________________
૧૩૯
પર્યાયમાં ગુણને ઉપચાર એ નામને છે એટલે શરીર તે મ તિ જ્ઞાન છે. (૧૧) એમ ઉપચારથી અસભુત વ્યવહાર નવ પ્રકારે કહો છે હવે તેના ત્રણ ભેદ છે તે સાંભળો (૧)
વિવેચન–આઠમે ભેદ જે ગુણમાં પર્યાયને ઉપચાર ક હ્યા છે તેનું ઉદાહરણ એવું છે કે મતિ જ્ઞાન છે તે શરીરજ છે એટલે મતિ જ્ઞાન તે શરીર જન્ય છે તેથી કરીને મતિ જ્ઞાન રૂપ વિષયમાં શરીર રૂપ પુલ પર્યાયને ઉપચાર કરે છે. હવે નવમે ભેદ પર્યાયમાં ગુણને ઉપચાર કરે તે છે. જેમ પૂર્વ પ્રાગ મતિજ્ઞાન છે તેજ શરીર છે તેથી વિપરીત જે શરીર તે મતિજ્ઞાન રૂપ ગુણ છે એમ સમજવું તે નવમે ભેદ થાય છે. અહીંઆ શરીર રૂપ પર્યાયના વિષયમાં મતિજ્ઞાન રૂપ ગુણને ઉપચાર છે. આમાં સહભાવી તે ગુણ છે અને કમભાવિ તે પર્યાય છે. સહભાવી એટલે સાથે રહેવાપણું તે દ્રવ્યથી છે અને કમથી હેવાપણું તે પણ દ્રવ્યથીજ છે તેથી કરીને ગુણ તે દ્રવ્યના જ છે. અને પર્યાય પણ દ્રવ્યનાજ છે. ગુણ અને પર્યા થને તથા પર્યાય અને ગુણને પરસ્પર ઉપચાર વ્યવહાર કરવામાં આવે છે. મતિજ્ઞાન છે તે આત્માને એક ઉત્પન થએલે ગુણ છે અને શરીર પુગલ દ્રવ્યનું સમવાયી કારણ છે જેમ મૃત્તિકાના પિન્ડમાં ઘટતું સમવાયી કારણ પણું છે. અને એવી સ્થિતિ
