________________
૧૩ર
વિવેચન-હવે બીજો ઉપાય જે અસદ્દભૂત વ્યવહાર તે ક હે છે અર્થાત્ જે ધર્મ અધર્માદિ દ્રવ્ય તેના ઉપચારથી જે પ ૨ વસ્તુનું પરિણમન છે તે પરિણમનના સંસર્ગથી ઉત્પન થ એલ અસદ્દભૂત વ્યવહાર કહેવાય છે. જેમકે આત્મા શુદ્ધ સ્ફ ટિકમણી સમાન છે તે આત્મભાવથી પર વસતું કર્મ છે અને તે કર્મ પુદગલની પરિણતિ પંચ વદ રૈદ્રાભિક છે. એ પંચ વર્ણ રિશદ્ર સ્વરૂપ પરિણતિને સંબંધ જીવ પ્રદેશને સંસર્ગ થ તે છે એવી રીતે પર પરિણતિ જન્ય અસદ્દભૂત વ્યવહાર નામને બીજો ભેદ કહે છે. અને તે અસદ્દભૂત વ્યવહાર નવ પ્રકારે છે. તેના નામ (૧) દ્રવ્ય માં દ્રવ્યને ઉપચાર (૨) ગુણમાં ગુણને ઉપચાર (3) પર્યાયમાં પર્યાયને ઉપચાર (૪) દ્રવ્યમાં ગુણને ઉપચાર (૫) દ્રવ્યમાં પર્યાયને ઉપચાર (૬) ગુણમા દ્રવ્યને ઉપચાર (9) ગુણમાં પર્યાયને ઉપચાર (૮) પર્યાયમાં દ્રવ્યને ઉપચાર (૯) પર્યાયમાં ગુણને ઉપચાર આ સર્વ ભેદ અસદ્દભુત વ્યવહારના હોવાથી તેમાં અસદ્દભુત વ્યવહારને અર્થ સમજ જોઈએ. અસલ્કતમાં ઉપચાર અંતરગત હેવાથી તેને જુદે નયગ નથી. કેમકે મુખ્યના અભાવમાં પ્રોજન તથા નિમિત્ત માં ઉપચારની પ્રવૃત્તિ હેય છે અને એ ઉપચારપણ એક વ્યાતિરૂપ
