________________
માન્યતાને સમન્વય
૧૮૭ સમુહ )ના અણુસમુહમાંથી પરિણમન પામેલ “ કર્મ નામે ઓળખાતી એક પુદ્ગલ (મેટર)ની જાત છે.
આત્મપ્રદેશમાં થતા આ કર્મસમૂહના નવા આગમનને રેકી, પૂરાણુ વળગી રહેલાને આત્મપ્રદેશમાંથી છૂટા પાડી, આત્માને સર્વથા કર્મસંબંધ રહિત બનાવવાને વિવિધ રીતે થતે જીવને જે પ્રયત્ન, તેને ધર્મ કહેવાય છે. અને એવા ધર્મ દ્વારા અને આત્માની વિશુદ્ધતાને પ્રાપ્ત કરવી. તેને મિક્ષ કહેવાય છે.
આત્માના પુરૂષાર્થ દ્વારા કર્મ અંગે થતી વિવિધ પ્રક્રિયાઓને જૈનદર્શનમાં નીચે મુજબ હકીકતથી દર્શાવી છે.
કામર્ણવર્ગણના પુદ્ગલ સમૂહમાંથી કર્મરૂપે થતા પરિણમનને “આશ્રવ” કહેવાય છે. આત્માની સાથે કર્મના ક્ષીરનીરવત્ થતા સંબંધને “ બંધ” કહેવાય છે. આવા નવા થતા સંબંધને રેક તેને “સંવર” કહેવાય છે, જૂના વળગેલા કર્મ સમૂહને ધીમે ધીમે અમુક અંશે આત્માથી અલગ કરે તેને “નિર્જરા” કહેવાય છે. અને તે કર્મસંબંધથી સર્વથા આત્માને મુક્ત કરે તેને “મોક્ષ કહેવાય છે.
ઉપરોક્ત પ્રક્રિયાઓ પૈકી સંવર, નિર્જરા અને મેક્ષા માટે થતા પ્રયત્નને જ ધર્મ કહેવાય છે.
લોકેમાં કહેવાતા વિવિધ ધાર્મિક અનુષ્ઠાન પૈકી જે અનુષ્ઠાનેથી સંવર, નિર્જરા અને મોક્ષને સાધી શકાય, તેને જ સાચાં ધાર્મિક અનુષ્ઠાને કહેવાય છે. આવી સાધ
