________________
३५४
स्थानाङ्गसूत्रे
पाध्यायानां ३, साधुसाध्वीश्रावकश्राविकारूपचतुर्विधसंघस्य ४ च अवर्णवदन् उन्मादं प्राप्नुयात् ४ | उन्मादव महामिथ्यात्वरूपः स च अर्हदादीनामवर्णबदतो भवत्येव । यद्वा-उन्मादो वातुलत्रं स च अदायवर्णव तृणां कृपिवशासनदेवताभावाद्भवत्येवेति बोध्यम् । इति स्थानचतुष्टयम् । तथा यक्षावेशेन= निमित्तान्तरमकुपित देवाधिष्ठिततया उन्मादं प्राप्नुयादिति पञ्चमं स्थानम् । जीव उन्मादको प्राप्त करता है ? ऐसा जीव उन्मत्त हुए की तरह माना जाता है इसी प्रकार से जो जीव अहत्प्रज्ञप्त अर्हन्त भगवन्त द्वारा कथित धर्मका श्रुत चारित्ररूप धर्मका अवर्णवाद करता है वह उन्मादको प्राप्त करता है २ आचार्य उपाध्याय का जो अवर्णवाद करता है वह उन्माद को प्राप्त करता है ३ साधु, साध्वी, श्रावक एवं श्राविका रूप चतुर्विध संघ का जो अवर्णवाद करता है वह उन्माद को प्राप्त करता है ४ उन्माद महामिध्यात्व रूप होता है अतः यह उन्हीं जीवों को होता है जो अर्हन्त आदिकों का अवर्णवाद करते हैं अथवा उन्माद शब्द का अर्थ वातुलता नी होता है चित्त की अस्थिरता रूप होता है - यह अर्हत् आदिकों के अवर्णवाद को कहने वाले जीवों को कुपित हुए शासनदेवों के प्रभाव से हो ही जाता है इस प्रकार के उन्माद होने के ये चार कारण हैं तथा पांचवा कारण यक्षावेश है-निमित्तान्तर से कुपित हुए देव से अधिष्ठित होने के कारण जीव उन्माद दशा અથવા નિંદા કરવાથી જીવ ઉન્માદને પ્રાપ્ત કરે છે. અથવા એવા જીવને ઉન્મત્ત वो ( यागस वे ) मानवामां आवे छे. (२) हे लव सडतो द्वारा પ્રરૂપિત શ્રુત ચારિત્રરૂપ ધર્માંના અવવાદ કરે છે તે પચ્ ઉન્માદને પ્રાપ્ત કરે છે. (૩) જે જીવ આચાય કે ઉપાધ્યાયના અવષ્ણુવાદ કરે છે તે પશુ ઉન્માદને પ્રાપ્ત કરે છે. (૪) સાધુ, સાધ્વી, શ્રાવક અને શ્રાવિકા રૂપ ચતુર્વિધ સંઘને અવર્ણવાદ કરનાર જીવ પણું ઉન્માદને પ્રાપ્ત કરે છે. ઉન્માદ મહા મિથ્યાત્વ રૂપ હાય છે, તેથી તેને સદ્ભાવ એવાં જીવામાં જ રહે છે કે જેએ અર્હત આદિના અવળુવાદ કરતા હોય છે. અથવા ઉન્માદ શબ્દને અર્થ ખકવાટ પણ થાય છે અને તે ચિત્તની અસ્થિરતા રૂપ હોય છે, અ′′ત આદિની નિંદા કરનાર જીવા પર શાસન દેવા કુપિત થઇને તેમની આ પ્રકારની દુર્દશા કરી નાખે છે. આ પ્રકારે ઉન્માદના ચાર કારણેાનું નિરૂપણુ કરીને હવે સૂત્રકાર પાંચમાં કારણનું કથન કરે છે-યક્ષાવેશ—કાઈ પણ કારણે કાપાયમાન થયેલા દેવથી અધિષ્ઠિત થવાને કારણે શરીરમાં દેવના પ્રવેશ
22
