________________
७०६
स्थानानसूत्रे
टीका ---' चमरस्त णं ' इत्यादि
चमरनामकदाक्षिणात्य गवनपतीन्द्राधीनमनामकपादातानीकाधिपतेः सप्त कक्षाः = पदावि सेनापतयः प्रज्ञताः, तद्यथा - प्रथमा यावत्सप्तमी । तत्र प्रथमाया कक्षायां चतुष्पष्टिसहस्रसैनिकाः द्वितीयायां प्रथमकक्षातो द्विगुणा सैनिकसंख्या वोध्या । अर्थात् - द्वितीयायां कक्षायामष्टाविंशतिसहस्राधिकैकलक्षसंख्यकाः पदातयो बोध्याः । एवमग्रेऽपि पूर्वपूर्वापेक्षयाऽपरापरस्याः कक्षाया द्विगुणत्वं बोध्यम् । तत्र तृतीयकक्षायां पट्पञ्चाशत्सहस्राधिकद्विलक्षसंख्यकाः, चतुर्थ्यां द्वtarasaruकपञ्चलक्षसंख्यकाः, पञ्चम्यां चतुर्विंशतिसहस्राधिकदश
अब सूत्रकार चमरेन्द्र आदि के अधीन जो पादातानीकाधिपति ( पैदल सैन्य के अधिपति ) हैं और पादातानीकाधिपति के अधीन जो पादातश्रेणि संख्या है एवं प्रति श्रेणिस्थ सैनिक संख्या है उसकी प्ररूपणा करते हैं-" चमरस्स णं असुरिंदरस असुरकुमाररत्रो - इत्यादि टीकार्थ-असुरेन्द्र अलुरकुमार राज चमर के अधीन जो द्रुमनामका पादातानीकाधिपति है, उसकी सात कक्षाएँ कही गयी हैं, पदाति सेना की पंक्ति का नाम कक्षा है । जैसे- प्रथमा-कक्षा - यावत् सप्तमी कक्षा इन में से प्रथम कक्षा में ६४ हजार सैनिक होते हैं, द्वितीय कक्षा में प्रथम कक्षा से दुने सैनिक होते हैं, अर्थात् १ लाख २८ हजार सैनिक द्वितीय कक्षा में होते हैं। इसी प्रकार से सातवीं कक्षा तक सैनिकों की द्विगुणता जाननी चाहिये, इस तरह तृतीय कक्षा में २ लाख ५६ हजार सैनिक होते हैं, चतुर्थ कक्षा में ५ लाख १२ हजार सैनिक होते है, पांचवीं कक्षा में १० लाख २४ हजार होते हैं, छठी कक्षा में २०
ચમેરેન્દ્ર આદિના જે પદ્માતાનીકાધિપતિ (પાયદળના સેનાધિપતિ) છે, તેને અપ્રીત જે પદ્માત (પાયદળ) શ્રેષુિ સંખ્યાએ છે તેમનુ તથા પ્રત્યેક શ્રેણિસ્થ સૈનિકાની સખ્યાનું નિરૂપણુ હવે સૂત્રકાર નીચેના સૂત્ર દ્વારા કરે છે" घमरस्म णं सुरिंदर असुरकुमाररन्नो " त्याहि - ( सू. ४४ ) ટીકા અસુરેન્દ્ર અસુરકુમારરાજ ચમરના પદ્યાત નીકાધિપતિ કૈમની સેનાની સાત ४क्षाओ (श्रेश्रीगो) उसी के पहति सेनानी पंडितनेा उडे छे. ते सात કક્ષાએ નીચે પ્રમાણે કહી છે-પ્રથમાથી લઈ ને સપ્તમી પન્તની સાત કક્ષાએ અહી' સમજી લેવી. પ્રત્યેક ક્ષામાં સૈનિકાની સંખ્યા નીચે પ્રમાણે કહી છે. પહેલી કક્ષામાં ૬૪ Èજાર, બીજીમાં ૧ લાખ ૨૮ હજાર, ત્રીજીમાં ૨ લાખ પ્ હજાર, ચેાથીમાં પાંચ લાખ ખાર હાર્ પાંચમીમાં ૧૦ લાખ ૨૪ હજાર,