Siddhhemchandra Shabdanushasan Laghuvrutti Vivran Part 07

Author(s): Chandraguptavijay
Publisher: Mokshaiklakshi Prakashan

Page 41

મૌવર્તયઃ અને જામનૈય: આવો પ્રયોગ થાય છે. અર્થ ક્રમશઃ સુપર્ણીનું અપત્ય. વિનતાનું અપત્ય. યુવતિનું અપત્ય. કમણ્ડલનું અપત્ય.
110611
द्विस्वरादनद्याः ६/१/७१ ॥
નદીવાચક નામથી ભિન્ન દ્વિસ્તરી (બે સ્વરથી યુક્ત) -કી; આવ્; ત અને ક્ પ્રત્યયાન્ત નામને અપત્યાર્થમાં ણ્ પ્રત્યય થાય છે. આ સૂત્ર પૂ. નં. ૬-૧-૬૭ નું અપવાદ છે. વત્તાયા .અપત્યમ્ આ અર્થમાં વત્તા નામને આ સૂત્રથી યદ્ પ્રત્યય. આઘ સ્વર ૐ ને વૃત્તિ:૦ ૭-૪-૧’ થી વૃદ્ધિ ા આદેશ. ‘વર્ષે ૭-૪-૬૮’ થી અન્ય જ્ઞા નો લોપ વગેરે કાર્ય થવાથી વત્તેયઃ આવો પ્રયોગ થાય છે. અર્થ- દત્તાનું અપત્ય. अनद्या इति किम् ? આ સૂત્રથી ઉપર જણાવ્યા મુજબ નદીવાચક નામને છોડીને અન્ય જ દ્વિ સ્વરી - કી સાપ્ તિ અને ઙ્ગ પ્રત્યયાન્ત નામને અપત્યાર્થમાં યદ્ પ્રત્યય થાય છે. તેથી દ્વિસ્તરી પણ નદીવાચક સિન્ના (આવન્ત) નામને; શિપ્રાયા અપત્યમ્ આ અર્થમાં આ સૂત્રથી ચણ્ પ્રત્યય થતો નથી. પરન્તુ ‘બોર્નવી૦ ૬-૧-૬૭’ થી ત્રણ્ પ્રત્યયાદિ કાર્ય થવાથી સૈત્ર: આવો પ્રયોગ થાય છે. અર્થ- સિપ્રાનું (સિપ્રાનદીનું)
=
અપત્ય. 199||
ફ્લોઽનિત્રઃ ||૨||
ગુ પ્રત્યયાન્ત નામને છોડીને અન્ય દ્વિસ્તરી (બેસ્વરવાળા) ફારાન્ત નામને અપત્યાર્થમાં ય (વ) પ્રત્યય થાય છે. નામપત્યમ્ આ અર્થમાં મિ નામને આ સૂત્રથી ચણુ પ્રત્યય. ‘વર્ષે૦ ૭-૪-૬૮’ થી નાભિ નામના રૂ નો લોપ વગેરે કાર્ય થવાથી નામેય: આવો પ્રયોગ થાય
૩૮