Book Title: Siddhhemchandra Shabdanushasan Laghuvrutti Vivran Part 07
Author(s): Chandraguptavijay
Publisher: Mokshaiklakshi Prakashan
View full book text
________________
અષ્ટń વિવન્યધીયતે વા આ અર્થમાં લષ્ટત્ત નામને ‘તલૢ૦ ૬-૨-૧૧૭’ થી (સહાયથી) વિહિત જ્ઞ પ્રત્યયનો આ સૂત્રથી લોપ વગેરે કાર્ય થવાથી અષ્ટાઃ પાણિનીયા: આવો પ્રયોગ થાય છે. અર્થ- અષ્ટક (આઠ અધ્યાય પ્રમાણ સૂત્ર) ને જાણનારા અને ભણનારા પાણિનીયો (પાણિની વ્યાકરણ વગેરેને ભણનારા કે જાણનારા) અર્થાત્ આઠ અધ્યાયના પાણિની વ્યાકરણના જાણકારો અથવા ભણનારા, ૧૨૮।।
प्रोक्तात् ६।२।१२९॥
પ્રોક્તાર્થમાં વિહિત પ્રત્યય ઉપચારથી પ્રોક્ત કહેવાય છે. પ્રોક્તાર્થમાં વિહિત પ્રત્યયાન્ત દ્વિતીયાન્ત નામને વેત્તિ અને ગીતે અર્થમાં વિહિત પ્રત્યયનો લોપ (ભુપ) થાય છે. ગૌતમ (ગોતમેન પ્રોત્તમ) વેત્તિ ઞથીતે વા આ અર્થમાં ‘જ્ ૩૦ ૬-૨-૧૧૭’ ની સહાયથી ‘પ્રાપ્ નિ૦ ૬-૧-૧૩' થી વિહિત સદ્ પ્રત્યયનો આ સૂત્રથી લોપ વગેરે કાર્ય થવાથી ગૌતમ: આવો પ્રયોગ થાય છે. અર્થ- ગોતમે પ્રરૂપેલા શાસ્ત્રનો જાણનાર અથવા ભણનાર. ૧૨૬/
बेदेन्ब्राह्मणमत्रैव ६।२।१३० ॥
પ્રોક્ત પ્રત્યયાન્ત વેદવાચક નામનો તેમ જ ફત્તુ અન્તમાં છે જેના એવા બ્રાહ્મણવાચક નામનો; વૈત્તિ અને બધીતે અર્થના જ વિષયમાં પ્રયોગ થાય છે. તેથી પ્રોક્ત પ્રત્યયાન્ત વેદવાચક નામનો તથા ફનન્ત બ્રાહ્મણવાચક નામનો સ્વતન્ત્ર રીતે અથવા વૃત્તિ અને નથીતે આ અર્થથી ભિન્ન વિષયમાં અથવા વાક્યરૂપે તેનો પ્રયોગ થતો નથી - એ બૃહવૃત્તિથી ગમ્ય છે. જ્જૈન પ્રો તેવું વિન્વન્તથીયતે વા આ અર્થમાં ૪ નામને પ્રોક્તાર્થમાં; ‘તેન È ૬-૩-૧૮૧’ ની સહાયથી ‘પ્રા[ ૬-૧-૧રૂ’ થી અદ્ પ્રત્યય. તેનો ‘વિ ૬-રૂ-૧૮રૂ' થી લોપ. ત્યારબાદ વેત્તિ અને નથીતે અર્થમાં ‘તર્ ૩૦ ૬-૨
૧૩૮
