Book Title: Siddhhemchandra Shabdanushasan Laghuvrutti Vivran Part 07
Author(s): Chandraguptavijay
Publisher: Mokshaiklakshi Prakashan
View full book text
________________
૩ ને ‘વૃત્તિ:૦ ૭-૪-૧' થી વૃદ્ધિ સૌ આદેશ. ‘વર્ષોં ૭-૪-૬૮' થી અન્ય ગ નો લોપ. ૌશામ્વ નામને સ્ત્રીલિંગમાં ‘અળગે૦ ૨-૪-૨૦' થી કી પ્રત્યય વગેરે કાર્ય થવાથી ઢૌશાસ્ત્રી આવો પ્રયોગ થાય છે. અર્થ કૌશામ્બી નગરી. સૂત્રમાં 7 નું ઉપાદાન; નિવાસ અવૂમન તવત્રાન્તિ અને નિવૃત્ત- આ અર્થચતુષ્કની આગળના સૂત્રોમાં અનુવૃત્તિ લઈ જવા માટે કર્યું છે. આ ચાર અર્થમાં થનારા પ્રત્યયો ચાતુરર્થિક કહેવાય છે.
||39||
નવાં મનુઃ ૬।૨/૦૨/
પ્રત્યયાન્ત નદીનું રૂઢ નામ હોય તો; નિવાસાદિ (નિવાસ, अदूरभव, તવત્રાપ્તિ અને તેન નિવૃત્તમ) ચાર અર્થમાં (યથાસંભવ)નામને મતુ (મત્) પ્રત્યય થાય છે. હુન્નરાઃ સત્ત્વયામ્ આ અર્થમાં વુન્નર નામને આ સૂત્રથી મત્તુ પ્રત્યય. ‘અનિ૦ રૂ-૨-૭૮′ થી અન્ય બ ને દીર્ઘ ના આદેશ. ‘માવń૦ ૨-૧-૧૪’ થી મત્તુ ના મૈં ને વ્ આદેશ વગેરે કાર્ય થવાથી અહુન્નરાવતી આવો પ્રયોગ થાય છે. અર્થ-નદીવિશેષ. ||૭૨||
મધ્યાઃ ૬।૨૦૭૩||
પ્રત્યયાન્ત; દેશનું નામ હોય તો મધ્વવિ ગણપાઠમાંનાં મધુ વગેરે નામને ચાર અર્થમાં (નિવાસાદિ અર્થમાં) મતુ પ્રત્યય થાય છે. મધુનિ વિજ્ઞાનિ વા સસ્મિનું આ અર્થમાં મધુ અને વિલ નામને આ સૂત્રથી મતુ પ્રત્યય. ‘માવŕ૦ ૨-૧-૧૪' થી મત્તુ (મત્) ના મ્ ને વ્ આદેશ વગેરે કાર્ય થવાથી મધુમાન્ અને વિતવાનું આવો પ્રયોગ થાય છે. અર્થ ક્રમશઃમધુમાન દેશવિશેષ, વિસવાનું દેશવિશેષ. I૭૩
૧૧૪
