Book Title: Siddhhemchandra Shabdanushasan Laghuvrutti Vivran Part 07
Author(s): Chandraguptavijay
Publisher: Mokshaiklakshi Prakashan
View full book text
________________
વારિગભાણવડાડવાટુ યઃ દારાદા
વાળ માનવ અને વાવ આ પશ્યન્ત નામને સમૂહ અર્થમાં ય પ્રત્યય થાય છે. જ્ઞાાનામ્ માળવાનામ્ વાડવાનામ્ વા સમૂદ: આ અર્થમાં ગ્રામ માવ અને વાડવ નામને આ સૂત્રથી ય પ્રત્યય. “વÍ૦ ૭-૪૬૮' થી અન્ય નો લોપ વગેરે કાર્ય થવાથી બ્રમણ્યમ્ માખવ્યમ્ અને વાડનું આવો પ્રયોગ થાય છે. અર્થ ક્રમશઃ બ્રાહ્મણોનો સમુદાય. મૂઢમાણસોનો સમુદાય. ઘોડાઓનો અથવા માણસોનો સમુદાય. ઉદ્દા
गणिकाया ण्यः ६।२।१७॥
પશ્યન્ત વિI નામને સમૂહ અર્થમાં થે (૧) પ્રત્યય થાય છે. જિનાં સમૂહ: આ અર્થમાં વા નામને આ સૂત્રથી ખ્ય પ્રત્યય. વૃ૦િ ૭-૪-૧' થી આદ્ય સ્વર માં ને વૃદ્ધિ મા આદેશ. “વર્ષે - ૪-૬૮ થી અન્ય મા નો લોપ વગેરે કાર્ય થવાથી વિયમ્ આવો પ્રયોગ થાય છે. અર્થ- ગણિકાઓનો સમુદાય. અહીં યાદ રાખવું કે તૂ. નં. ૬-૨-૧૬ અને આ સૂત્ર બંનેનો એક યોગ કરી પ્રત્યયના વિધાનથી પણ બ્રાહિમમ .. ઇત્યાદિ પ્રયોગ થઈ શકત. પરન્ત ખૂ. નં. ૬-ર-૧૬ થી
પ્રત્યયનું વિધાન છુંવત્ ભાવ માટે છે. આશય એ છે કે તૂ. નં. ૧૭-રૂરૂ’ થી પ્રકૃતાદિ અર્થમાં સમૂહાથની જેમ પ્રત્યયનું વિધાન છે. તેથી બ્રાહ્મણ પ્રતા થયાં યત્રિાયાં આ અર્થમાં દ્રાક્ષ નામને “તય સમૂ૦ ૭-રૂ-રૂ” ની સહાયથી “વ્રાક્ષ: ૬-૨-૧૬’ થી પ્રત્યયાદિ કાર્યથી દ્રાક્ષળ્યા પત્રિા આવો પ્રયોગ થાય છે. અને ત્યારબાદ ગ્રાળ્યા યાત્રા યસ્ય આ વિગ્રહમાં બહુવતિ સમાસમાં “પરત:૦ રૂ-ર-૪' થી પુંવભાવાદિ કાર્યથી ડ્રીન્થયાત્ર: આવો પ્રયોગ થાય છે, પરન્તુ ઉપર જણાવ્યા મુજબ ) પ્રત્યયના બદલે જો થ પ્રત્યય કરવામાં આવે તો “તથિત:૦ રૂ-૨-૧૬
૮૯
૮૯
