________________
૧૧૫
કરે કિરિયા ભૂત લઈ
ભૂત વચન વિલેપરે બહુ ૧ના ભાવાર્થ–વર્તમાનના આરેપણથી જેમ (કાંઈક રાંધેલું હિય તેપણ) એમ કહેવાય છે કે સેઈ રાધિ લે છે. આમાં ભૂત ક્રિયા ને ગ્રહણ કરીને ભુતકાલિક વચનને નાશ થાય છે. (૧૦)
વિવેચન–વર્તમાન નિગમ ઉદાહરણથી સમજાવે છે. આરેપ કરવાથી ભૂત અને ભાવિ બંને વર્તમાન પણાને પ્રાપ્ત થઈ જાય છે. જેમકે એમ કહેવાય છે કે રસેઇ રંધાય છે. આમ કહેવામાં તે વર્તમાનકાળની પ્રતીતિ થાય છે તે પણ તેજ વખતે રસોઈને કાંઈક ભાગ રંધાએલે છે અને કાંઈક ભાગ હજુ પાકેલેનથી તેમ છતાં પૂર્વાપર અવયવ ભુતકિયા સમુહ ને ગ્રહણ કરીને એમ કહી શકાય કે રસોઈ રંધાય છે પણ રસેઈ રંધા ગઈ એમ તે વખતે કહી શકાશે નહિ, નૈયાયિક તે અંતિમ ક્રિયાના નાસ સુધી વર્તમાનપણું માને છે અને કહે છે કે ૨ સેઈને કાંઈક અંશ પકવ છે અને કાંઈક અંશ અપકવ છે તેથી તેવી સ્થિતિમાં “રસોઈ રંધાય છે” એમજ કહી શકાય આમ માનવું ભુલ ભરેલું છે કારણ કે એલામાં છેલી ક્રિયાને
