudgalo bIlakula zuddha hovAthI vikAra utpanna thato nathI tethI AtmA muMjhAto nathI to ''samyaktva"ne darzanamohanIya kema kahevAya?'' javAba:- ''ajavALI tAye rAtri'' e lokokita anusAre samyaktva mohanIya zuddha hovA chatAM paNa mithyAtvanA daliko hovAthI, tene ''darzanamohanIya'' kahevAya che. vaLI, samyaktvamohanIyanA udaya vakhate aticAra lAgI jAya che tathA zuddhasamyag darzanAtmaka aupazamika ke kSAyikasamyaktva prApta thatuM nathI. mATe samyaktvane darzanamohanIya kahevAya che. 257 For Private and Personal Use Only Page #307 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir prazna- 62 "upazama, kSayopazama ane kSAyikasamyakatvamAM zuM phera?" javAba-upazamasamyakatva apaudgalika che. upazama samyaktvanI hAjarImAM mithyAtvano rasodaya ke pradezodaya hoto nathI. teno kALa aMtarmuhUrtano che. ' upazama samyaktvano aMtarmuhUtakALa pUro thayA pachI jo samyakatva mohanIyano udaya thAya to kSayopazama samyaktva prApta thAya che. te paugalika che. samyakatvamohanIyano vipAkodaya ane mizramohanIya, mithyAtva mohanIya tathA anaMtAnubaMdhI catuSkano pradezodaya hoya che. teno kALa 66 sAgaropama che. darzana saptakano saMpUrNa kSaya thatAM kSAyika samyakatva prApta thAya che. te apaudgalika che. teno kALa sAdi anaMta che. praznaH- 63 "kSayopazamasamyakatva ane kSayopazamabhAvamAM phera?" javAba:- kSayopazamasamyakatva cothA guNaThANAthI sAtamA guNaThANA sudhI ja hoya che. kSayopazamabhAva pahelA guNaThANAthI bAramA guNaThANA sudhI hoya che. kSayopazama samyakatvamAtrasamyadRSTine ja hoya che. kSayopazamabhAva, samyagraSTi ane mithyASTi bannene hoya che. prazna- 64 "samyagdaSTi ane mithyASTino taphAvata samajAvo." javAba- mithyASTi samyadRSTi (1) lAyopathamikabhAvanuM (1) lAyopathamikabhAvanuM jJAna hoya che. ajJAna hoya che. (2) sarvajJakathita tattvo pratye (2) sarvajJakathita tattvo pratye zraddhA na hoya. zraddhALu hoya. (3) sAMsArika sukha-sAmagrInAM (3) mokSaprAptinAM lakSmapUrvaka lakSmapUrvaka dhArmika kriyA kare. dhArmika kriyA kare. (4) sAMsArika sukha sAmagrI (4) Atmika vikAsanAM sAdhano maLatAM AnaMda thAya. maLatA AnaMda anubhave. (5) kadAgrahI ekAntavAdI hoya. (5) syAdvAdaSTivALo hoya. (6) zarIra ane AtmAnAM (6) AtmA ane zarIranA bhedajJAna abhedabhramamAM muMjhAyelI hoya. vALo hoya. 258 For Private and Personal Use Only Page #308 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir praznaH-65 "jJAnamAM jema jJAna ane ajJAna evA be bheda paDe che. tema darzanamAM darzana ane adarzana evA be bheda paDe ke nahIM?" javAbaH- dareka kSeya vastu vizeSa ane sAmAnyadharmAtmaka hoya che temAM vizeSa dharmano bodha karavo te jJAnopayoga athavA savikalpaka-upayoga kahevAya ane sAmAnya dharmanobodha karavo te darzanopayoga athavA nirvikalpaka-upayoga kahevAya. savikalpaupayogamAM mithyApaNu ghaTI zake che mATe tyAM mithyApaNu ane samyakapaNuM evA be bhedane lIdhe, jJAnanA (1) ajJAna ane (2) jJAna evA be bheda paDe che. paraMtu nirvikalpaka upayogamAM mithyApaNuM hoI zakatuM nathI mATe darzanopayogamAM samyapha ane miththArUpa bhinnatA ja nathI. tethI darzananA (1) darzana ane (2) adarzana evA be bheda paDatA nathI. prazna-66 "cAritra mohanIyakarma kone kahevAya?" javAba:- jenAthI mokSa tarapha gati thAya athavA potAnA jJAnAdi guNono bhogavaTo karavo te cAritra kahevAya ane temAM muMjhavaNa pedA karAvanAra karmane cAritra mohanIyakarma kahevAya. athavA je karma samyapha AcArane aTakAve te cAritramohanIya karma kahevAya. praznaH- 67 "kaSAyanA 64 bheda jaNAvo." 1 thI 4, anaMtAnubaMdhI anaMtAnubaMdhI krodha, mAna, mAyA, lobha. 5 thI 8, anaMtAnubaMdhI apratyAkhyAnI krodha, mAna, mAyA, lobha. 9 thI 12, anaMtAnubaMdhI pratyAkhyAnIya krodha, mAna, mAyA, lobha. 13 thI 16, anaMtAnubaMdhI saMjavalana krodha, mAna, mAyA, lobha. 17 thI 20, apratyAkhyAnIya anaMtAnubaMdhI krodha, mAna, mAyA, lobha-4 21 thI 24, apratyAkhyAnIya apratyAkhyAnIya krodha, mAna, mAyA, lobha. 25 thI 28, apratyAkhyAnIya pratyAkhyAnIya krodha, mAna, mAyA, lobha. 29 thI 32, apratyAkhyAnIya saMjavalana krodha, mAna, mAyA, lobha. 33 thI 36, pratyAkhyAnIya anaMtAnubaMdhI krodha, mAna, mAyA, lobha. 37 thI 40, pratyAkhyAnIya apratyAkhyAnIya krodha, mAna, mAyA, lobha. 41 thI 44, pratyAkhyAnIya pratyAkhyAnIya krodha, mAna, mAyA, lobha. 45 thI 48, pratyAkhyAnIya saMjavalana krodha, mAna, mAyA, lobha. 49 thI para, saMjvalana anaMtAnubaMdhI krodha, mAna, mAyA, lobha. 259 For Private and Personal Use Only Page #309 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir pa3 thI pa6, saMjavalana apratyAkhyAnIya krodha, mAna, mAyA, lobha. pa7 thI 60, saMjavalana pratyAkhyAnIya krodha, mAna, mAyA, lobha. 61 thI 64, saMjavalana saMjavalana krodha, mAna, mAyA, lobha. praznaH- 68 "saMjavalana kaSAyanI sthiti vadhAremAM vadhAre 15 divasanI che to bAhubaline saMjavalanamAnakaSAya 12 mahinA sudhI kema rahyo?" javAba:- ahIM sthUladRSTithI (vyavahAra nathI) rasanI taratamatAne kAraNe kaSAyanA phakta anaMtAnubaMdhI vagere 4 vibhAga pADelA hovAthI saMjavalanakaSAyanI sthiti paMdara divasanI kahI che. nizcayanayathI to rasanI taratamatAne kAraNe kaSAyanA asaMkhyAtabheda thAya che. tethI kaSAyanI sthitimAM vadhaghaTa thai zake che. eTale bAhubalIne saMjavalanakaSAyanI sthiti paMdara divasane badale bAra mahinAnI kahI che ane prasanna caMdrarAjarSine anaMtAnubaMdhI kaSAyanI sthiti jIMdagI sudhIne badale aMtarmuhUrtanI kahI che. praznaH- 69"krodhAdine rekhAdinI ja upamA kema ApI? anyanI kema nahIM ?" javAba:- jema lITI doravAthI vastuno bheda spaSTa samajAi jAya che. tema krodhanA udayathI jIvomAM paraspara prItinuM aMtara paDI jAya che. aikyatA = saMpano nAza thAya che. mATe krodhane anyanI upamA na ApatA rekhAnI upamA ApI che. jema netarAdi vastu akkaDa rahe che tema mAnakaSAyavALo jIva akkaDa rahe che. mATe mAnane anya vastunI upamA na ApatA netarAdi akkaDa vastunI upamA ApI jema iMdra dhanuSyanI rekhA vagere vakra hoya che tema mAyAvI jIva vakra hoya che. mATe mAyAne anya vastunI upamA na ApatAM, iMdra dhanuSyanI rekhAdivakra vastunI upamA ApI che. . jema haLadaLAdi vastu vastramAM raMgIna DAgha pADe che. vastrane raMgI nAkhe che. tema rAga svarUpa lobha AtmArUpa vastramAM DAgha pADe che. AtmAne rAgathI raMgI nAMkhe che. mATe lobhane anyanI upamA na ApatA haLadaLAdinI upamA ApI che. prazna:- 70 "prItirUpa sukha ane aprIti rUpa duHkha hovAthI, sukha duHkhano anubhava to vedanIya karma dvArA ja thai jAya che. to rati-arati mohanIyakarmane kahevAnI zI jarUra?" 260 For Private and Personal Use Only Page #310 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir javAba:- zatAvedanIyakarmanA udayathI jIvane sukhano anubhava thAya che ane azAtA vedanIyakarmanA udayathI jIvane duHkhano anubhava thAya che. te vakhate sukhamAM prItirUpa AnaMda ane duHkhamAM aprItirUpa udvegano anubhava karAvanAra rati-arati mohanIyakarma che. jema ke - vedanIyakarmodayathI kevaLI bhagavaMtane zArIrika sukha duHkhano anubhava thAya che. paNa ghAtakarmono kSaya karelo hovAthI sukhamAM AnaMda ane duHkhamAM uga hoto nathI. mATe sukha duHkhano anubhava karAvanAra vedanIyakarmathI sukhamAM AnaMda temaja duHkhamAM uga karAvanAra rati-arati mohanIyakarma judu che. praznaH- 71 "kapAI, bhaMgIne jugupsA mohanIyano udaya hoya ke nahIM ?' javAba:- kapAI, bhaMgI vagerene jugupsA mohanIyano udaya hoya che.paNa teo AjIvikAnA rAgathI TevAI gayelA hovAthI vISTAdimAM sUga caDhatI nathI. mATe teone jugupsA mohanIyano udaya nathI ema na samajavuM. prazna - 72 "siddha bhagavaMtone kSAyika samyagdarzana ane kSAyikacAritra kevI rIte ghaTe? kAraNa ke samyagadarzana = sabhyazraddhA e mAnasika pariNAma che. siddhone mana hotuM nathI. mATe kSAyikasamyakatva ghaTe nahIM ane cAritra eTale azubha yogathI nivRtti ane zubhayogamAM pravRtti evo artha thato hovAthI yogarahita siddhamAM kSAyika cAritra ghaTe nahIM? javAba:- kSAyikasamyagadarzana ane kSAyikacAritranA vyavahArika ane naiRRyikaema be bheda che. eTale vyavahArika kSAyika samyatvake kSAyika cAritrasiddhone ghaTI zakatuM nathI. paraMtu darzana mohanIya ane anaMtAnubaMdhI kaSAyanA saMpUrNa kSayathI pragaTelo je vizuddha Atma pariNAma te naiyikakSAyikasamyaktva che ane cAritramohanIyakarmanA saMpUrNa kSayathIthayelIsvasvarUpamAM ramaNatA ke sthiratA enaizcayika kSAyika cAritra che e bane sidhdhomAM ghaTI zake che. prazna- 73 "vartamAnakALamAM manuSyanuM AyuSya keTaluM hoya?" javAbaH- jaMbUDhIpapannatimAM kahyuM che ke vartamAnakALamAM manuSyo utkRSTathI 120 varSanAM AyuSyavALA hoya che. prazna:- 74 "upakrama eTale zuM? AyuSyane keTalA prakAre upakrama lAge?" javAba- "upakrama eTale AyuSya tuTavAnAM nimitto." apavartanIya AyuSyane sAta prakAre upakrama lAge. 261 For Private and Personal Use Only Page #311 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir (1) "adhyavasAna (2) nimitta (3) AhAra (4) vedanA (5) parAghAta (6) sparza ane (7) zvAsocchavAsa. A sAta prakAre AyuSya tuTe. (1) adhyavasAna (adhyavasAya) - 3 prakAre che. (1) rAga (2) bhaya (3) sneha. (1) atyaMta rAga karavAthI, bhayathI ke snehathI AyuSya tUTe che. dA. ta. eka atizaya rUpavAna yuvAnane jaMgalamAM pharatAM tarasa lAgavAthI pANInI parabe gayo. tyAM pANI pAnArI strIe jaLa ApyuM. pachI strIe yuvAnane tyAM rokAvAno Agraha karyo paNa yuvAna cAlato thayo. strI tenI sAme joi rahI, jyAre yuvAna adazya thayo tyAre te strI te yuvAna pratyenA rAganA adhyavasAyathI maraNa pAmI. (2) kRSNane joIne somila brAhmaNane bhaya utpanna thavAthI hRdayasphoTa thatAM maraNa pAmyo. (3) sArthavAha lAMbAkALe paradezathI svaghare AvI rahyo che. tyAre tenA AvyA pahelA mitroe strInA premanI parIkSA karavA kahyuM ke "tamAro pati mRtyu pAmyo che" e samAcAre strI mRtyu pAmI. sArthavAha ghera Avyo, patnInA mRtyunI vAta sAMbhaLI te ja kSaNe te paNa mRtyu pAmyo. (2) daMDa, zastra, agni vagere nimittothI AyuSyano kSaya thAya che. (3) ghaNuM khAvAthI, ochu khAvAthI, bIlakula AhAra nahIM maLavAthI AyuSyano kSaya thAya che. dA.ta. saMprati mahArAjAno pUrvabhavano jIva dramaka ati AhArathI mRtyu pAmyo. (4) zULAdi roganI pIDAthI AyuSyano kSaya thAya te vedanA kahevAya. (5) bhIMta, bhekhaDa ke vIjaLI vagere paDavAthI AyuSyano kSaya thAya te parAghAta kahevAya. (6) sarpAdinA DaMzathI, jherI jaMtu, viSakanyA ke jherI sarpAdinAM sparzathI AyuSyano kSaya thAya te sparzathI kSaya thayo kahevAya. (7) dama vagerenA rogathI, ghaNA zvAsocchuvAsa levAthI athavA gvAsocchavAsa rokavAthI AyuSyano kSaya thAya che. prazna- 75 "jJAnAvaraNIyAdi karmo ane AyuSyakarmamAM zuM taphAvata che?" A. sajjavalAkha nimitte mAdAra veba parAyA che wANe mApavAnu vihaM mAruM | (Avazyakaniryukita) 262 For Private and Personal Use Only Page #312 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir "jJAnAvaraNIyAdi 7 karmo" "AyuSyakarma" (1) jJAnAvaraNIyAdi 7 karmo (1) AyuSyakarma bhavamAM phakta samaye samaye baMdhAya che. eka ja vAra baMdhAya che. (2) 7 karmo rasodaya tathA pradezodayathI (2) mAtra rasodayathI bhogavAya bhogavAya che. ' (3) 7 karmomAM sthiti ane rasano (3) apavartanIya AyuSya hoya to vadhAro (udvartanA) temaja ghaTADo sthitino ghaTADo (apavartanA) (apavartanA) thaI zake che. thaI zake che. paraMtu sthitino vadhAro (4) jJAnA3 nI u0 sthiti 30, (udvartanA) to kayAreya thato nathI. mohanIyanI u0 sthiti 70, (4) AyuSyanI u0 sthiti 33 nAma. gotranI u0 sthiti 20 sAgaropamanI che. koDAkoDI sAgaropamanI che.. praznaH-76 "kayA kayA kaSAyodayamAM jIva mare to kyAM kyAM jAya?" javAbaH- je kaSAyanA udayavakhate AyuSyabAMdhya hoyate kaSAyano udayajIvane maratI vakhate AvI jAya evo niyama che. (1) anaMtAnubaMdhI anaMtAnubaMdhI krodhAdi 4nA udayavakhate jIva mare to narakamAM jAya. (2)anaMtAnubaMdhI apratyAkhyAnIya krodhAdi 4 nA udaya vakhate jIva mare to tiryaMcamAM jAya. (3) anaMtAnubaMdhI pratyAkhyAnIya krodhAdi4nA udaya vakhate jIva mare to manuSyamAM jAya. (4) anaMtAnubaMdhI saMjvalana krodhAdi4nA udayavakhate jIvamaratodevamAMjAya. (5)apratyAkhyAnIyaanaMtAnubaMdhI krodhAdi kaSAyanA udayavakhate manuSya-tiryaMcamare to devamAM jAya ane deva-nArakamare to manuSyamAM jAya. (6)pratyAkhyAnIya anaMtAnubaMdhI krodhAdi kaSAyanAM udayavakhate jIva mare to devamAM jAya. (7)saMjvalana anaMtAnubaMdhI krodhAdi kaSAyanA udayavakhate jIva mare to devamAM jAya. praznaH - 77 "nAmakarmanA prakAranI 4ra-67-93-103 ema judI judI saMkhyA kema batAvI che?" javAba:- nAmakarmanAM 42 prakAranI saMkhyA dalikanI vaheMcaNImAM, 67 prakAranI saMkhyA baMdha, udaya ane udIraNAmAM, ane 93 athavA 103, prakAranI saMkhyA sattAmAM upayogI thatI hovAthI nAmakarma 42, 67, 93, 103 ema judA judA prakAre batAvyuM che. 263 For Private and Personal Use Only Page #313 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir praznaH- 78"baMdhamAM samyakatva mohanIya ane mizramohanIya nathI to udayamAM kyAMthI AvI?" vAstavika rIte to je karma baMdhAya teno ja jIvAtmA anubhava karI zake che. paraMtu darzanamohanIyakarmamAM mithyAtvamohanIya eka ja baMdhAya che paNa udayamAM samyaktva mohanIya, mizramohanIya ane mithyAtvamohanIya ema-3 hoya che. kAraNa ke upazamasamyakatva prApta thatAM vizuddha adhyavasAya dvArA mithyAtvamohanIyanA dalikomAM taratamabhAve rasa ghaTI javAthI mithyAtvamohanIyanAM daliko traNa vibhAgamAM vaheMcAI jAya che. temAM zuddhapuMjane samyakatvamohanIya, addhazuddhapuMjane mizramohanIya, ane azuddha pujane mithyAtvamohanIya kahevAya che. eTale samyaktvamohanIya ane mizra mohanIya baMdhamAM na hovA chatAM upazamasamyakatvanI prakriyAthI te banne karma prakRti astitva (sattA) dharAvatI hovAthI udayamAM hoya che. prazna:- 79 "gatinAmakarma ane AyuSyakarmamAM zuM phera che?" javAba- gItanAmakama AyuSyakame (1) jIvane eka bhavamAMthI bIjA bhavamAM (1) jIvane eka bhavamAM maryAdita laI jAya che. kALa sudhI sthira karI de che. (2) gatinAmakarmano baMdha pratisamaye (2) AyuSyakarma bhavamAM eka ja vAra cAlu hoya che. baMdhAya che. (3) devAdi 4 gati parAvartamAnapaNe (3) cAra AyuSyamAMthI koipaNa eka (vArApharatI) baMdhAya che. AyuSya eka bhavamAM eka ja vAra baMdhAya che. (4) gatinAmakarma rasodaya ane (4) AyuSyakarma rasodayathI ja pradezodayathI bhogavAya che. bhogavAya che. (5) cAragati vArApharatI baMdhAya che. (5) je AyuSya bAMdhyuM hoya te ja paraMtu je AyuSyano udaya hoya AyuSyano udaya parabhavamAM te AyuSya pramANe eka ja gatino thAya che. vipAkodaya hoya ane bAkIno pradezodaya hoya. (6) gatinAmakarmanI utkRSTa sthiti (6) AyuSyanI sthiti 20 koDA koDI sAgaropamanI che. 33 sAgaropamanI che. 264 For Private and Personal Use Only Page #314 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir prazna:- 80 "gatinAmakarmane lIdhe jIva deva, nAraka, manuSya ane tiryaMca banI zake che to AyuSyakarmane mAnavAnI zI jarUra?" javAbaH-gatinAmakarmane lIdhe jIva deva, naraka, tiryaca, manuSya banI zake che. paraMtu AyuSyakarma na hoya to jIva eka samaya paNa devAdi avasthAmAM sthira thaI zakato nathI. kAraNa ke gatinAmakarma to mAtra devAdi avasthA (paryAya) ja prApta karAvI Ape che. paNa devAdi avasthAmAM jIvane maryAditakALa sudhI sthira rAkhavAnuM kAma to AyuSyakarma kare che mATe AyuSyakarmane mAnavuM khAsa jarUrI che. praznaH- 81 "gatinAmakarmasukhaduHkhanA upabhoganuM niyAmaka che. tovedanIyakamane mAnavAnI zI jarUra?' javAba-gatinAmakarmane kAraNe jIva sukhaduHkhano bhogavaTo karI zakAya tevA devalokAdine viSe mAtra devAdi avasthA (paryAya)ne prApta kare che. paraMtu sukhaduHkhano anubhava karI zakato nathI. kAraNa ke sukhaduHkhano anubhava karAvanArU to vedanIyakarma che. mATe vedanIyakarmane mAnavuM Avazyaka che. prazna :- 82 manuSya ane tiryaMcanI jema deva, nArakI pratyakSa dekhAtA nathI to, teo "che" ema kema manAya? javAba- manuSya ane tiryaMcabhavamAM puNya ane pApanA phaLano bhogavaTo jIva maryAdita pramANamAM ja karI zake che. tyAM ugrapuNya ke ugrapApa bhogavI zakAtuM nathI. koI manuSya ugrapuNya kare to paNa tene mAnavabhavamAM rAjya prAptithI vadhAre sukha maLatuM nathI. mATe "ugra puNyane bhogavavAnuM je sthAna te svarga che" ane koI manuSya game teTalA khUna kare to paNa tene mAnavabhavamAM phAMsIthI vadhu sajAnI zakyatA nathI. mATe "ugra pApane bhogavavAnuM je sthAna te nAraka che." vaLI, "je vastu dekhAya, te hoya ane je dekhAya, te nahoya"evuM mAnazo to tame tamArA trIjI ke cothI peDhInA vaDIlone joyA nathI. tethI "teo paNa na hatA ema ja mAnavuM rahyuM ! paraMtu ema manAtuM nathI. jema jIvaMta vaDIlonA kathanathI atIta trIjI ke cothI vagere peDhInA vaDIlone svIkAro cho. tema sarvajJa mahAtmAonA vacanathI devanArako na dekhAtA hovA chatAM deva nArako che ema mAnavuM joIe. prazna :- 83 jAtinAmakarmathI zenI prApti thAya? javAba :- jAtinAmakarmathI indriyo maLatI nathI. kAraNa ke aMgopAMgAdinAmakarmathI dravyandriyo maLe che ane jJAnAvaraNIyAdi karmanA kSayopazamathI bhAvendriya maLe che. 265 For Private and Personal Use Only Page #315 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir mATe jAtinAmakarma indriya prAptinuM kAraNa nathI. paraMtu hInAdhikacaitanyanI prAptinuM kAraNa che. jyAre jIva paMcendriyamAMthI ekendriyamAM Ave che. tyAre cetanAzakti ekadama ghaTI jAya che. ane jyAre jIva ekendriyamAMthI paMcendriyamAM jAya che. tyAre cetanAzakti ekadama vadhI jAya che. eTale jAtinAmakarmanA udayathI jIvane hInAdhika caitanyanI prApti thAya che. prazna - 84 caitanyanI prApti jJAnAvaraNIyAdi karmonA kSayopazamathI thAya che. tethI jAtinAmakarmane mAnavAnI zI jarUra che? javAba:- caitanyanI prAptinuM kAraNa jJAnAvaraNIyAdi karmono kSayopazama che. paraMtu te kSayopazamanuM kAraNa jAtinAmakarma che. kAraNa ke jyAre jIva paMcendriyamAMthI ekendriyamAM Ave che. tyAre ekendriyajAtinAmakarmanA udayathI jJAnAvaraNIya karmono kSayopazama ekadama maMda paDI jAya che. ane jyAre jIva ekendriyamAMthI paMcendriyamAM jAya che tyAre paMcendriyanAmakarmanA udayathI jJAnAvaraNIyakarmano kSayopazama ekadama vadhI jAya che. mATe caitanyanI hInAdhika prAptinuM kAraNa jAtinAmakarma kahyuM che. mATe jAtinAmakarmane avazya mAnavuM joie. praznaH- 85 "audArika vargaNA, dArika zarIra ane audArika zarIra nAmakarmamAM zuM taphAvata che?" javAba-lokamAM ekeka chuTA pula paramANuo anaMta che. te anaMta paramANuono je varga te prathamavargaNA kahevAya. dvipradezI DhaMdhono je varga te dvitIyavargaNA kahevAya e pramANe ekeka paramANu vadhAratA vadhAratA chevaTe anaMta paramANunA banelA skaMdhono je varga te anaMtamIvargaNA kahevAya. prathamavargaNAthI mAMDIne anaMtamI vargaNAsudhInI je anaMta vargaNAo thaI te sarveno eka vibhAgamAM samAveza karIne tene prathama mahAvargaNA kahe che. temAM rahelA pudgala skaMdhone jIva grahaNa karI zakato nathI mATe te "agrahaNayogya prathama mahAvargaNA" kahevAya. agrahaNa yogya chellI vargaNAmAM je anaMta paramANuonA banelA skaMdho che. temAM eka paramANu umeravAthI abhavyathI anaMtaguNa athavA siddharAzIthI anaMtamAM bhAga jeTalA paramANuo thAya teTalA paramANuonA banelA skaMdhono je varga te "grahaNayogya prathamavargaNA" kahevAya. emAM ekeka paramANu vadhAratA vadhAratA chevaTe anaMtAnaMta paramANuonA banelA skaMdhonAM varganI je grahaNayogya chellI vargaNA sudhInI anaMta vargaNAo thaI te sarveno bIjA vibhAgamAM samAveza karIne For Private and Personal Use Only Page #316 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir tene "grahaNayogya dvitIya mahAvargaNA" kahe che. temAM rahelA pudgala skaMdho jIvane dArika zarIra banAvavAmAM upayogI thatAM hovAthI te "grahaNayogya dArika vargaNA" kahevAya che. dArika zarIra nAmakarmanA udayathI jIva dArika zarIrane yogya pugala skaMdhone grahaNa karIne dArika zarIra banAve che. mATe "audArika zarIrane yogya pugala skaMdhonuM baneluM je zarIra te audArika zarIra kahevAya che." tenuM kAraNa audArikazarIranAmakarma che. je karmanA udayathI jIva dArika pudgala skaMdhone grahaNa karIne dArika zarIra rUpe pariNamAve te audArika zarIra nAmakarma kahevAya." dArika zarIranuM upAdAna kAraNa audArika vargaNA che ane nimittakAraNa audArikazarIranAmakarma che. ema traNemAM pharaka che. praznaH- 86 "kyuM zarIra, kaI gatimAM jIvane kyAM sudhI hoya?" manuSyagati ane tiryaMcagatimAM jIvane audArika zarIra hoya che ane devagati tathA narakagatimAM jIvane kriya zarIra hoyache. dArika zarIra ane vaikriya zarIra jIvane janmakALathI mAMDIne maraNa sudhI hoya che. A banne zarIra jIvanI sAthe kAyamI rahetA nathI. saMsArIjIva eka bhavamAMthI chuTIne bIjA bhavamAM jAya che. tyAre dArika zarIra ane vaikriya zarIra maraNa sthAne mUkIne jAya che pachI utpattisthAne navuM zarIra banAve che tathA AhAraka zarIra to caudapUrvadhara AhAraka labdhidhArI pramatta muni mahArAjAne manuSyagatimAM mAtra aMtarmuhUtakALa sudhI ja hoya che. tejasa zarIra ane kAryaNazarIra to jIvane anAdikALathI vaLageluM che. tethI te cAragatimAM hoya che. jyAre tejasazarIra ane kArmaNazarIrano viyoga thAya che tyAre jIva mokSamAM pahoMcI jAya che. prazna - 78 "eka jIvane ekI sAthe keTalA zarIra hoya?" javAba-saMsArIjIvo paikI koipaNa eka jIvane vigrahagatimAM tejasa zarIra ane kArmaNazarIra hoya che. manuSya ke tiryaMcane tejasazarIra + kArmaNazarIra + audArika zarIra e traNa hoya che tathA deva-nArakIne taijasazarIra + kArmaNazarIra +vaikriyazarIra e traNa hoya che. labdhidhArI manuSya ke tiryaMca jyAre uttaravaikriya zarIra banAve che tyAre kAza0 + te za0 + 0 za0 + vai0 za0 e cAra hoya che. AhAraka labdhidhArI cauda pUrvadhara mahAtmA jyAre AhAraka zarIra banAve che tyAre temane koi 267 For Private and Personal Use Only Page #317 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir za0 + te za0 + da za +AI za0e 4 zarIra ekIsAthe hoya che. A pramANe eka jIvane ekIsAthe ochAmAM ochA be zarIra ane vadhumAM vadhu cAra zarIra hoya praznaH - 88 eka jIvane ekIsAthe pAMca zarIra kema na hoya?" javAba:- eka jIvane ekIsAthe pAMca zarIra na hoya. kAraNa ke AhArakalabdhidhArI munine vaikriyalabdhi hoi zake paraMtu te banne labdhino upayoga ekasAthe na karI zake kAraNa ke vaikriyazarIra vikuvya pachI jIvane avazya pramatabhAva hoya che ane AhAraka zarIra vidurgA pachI zuddha adhyavasAyano saMbhava hovAthI apramattabhAva AvI jAya che. pramatabhAva ane apramatabhAva banne ekasAthe na hoya tethI vaikriya zarIra ane AhArakazarIra banne ekasAthe na hoya. mATe eka jIvane ekasAthe vadhumAM vadhu cAra zarIra ja hoya paNa pAMca zarIra na hoya. prazna :- 89 "aMgopAMga" zabdanI saMdhi chuTI pADavAmAM Ave to aMga ane upAMga ema be ja pado nIkaLI zake che to ahIM "aMgopAMga" eka zabdamAMthI aMga, upAMga ane aMgopAMga ema traNa pada kevI rIte nIkaLI zake ? uttara :- mAni va 35Ani vati gopAni e pramANe pahelA itaretara dvandra samAsa thAya ane pachI pAna 2 pAna ema eka zeSa samAsa thayelo che. mATe "aMgopAMga" eka ja zabdamAMthI aMga, upAMga ane aMgopAMga e traNa pado nIkaLI zake che. prazna:- 90 pAMca zarIranA pudgalonuM paraspara mizraNa 26 rIte thatuM hovAthI, baMdhana kula 26 prakAre thAya ne? to ahIM baMdhana kula 15 kema kahyA? javAbaH-zarIrane yogya pulonuM paraspara joDANa 15 rIte thaI zake che. tethI vadhu rIte na thAya. kAraNa ke manuSya jyAre u.vai. za. ke AhArakazarIra banAve che. tyAre mULa zarIramAMthI keTalAka Atmapradezo bahAra nIkaLIne vai. za. ke A. zi. ne yogya pugalo grahaNa karIne mULazarIrathI bhinna u. vai. za. ke A. zi. banAve che. mATe o. za..vai. za. ke A. zi. ne yogya pudgalapiMDanuM paraspara joDANa thavAno saMbhava ja nathI. tethI baMdhana kula 15 prakAre ja thAya che. A. AhArakadvikasya punarapUrvakaraNe bandhasyodayasya cApramattasaMyate vyavaccheda iti / [kammapayaDI upAdhyAya yazovijaya ma. nI TIkAmAM baMdhanakaraNa gAthA. 1] 268 For Private and Personal Use Only Page #318 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir prazna:-91 "saMghAtana nAmakarmane mAnavAnI zI jarUra che? kAraNa ke audArikAdi zarIra nAmakarmodayathI ja pugalaskaMdhonuM grahaNa thatuM hovAthI, tenAthI (audArikAdi zarIra nAmakarmathI) ja audArikAdi zarIrane yogya pudgalo ekaThA thaI jAya che. mATe saMghAtana nAmakarmane mAnavAnI jarUra nathI." javAba:- saMvAtane nAmakarmanuM kArya mAtra pudgalone ekaThI karavAnuM ja nathI. paNa audArikAdi zarIranI laMbAi, pahoLAi ane jADAi pramANe dArikAdi zarIrane yogya pudgala skaMdhono piMDa banAvavAnuM che. jema kuMbhAra eka jagyAe mATIno Dhagalo karI de to eTalA mAtrathI mATIno ghaDo taiyAra thaI jato nathI. paraMtu ghaDAne yogya mATIne piMDa banAvIne cAkaDA upara caDhAvavAmAM Ave to ghaDo taiyAra thAya che. e rIte, audArikAdhizarIranAmakarmodayathI dArikAdi zarIrane yogya pudgalaskaMdhono Dhagalo to thaI jAya che. paNa Dhagalo thavA mAtrathI dArikAdi zarIrane yogya pugalapiMDa taiyAra thaI jato nathI. kema ke dArikAzirIranAma karmodayathI audArikAdi pudgalo grahaNa karyA pachI paryAptinAmakarmodayathI tene dArikAdi zarIra rUpe pariNAvIne, saMghAtana nAmakarmathI audArikAdi zarIranI racanAnusAre pugalapiMDa taiyAra thAya che. tethI saMvatana nAmakarma mAnavuM jarUrI che. prazna:- 92 "jema paMdara baMdhana thAya che tema paMdara saMghAtana kema na thAya? kAraNa ke saMghAtita = ekaThI thayelI vastuno ja saMbaMdha thaI zake. jemake, be patthara jo ekaThA karyA hoya to ja, teono vajalepa athavA rALa AdithI saMbaMdha karI zakAya. mATe 15 saMghAtano mAnazo to ja paMdara baMdhana mAnI zakAze." javAba:- A vAta sAcI che. paraMtu jema lokamAM svajAtino svajAtinI sAthe je saMyoga thAya che te ja zubha ane kulIna manAya che. vijAtIya saMyoga azubha manAya che. tema sajAtIya pugalano je saMyogarUpa saMghAta thAya che te ja zubha manAya che. eTale sajAtIya saMyoganuM prAdhAnya jaNAvavA mATe pAMca ja saMghAtana kahyAM che. prazna- 3 "je pudgalomAMthI zarIra taiyAra thAya che. te pudgalo to varNAdi catuSkasahita ja hoya che. to pachI zarIra bAMdhatI vakhate varNAdi nAmakarmane mAnavAnI zI jarUra che?" javAba-varNAdi e pugalanuM lakSaNa hovAthI paramANu ke skaMdhamAM varNAdi catuSka hoya ja che. kayAreya paramANu varNAdi catuSka vinAno hoto nathI. eTale jIve zarIra nAmakarmodayathI je pudgala skaMdho grahaNa karyA che. temAM varNAdi catuSka hoya ja che. 269 For Private and Personal Use Only Page #319 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir paraMtu sadAkALane mATe pugalamAM je varNAdi hoya te ja rahe, temAM pheraphAra na thAya evu nathI judA judA nimitto maLatAM pudgalamAM varNAdino pheraphAra thaI zake che. dA.ta. jema kAcI kerImAM lIlovarNa, khATo rasa, sugaMdha ane kaThaNa sparza hoya che. tene ghAsamAM pakAvavAthI pILovarNa, mITho rasa, mRdusparza, utpanna thAya che. tema jIve grahaNa karelAM pudgala skaMdho zarIra rUpe pariNAma pAme che. tyAre temAM varNAdi catuSkano pheraphAra thaIne te te cokkasa varNavALu jIvanuM zarIra bane che. tenuM kAraNa varNAdi nAmakarma hovAthI varNAdi nAmakarmane mAnavuM Avazyaka che. prazna-94"dazavaikAlikAdimAM siMdhAluNAdimAM rahenAra lavaNa rasane chorasa mAnelo che to ahIM kema nahI?" javAbaH- sarva khAdya cIjo luNa (lavaNa) nAMkhavAthI svAdiSTa bane che. mATe loko tene mIThuM ke sabarasa" kahe che. eTale lavaNa rasa e sarvarasano anuyAyI hovAthI, tene dazavaikAlikAdi granthamAM alaga chaThThArasa tarIke mAnelo che. paraMtu lavaNarasa e madhurAdi rasajanya hovAthI karmagranthakAre judo mAnyo nathI. praznaH - 95 "vigrahagatimAM vartatA jIvane karmabaMdha cAlu hoya ke nahI?" javAba:- vigrahagatimAM vartatA jIvane paNa pratyeka samaye AyuSya sivAya sAta karmano baMdha cAlu ja hoya che. paNa AyuSya na baMdhAya kAraNe koIpaNa jIva traNa paryApti pUrNa kare pachI ja AyuSyakarma bAMdhI zake che. mATe vigrahagatimAM AyuSya sivAya sAta karmono baMdha cAlu ja hoya che. praznaH-96 "zAstramAM sarvalabdhio kSAyopathamikI kahI che. to zvAsocchavAsa labdhine audayikI (karmanA udayathI utpanna thayelI) kema kaho cho?" javAbaH-zAstramAM sarva labdhio kSAyopathamikI kahI che chatAM koi koi labdhio audayikI paNa che. kAraNa ke keTalIka labdhio evI che ke jemAM karmano udaya mAnavo ja paDe. karmanA udaya vinA lokamAM rahelA pudgalone grahaNa karIne pariNAvI zakAtA nathI. jema AhAraka labdhidhArI munine AhAraka zarIra banAvavuM hoya tyAre AhArazarIrakanAmakarmodayathI jIva svAvagADha kSetramAMthI pudgalaskaMdhone grahaNa karIne AhArakazarIra rUpe pariNAve che. tema zvAsocchavAsalabdhi jene prApta thAya che te zvAsocchavAsanAmakarmanA udayathI zvAsocchavAsane yogya pugalo grahaNa karIne, zvAsocchavAsa rUpe pariNAve che. mATe AhArakalabdhinI jema zvAsocchavAsa 200 For Private and Personal Use Only Page #320 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir labdhi paNa audayikI che. jo ke temAM vIryAntarAyakarmano kSayopazama nimittakAraNa che kAraNa ke vIryAntarAyakarmanA kSayopazama vinA labdhi phoravI zakAtI nathI. tethI te audayikI hovA chatAM kSAyopathamika kahevAmAM kAMI vAMdho nathI. prazna-97 "thvAsocchuvAsa labdhi, zvAsocchavAsa paryApti ane zvAsozvAsa prANa e traNemAM zuM taphAvata che?" javAbaH- zvAsocchavAsanAmakarmanA udayathI jIva zvAsocchavAsalabdhivALo hoya che ane zvAsocchavAsane yogya pudgala skaMdho grahaNa karIne, tene zvAsocchavAsarUpe pariNAvIne, avalaMbIne choDI mUkavAnI je zakti te zvAsocchavAsa paryApti kahevAya ane zvAsa levA mUkavAnI je kriyA te zvAsocchavAsaprANa kahevAya. prazna:- 98 "Atapa nAmakarmano udaya agninA jIvone kema na hoya? kAraNa ke sUryanA vimAnanI nIce rahelA maNiratnonI jema agnino prakAza paNa uSNa to che ja ne?" javAba:- agni e svayaM uSNa che ane bIjAne garamI Ape che. jyAre sUryanA vimAnanI nIce rahelA maNiratno svayaM uSNa nathI paNa teno prakAza uSNa hovAthI te jagatane uSNatA = garamI Ape che. mATe temAM Apa nAmakarmano udaya mAnyo che ane agnimAM Apa nAmakarmano udaya mAnyo nathI. praznaH- 99 "to pachI, agninA jIvo garamI ane prakAza Ape che tenuM zuM kAraNa?" javAba-uSNasparzanAmakarmanA udayathI agninA jIvo garamI Ape che ane lAlavarNa nAmakarmanA udayathI prakAza Ape che eTale uSNasparza ane lAlavarNa nAmakarmane lIdhe agninA jIvonuM zarIra garamI ane prakAzamaya che. paNa Atapa nAmakarmanA udayathI agninA jIvonuM zarIra garamI ane prakAzamaya nathI. praznaH- 100"seMkaDo mAIla dUra rahelo sUryano prakAza jo pRthvIne dhagadhagatI banAvI de che to sUryanA vimAnamAM devo kevI rIte rahI zakatA haze?" javAba-sUryanA vimAnanI nIce maNiratnomAM rahelA bAdara pRthvIkAyanA jIvonuM potAnuM zarIra ThaMDuM che. paNa teno prakAza uSNa che. vaLI te prakAza jema jema vadhAre dUra dUra pheMkAya che tema tema garamIno vadhArene vadhAre anubhava karAve che. mATe sUryano prakAza pRthvIne dhagadhagatI banAve che. paraMtu sUryanA vimAnanI aMdara je maNiratno 271 For Private and Personal Use Only Page #321 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir che. temAM rahelA bAdara pRthvIkAyanA jIvone Atapa nAmakarmano udaya hoto nathI. tethI sUryanA vimAnamAM rahelA sUryadevane garamI lAgatI nathI. tethI sUryanA vimAnamAM sUryadeva vagerene rahevAmAM kAMI ja vAMdho nathI. prazna:- 101 udyota nAmakarmanA udayathI jIvanuM zarIra udyotane kare che. ema kahe to zuM vAMdho? mULagAthAmAM "manuSya prakAza" zabdane mUkavAnI zI jarUra che? javAbaH- jo udyota nAmakarmanA udayathI jIvanuM zarIra anuSNa prakAza rUpa udyotane kare che. ema na kaheto agni paNa uSNa prakAza rUpa udyotane kare che. tethI agninA jIvomAM udyota nAmakarmano udaya ghaTI jAya. paraMtu agninA jIvonuM zarIra udyotane karatuM hovA chatAM paNa uSNa prakAza rUpa udyotane karatu hovAthI temAM udyota nAmakarmano udaya ghaTI zakato nathI. evu jaNAvavA mATe mULagAthAmAM anuSNa prakAza zabda mUkelo che. prazna:- 102 agurulaghunAmakarmathI sarve jIvonuM zarIra sukhapUrvaka gamanAdi kriyA karI zake tevuM hovuM joIe paraMtu keTalAka jIvonuM zarIra bhAre hoya che to keTalAka jIvonuM zarIra halakuM hoya che tenuM zuM kAraNa? javAba:- agurulaghunAmakarmano saMdarasodaya hoya to jIvane guru ke laghu zarIranI prApti thAya che ane jo agurulaghunAmakarmano tIvarasodaya hoya to sukhapUrvaka gamanAdi kriyA karI zake evA zarIranI prApti thAya che. ane kyAreka ekadama carabI vadhI javAthI ke sojA AvI javAthI zarIra bhAre lAge che. tenuM kAraNa azAtAvedanIyakarma che. prazna:- 103 "je tIrthanI sthApanA kare te tIrthakara ema kahyuM che to tIrtha kone kahevAya?" javAba:-"tIrthata navasamudronenati tIrtham" jenAthI saMsAra samudra tarAyate tIrtha kahevAya. mukhyatayA dvAddhazAMgI rUpa jina pravacana tIrtha kahevAya che. te nirAdhAra na rahI zake mATe tenA AdhArabhUta je sAdhu sAdhvI, zrAvaka, zrAvikA rUpa caturvidha saMgha athavA prathama gaNadhara te tIrtha kahevAya. prazna- 104 "bAdara nAmakarma jIvavipAkI prakRti hovAthI te zarIra upara vipAka kema batAvI zake?" javAbaH- je jIvavipAkI prakRti hoya te kevaLa jIva upara ja asara kare ane zarIra 272 For Private and Personal Use Only Page #322 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir upara asara na ja kare evo koI niyama nathI jIvavipAkI zarIra upara paNa asara karI zake che. jema krodha e jIvavipAkI prakRti che chatAM krodhanA udaye zarIranuM tApI javuM, lAlacoLa AMkho thavI, bhRkuTI caDhavI, dAMta kacaravA vagere asara zarIra upara paNa thAya che. tema bAdara nAmakarma jIvavipAkI hovA chatAM zarIra upara asara kare che. tethI bAdara jIvonA eka athavA asaMkhya zarIrano piMDa AMkhathI dekhI zakAya che. paNa sUkSma jIvonA asaMkhya zarIrano piMDacakSugrAhya thato nathI. prazna - 105 "zarIra paryAptithI ja zarIra taiyAra thAya che to zarIra nAmakarmane mAnavAnI zI jarUra?" javAbaH- zarIra nAmakarmanuM kArya mAtra audArikAdi zarIrane yogya pugalo grahaNa karavAnuM che ane zarIra paryAptinuM kArya to zarIra yogya pudgalone zarIra rUpe pariNAvavAnuM che. eTale kAryanA bhedathI banne alaga hovAthI bannene mAnavA joIe. jo zarIra nAmakarmane mAnavAmAM na Ave to zarIra yogya pudgalonuM grahaNa na thAya eTale zarIra bAMdhavAnA mULabhUta tattvo ja na maLe to zarIra paryApti dvArA zarIra kevI rIte taiyAra thAya?mATe zarIra nAmakarmane avazya mAnavu joIe. vaLI, zarIra paryAptine mAnavAmAM na Ave to zarIra nAmakarmodayathI grahaNa karela zarIra yogya pudgalono Dhagalo ema ne ema paDayo rahe. paNa zarIra paryApti vinA zarIra na bane mATe zarIraparyAptinAmakarmane avazya mAnavu joie. prazna- 106 "zvAsocchavAsa nAmakarmanA udayathI zvAsocchavAsanI zakti prApta thAya che to zvAsocchavAsa paryAptine mAnavAnI zI jarUra che?" javAba:- zvAsocchavAsa nAmakarmanA udayathI jIva zvAsocchavAsa yogya pudgalonuM grahaNa kare che paNa zvAsocchavAsa paryApti vinA tenA pariNAmodi vyApAra thaI zakato nathI mATe zvAsocchavAsa paryApti mAnavI joie. prazna-107"priya vyaktinApagAdi koipaNa avayavono sparza sAro lAgato hovAthI tyAM zubha nAmakarma ghaTI zake ne?" javAba- strI vagere rAgI mANasonA pagAdino sparza mohanI ghelachAne kAraNe sAro lAge che. paNa pagAdi avayavomAM zubhapaNu utpanna thatuM nathI mATe tyAM zubhanAmakarma na ghaTe. praznaH- 108 "AgamamAM Amra, niMba vagere vRkSonAM mUla, zAkhAdi dareka 273 18 For Private and Personal Use Only Page #323 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir avayavo asaMkhyAta jIvayukta kahyAM che. paraMtu te manuSyanI jema akhaMDa eka zarIravALA jaNAya che. to temane pratyeka nAmakarmano udaya kema kahI zakAya?kema ke dareka jIvanuM bhinna bhinna zarIra dekhAtuM nathI." javAba-AMbAdi vRkSanAM mUlAdikamAM rahelA asaMkhyAta jIvomAM darekanA zarIra judA judA che. paraMtu jema tala sAMkaLImAM dareka tala judA judA hovA chatAM sAkaranI cIkAzane kAraNe badhA tala eka padArthamAM ekatrita thayelA jaNAya che. tema AMbAdi vRkSanA mUlAdikamAM dareka jIvanAM zarIra jAdA judA hovA chatA prabaLa rAgadveSanA pariNAmathI baMdhAyela pratyekanAmakarmanA udayathI te sarva zarIro paraspara saMyukata thayelA che. tethI dareka jIvanAM zarIra judA judA hovA chatAM eka zarIra jevuM lAge prazna:- 109sAdhAraNanAmakarmanA udayavALA eka zarIradhArI anaMtajIvonA janma, maraNa ane zvAsocchavAsa ekI sAthe ane eka sarakhI rIte thAya che tethI te sarve jIvono karmabaMdha paNa sarakho ja thAya ne? javAba:- ekazarIradhArI anaMtajIvo eka sarakho karmabaMdha karatA nathI. kAraNa ke te sarve jIvonuM audArika zarIra eka hovA chatAM tejasazarIra, kArmaNazarIra ane Atmika pariNAmo (adhyavasAyo) judA judA hoya che, tethI te dareka jIvo eka sarakho karmabaMdha karatAM nathI. eTale tyAMthI marIne koI jIva bAdarapRthvIkAyAdimAM janme che. ane koI jIva pAcho tyAMne tyAM ja janme che. prazna 110 - saubhAgya, Adeya ane yazanAmakarmamAM zuM taphAvata che? javAbaH- je karmanA udayathI jIve koinA upara bIlakula upakAra karyo hovA chatAM sarvalokone priya lAge te subhaganAmakarma. je karmanA udayathI jIvanuM geravyAjabI vacana paNa sarvaloko mAnya kare te AdeyanAmakarma. je karmanA udayathI dAnAdi kAryothI jIvanI prazaMsA thAya te yazakIrtinAmakarma. prazna :- 111 tIrthakara bhagavaMtone saubhAgya ane AdeyanAmakarmano udayahovA chatAM abhavyo ane mithyAtvIo temanA pratye dveSa kema kare che? javAba : jema sUryano prakAza ghuvaDa joI zakato nathI temAM ghuvaDano doSa che. jyAre varasAda varase tyAre javAso sukAya che. temAM javAsI vanaspatino doSa 274 For Private and Personal Use Only Page #324 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir che. tema tIrthakara bhagavaMto saubhAgya ane AdeyanAmakarmavALA hovA chatAM abhavyo ane mithyAtvIne priya lAgatA nathI. temanuM vacana ahitakArI lAge che. temAM abhavyo ane mithyAtvIno doSa che, teo gADha mithyAtvI hovAthI mithyAtvamohanIyakarmanA udayathI temane tIrthakara bhagavaMta upara dveSabhAva thayA kare che. prazna- 112 "vyavahArika dRSTie ane naiyika dRSTie aMtarAyakarmamAM zuM taphAvata paDyo?" javAba-vyavahArikanayathI aMtarAyakarma dAnAdine yogya sAdhana sAmagrI prApta thavA detuM nathI. jyAre naiRRyikanayathI aMtarAyakarma dAnAdika kAryanI pravRtti thavA detuM nathI. vyavahArika daSTie aMtarAyakarmanA kSayopazamathI dAnAdine yogya sAdhana sAmagrInI prApti thAya che ane naiRRyika dRSTie aMtarAyakarmanAM yopazamathI dAnAdika kArya karavAnA pariNAma jAgRta thAya che. praznaH - 113 karmaprakRtimAMthI zubha keTalI che ane azubha keTalI che? javAbaH- zAtAvedanIya, devAyu, manuSpAyu, tiryaMcAyu, devagati, manuSyagati, paMcendriya jAti, audArikAdi-pa zarIra, 3 aMgopAMga, 15 baMdhana, pa saMghAtana, prathama saMghayaNa, prathama saMsthAna, varNAdi.11, devAnupUrvI, manuSyAnupUrvI, zubhavihAyogati, upavAta vinA pratyeka prakRti-7 traNa-10 uccayoga ema kula 69 zubhaprakRti che ane jJAnAvaraNIya-5 darzanAvaraNIya-9 azAtA vedanIya, mohanIya-28, narakAyu, tiryaMcagati, narakagati, ekendriyAdi-4 jAti, prathama sivAyanA pa saMghayaNa, prathama sivAyanA-5 saMsthAna, varNAdi-9, tiryaMcAnupUrvI, narakAnupUrvI, azubha vihAyogati, upaghAta, sthAvara-10, nIcagotra, aMtarAya5 ema kula 89 azubha karmaprakRti che. prazna - 114 siddhabhagavaMtone "ApavuM", "meLavavuM" vagere vyavahArika pravRtti hotI nathI to temane kSAyikadAnAdilabdhi vyartha thaze ne?" javAba-siddha bhagavaMtone "ApavuM" "meLavavuM vagere vyavahArika pravRti hotI nathI paNa naiRyika dAnAdi labdhi avazya hoya che. jemake - (1) sarva vastunA tyAga rUpa dAna (2) AtmikaguNanI prApti rUpa lAbha (3) AtmikaguNanA bhoga-upabhoga rUpa bhoga-upabhoga temaja (5) 275 For Private and Personal Use Only Page #325 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir Atma svarUpamAM sthiratA karavA rUpa svAbhAvikavIrya hoya che. tethI siddha bhagavaMtane kSAyika dAnAdi labdhi vyartha nathI. prazna :- 115 jIva AMdhaLo, bahero, bobaDo thAya che tenuM zuM kAraNa? javAba :- je jIve koinA AMkha, kAna, nAka, hAtha, paga kApyA hoya ke DAma dIdhA hoya te jIva darzanAvaraNIyakarmane bAMdhe che. teno udaya thatAM jIva AMdhaLo, bahero, bobaDo thAya che. praznaH - 116 "azAtA vedanIya karmabaMdhanA kAraNo duHkha zokAdi kahyAM che to kezaluMcanAdi vakhate jIvane duHkha thatuM hovAthI azAtA vedanIyane bAMdhe ne?" javAba-ahIM krodhAdi kaSAyanA AvezathI je duHkha utpanna thAya che te azAtA vedanIyakarma baMdhanuM kAraNa bane. paraMtu keza lucanAdinA duHkhane, ke pUrvakRta karmodayathI AvI paDelA duHkhane adyAtma premI jIvo samabhAve sahana karatA hovAthI te vakhate krodhAdi kaSAyano Aveza hoto nathI paNa mananI prasannatA hoya che mATe azAtA vedanIyakarma baMdhAtuM nathI. prazna :- 117 mithyAtvamohanIya karma zAnAthI baMdhAya che? javAba :- vItarAga prabhunI yathArtha vANIno vinAza karavAthI, tenAthI viruddha vANIno pracAra karavAthI, athavA tIrthaMkarAdinI niMdA karavAthI mithyAtvamohanIya karma baMdhAya che. prazna :- 118 nIcagotrakarma zAnAthI baMdhAya? javAba :- (1) potAne prApta thayelI uttamajAti ke kuLanuM abhimAna karavAthI nIcagotrakarma baMdhAya che. mAtAnA kuLane jAti kahevAya. ane pitAnA kuLane "kuLa" kahevAya. harikezIe pUrvabhavamAM potAnI jAtinuM abhimAna karIne nIcagotrakarma bAMdheluM tethI pachInA bhavamAM tene caMDAla tarIke janma levo paDyo. maricIe potAnA kuLanuM abhimAna karIne nIcagotrakarma bAMdheluM tethI temane chelle chelle 27mAM tIrthaMkaranA bhavamAM devAnaMdA brAhmaNInI kukSImAM vyAsI divasa rahevuM paDyuM. (2) bIjI vyaktinA doSa jovAthI, niMdA karavAthI ke khoTA AkSepa karavAthI nIcagotrakarma baMdhAya che. (3) potAnI prazaMsA karavAthI, dharmIjanonI mazkarI karavAthI, dharmIjanone vedIyA, DhoMgI, dharamanA pUMchaDA vagere zabdo dvArA bolAvavAthI ke sAdhu-sAdhvInA malina vastrone joIne durgachA karavAthI nIcagotrakarma baMdhAya che. 276 For Private and Personal Use Only Page #326 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir prazna :- 119 A graMtha dvArA AtmA zuM prApta kare ? javAba :- A graMthanA abhyAsathI karmavipAkanI jANakArI prApta thAya. varSothI vyAdhigrasta jIvAtmAne DaoN. maLI jAya ne roga pakaDAI jAya, pathyAdinA sevana sAthe auSadhopacAra zarU thaI jAya ne dhIme dhIme sarvathA rogamukta banI javAya.. basa AvIja prakriyA AtmAnA saMdarbhamAM bane che. anAdikALathI ApaNo AtmA zArIrika mAnasika vigere duHkhone sahana karI rahyo che. paNa prabhu jevA DaoNkaTaroe karmavijJAna dvArA samajAvyuM ke "tArA duHkhonI jaDa A karmamAM che." re cetana ! tuM vAstavamAM anaMtajJAnI chatAM vartamAnamAM ajJAnatAmUrkhatAno anubhava karI rahyo che. ghaNuM ghaNuM vAMcavA-lakhavA chatAM kAMI yAda AvatuM nathI. tenuM kAraNa jJAnAvaraNIya karmano vipAka [udaya] che... " re cetana ! tuM vAstavamAM anaMtadarzanI che. paNa vartamAnamAM tuM aMdhApo, baherAza, bobaDApaNuM, perelIsIsa, nidrAdino anubhava karI rahyo che. tenuM kAraNa darzanAvaraNIya karmano vipAka che. re AtmanuM! tuM vAstavamAM paramAnaMdI chuM. paNa chatAMya tuM zArIrika ane mAnasika sukha-duHkhone anubhavI rahyo che. tenuM kAraNa vedanIya karmano vipAka che. re Atman ! tuM che to vitarAgI paNa chatAM vartamAnamAM rAga-dveSamAM muMjhAI rahyo che. tenuM kAraNa che mohanIyakarmano vipAka.. re cetana ! tuM che to akSaya - akhaMDita jIvanano mAlika chatAMya tAruM thaI raheluM janma-maraNanuM cakkara e to AyuSyakarmano vipAka che. re Atmana ! tuM che to arUpI-anAmI chatAMya tuM manuSyAdi rUpo ane tenA AdhAre apAyelA nAmone laI laIne saMsAranA raMgamaMca para nATaka karato rahe che. ane lokonAM upakAranAM kAma karavA chatAM lokamAM kyAreka apriya ke aLakhAmaNo banyo che. ghaNuM kAma karavA chatAM kyAreka apayaza paNa meLavI rahyo che. te badhAnuM kAraNa che nAmakarmano vipAka... re Atman ! tuM che to aguru laghuguNavALo [ucca-nIcanA bheda rahita chatAM kyAreka uccakuLa to kyAreka nIcakuLamAM janma laI rahyo che. tenuM kAraNa che. gotrakarmano vipAka... 277 For Private and Personal Use Only Page #327 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir re cetana ! tuM che anaMtazaktino mAlika paNa vartamAnamAM tuM kyAreka kaMjUsAI, kyAreka daridratA anubhavI rahyo che.vaLI bhogya-upabhogya sAmagrI prApta thavA chatAM bhogavI zakato nathI. nirogI,baLavAna kAyA maLavA chatAM kAma karavAno utsAha thato nathI. tenuM kAraNa che aMtarAyakarmano vipAka.. A che ApaNA rogonuM nidAna.. ane tenI vAta karmagraMthanA A pustakamAM che. are ! mAtra roganuM nidAna ja nathI paraMtu rogathI mukta thavAno ilAja paNa AmAM ja batAvyo che. jJAnAvaraNIyAdikarmane dUra karavA jJAna-jJAnI-jJAnanA sAdhano vagerenI AzAtanAthI aTakavuM ItyAdi gAthA naM. pa3thI 60mAM batAvyuM che. ane A rIte samyakdarzana, jJAna, cAritrane tapa dvArA jeTalA aMze jJAnAvaraNIyAdine dUra kare teTalA aMze te te ajJAnatAdi vikRtio dUra thatI jAya che prakRtino ughADa thato jAya che. AtmA vibhAvadazAthI svabhAvadazA tarapha jato jAya che. vadhune vadhu bhAvapUrvakanI ArAdhanA dvArA ghAtakarmano nAza karI vizuddha svarUpa pragaTAve che. aghAtInA nAza dvArA sarvakarmamukta thaI siddhi padane prApta kare che. ane saMpUrNabhAva Arogyano bhoktA bane che. samApta) 278 For Private and Personal Use Only Page #328 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir karmavipAka nAmanA prathama karmagraMthanI - bhUja gAthAmo siri-vIra-jiNaM vaMdia, kammavivAgaM samAsao vucchN| kID jIeNa heUhiM, jeNaM to bhannae "kammaM" // 1 // payai-Thii-rasa-paesA, taM cauhA moagassa diTuMtA / mUla-pagaiTTha-uttara-pagai-aDavanasayabheyaM // 2 // iha nANa-dasaNAvaraNa-veya-mohAu-nAma-goANi / vigdhNcpnn-nv-du-atttthviis-cutisy-du-pnnvihN||3|| mai-sua-ohI-maNa-kevalANi, nANANi tattha mainANaM / vaMjaNavaggaha-cauhA, maNa-nayaNa-viNiMdiyacaukkA // 4 // atthuggaha-IhA-vAya-dhAraNA karaNamANasehiM chahA / iya aTThavIsabheaM, caudasahA vIsahA va suyaM // 5 // akkhara-sanni-samma, sAiaMkhalu sapajjavasi ca / gamiaM aMgapaviTuM, sattavi ee sapaDivakkhA // 6 // pajaya-akkhara-paya-saMghAyA, paDivattI taha ya aNuogo / pAhuDa-pAhuDa-pAhuDa,-vatthu pUvvA ya sa-samAsA // 7 // aNugAmi - vaDDhamANaya - paDivAIyaravihA chahA ohii| riumai - viulamaI, maNanANaM kevalamigavihANaM // 8 // esiM jaM AvaraNaM, paDuvva cakkhussa taM tayAvaraNaM / daMsaNa cau paNa niddA, vittisamaM daMsaNAvaraNaM // 9 // 279 For Private and Personal Use Only Page #329 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir cakkhu-diTThi-acakkhu-sesiMdiya-ohi-kevalehiM ca / daMsaNamiha sAmannaM, tassAvaraNaM tayaM cauhA // 10 // suhapaDibohA niddA, nihAniddA ya dukkhapaDibohA / payalA ThiovaviTThassa, payalapayalA u caMkamao // 11 // diNa-ciMtiattha karaNI, thINaddhI addha-cakkI-addha-balA / mahu-litta-khagga-dhArA-, lihaNaM va duhA u veaNIaM // 12 // osannaM suramaNue, sAyamasAyaM tu tiriyanaraesu / majaM va mohaNIyaM, duvihaM daMsaNacaraNamohA // 13 // daMsaNamohaM tivihaM, sammaM mIsaM taheva micchattaM / suddhaM addhavisuddhaM, avisuddhaM taM havai kamaso // 14 // jiiy-ajiiy-punnnn-paavaa''sv-sNvr-bNdh-mukkh-nijrnnaa| jeNaM saddahai tayaM, sammaM khaigAi-bahu-bhe // 15 // mIsA na rAgadoso, jiNadhamme aMtamuhU jahA anne / nAliaradIvamaNuNo, micchaM jiNadhammavivarIaM // 16 // solasa kasAya nava nokasAya, duvihaM carittamohaNIyaM / aNa-appaccakkhANA, paccakkhANA ya saMjalaNA // 17 // jAjIva-varisa-caumAsa, pakkhagA naraya-tiriya-nara-amarA / sammANusavvaviraI-ahakhAya-carittaghAyakarA // 18 // jala-reNu-puDhavI-pavvaya-rAI-sariso cauvviho koho / tiNisalayA-kaTTha-TThiya-selatthaMbhovamo mANo // 19 // mAyAvalehi-gomutti-miMDha-siMga-ghaNavaMsimUlasamA / loho haliddakhaMjaNa-kaddama-kimi-rAga-sAmANo // 20 // 280 For Private and Personal Use Only Page #330 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir jassudayA hoi jIe, hAsa raI arai soga bhaya kucchA / sanimittamannahA vA, taM iha hAsAi mohaNIyaM // 21 // purisitthi-tadubhayaM pai, ahilAso javvasA havai so u / thI-nara-napuveudao, phuphuma-taNa-nagaradAhasamo // 22 // sura-nara-tiri-narayAU, haDisarisaM nAmakamma cittisamaM / bAyAla-tinavaivihaM, tiuttarasayaM ca sattaTThI // 23 // gai-jAi-taNu-uvaMgA, baMdhaNa-saMghAyaNANi saMghayaNA / saMThANa-vaNNa-gaMdha-rasa-phAsa-aNupuvvi-vihagagaI // 24 // piMDapayaDitti caudasa, paraghA-UsAsa aayvujoaN| agurulahu tittha nimiNo-vadhAyamia aTTha patteA // 25 // tasa- bAyara-pajjattaM, patteya-thiraM subhaM ca subhagaM ca / susarAijjajasaM, tasadasagaM thAvaradasaM tu imaM // 26 // thAvara-suhuma-apajjaM, sAhAraNa-athira-asubha-dubhagANi / dussara-NAijA jasa-mia, nAme seyarA vIsaM // 27 // tasacau-thirachakkaM athirachakka suhumatiga-thAvaracaukkaM / subhagatigAivibhAsA, tayAisaMkhAhiM payaDIhiM // 28 // vannacau-agurulahucau, tsaai-du-ti-cur-chkkmiccaaii| ia annAvi vibhAsA, tayAisaMkhAhiM payaDIhiM / / 29 / / gaiyAINa u kamaso, cau-paNa-paNa-ti paNa-paMca-cha-chakkaM / paNa-duga-paNa-TTha-cau-duga-ia uttarabhea paNasaTThI // 30 // 281 For Private and Personal Use Only Page #331 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir aDavIsajuA tinavaI, saMte vA panarabaMdhaNe tisayaM / baMdhaNa-saMghAyagaho, taNUsu sAmannavannacau // 31 // ia sattaTThI baMdhodae a, na ya sammamIsayA baMdhe / baMdhudae sattAe, vIsa-duvIsa? vaNNasayaM // 32 // niraya-tiri-nara-suragaI, ig-bia-tia-cu-pnniNdi-jaaiio| orAla-viuvvA''hAraga, tea-kammaNa paNa-sarIrA // 33 // bAhUru-piTThi-sira-ura, uyaraMga-uvaMga-aMgulI-pamuhA / sesA aMgovaMgA, paDhamataNutigassuvaMgANi // 34 // uralAi-puggalANaM, nibaddha-bajhaMtayANa saMbaMdhaM / jaM kuNai jau-samaM taM, baMdhaNamuralAi-taNunAmA // 35 // jaM saMghAyai uralAi-puggale, tiNagaNaM va daMtAlI / taM saMghAyaM baMdhaNamiva, taNunAmeNa paMcavihaM // 36 // orAla-viuvvA-hArayANa, saga-tea-kammajuttANaM / nava baMdhaNANi iyaradu-sahiyANaM tinni tesiM ca // 37 // saMghayaNamaTThinicao, taM chaddhA vajjarisahanArAyaM / taha risahanArAyaM, nArAyaM addhanArAyaM // 38 // kIlia-chevaDhaM iha-risaho paTTo a kIliA vajaM / ubhao makkaDabaMdho, nArAyaM imamurAlaMge // 39 // samacauraMsaM niggoha-sAi-khujjAi vAmaNaM hUMDaM / saMThANAvannA-kiNha-nIla-lohiya-halidda-siyA // 40 // 282 For Private and Personal Use Only Page #332 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir surahidurahI rasA paNa, titta-kaDu-kasAya-aMbilA-mahurA / phAsA-guru lahu-miu-khara-sI-uNha-siNiddha-rukkhaTThA // 41 // nIla-kasiNaM-duggaMdhaM, tittaM kaDuaM guruM kharaM rukkhaM / sIaMca asuhanavagaM, ikkArasagaM subhaM sesaM // 42 // cauha-gaivvaNupuvvI, gai-puvvIdurga, tigaM niyAujuaM puvvI udao vakke, suha-asuha-vasuTTa-vihagagaI // 43 // paraghAudayA pANI, paresiM baliNaMpi hoi duddhariso / UsasaNaladdhijutto, havei UsAsanAmavasA // 44 // ravi-biMbe u jIaMgaM, tAva-juaM AyavAu, na u jalaNe / jamusiNa-phAsassa tahiM, lohiavaNNassa udautti // 45 // aNusiNapayAsaruvaM, jIaMgamujoae ihujoA / jaidevuttaravikkia-joisakhajjoamAivva // 46 // "aMgaM na guru na lahuaM, jAyai jIvassa agurulahu udayA / tittheNa tihuaNassa vi, pujjo se udao kevaliNo // 47 // aMgovaMganiyamaNaM, nimmANaM kuNai suttahArasamaM / uvaghAyA uvahammai, sataNuvayavalaMbigAIhiM // 48 // bi-ti-cau-paNiMdia tasA, bAyarao bAyarA jIyA thUlA / niya-niya-pajjattijuA, pajjattA laddhikaraNehiM // 49 // patteataNU patte udaeNaM daMta-aTThimAi thiraM / nAbhuvari sirAi suhaM, subhagAo savvajaNaiTTho // 50 // susarA mahurasuhajhuNI, AijjA svvloagijjhvo| jasao jasakittIo, thAvaradasagaM vivajjatthaM // 51 // 283 For Private and Personal Use Only Page #333 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir goaM duhucca-nI, kulAla iva sughaDa-bhuMbhalA'iaM / vigdhaM dANe lAbhe, bhoguvabhogesu virie a // 52 / / sirihariyasamaM eyaM, jaha paDikUleNa teNa raayaaii| na kuNai dANAIyaM, evaM viggheNa jIvo vi // 53 // paDiNIyattaNa-ninhava-uvaghAya-paosa-aMtarAeNaM / accAsAyaNayAe, AvaraNadugaM jIo jayai / / 54 // gurubhtti-khNti-krunnaa,vy-jog-ksaay-vijy-daannjuo| daDhadhammAI-ajjai, sAyamasAyaM vivajjayao // 55 // ummgg-desnnaa-mgg-naasnnaa-devdvvhrnnehiN| daMsaNamohaM jiNa-muNi-ceiya-saMghAIpaDiNIo // 56 // "duvihaMpi caraNamohaM, kasAya-hAsAi-visayavivasamaNo / baMdhai narayAuM mahA-rambhapariggaharao ruddo // 57 // tiriAu gUDha-hiao, saDho sasallo tahA maNussAU / payaIi taNukasAo, dANa-ruI majjhimaguNo a // 58 // avirayamAI surAuM, bAla-tavo'kAmanijjaro jayaI / saralo agAravillo, suhanAmaM annahA asuhaM // 59 // guNapehI mayarahio, ajjhayaNa-jjhAvaNAruI niccaM / pakuNai jiNAibhatto, uccaM nIaMiyarahA u // 60 // jiNapUA-vigghakaro, hiMsAiparAyaNo jayai vigdhaM / ia kammavivAgo'yaM, lihio deviMdasUrIhiM // 61 // ma) 284 For Private and Personal Use Only Page #334 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir pR.naM. vApaTu ThAMsI 10 11 zuddhipatraka paMkti.naM. azuddha 10 vAkapaTu ThIMsI 15 pakva lokAkRtimAM AtmA gahUNa 8, 9 vagere zvAsocchavAsa 21, 23 samyakatva heturbhiyena 24 artha padArthanI svopata vyAbAdhAtmakasukha . 23 pugaladravya grahaNa zvAsocchavAsa samyakatva hetubhiryena artha padArthanI svopajJa vyAbAdhAtmaka nakalI svarUpe pragaTa thayuM che tethI jIva sukha zAzvata = akSaya ucca * 7 37 41 43 zAzvata akSaya UMca 25 vicAra evicArane 44 * # # 9 44 pajha 54 6 pariNatamano dravya enA uparathI saMjJI jIvanA vicArane rasanendriyAdi nivRti viSayadeza = agnithI zvAsocchavAsa zvAsocchavAsa mANasa svapnamAM pahADa svapnamAM thayeluM arthAvagrahAdi a 2 2 0 6 6 6 6 - rasendriyAdi nivRti viSayadeza agriAthI svAsozvAsa zvAsocchavAsa mAsaNa pahADa nirNayAtmaka vyaMjanAvagrahAdi 285 5 0 cha 63 18 For Private and Personal Use Only Page #335 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir pR.naM. 63 paMkti.naM. 19 64 64 64 64 64 64 68 mANa azuddha vyaMjanAvagrahAdi arthAvagrahAdi 5 412 (bahu vagere) 60 5x12(bahuvagere)=60 5 x12 (bahu vagere) 60 5x12(bahuvagere)=60 5 412 (bahu vagere) 60 5x12(bahuvagere)=60 5x12 (bahu vagere) 60 5x12 (bahuvagere)=60 vyaMjanAvagrahAdi-4 812 60 arthAvagrahAdi 4412(bahuvagere)= 60 vyaMjanAvagrahAdi - 4412 60 arthAvagrahAdi 4412 (bahuvagere)=48 mANasa cakSayajanya cakSurindriyajanya auyotikI autpAtikI vanayikI vainAyikI vaMjanAvagraha vyaMjanAvagraha saMsajJi saMkti ke eTale eTale ke A kahevAya samyaka samyam ciMtAnugata ciMtanAnugata svapara vyavasAya jJAna svapara vyavasAyijJAna 1 + kula = 51 1= kula 51 pravRttirUpajJAna jJAno) pravRtirUpajJAna = jJAno0. jIvarUpI tema jIvarUpI sayama samaya zuddhi 73 73 75 77. 90 90 91 9 28 19 111 112 116 119 samyakatvanA pudgalo samyakatvanA udaya prApta pudgalo samyakatva anubhava 16 119 1 2 2 samyakatva anubha 286 For Private and Personal Use Only Page #336 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir pR.naM. paMkti.naM. zuddha 132 132 ra4 azuddha jAvajIva vassi kTaTThiya pratyAkhyAnIya citrakAra javuM 136 y w trita 137 154 174 175 176 183 AkRtimAM 11 22 21 jAjIva varitA kaTThaTThiya apratyAkhAnIya citrakAra jevuM vat utpatti aGgopAGgAni samajavuM khAro vaLavAno zvAsocchavAsa 192 195 197 206 utpati aGgopAGgAnica sajamavuM khATo vALavAno zvAsocchavAsa pukkalo aparyApta naizvayika alatA vyakuLa gauravavAna pudgalo 208 220 19 10 aparyApta naizvayika skUlanA vyAkuLa gauravavAn 14 225 230 232 234 238 244 245 246 252 cha 7 9 : apathya bhojanAdi A rIta jaNavanArI vyaMjanA vagrahanA mana:paryavalabdhi zrutajJAnAvALo samyakapaNuM ago0ca aDago 5 254 apathya bhojanAdithI A rIte jaNAvanArI vyaMjanAvagrahAdinA manaH paryavalabdhino zrutajJAnavALo samyakapaNuM aGgo0 ca aGgo0 ca iti aGgopAGagAni kAraNake AhAraka zarIra ) , 259 268 16 16 270 270 krAraNe AhArazarIraka 25 287 For Private and Personal Use Only Page #337 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir saMdarbhagranthasUci (1) pramANavArtika (2) padarzana samuccaya (3) tattvAdhigamasUtra (4) vizeSAvazyakabhASya (5) dravyalokaprakAza (6) navatattva (7) karmaprakRti (8) zatakanAmA paMcama karmagrantha (9) siddhahemazabdAnuzAsana (10) vizeSAvazyaka bhASya (11) naMdIsUtra (12) gommadasAra (13) dhavalA (14) baMdhaSatriMzikA (15) saptatattva prakaraNa (16) yogazAstra (17) anekArthasaMgraha (18) Avazyaka sUtra (19) pravacana sAroddhAra (20) cotho karmagraMtha (21) prajJApanA sUtra (22) jaMbUdvIpa pannati (23) Avazyaka niryukti (24) karmavipAkanI svopajJa TIkA 288 For Private and Personal Use Only Page #338 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Quild Remara www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanm. prathama karmagraMtha - ragraNa madhaliptatalavAra jevuM | hoDa jevuM vekarIyakamI adhAtI. kuMbhAranA ghasmjevuM Serving JinShasan 008771 gyanmandir@kohatirth.org For Private and Personal Use Only