Book Title: Siddhhemchandra Shabdanushasan Laghuvrutti Vivran Part 07
Author(s): Chandraguptavijay
Publisher: Mokshaiklakshi Prakashan
View full book text
________________
અર્થ ક્રમશઃ- સાલ્વદેશમાં રહેનાર બળદ. સાલ્વદેશમાં થનાર રાબ. સાલ્વદેશમાં રહેનાર માણસ. ॥૪॥
कच्छादे र्नृ नृस्ये ६|३|५५ ॥
કચ્છાદિ ગણપાઠમાંનાં ∞ વગેરે દેશાકિ નામને મનુષ્ય અથવા મનુષ્યસ્થ (મનુષ્યમાં રહેલ) મનુષ્યત્વાદિ સ્વરૂપ શેષ અર્થમાં ગ્ (અ) પ્રત્યય થાય છે. ક્કે મવો મવમ્ વા આ અર્થમાં વ્ઝ નામને આ સૂત્રથી ગગૂ (બ) પ્રત્યય. આદ્ય સ્વર ગ્ ને ‘વૃદ્ધિ:૦ ૭-૪-૧' થીં વૃદ્ધિ આ આદેશ. ‘વñ૦ ૭-૪-૬૮' થી અન્ય લ નો લોપ વગેરે કાર્ય થવાથી વાછો ના અને વાવ્યમય સ્થિતમ્ આવો પ્રયોગ થાય છે. અર્થ ક્રમશઃકચ્છ દેશમાં રહેનાર મનુષ્ય. કાચ્છકનું સ્મિત. ॥૬॥
જોપાત્ત્વાજ્વાળુ ।।૧૬।।
ઉપાન્ય છે જેમાં એવા દેશાર્થક નામને તેમ જ ન્છાવિ ગણપાઠમાંનાં વ્ડ વગેરે દેશવાચક નામને શેષ અર્થમાં ગળુ (બ) પ્રત્યય થાય છે. ઋષિજી મવા, છે મવઃ અને સિન્ધી મવઃ આ અર્થમાં ઋષિષ્ઠ વ્ઝ અને સિન્ધુ નામને આ સૂત્રથી ગદ્ પ્રત્યય. ‘નૃષિઃ૦ ૭-૪-૧’ થી આદ્ય સ્વર ઋ મૈં અને રૂ ને વૃદ્ધિ બ ્ બા અને હું આદેશ. ‘વર્ષોં૦ ૭-૪-૬૮’ થી અન્ય મૈં નો લોપ. ‘બસ્વય૦ ૭-૪-૭૦’ થી અન્ય ૩ ને બવૂ આદેશ વગેરે કાર્ય થવાથી ગર્વિષ્ઠઃ હાચ્છઃ અને સૈન્યવઃ આવો પ્રયોગ થાય છે. અર્થ ક્રમશઃ-ઋષિક દેશમાં થનાર. કચ્છ દેશમાં થનાર. સિન્ધુ દેશમાં થનાર.
॥
गर्त्तोत्तरपदादीयः ६ | ३|५७ ॥
ગર્ત નામ છે ઉત્તરપદ જેનું વા દેશાર્થક નામને શેષાર્થમાં ડ્વ પ્રત્યય
૧૬૮
