Book Title: Siddhhemchandra Shabdanushasan Laghuvrutti Vivran Part 07
Author(s): Chandraguptavijay
Publisher: Mokshaiklakshi Prakashan
View full book text
________________
=
સૂત્રથી લોપ વગેરે કાર્ય.થવાથી વૃનો ધ્વન-બ્દીવૃશા: આવો પ્રયોગ થાય છે. અર્થ-વૃક લોહધ્વજ અને કુણ્ડીવૃશ(વૃક અને કુણ્ડીશ શસ્ત્રજીવી સંઘાર્થક છે અને લોહધ્વજ અર્થકામપ્રધાન સંઘાર્થક છે.) તથેતિ વિમ્ ? આ સૂત્રથી ઉપર જણાવ્યા મુજબ વ્રુન્દ્વ સમાસમાંનાં દ્રિ સંજ્ઞકાદિ પ્રત્યયાન્ત નામોના અબહુદ્ઘવિશિષ્ટાર્થક દ્રિ સંશકાદિ પ્રત્યયનો પૂર્વે જણાવ્યા મુજબ જ લોપ થાય છે. તેથી ગર્ની 7 વાલ્યશ્વ વાગ્યશ્ય આ અર્થમાં નિષ્પન્ન દ્વન્દ્વ સમાસમાંનાં વાસ્ય અને વાન્ય નામના યગ્ પ્રત્યયનો (જે વિ૦ ૬-૧-૪૨' થી વિહિત છે) આ સૂત્રથી લોપ થાય છે. પરન્તુ સ્થિ વૃદ્ધાપત્યું હ્તી આ અર્થમાં ń નામથી વિહિત યગ્ પ્રત્યયનો લોપ; આ પૂર્વે સ્ત્રીલિંગને છોડીને અન્યત્ર વિહિત હોવાથી અહીં સ્ત્રીલિંગમાં આ સૂત્રથી તેનો લોપ થતો નથી. જેથી ગાર્નીવલવાના: આવો પ્રયોગ થાય છે. અર્થ- ગર્ગનું વૃદ્ધાપત્ય સ્ત્રી, વત્સનું વૃદ્ધાપત્ય અને વાજનું વૃદ્ધાપત્ય. ૧૩૨॥
વચ્ચેન ૬।૧૨૧૩૩॥
દ્રિ સંશકાદિ પ્રત્યયાન્ત નામથી અતિરિક્ત નામની સાથેના ત્રિ સંજ્ઞકાદિ પ્રત્યયાન્ત નામના હૃન્દ્વ સમાસમાં અબહુત્વવિશિષ્ટાર્થક ત્રિ સંશકાદિ પ્રત્યયનો પૂર્વે જણાવ્યા મુજબ વિકલ્પથી લોપ થાય છે. ગાાપ વાક્પાશ્વ ક્ષિશ્વ અહીં દ્રિ સંશકાદિ પ્રત્યયાન્ત બાળ વાન નામનો તદિતિરક્ત વક્ષ નામની સાથે દ્વન્દ્વ સમાસ. તેમાંના ઞાા અને વાદ નામના ગણ્ પ્રત્યયનો (જે ‘પુરુ-માધ૦ ૬-9-99૬' થી વિહિત છે) આ સૂત્રથી લોપ વગેરે કાર્ય થવાથી અાવવાક્ષયઃ આવો પ્રયોગ થાય છે. વિકલ્પપક્ષમાં આ સૂત્રથી ગળુ પ્રત્યયનો લોપ ન થાય ત્યારે બાવાપ્ક્ષય: આવો પ્રયોગ થાય છે. અર્થ- અડ્રેગનું વર્ગનું અને દક્ષનું અપત્ય. ૧૩૩॥
૩૧
