________________
૧૯૭ તેને લીધેજ નષ્ટ થાય છે, નષ્ટ થયું તથા ઉત્પન થાય છે, ઉત્પન્ન થયું એ રીતે નશ ધાતુની આગળ વર્તમાન તથા ભૂતકાળના પ્રત્યયન વ્યવહારનું સમર્થન કરવું જોઈએ. આજ રીતે અર્થાત્ એક કાળમાં બીજા કાળની અપેક્ષાથી ભુત કાળાદિ માનીને ક્રિયામાં, કાળની એકજ સમયમાં વિવક્ષા કરી ઉત્પન્ન થાય છે, ઉત્પન્ન થયું, નષ્ટ થાય છે અને નષ્ટ થયું ઈત્યાદિ વ્યવહાર છે. આ પૂર્વોક્ત રીતીએ સિદ્ધાંત મતમાં ભુતકાળાદિ પ્રયોગની સંભાવના થઈ શકે છે અને બીજાના મતે તે આ સમયે આઘટ નષ્ટ થયે એ વ્યવહાર પ્રથમ ક્ષણે સર્વથા નથી થઈ શકતે કેમકે પ્રથમ ક્ષણમાં નશ્યમાન (યા થઈ શકે છે ત્યારે તેને નાશાનુકૂળ ક્રિયાનો ભૂતકાળ કેવી રીતે બધિત થાય છે? અને નયને ભેદ માનવાથી તે થઈ શકે છે અર્થાત્ ભવિષ્ય કાળની અપેક્ષાથી તેમાં ભુતત્વના આરોપથી નશ ધાતુના ભુતકાળને પ્રગની કઈ અનુપત્તિ નથી જે સમયમાંનયમાન રૂપક્રિયા થઈ રહી હોય છે તેક્ષણની તે અનુપપ . તિવ્યાપીકા છે અને તેજ ક્રિયાના અધિકરણી ભુત જે દવંસ છે તેના અધીકરણની પણ ક્ષણ છે કારણ તે ક્ષણમાં અવસાનુકૂળ કિયા થઈ રહી છે તેથી કરીને સ્વાધિકરણ ક્ષણ વ્યાપક તથા સ્વાધિ કરણી શ્રુત વંસાંધિ કરણવ સ્વરૂપતા અનુત્પન્નત્વમાં ચાલી ગઈ. આજ
