________________
આત્મશુદ્ધિને પરમ માગે છે. પા૫ પ્રવૃત્તિનાં એ અઢાર સ્થાને છે. પાપના એ માગે. છે. આ પાપ પ્રવૃત્તિઓના પચ્ચકખાણ (શપથ–સેગને) ને જૈનશાસમાં વિરતિ કહેવાય છે. સર્વથા નિવૃત્ત ન થઈ શકે. તેવાઓ માટે દેશવિરતિ કહેવાય છે. અર્થાત્ અંશથી વિરતિ, પણ થઈ શકે છે. આ પાપ પ્રવૃત્તિઓથી સર્વથા નિવૃત્ત. રહેનાર તે સર્વ વિરતિધર કહેવાય છે. આ રીતે વિરતિ એજ મુખ્ય ધર્મ છે.
હવે એક બાબત સમજવી જરૂરી છે કે શાસ્ત્રમાં પાપસ્થાનકે તે હિંસા વિગેરે અઢાર ગણાવ્યાં હોવા છતાં પ્રતિજ્ઞા તે પહેલા પાંચની જ બતાવી છે. કારણું કે પહેલાં પાંચ તે બાહા પ્રવૃત્તિમય હેવાથી તેની પ્રતિજ્ઞાનું પાલન શક્ય છે. જ્યારે છેલ્લાં તેર તે અત્યંતર અને વચન તથા વિચાર સ્વરૂપ હોવાથી તેની પ્રતિજ્ઞા અશકય નહિ તે
શક્ય તે જરૂર છે. માટે પહેલાં પાંચની પ્રતિજ્ઞા પૂર્વક છેલ્લાં તેરમાં વિવેક રાખનારે અવિરતિથી તે મુક્ત જ ગણાય છે. અર્થા-વિરતિધારક રહી શકે છે. અને એ રીતે અવિરતિથી મુક્ત થનાર મનુષ્યનું મન, શેષ તેર પાપ સ્થાનકના વિચારમાં કદાચ ભટકે તે પણ તે કઈ કાર્યને નિપજાવવા સમર્થ થતું નથી. કારણ કે એ તેર વડે થતું અનર્થ તે પહેલા પાંચમાં પ્રવર્તવા વડે જ થાય છે. જેથી પ્રથમનાં પાંચના પચ્ચકખાણ માં તેના ઉત્પાતને તે દુધના ઉભરાની માફક બેસી જતાં વાર લાગતી નથી. માટે પાંચનાં પચ્ચકખાણ તે તેની કિલ્લેબંધી છે. જેમ પાણી ૧૩
