Siddhhemchandra Shabdanushasan Laghuvrutti Vivran Part 07

Author(s): Chandraguptavijay
Publisher: Mokshaiklakshi Prakashan

Page 67

આ સૂત્રથી ગ્ય પ્રત્યયનો લોપ ન થાય ત્યારે આદ્ય સ્વર ૩ ને “વૃધ:૦ -૪-9” થી વૃદ્ધિ મી આદેશ. અન્ય ૩ ને “અસ્વ. ૭-૪-૭૦ થી સવું આદેશ. શીરવ્ય નામને સ્ત્રીલિંગમાં ર૦ ર-૪-૭૮' થી કી પ્રત્યય અને તેની પૂર્વે ડાયન્ નો આગમ. “હિત્યજ્ય ૨-૧-૧૦૪' થી શીર ના અન્ય ૪ નો લોપ વગેરે કાર્ય થવાથી વીરવ્યાય આવો પ્રયોગ થાય છે. અર્થ-કુરુનું અપત્ય સ્ત્રી. 9રરા
देराणोऽप्राच्य-भर्गादः ६।१।१२३॥
- પ્રાધ્ય દેશવાચક નામ અને કવિ ગણપાઠમાંનાં નામને છોડીને અન્ય નામથી પરમાં રહેલા કિ સંજ્ઞક – અને એ પ્રત્યયનો અર્થ સ્ત્રી હોય તો તેનો લોપ થાય છે. સેનાપત્ય સ્ત્રી આ અર્થમાં શૂરસેન નામને “રાષ્ટ્ર-ક્ષત્રિયા૬-૧-૧૦૪ થી કિ સંજ્ઞક – પ્રત્યય. તેનો આ સૂત્રથી લોપ. શૂરસેન નામને “ગળ૦ -૪-૨૦” થી કી પ્રત્યય વગેરે કાર્ય થવાથી શૂરલેની આવો પ્રયોગ થાય છે. આવી જ રીતે મદ્રસ્થાપત્ય
ત્રી આ અર્થમાં મદ્ર નામને પુરુ-માધવ ૬-૧-૧૬થી કિ સંજ્ઞક | પ્રત્યય. તેનો આ સૂત્રથી લોપ. ઉપર જણાવ્યા મુજબ મદ્ર નામને કી પ્રત્યય વગેરે કાર્ય થવાથી મદ્દી આવો પ્રયોગ થાય છે. અર્થ ક્રમશઃશૂરસેનનું અપત્ય સ્ત્રી. મદ્રનું અપત્ય સ્ત્રી. પ્રાધ્યાતિવર્નન મુિ?= આ સૂત્રથી ઉપર જણાવ્યા મુજબ પ્રાધ્ય દેશવાચક અને ભાવિ ગણપાઠમાંનાં નામથી ભિન્ન જ નામથી પરમાં રહેલા કિ સંજ્ઞક – અને સન્ પ્રત્યયનો અર્થ સ્ત્રી હોય તો તે દિ સંજ્ઞક ગળુ અને મગ પ્રત્યયનો લોપ થાય છે. તેથી પૂગ્યાનસ્થાપત્ય સ્ત્રી અને સ્થાપત્ય સ્ત્રી આ અર્થમાં પથ્વીન નામને અને મ નામને ઉપર જણાવ્યા મુજબ અનુક્રમે – અને મનુ પ્રત્યયતેને દિ સંજ્ઞા. તે દિ સંજ્ઞક અજુ અને પ્રત્યયનો આ સૂત્રથી લોપ થતો નથી. જેથી આદ્ય સ્વર ને “વૃદિ:૦ -૪-9