________________
स्थानानसूत्रे
1
"
तद्यथा-धर्मास्तिकायः अधर्मातिकाय इत्यादि । धर्मास्तिकायादीनां व्याख्या प्रथम स्थानaise सेवा | धर्मास्तिकायादिक्रमेण यो निर्देशः कृतस्तत्रायं हेतुर्बोध्यः । धर्मान्द्रो योङ्गलिका, अतः पूर्व धर्मास्तिकायः प्रोक्तः । तदनु धर्मारितकाय प्रतिपक्षात अमरिकाः । धर्माधर्मास्तिकाययोराधारभृतत्वाचत आकाशास्ति कायः । ततायो जीवास्तिकायः । तत्पश्चात् जीवास्तिकायोपग्राहक: पुगलातिकाय प्रोक्ता । सम्प्रति धर्मास्तिकायादीनां स्वरूपं क्रमेणाह - ' धम्म - त्थकाए' इत्यादिना तत्र धर्मातिकाय: - अवर्ण:- न विद्यते वर्णः शुक्लादिः पञ्चविधो यस्य सःशुक्लादि पञ्चविधवर्णरहितः, अगन्धः सुरभिदुरभि - प्रथम स्थान से जान लेना चाहिये । इन धर्नास्तिकायादिकों का जो पूर्वोक्त रूपसे निर्देश किया गया है, उसमें ऐसा विचार है कि धर्मास्तिकाय में जो धर्म है, वह माङ्गलिक है, इसलिये सबसे पहिले अस्तिका यो धर्मास्तिकायका कथन किया गया है, इस धर्मानिकायका प्रतिपक्ष होनेसे उसके बाद अधर्मास्तिकायका कथन किया गया है, इन काय और अधर्मास्तिकायका आधारभूत होनेसे इन दोनोंके बाद आकाशास्तिकायका कथन किया गया है, इस आकाशास्तिकायका आय जीवस्तिका है, और इस जीवास्तिकायका उपग्राहक पुद्गलास्तिकाय है, इसलिये जीवास्तिकाय के बाद पुद्गलास्तिकायका कथन किया गया है ।
१६२
अब मनकार
धर्मास्तिकायादिकों के स्वरूप का कथन करते हैं-"थिकाए" इत्यादि - यह धर्मास्तिकाय शुक्लादिके भेद से पांच प्रकार के वर्ण से रहित है, सुगन्ध और दुर्गन्ध इन दोनों गन्धसे ધર્માસ્તિકાયમાં ધર્મ' શબ્દ માંગલિક ાવાથી સમસ્ત અસ્તિકાયામાં સૌથી પહેલાં ધર્માસ્તિકાયની પ્રરૂપણા કરવામાં આવી છે. ધર્માસ્તિકાયના પ્રતિપક્ષ રૂપ હવાને કારણે અધર્માસ્તિકાયની પ્રરૂપણુા ત્યાર બાદ કરવામાં આવી છે. ધર્માસ્તિકાય અને અધર્માસ્તિકાયના આ ધારભૂત આકાશાસ્તિકાય છે, તે કારણે તે બન્નેની પ્રરૂપણા કર્યા બાદ આકાશાન્તિકાયની પ્ર3પશુા કરી છે.
આ આકાશાસ્તિકાયનું આધેય જીવાસ્તિકાય છે અને છત્રાસ્તિકાય ુ ઉપગ્રાહક પુદ્દલાસ્તિકાય છે, તે કારણે આકાસ્તિકાયનું કધન કર્યાં ખાદ અનુક્રમે છત્રાસ્તિકાય અને પુદ્ગલાસ્તિકાયનું કથન કરવામાં આ યું છે. હવે સૂત્રકાર ધર્મસ્તિકાય વગેરેના અરૂપનું નિરૂપણ કરે છે
“ धम्मत्थिकाए " त्यादि-धर्मास्तिप्रय शुद्ध अहि यांग प्रारना વથી રહિત છે, સુગન્ધ અને દુર્ગન્ધ રૂપ અન્ને પ્રકારના ગધથી રહિત
