________________
२३५
અનપેક્ષિત દ્રાર્થિક નેય મતે બીજી' વાસ વખાણુ-સમ । ૧૩ ।
ધ
ભાષાથ—કાળ દ્રવ્યના સબંધમાં આ ખતે મત સંગ્રહણીમાં કહેલ છે અને અનપેક્ષિત દ્રશ્યાર્થિક નયના મત માં તત્વા વ્યાખ્યાનથી ખીજો મત કહેલાછે (૧૨)
વિવેચન–ઉપર કહ્યા તે બ ંને મત શ્રી હરીભદ્ર સૂરીએ ધર્માં સબ્રડણી ગ્રંથમાં કહ્યા છે શ્રી સિદ્ધસેનજીએ ત-વાય માં પણ એમ કહ્યુ’છે કે હ્રાન્ચેસ્થેળે કાળ પણ દ્રવ્ય છે એવુ એક આચાર્ય કહેછે આ કાળ દ્રવ્યર્થિક નયના મતથી થાય છે કેમકે આ કાળસ્થુલ જે લેકવ્યવહારછેતેથી સિદ્ધછે અને અપેક્ષા રહીત છે. જો એમ ન હાય તા જેમ પરાવર્તનનુ અપેક્ષા રૂપ કારણ હાવાથી કળ દ્રવ્યને સિદ્ધ કર્યુ તેમ કાળ જે પુર્વાપરને સાધે છે તેથી ભિન્ન પરત્વ અપરાદિ વ્યવહારના નિયામક હાવાથી દિશા નામક દ્રવ્યપણુ સિદ્ધ થઇ જાય અને આકાશ અવગાહનને માટે છે તથા દીશા તે આકાશથી ભિન્ન નથી, જો એમ ન હેાય તા કાળ તથા અકાશથી ભિન્ન દીશા રૂપ દ્રવ્યનું ઉદાહરણ આપીએ તે કાળ આકાશ અને દીશા એ ત્રણે પૃથક દ્રવ્ય સિદ્ધ થઈ જશે. આ પ્રમાણે સિદ્ધસેનજી
