________________
૪૮.
ના સમસ્ત પદાથને જ્ઞાનમાં ભાસ થ જોઈએ પણ તેમ તે નથી કારણ કે અનાદિના અજ્ઞાનને લઈને બાહ્યાકાર અસત રૂપે જ જણાય છે. જેમ સ્વપ્નમાં જેજે પદાર્થને ભાસ થાય છે તે તે વખતે સત્ લાગવા છતાં અસત્ હોય છે તેમ અનાદિ ની અજ્ઞાન વાસનાને લીધેજ અસત પદાર્થને જ્ઞાનથી જાણે ભાસ થતું હોય એવું દેખાય છે પણ વિચારવાનું એ છે કે જે અસત્ પદાર્થને ભાસ થવાનું કારણ જ્ઞાન હોય તે આ આખું જગત જ્ઞાનાકાર પણેજ થઈ જાય કારણ કે બાહ્ય દ્રષ્ટીથી દે. ખાતા સઘળા પદાર્થ અસત્ છે અને બ્રાહ્યાકાર રહિત શુદ્ધ જ્ઞાનમાંજ અછતા પદાર્થને ભાસ થાય છે એમ જે કહેવામાં આવે તે અનાદિની અજ્ઞાન વાસનાને અભાવ સિદ્ધ થશે અને તેમ માનવા જતાં તે યુગાચાર નામને બિદ્ધને ત્રીજો મત સિદ્ધ થશે કારણકે બાહ્યાકાર રહિત શુદ્ધ જ્ઞાન બુદ્ધનેજ હોય છે પણ તેમ માનવું વાસ્તવિક નથી માત્ર બાહ્ય આકારમાં અનાદિ ની અજ્ઞાન વાસનાને લીધેજ અસત પદાર્થને ભાસ થાય છે. એટલે સમજવાનું એ છે કે ભૂત કાલ વિષયક પદાર્થ જ્ઞાનમાં અસત્ પદાર્થને ભાસ નથી થતે પણ સત્ પદાર્થના અનેક કારણે જે તિરે ભાવ શક્તિ રૂપે ગુપ્તપણે રહેલા છે તેનાથી બહાર દેખાતા આકર ઉત્પન્ન થાય છે તેથી મૂળ દ્રવ્ય રૂપથી