________________
* આત્મવિજ્ઞાન m
immm ભાવાર્થ–જેમ પથ્થરને વિષે સુવર્ણ દુધને વિષે ઘી, અને તલમાં તેલ, સાગત રહેલાં છે, તેવી જ રીતે આ શરીરને વિષે જીવ રહેલું છે.
" : " . - काष्टमध्ये यथा वन्हि, शक्तिरुपेण तिष्ठिति । ...
अयमात्मा शरीरेषु, यो जानाति स पंडितः । .. . ભાવાર્થ–જેમ કાષ્ટને વિષે અગ્નિ, તે શક્તિ રૂપે રહેલી છે, તેમ આ આત્મા શરીરને વિષે રહેલે છે, એમ જે જાણે છે, તે જ ખરે પંડિત છે. , , , નાર્તિકેના દુરાગ્રહની નિષ્કલતા - ૧ ૧
આ રીતે આત્મઅસ્તિત્વને ખ્યાલ થઈ શકતું હોવા છતાં પણ જેઓ ખરેખર શંકાશીલ છે, તેમને તે એટલાથીયે પણ સંતેષ થતું નથી. આ શંકાશીલે તે કહે છે કે જે વસ્તુ, વસ્વરૂપે છે, તે અરૂપી હોઈ શકે જ નહિં અને જે અરૂપી હોય તે વસ્તુ હતી જ નથી. અર્થાત્ અરૂપી આત્મા જેવા પદાર્થનું હોવાપણું છે જ નહિં; કારણ કે જે વસ્તુ દષ્ટિગોચર ન થાય, તેનું અસ્તિત્વ કઈ રીતે માની શકાય?
અને પ્રત્યુત્તરમાં કહેવાનું કે શરીરે સ્પશત શત કે ઉષ્ણવાયુ દૃષ્ટિગોચર નહિં થતું હોવા છતાં પણ તેનું " અસ્તિત્વ આપણે માન્ય રાખીએ છીએ. વળી ચૂલા ઉપર ઉકળતા પાણીની વરાળ અમુક ઉંચાઈ એ ગયા બાદ વાયું સાથે ભળી જાય છે, ત્યારે દેખી શકાતી નથી, તે પણ તે વખતે વરાળ નથી એમ કહીને વરાળના અસ્તિત્વને
