________________
घाटीका स्था० सू०४६ विनयस्वरूपनिरूपणम्
"मणवकायविणओ, आयरियाईणसच्चकालम्मि | अकुसलाणनिरोदो, कुसलाणमुईरणं तहय || १ || " छाया - मनोवाक्कायविनय आचार्यादीनां सर्वकालमपि । अकुशलानां निरोधः कुशलानामुदीरणं तथा च ॥ १ ॥” इति । अयं भावः - आचार्यादीनां विषये सर्वदा अकुशलानां मनोवाक्कायानां निरोधः कुशलानां च उदीरणं प्रशस्तमनोवाक्कायविनया बोध्याः । अप्रशस्तमनोवाक्कायविनया इतोवैपरीत्येन भावनीया इति । इत्थं प्रशस्ता प्रशस्तभेदेन मनोवाक्कायविनयान सप्तभेदतयोपद सम्पति लोकोपचार विनयसप्तमे दत्वेनोपदर्शयति- लोगोवयारविणए ' इत्यादि । लोकोपचारविनयोऽपि सप्तविधो वोध्यः तथाहि - अभ्याशवर्त्तित्वम्-अभ्याशे आचार्यादीनां
७२५
तात्पर्य यह है कि आचार्य आदिकों के विषय में सर्वदा अकुशल मन वचन एवं कार्य का निरोध करना और कुशल मन, वचन कायका उदीरण करना - यह प्रशस्त सत्र वचन कायका विनय है, तथा अप्र शहन मन वचन का सम्बन्धी विनय इनसे विपरीत है, इस तरह प्रशस्त और अप्रशस्तके भेइसे मन वचन काय संबन्धी विनय के भेदों को दिखला कर अप सूत्रकार लोकोपचार विनय के सात भेदों को प्रदर्शित करते हैं-" लोकोत्रयारविणए " " इत्यादि लोकोपचार विनय के मात भेद इस प्रकार से हैं - अभ्यास वर्तित्व १, परच्छन्दानुवर्तित्व २, कार्य हेतु प्रतिकृतिता ४, आत्मगवेषणता ५, देशकालज्ञता ६, और सर्व अर्थों में सप्रयोजनों में अप्रतिलोमता ७, आचार्य आदि के पास में मणकाविणओ " त्याहि
"(
આ કથનના ભાવાર્થ આ પ્રમાણે છે-આચાય આદિના વિષયમાં સદા અકુશલ મન, વચન અને કાયના નિરૈધ કરવા અને કુશલ મન, વચન અને કાયનું ઉદીરણ કરવું, તે પ્રશસ્ત મન વચન અને કાયના વિનય છે, તથા અપ્રશસ્ત મન, વચન અને કાયના નય તેના રતાં વિપરીત સ્વરૂપવાળા હાય છે. આ રીતે મન, વચન અને કાયના પ્રશસ્ત ભેદ અને અશસ્ત ભેદોનું નિરૂપણ કરીને હવે સૂત્રકાર લેાકેાપચાર વિનયના સાત ભેદે પ્રકટ કરે છે
" लोकोवयार विणए " छत्यहि
લેાકેાપચાર વિનયના નીચે પ્રમાણે સાત ભેદ કહ્યા છે—
(१) अभ्यास वर्तित्व, (२) २२छन्हानुवर्तित्व, (3) अर्थ हेतु, (४) कृतप्रतिकृतिता, (५) आत्म गवेषणता, (६) देशभद्वाज्ञता, भने (७) सर्वार्थभां અપ્રતિàામતા.
શ્રુતાયન કરવાની અભિલાષાવાળા શિપનું આચાર્યાદિની ૫ સે જે રહેવાનું થાય છે તેનું નામ જ અભ્યાસવર્તિત્વ છે. આચાર્યાદિના અભિપ્ર,ય
