________________
રમ કહે છે કારણ કે કહ્યું છે કે જેના સ્વભાવને કાશ ન થાય તે નિત્ય છે” અને “áસાભાવના અપ્રતીગી છે તે નિત્ય છે” એ લક્ષણને પણ અત્રેજ સમાવેશ થાય છે કેમકે ગમે તેવું લક્ષણ કરે તે પણ અવિનાશી સ્થિતિમાં તાત્પર્ય છે અને અનિત્ય સ્વભાવરૂપ પરીણામ જેના દ્વારા પ્રાપ્ત થાય છે તે રૂપે અનિત્ય સ્વભાવ છે. આ કારણથી નિત્ય અને અનિત્ય સ્વભાવથી પર્યાના પરિણામ જાણવા જોઈએ. વિદ્યમાન વસ્તુને રૂપાંતરથી અર્થાત પર્યાય વિશેષથી એક અ વસ્થામાંથી બીજી અવસ્થામાં પ્રાપ્ત કરતું જે દ્રવ્ય ભેદયુક્ત દેખાય છે એટલે નિત્ય અને અનિત્ય રૂપે ભાસે છે ત્યાં સતું સામાન્ય અને વિશેષથી સ્થૂલ અર્થાતરની નાશતા છે. જેમકે વિશેષની સામાન્ય રૂપથી અનિત્યતા છે જેમકે ઘટને નાશ થે નવા પછી પણ મૃત્તિકા રૂપની અનુવૃત્તિ અન્ય પર્યાયામાં થાય છે અને સામાન્યની પણ સ્થલ પદાર્થ તર ઘટ આદિને નાશ થવા છતાં અનિત્યતા છે કારણ કે ઘટ રૂપથી જે અનિત્યતા છે તે ઘટ નથી એવી પ્રતીતિ થાય છે. (૭)
જે નિત્યતા ન છે તે અન્વયવિના ન કાર્ય હવે
