________________
૨૩૧ જે ગતિને અભાવ છે તેથી અલેકમાં અભાવ છે એમ કહેવાય છે તે તમારા મત પ્રમાણે અલાકેકાશમાં પણ કોઈ પણ સ્થાનમાં ગતિ વિના પુદગલ અને જીવ દ્રવ્યની નિત્ય સ્થિતિ માન્ય કથ્વી પડશે ધર્મ દ્રવ્ય નહિ હોવાથી અલેકમાં ગતિ નથી થતી એમ કહેશો તે અન્વયે વ્યતિરેકથી જેમ ધમ દ્રવ્યને ગતિમાં કારણુતા છે તેમજ સ્થિતિમાં અધમ દ્રવ્ય કારણ રૂ ૫ માનવું જોઈશે માટે ગતિની સ્થિતિ એક સ્વતંત્ર પર્યાય છે અને તેનું કારણ અધમ દ્રવ્ય છે પરંતુ ગતીના અભાવે સ્થિતિ અને ધર્મને અભાવે અધર્મ એ કારણ રૂપ નથી જેમ ગુરૂત્વ લઘુત્વ એક એકના અભાવ રૂ૫છે તેમજ ધર્મ સ્તિકાયા અને અધમ સ્તિકાય પણ ભાવ રૂપ છે કેમકે એક કાર્ય ગતી છે અને બીજાનું કાર્ય સ્થિતિ છે માટે શ્રી છનદેવની વાણીથી તત્ત્વને ગ્રહણ કરીને ધર્માસ્તિકાય અને અધર્મસ્તિકાય એ બંને દ્રવ્ય ભિન્ન ભિન્ન સ્વભાવ વાળા છે એમ સમજવું જોઈએ. (૭)
(હવે આકાશ દ્રવ્યનું લક્ષણ કહે છે.)
સર્વ દ્રવ્યને જે દીએ સર્વદા સાધારણ અવકાશ
