Book Title: Siddhhemchandra Shabdanushasan Laghuvrutti Vivran Part 07
Author(s): Chandraguptavijay
Publisher: Mokshaiklakshi Prakashan
View full book text
________________
कुन्त्यवन्तेः स्त्रियाम् ६।१।१२१॥
રુતિ અને ગવત્તિ નામથી પરમાં રહેલા દિ સંજ્ઞક ગ્ય પ્રત્યયનો અર્થ સ્ત્રી હોય તો તે દિ સંજ્ઞક પ્રત્યયનો લુપુ થાય છે. વુન્તરપત્ય સ્ત્રી અને નવન્તરપત્ય સ્ત્રી આ અર્થમાં દુ-નારિ૦ ૬-૧-૧૮' થી વિહિત ત્તિ અને ક્ષત્તિ નામથી પરમાં રહેલા દિ સંજ્ઞક ગ્ય પ્રત્યયનો આ સૂત્રથી લુપૂ. કૃત્તિ અને પ્રવત્તિ નામને “નુર્માતઃ ર-૪-૭૨ થી ૩ (૬) પ્રત્યય વગેરે કાર્ય થવાથી કુન્તી અને કવન્ત આવો પ્રયોગ થાય છે. અર્થ ક્રમશઃ- કુત્તિનું અપત્ય સ્ત્રી. અવન્તિનું અપત્ય સ્ત્રી અથવા કુન્તિદેશની રાણી. અવન્તિદેશની રાણી. ત્રિપતિ વિમ્ = આ સૂત્રથી ઉપર જણાવ્યા મુજબ કુત્તિ અને. ગવતિ નામથી પરમાં રહેલા દિ સંજ્ઞક પ્રત્યયનો અર્થ સ્ત્રી હોય તો જ તેનો લુપુ થાય છે. તેથી કુત્તેર ત્ય પુનાનું કુન્તીનાં નાના વા આ અર્થમાં કૃત્તિ નામને ઉપર જણાવ્યા મુજબ થયેલા દિ સંજ્ઞક ગ્ય પ્રત્યયનો આ સૂત્રથી લોપ થતો નથી. તેથી આદ્ય સ્વર ૩ ને “વૃધ.૦ ૭-૪-9” થી વૃદ્ધિ આ આદેશ. “અવળું, ૭-૪૬૮' થી અન્ય રૂ નો લોપ વગેરે કાર્ય થવાથી વીત્ય: આવો પ્રયોગ થાય છે. અર્થ- કુત્તિનું અપત્ય પુરુષ અથવા કુત્તિ દેશનો રાજા.
૩ો દાકા૨રા
કુરુ નામથી પરમાં રહેલા દિ સંજ્ઞક ગ્ય પ્રત્યયનો અર્થ સ્ત્રી હોય તો તે દિ સંજ્ઞક ગ્ય પ્રત્યાયનો લોપ વિકલ્પથી થાય છે. યુરોપત્ય સ્ત્રી આ અર્થમાં ગુરુ નામને “પુનાવિ. ૬-૧-૧૮' થી કિ સંજ્ઞક ગ્ય પ્રત્યય. તેનો આ સૂત્રથી લોપ. પુર નામને સ્ત્રીલિંગમાં “તોડuળ૦ ર-૪-૭રૂ’ થી 5 પ્રત્યયાદિ કાર્ય થવાથી : આવો પ્રયોગ થાય છે. વિકલ્પપક્ષમાં
૬૩
