Book Title: Siddhhemchandra Shabdanushasan Laghuvrutti Vivran Part 07
Author(s): Chandraguptavijay
Publisher: Mokshaiklakshi Prakashan
View full book text
________________
दितेश्चैयणु वा ६।१।६९ ॥
વિત્તિ નામને અને મન્દૂ નામને અપત્યાર્થમાં વિકલ્પથી ચશ્ પ્રત્યય થાય છે. પીછા અને સાત્વા નામને પૂર્વ (૬-૧-૬૮) સૂત્રથી વિકલ્પથી અપ્ નું વિધાન હોવાથી વિકલ્પપક્ષમાં તેને દ્દશ્ પ્રત્યય ‘ક્રિસ્વરા૦ ૬-૧-૭૧' થી સિદ્ધ જ છે. તેથી આ સૂત્રમાં 7 થી તેનું ગ્રહણ કર્યું નથી. વિતેવત્વમ્ અને મજૂસ્થાપત્યમ્ આ અર્થમાં દ્વિતિ નામને અને મન્દૂ નામને આ સૂત્રથી ચશ્ (S) પ્રત્યય. આદ્યસ્વર ફ્ અને ૪ ને ‘વૃદ્ધિ:૦ ૭-૪-૧' થી વૃદ્ધિ પે અને બા આદેશ. અન્ય રૂ અને ૪ નો ‘અવર્ગે૦ ૭-૪-૬૮’ થી લોપ વગેરે કાર્ય થવાથી દ્વૈતેયઃ અને માઙૂજ્યઃ આવો પ્રયોગ થાય છે. વિકલ્પપક્ષમાં આ સૂત્રથી પ્રત્યય ન થાય ત્યારે વિત્તિ નામને અનિવશ્વ ૬-૧-૧' થી ગ્વ(વ)પ્રત્યય અને મજૂર્ણ નામને ‘બત ફેંગ્ ૬-૧-૩૧' થી ગ્ પ્રત્યય વગેરે કાર્ય ઉપર જણાવ્યા મુજબ થવાથી દૈત્યઃ અને માહૂત્તિ: આવો પ્રયોગ થાય છે. અર્થ ક્રમશઃ- દિતિનું અપત્ય. મણૂકનું અપત્ય. ॥૧॥
થાવું-ચૂક ૬।૧૨૭૦ની
કી (ફ); બાપુ (M); તિ અને ૐ () પ્રત્યયાન્ત (સ્ત્રી પ્રત્યયાન્ત) નામને અપત્યાર્થમાં ડ્થળ (વૈં) પ્રત્યય થાય છે. સુવર્વાં અવલ્યમૂ विनताया अपत्यम्; युवत्या अपत्यम् ने कमण्डल्वा अपत्यम् २॥ અર્થમાં અનુક્રમે સુપર્બી (ચન્ત); વિનતા (ઝાવત્ત); યુવતિ (ત્યન્ત) અને મલ્લૂ (કન્ત) નામને આ સૂત્રથી ચશ્ પ્રત્યય. ‘વૃત્તિ:૦ ૭-૪-૧’ થી નામના આદ્ય સ્વર ૩ રૂ અને ઞ ને વૃદ્ધિ સૌ છે અને ઞ આદેશ. ‘ગવર્ષે ૭-૪-૬૮’ થી નામના અન્ય સ્વર ર્ફે ઞ અને રૂ નો લોપ. નો ‘ઞ૦ ૭-૪-૬૬' થી લોપ વગેરે કાર્ય થવાથી સૌપળેયઃ; વૈતેયઃ;
૩૭
