________________
૧૮૦
આત્મવિજ્ઞાન પ્રાપ્ત કરાવી તે સાધને દ્વારા સાધ્ય સિદ્ધ થયેથી આત્મામાંથી અલગ બની જાય છે.
રાગ અને દ્વેષવાળી જીવની દશા, એ આત્માની વિકૃતિ યા બિમારીરૂપ છે. તેની જડ આ આત્મામાં એટલી બધી બની રહી છે કે તેને જડમૂળથી નાશ કરે એ અસાધ્ય તે નહિ જ, પરંતુ અત્યંત મુશ્કેલીનું કામ તે છે જ. તે માટેનો પ્રયત્ન શરૂ થતાંની સાથે જ તેને વંસ થઈ શક્તો નથી. તે માટે તે કેટલાય દીર્ઘકાળ સુધી પુરૂષાર્થ ચાલું રાખે પડે છે. આ અંગે એક જ ભવમાં કરાતા પુરૂષાર્થ માત્રથી સફળતા મળી જવાની નથી. છતાં અધુરી સફલતામાં પણ કરેલે પુરૂષાર્થ વ્યર્થ બની જતો નથી, એ પ્રયત્નનું અનુસંધાન, અન્ય ભવમાં કરાતા પુરૂષાર્થમાં જોડાઈ જાય છે.
કઠીન લેઢાના ટૂકડાને કાપવા માટે મજબુત પણ ઘણ (હડે)ના ઘા કેટલાય મારવા પડે છે, ત્યારે જ તે કપાય છે, એકાદ–બે ઘા મારીને નિરાશ થઈ બેસી રહેવાથી તે લોઢાના ટૂકડા થઈ શકતા નથી. તેવી રીતે રાગદ્વેષની વૃત્તિએને હટાવવા માટે દીર્ઘ આત્મપ્રયત્ન ચાલુ રાખવે જ પડે છે. જેમ લેઢાના ટૂકડા થવામાં પાછળથી થતા ઘણના. ઘામાં પૂર્વે થયેલા ઘણના ઘાને હિસે છે, તેમ પછીના ભવમાં રાગ-દ્વેષને હટાવવાના થતા પ્રયત્નમાં પૂર્વભવે કરાચેલ પ્રયત્નને પણ હિસ્સો હોય જ છે.
જ્યાં સુધી આત્મા, મિથ્યાત્વસ્વરૂપ અજ્ઞાન-અંધકારથી આછાદિત હોય છે, ત્યાં સુધી આત્માને આ રાગ-દ્વેષ
