________________
ઉરઈ
स्थानागपूत्रे प्रायश्चित्तवहनशीलारतु मनुप्या एव भवन्तीति 'छबिहा मणुरसा' इस्यारभ्य लोकस्थितिस्मृतपर्यन्तं मनुष्यसम्बन्धीनि सूत्राणि माह---
मूलम्--छबिहा मणुरुसग्गा पण्णत्ता, तं जहा--जंबूदीवगा, धायइसंडदीवपुरस्थिमद्धगा २, धायइसंडदीवपञ्चस्थिमद्धगा ३, पुक्खरवर दीवड्पुरस्थिमद्धगा ४, पुश्खरवरदीवडपञ्चत्थिमद्धगा ४, अंतरदीवगा ६॥ अहवा छबिहा मणुरुसा पण्णत्ता, तं जहासंमुच्छिसमणुरुला--कम्मभूमिगा १, अकस्मभूमिगा २, अंतरदीवगा ३, गन्भवतियमणुस्सा-कम्मभूमिगा १, अकम्मभूमिगा २, अंतरदोवगा ३ ॥ स० १६ ॥
छाया-पहविधा मनुष्यकाः प्रज्ञप्ताः, तद्यथा-जम्बूद्वीपगाः १ धातकीखण्डद्वीपपौरस्त्याधंगाः २, धातकीखण्डद्वीपपाश्चात्याई गाः ३, पुष्करवरद्वीपा धपौरस्त्याई गाः ४, पुष्करबरद्वीपार्वपाश्चात्त्याधंगाः ५, अन्तरद्वीपगाः ६। अथवा निरोधसे जो शुद्ध होता है, वह व्युत्साह प्रायश्चित्त है, एवं निर्विकृतिक (बिनाविगय ) आदि तपसे जो दोप शुद्ध होता है, वह तपोऽर्ह प्रायश्चित्त है। सु० १५ ॥
प्रायश्चित्तको अङ्गीकार करनेवाले मनुष्यही होते हैं इसलिये अब सत्रकार "छबिहा मणुमा" यहांले लेकर लोकस्थिति पर्यन मनुष्य संवन्धी सूत्रों का कथन करते हैं-"छबिहा मणुस्सगा पगत्ता" इत्यादि
मनुष्य ६ प्रकारके कहे गये हैं-जैसे जम्बूद्रीपग १ धातकीखण्ड दीप पौरस्त्यार्धग २ धातकीखण्डनीष पाश्चात्याग ३ पुष्करवरद्वीपार्ध. पौरस्त्याचग ४ पुष्करवरद्रीपार्ध पाश्चात्याधंग ५ एवं अन्तरद्वीपग ६ પ્રાયશ્ચિત્ત કહે છે. નિર્વિકૃતિક આદિ તપ દ્વારા દેશની શુદ્ધિ કરવાને ગ્ય પ્રાયશ્ચિત્તને (તપેઠું (તપ: અ) પ્રાયશ્ચિત્ત કહે છે કે સૂ. ૧૫ છે
મનુષ્ય જ પ્રાયશ્ચિત્ત લે છે આ સંબંધને લીધે હવે સૂત્રકાર મનુષ્ય विषय सूत्रानु थन ४२ छ "छबिहा मणुस्सा" मीथी २३ ४शन લોકથિતિ પર્યન્તના સૂત્રોમાં સૂત્રકારે મનુષ્ય વિષયક કથન કર્યું છે.
"छव्विहा मणुस्सगा पण्णत्ता" त्याह
मनुष्यता नीय प्रमाणे ६ ४॥३१ ४ छ-(१) यूद्वी५५ (. द्वीपमा समेत ) ती म दीपना पूर्वा भन्भेसा, (3) धातकी म દ્વીપના પશ્ચિમાઈમાં જન્મેલા, (૪) પુષ્કરવર દ્વીપાઈના પૂર્વાર્ધમાં જન્મેલા, (૫) પુષ્કરવર દ્વીપાર્શ્વને પશ્ચિમાર્ધમાં જન્મેલા અને (૬) અન્તરદ્વીપમાં જન્મેલા