Book Title: Siddhhemchandra Shabdanushasan Laghuvrutti Vivran Part 07
Author(s): Chandraguptavijay
Publisher: Mokshaiklakshi Prakashan
View full book text
________________
પ્રાપ્તિ હતી. પરંતુ પરભૂત એ કાર્ય થાય તો દ્વિગુ સમાસ રાત્રિ અન્તવાળો અને મદનું અત્તવાળો પ્રાપ્ત ન થાત અને તેથી તાદૃશ વ્યક્ત અને સહન દ્વિગુ સમાસથી વિહિત ત પ્રત્યયનો અવકાશ જ ન રહ્યો હોત. આથી પરભૂત પણ સમાસાત્ત પ્રત્યયાદિનું કાર્ય પ્રત્યયની પૂર્વે થતું નથી પરંતુ વિકલ્પપક્ષમાં તો ફy[ પ્રત્યયની નિરવકાશતાનો પ્રસંગ ન હોવાથી ઉપર જણાવ્યા મુજબ સમાસાન્ત પ્રત્યયાદિ કાર્ય થવાથી નિષ્પન કિત્ર અને દય નામને " પ્રત્યયાદિ કાર્ય થયું છે. અર્થ ક્રમશઃ બે રાતમાં થયેલો; બેરાત સુધી થનાર અથવા થયેલો, બે રાત માટે પગારથી રાખેલો નોકર અથવા આદરથી રાખેલા ઉપાધ્યાય. બે દિવસમાં થયેલો, બે દિવસ સુધી થનાર અથવા થયેલો; બે દિવસ માટે પગારથી રાખેલો નોકર અથવા આદરથી રાખેલા ઉપાધ્યાય, હિંવત્સરીખ: કિમી =બે વર્ષમાં થયેલો બે વર્ષ સુધી થનાર અથવા થયેલ બે વર્ષ માટે પગારથી રાખેલો નોકર અથવા બે વર્ષ માટે આદરથી રાખેલા ઉપાધ્યાય.99 II
કલરવ ના ધોળકા
કાલવાચક વર્ષ નામ છે અન્તમાં જેના એવા તૃતીયા દ્વિતીયાન અને ચતુર્થઃ કિલુસમાસને ક્રમશઃ નિવૃત્ત અર્થમાં માવી અથવા મૂત અર્થમાં અને મૃત અથવા ઈષ્ટ અર્થમાં ર અને ૩ પ્રત્યય વિકલ્પથી થાય છે કાયાં वर्षाभ्यां निवृत्तः द्वौ वर्षी भावी भूतो वा भने द्वाभ्यां वर्षाभ्यां भृतोऽधीष्टो વા આ અર્થમાં વિર્ષ નામને આ સૂત્રથી જ અને પ્રત્યય. વ. ૭૪-૬૮ થી અન્ય ૪ નો લોપ વગેરે કાર્ય થવાથી વિવું અને દિવઊંn: આવો પ્રયોગ થાય છે. વિકલ્પપક્ષમાં આ સૂત્રથી જ અને પ્રત્યય ન થાય ત્યારે અનુક્રમે નિવૃત્ત વગેરે અર્થમાં દુ[ પ્રત્યય. (જાઓ તૂ. નં. -૪૧૧૦) “માન-સંવ -૪-૨' થી વર્ષ નામના આદ્ય સ્વરસ ને વૃદ્ધિ કા આદેશ વગેરે કાર્યવાથી દિવાર્ષિ: આવો પ્રયોગ થાય છે. (અર્થમાટે જાઓ દૂ.. ૬-૪-૧૭૦ માં વિસંવત્સરી:) 1999
૨૮૨
