Book Title: Siddhhemchandra Shabdanushasan Laghuvrutti Vivran Part 07
Author(s): Chandraguptavijay
Publisher: Mokshaiklakshi Prakashan
View full book text
________________
મનુષ્યા અને માનુષા: આવો પ્રયોગ થાય છે. અર્થ- મનુષ્યજાતિ.
माणवः कुत्सायाम् ६।१।९५॥
નિન્દા અર્થ ગમ્યમાન હોય તો અપત્યાર્થમાં વિહિત ઔત્સર્ગિક | પ્રત્યય પરમાં હોય તો મનુ નામના ૬ ને | આદેશનું નિપાતન કરાય છે. મનોરપત્યમ્ આ અર્થમાં મનુ નામને સૌ પ્રત્યે ૬-૨૮' થી સન્ () પ્રત્યય. “વૃ૦િ ૭-૪-૧' થી આદ્ય સ્વર ને વૃદ્ધિ ના આદેશ. “સ્વ. ૪-૭૦ થી ૩ ને નવું આદેશ. આ સૂત્રથી ૪ ને આદેશ વગેરે કાર્ય થવાથી માનવ: આવો પ્રયોગ થાય છે. અર્થ- મનુનું મૂખ, અપત્ય. ૨૧
कुलादीनः ६।१।९।।
કેવલ કુત્ત નામને તેમ જ ગુરુત નામ છે અન્તમાં જેના એવા કુત્તાન્ત નામને અપત્યાર્થમાં ન પ્રત્યય થાય છે. દુહુયાપત્ય અને ઉત્તાપત્યમ્ આ અર્થમાં વહુ9ત્ત નામને અને છત્ત નામને આ સૂત્રથી જ પ્રત્યય. “લવળું, ૭-૪-૬૮ થી ના પ્રત્યાયની પૂર્વેના અન્ય નો લોપ વગેરે કાર્ય થવાથી વહુકુત્તીરઃ અને કુતીન: આવો પ્રયોગ થાય છે. અર્થ ક્રમશ - સારા કુલનું અપત્ય, કુલીન. અહીં યાદ રાખવું કે પૂ. નં. ૬-૧૨૭’ થી સમાસમાં ફક્ત નામને અને પગ પ્રત્યયનો નિષેધ કરાયો છે. તેથી અહીં કૃત્તાન્ત અને કેવલ કૃત નામનું ગ્રહણ થાય છે.
IIBદ્દા
-
૪૮
