Book Title: Siddhhemchandra Shabdanushasan Laghuvrutti Vivran Part 07
Author(s): Chandraguptavijay
Publisher: Mokshaiklakshi Prakashan
View full book text
________________
पृथिव्याः सर्वभूमे र्वा, ईशो ज्ञातः संयोगोत्पातरूपो हेतु र्वा ॥ अर्थम પૃથિવી અને સર્વભૂમિ નામને આ સૂત્રથી ઋગ્ (ગ) પ્રત્યય. ‘વૃદ્ધિ:૦૭૪-૧' થી આદ્ય સ્વર ને વૃદ્ધિ ાર્ આદેશ. ‘અનુશતિ૦ ૭-૪-૨૦′ થી સર્વભૂમિ નામના બંન્ને પદના આઘ સ્વર જ્ઞ અને ૐ ને વૃદ્ધિ જ્ઞ અને બી આદેશ. ‘ઝવર્ષે ૭-૪-૬૮’ થી અન્ય ર્ં અને રૂ નો લોપ વગેરે કાર્ય થવાથી પાર્થિવ: સાર્વભૌમ શો જ્ઞાત: સંયોગોત્પાતરૂપો હેતુ ાં આવો પ્રયોગ થાય છે. અર્થ ક્રમશઃ- પૃથ્વીનો સ્વામી, જ્ઞાત અથવા સંયોગ કે ઉત્પાત સ્વરૂપ હેતુ. સમગ્ર ભૂમિનો સ્વામી, જ્ઞાત અથવા સંયોગ કે ઉત્પાત સ્વરૂપ 3. 1194811
लोक-सर्वलोकाज्ज्ञाते ६।४।१५७ ॥
ષદ્યન્ત શેઠ અને સર્વો નામને જ્ઞાત અર્થમાં યથાવિહિત ફળ્ પ્રત્યય થાય છે. હોસ્ય સર્વોત્વ વા જ્ઞાતઃ આ અર્થમાં હોળ અને સર્વો નામને આ સૂત્રથી ફળ્ પ્રત્યય. ‘વૃદ્ધિઃ૦ ૭-૪-૧’ થી આદ્યસ્વર લો ને વૃદ્ધિ બૌ આદેશ. ‘અનુશ૦ ૭-૪-૨૦’ થી સર્વો નામના બંન્ને પદના આદ્યસ્વર ઞ અને લો ને વૃદ્ધિ ગા અને બૌ આદેશ. ‘ઝવñ૦ ૭૪-૬૮' થી અન્ય ૬ નો લોપ વગેરે કાર્ય થવાથી દ્રૌઃિ અને સાર્વી:િ આવો પ્રયોગ થાય છે. અર્થ ક્રમશઃ- લોકમાં પ્રસિદ્ધ. સર્વ લોકમાં પ્રસિદ્ધ. II9I
तदत्राऽस्मै वा वृद्ध्याय-लाभोपदा-शुल्कं देयम् ६।४।१५८॥
પ્રથમાન્ત પદનો અર્થ, દેયભૂત વૃદ્ધિ ( વ્યાજ ), આય ( ક૨ ), લાભ ( નફો ), ઉપદા ( લાંચ ) અને શુલ્ક ( ટૅક્સ ) હોય તો પ્રથમાન્ત નામને સપ્તમીના અર્થમાં અથવા ચતુર્થીના અર્થમાં યથાવિહિત ફળ્ વગેરે પ્રત્યય થાય છે. વૃદ્ધિ: ( અધમર્પોનોત્તમર્યાય શ્રૃહીતધનાતિòિ àયમ્ )- પડ્વાઽભિન્
૩૦૪
