________________
નિજ પર્યાયે એકદા
બહુ સંબંધે બહુ રૂપરે ઉત્પતિ નાશ એમ સંભવે
નિયમેત્યાં પ્રાવ્ય સ્વરૂપ—છનારા ભાવાર્થ–પિતાના પર્યાયથી અને પારકા પર્યાયથી ઘણા સંબંધે અને ઘણા પ્રકારે એવી રીતે ઉત્પત્તિ અને નાશ સંભવે છે અને નિશ્ચય કરીને ત્યાં ધાવ્ય સ્વરૂપે હોય છે. (૧૮)
વિવેચન—એકજ કાળે પૂર્વોકત રીતીએ પિતાના પર્યાય થી અર્થાત જીવ પુદગલના તથા પરપર્યાયથી અર્થાત્ આકાશ ધર્માસ્તિકાય અને અધર્માસ્તિકાય એ પચે દ્રવ્યની ઉત્પત્તિ નાશ અને ધ્રવ્યના વિષયમાં અનેક પ્રકારના સંબંધને આકાર નિશ્ચય રૂપથી સંભવે છે. કેમકે જેટલા આપણા પર્યાય છે તેટલી જ ઉત્પતિ અને નાશ થાય છે અને ઉત્પતિ નાશમાં અનેકાકાર હેવાથી કાવ્યમાં પણ તેજ નિશ્ચયપણે છે અર્થાત્ જેટલા ધ્રુવ સ્વભાવ છે તેટલાજ તેના આકાર છે અને પુર્વાપર પર્યાયમાં અનુગત જે આધારશ છે તે પણ ઉત્પત્તિ અને નાશ પ્રમાણેજ થશેઃ આમાં સંમતિ ગ્રંથનું પ્રમાણ છે તેમાં કહ્યું છે કે એક સમયમાં એક
