Book Title: Siddhhemchandra Shabdanushasan Laghuvrutti Vivran Part 07
Author(s): Chandraguptavijay
Publisher: Mokshaiklakshi Prakashan
View full book text
________________
ડિપ્ ભાવ થાય છે. ઉત્સર્ગસૂત્રથી વિહિત બળૂ પ્રત્યય, અપવાદસૂત્રથી બાધિત થયો હોય અને તે ફરીથી અન્યસૂત્રથી વિહિત હોય ત્યારે તે અદ્ પ્રત્યય દિવિહિત કહેવાય છે. શમિનિ ખાતઃ આ અર્થમાં શમિષ” નામને “નાતે ૬-૩-૧૮’ ની સહાયથી ‘પ્રાપ્ નિ૦ ૬-૧-૧રૂ’ થી ગળુ પ્રત્યય વિહિત છે. તેનો ‘વર્ષાાતમ્યઃ ૬-૨-૮૦' થી વિહિત ] થી બાધ થવાથી ‘ભર્તુ-સં ૬-૩-૮૬’ થી ફરીથી સદ્ પ્રત્યય વિહિત છે. આ દ્વિવિહિત- જાતાર્થક અન્ પ્રત્યયને આ સૂત્રથી હિદ્ ભાવ. ‘હિત્યન્ય૦ ૨-૧-૧૬૪' થી કૃમિષનું નામના અન્ય લગ્ નો લોપ. ‘વૃદ્ધિ:૦ ૭-૪-૧’ થી આઘસ્વર જ્ઞ ને વૃદ્ધિ આ આદેશ વગેરે કાર્ય થવાથી શામિષ: આવો પ્રયોગ થાય છે. વિકલ્પપક્ષમાં આ સૂત્રથી ડિપ્ ભાવ ન થાય ત્યારે શામિષનઃ આવો પ્રયોગ થાય છે. અર્થશતભિષર્ નક્ષત્રમાં ઉત્પન્ન.
દ્વિિિત વિમ્ ?= આ સૂત્રથી ઉપર જણાવ્યા મુજબ જાતાર્થમાં જે ગણ્ પ્રત્યય દ્વિિિહત જ છે તેને જ હિદ્ ભાવ વિકલ્પથી થાય છે. તેથી હિમવતિ ખાતો હૈમવતઃ અહીં ઉપર જણાવ્યા મુજબ હિમવત્ નામને વિહિત બળ પ્રત્યય દ્વિિિહત ન હોવાથી તેને આ સૂત્રથી હિદ્ ભાવ થતો નથી. અર્થ હિમાલયમાં ઉત્પન્ન. II9રૂણી
તોત્કૃતે પાત્રેશ્વઃ દ્વાર।૧૩૮॥
પાત્રાર્થક સપ્તમ્યન્ત નામને ઉદ્ધૃતાર્થમાં યથાવિહિત ગળુ વગેરે પ્રત્યય થાય છે. શાવેજૂધૃત બોવનઃ આ અર્થમાં શવ નામને આ સૂત્રની સહાયથી ‘પ્રા[॰ ૬-૧-૧રૂ’ થી અદ્ પ્રત્યય. ‘વૃદ્ધિ:૦ ૭-૪-૧’ થી આઘસ્વર ગ્ ને વૃદ્ધિ ના આદેશ. ‘ગવર્ષે૦ ૭-૪-૬૮' થી અન્ય ૬ નો લોપ વગેરે કાર્ય થવાથી શરાવ ગોન: આવો પ્રયોગ થાય છે. અર્થ- માટીના પાત્રવિશેષમાં કાઢેલો ભાત. સૂત્રમાં પાત્રમ્યઃ- આ પ્રમાણે બહુવચનનો નિર્દેશ; પાત્રવિશેષના સંગ્રહ માટે છે. ૧૩૮૫
૧૪૨
