________________
૧૩૪ નાનવભેદવિવરીને કહે છે, તેમાં પહેલેભેદ દ્રવ્યમાંદ્રવ્યને ઉપચાર નામને છે. ગુણ પર્યાય સંયુક્ત જે દ્રવ્ય તેમાં બીજા દ્રવ્યને ઉપ થારકરતદ્રવ્યમાંદ્રવ્યને ઉપચારકહેવાય જેમકે શ્રીજીનગમ માં પુદ્ગલ અને જીવની એકતા છે. અર્થાત્ જીવ પુદગલ રૂપ છે. હવે જીવ અને પુદગલ બંને દ્રવ્ય છે તેથી દ્રવ્યમાં દ્રવ્ય ને ઉપચાર થવાથી જીવ પુદગલમય કહેવાય છે. એમ અસ દૂભૂત ૦૫વહારથી મનાય છે. જો કે પરમાર્થથી તે તેમ નથી. વધારે સ્પષ્ટ રીતે સમજવાનું ક્ષીરનીરનું દષ્ટાંત કહ્યું છે જેમ કે પાણી રહીત દૂધ કહેવાય છે અને પાણી સહિત દુધ હોય તે પણ તેને દુધજ કહેવાય છે. એવી જ રીતે અહીંઆ પણુ જીવ દ્રવ્યમાં પુદગલ દ્રવ્યને ઉપચાર કર્યો છે. તાત્પર્ય એવું છે કે પાણી દુધમાં મળવાથી દુધ રૂપ થઈ જાય છે અને દુધના નામથી જ તેનું ગ્રહણ થાય છે તેવી જ રીતે જીવ પુદગલ સાથે મળી જવાથી પુગલ રૂપ સમજાય છે માટે દ્રવ્ય માં દ્રવ્યને ઉપચાર થવાથી તે અસદ્ ભુત વ્યવહારને પહેલે ભેદ કહેવાય છે (૬).
(હવે બીજા અને ત્રીજો ભેદ કહે છે) કાલી લેડ્યા ભાવ, શ્યામ ગુણે ભલી ગુણ ઉપચાર ગુણે કહે એ કેવા
