________________
- ભાવાર્થ–પુર્વ અને અપર અ બે પર્યાયમાં કાળ દ્રવ્ય ને ઉદ્ધતા કરાય સંભવે છે અને બંધના પ્રદેશ સમુદાય વિના કાળ દ્રવ્યને તિર્યક પ્રચય સંભવે નહિ (૧૬) .
વિવેચન– આ કાળમાં દ્રશ્યના પૂર્વાપર બે પાને ઉદ્ધતા પ્રચય થાય છે કેમકે જેવી રીતે મૃત્તિકા રૂપ દ્રવ્યના રથાસ, કેશ, કુશલ આદિ પુર્વ અપર પર્યાય થાય છે તેવીજ રીતે આ કાળ દ્રવ્યને પણ સમય આવલી અને મુહુર્ત આદિ પૂર્વ અપર પર્યાય વિદ્યમાન છે પરંતુ કંધના પ્રદેશ સમુદાય કાળના નથી માટે ધર્માસ્તિકાય આદિની પેઠે સમાન તિર્યક પ્રચયતાને સંભવ નથી અર્થત કાળને તિર્યક પ્રચયપણું નથી આજ કારથી કાળ દ્રવ્યને અસ્તિકાય કહેવામાં નથી આવતું અને પરમાણું પુદગલની પેઠે તિર્યક પ્રચયતા નથી માટે ઉપચાર પણ કાળ દ્રવ્યને તિર્યકત્રચયતા કહેવા યોગ્ય નથી (૧૬) (હવે દિગબંર પક્ષને પ્રતિવાદ દુષણ આપે છે)
એમ અણુગતિની લેઈ હેતુતા ઘર્મ દ્રવ્ય અણુ થાય સાધારણતારે લેઈ એકની સમય બંધ પણ થાય—સમા લા
