________________
૧૭૬
આમ વિજ્ઞાન
ધી કાઢે છે. પૂર્વ કર્મને ઉદય જાણી પ્રારબ્ધ કર્મને આકુળતા–વ્યાકુળતા રહિતપણે વેદે છે.
આ રીતે જવની સાવધાનીના કારણે પ્રતિકુળતા સર્જક એવા પાપના અનુબંધથી તે જીવ સદાના માટે મુક્ત બની જાય છે. અને પુણ્યાનુબંધી પુણ્ય તે, કઈ પાપોદયના કારણે જીવની આત્મસાધનામાં વિઘ ઉપસ્થિત કરનાર સંગને હટાવવામાં જીવને મદદરૂપ બની, જીવના સ્વગુણની પૂર્ણતા પ્રગટ થયેથી સ્વયં વિદાય લે છે. આ રીતે પુણ્ય અને પાપના સંગથી સદાના માટે જીવ મુક્ત બની પરમ અને શાશ્વત શાંતિને જોક્તા બને છે.
પુણ્યથી પ્રાપ્ત અનુકુળ સંગે કે પાપથી પ્રાપ્ત પ્રતિકૂળ સંગે તે જીવને સંસારના વિકટ દુઃખેથી પરેશાન કરનારા નથી. પરંતુ તે અનુકુળતા કે પ્રતિકૂળતામાં ઉદ્દભવતી રાગ-દ્વેષની વૃત્તિ જ જીવને સંસારચકમાં ૨ખડાવી ત્રાસ આપનારી બને છે. રાગ-દ્વેષથી જ સંસાર છે. અને સંસારથી જ જન્મ-મરણ છે. અને જન્મમરણથી જ દુઃખ છે. માટે દુઃખનું મૂળકારણ તે રાગ અને દ્વેષ જ હેવાથી રાગ અને દ્વેષને જ આત્મામાંથી હટાવવાનો પ્રયત્ન હવે જોઈએ.
ધર્મ–અર્થ–કામ અને મોક્ષ એ ચાર પુરૂષાર્થો પૈકી અર્થ, કામ અને મોક્ષની પ્રાપ્તિ તે ધર્મપુરૂષાર્થના આધારે જ છે.” ધર્મ પુરૂષાર્થ સિવાય કેઈપણ જીવ, અર્થ –કામ અને મોક્ષને સાધી શકો જ નથી.
અર્થ, કામ અને મોક્ષ એ ત્રણેની પ્રાપ્તિ ધર્મ
