________________
વિવેચન—વિભાગ રહિત પુદગલ જેટલા ક્ષેત્રમાં રહે છે તેને દલા ક્ષેત્રમાં વ્યાપનશીલ પ્રદેશ છે તાત્પર્ય એવું છે કે જે પુ ગલને વિભાગ નથી થતું અને એવાજે અવિભાગ પુદગલ પર માણુ જેટલા ક્ષેત્રમાં રહે છે તેટલાજ ક્ષેત્રનું પિતાની સ્થિતિ માં અવગાહન કરવાવાળું જે છે તે પ્રદેશત્વ છે વળી તે પ્રદેશ ત્વ જેટલા ક્ષેત્રમાં સ્થિત છે તેટલા જ ક્ષેત્રમાં આશ્રય વિધિત્વ પણ છે એમ સમજવું (૭) ચેતનવ એટલે આત્માને જે અનુભવ રૂપ ગુણ છે તે હું સુખ દુઃખને અનુભવ કરૂં છું અથવા હું સુખી કે દુખી છું એ વ્યવહાર ચેતનત્વ ગુણથી જ થાય છે અને આ ગુણથી જ અવય વિગેરે મોટા નાના થાય છે (૮) અચેતનત્વ નામને આઠ ગુણ ચેતનત્વથી વિપરીત અજીવ માત્રમાં આ જઠ ગુણ છે તેથી તે ચેતનાથી રહિત છે ” મૂર્ત સ્વરૂપ આકારને ધારક મુર્તત્વ નામક નવ ગુણ છે આ મુર્તિવ ગુણ રૂપ રસ આદિની સ્થિતિથી જાણવા ગ્ય છે અને પુદગલ દ્રવ્યમાં જ રહે છે (૧૦) દશમે જે અમૃત્વ ગુણ છે તે મૂર્ત ત્વથી વિપરીત છે આ પ્રમાણે સર્વ મળીને દશ ગુણ થાય છે તેમાં ચેતનાવ અને અમુતત્વ એ બંને ચેતન અને અમુત્વના અભાવરૂપજ છે અર્થાત્ ચેતનત્વના
