________________
હે જઈએ, આ શંકાના સમાધાનમાં કહે છે કે કાકાશને ધર્માદિ દ્રવ્યના અધિકારણ રૂપ હોવાથી ભાવ રૂપ છે તેથી તેને અંતે ઘટિત થાય છે પરંતુ તે પછી ધર્માદિ દ્રવ્યથી શૂન્ય શશલાના સિંગડાની માફક જે અલકાકાશ છે તેને અંત કેવી રીતે માની શકાય. જે અવિદ્યમાન અલેક છે તેની મર્યાદાનું કથન કરવું એ એગ્ય નથી. અને જે કદી આ અલકાકાશને ભાવ સ્વરૂપ અંગીકાર કરી છે દ્રય સિવાય કેઈપણ દ્રવ્ય નથી એવા વ્યવડારથી આકાશ દેશ સ્વરૂપ જે અલોકાકાશ છે તેને સાંતતા કહેવા વાળાની બુદ્ધિને ઘાત થાય છે. માટે અલકાકાશને તે અનંતજ માનવે જોઈએ ધર્મ અને અધર્મ દ્રવ્યના સામર્થ્યથી કાકાશ સાન્તા કહેલ છે અને તેથી તે ભાવ રૂપ છે અને ધર્માદિના સદૂભાવથી અકાકાશ અભાવરૂપ છે જો અલકાકાશને સાંત માનીએ તો ધર્મ અધર્મના સામર્થ્ય યુક્ત છ દ્રવ્યથી ભિન્ન દ્રવ્યતાને તે પ્રાપ્ત થશે , તેથી કરીને અલેકાકાશના સંબંધમાં જે અવધિ રહીતપણું કહ્યું છે તેજ બરાબર છે. તાત્પર્ય એવું છે કે જેટલા આકાશ પ્રદેશમાં ધર્મ અધમ વ્યક્ત થઈને સ્થિત છે તેટલાજ પરિમાણ સહિત આકાશ હેવું જોઈએ અને જ્યાં ધર્મ અધર્મ અનેને અભાવ છે ત્યાં આકાશને પણ અભાવજ સમજ
