________________
૧૪
આત્મવિજ્ઞાન નાખવાથી ઉભરાતું દુધ બહાર નીકળી શકતું નથી. અને અંદર અંદર જ સમાઈ જાય છે, તેવી રીતે તેર પાપસ્થાનકરૂપ દુધના ઉભરામાં પહેલા પાંચનાં પચ્ચકખાણ (પ્રતિજ્ઞા-શપથ) રૂપ પાણી નાખવાથી તે ઉભરે જલ્દી બેસી જાય છે. માટે જ જ્ઞાનિઓએ કહ્યું છે કે અઢારે પાપસ્થાનકેને જીવનમાંથી હટાવવા માટે પહેલાં પાંચની પ્રતિજ્ઞા કરી લેવાનું અત્યંત જરૂરી છે.
દુશમનને નિઃશસ્ત્ર બનાવવાથી દુમને કાયર બની છેવટે ભાગી જ જાય છે. તેવી રીતે પહેલાં પાંચ પાપસ્થાનક તે શેષ તેર પાપરૂપી દુમિનેનાં શસ્ત્રો છે. તે શસ્ત્ર પડાવી લેવાથી પાપરૂપી દુશમનની ટોળકી હતાશ બની જાય છે. અને આત્મ સ્વરાજયમાં નુકસાન કરવા અશકત બને છે.
આત્મસ્વરાજ્યમાં પ્રથમનાં પાંચ પાપસ્થાનકેથી નુકસાન થવાપણું તે રાગદ્વેષ ઉપર જ અવલંબિત છે. તેથી જ પ્રતિક્રમણ સમયે ન વ નવા દરેક વ્યતેને અંગે બેલાય છે. આત્માને થતું નુકસાન રાગદ્વેષ ઉપર જ અવલંબિત ન હેત તે સાધુને નદી ઉતરવામાં, મૃગલાં વગેરે જાનવરે અંગે પુછનાર શિકારીને ઉલ્ટ મા બતાવવામાં, અને સાધુને એ મુહપત્તિ વગેરે ચરિત્રનાં ઉપકરણો રાખવામાં અનુક્રમે હિંસા,અસત્ય અને પરિગ્રહનું પાપ લાગત.
પરંતુ એ રીતે વર્તવામાં કેઈપણ સમજુ માણસ અધમ કહી શકે જ નહિ. એટલે હિંસાદિ પાંચ કાર્યો દ્વારા કર્મબંધ સ્વરૂપે આત્માને થતું નુકસાન, મુખ્યત્વે તે રાગ
