________________
સુખ દુ:ખ પ્રાપ્તિની સાચી સમજ
૧૭૭ પુરૂષાર્થથી જ રહેવા છતાં તે ધર્મપુરૂષાર્થની પ્રવૃત્તિમાં સાધ્ય તે માત્ર મેક્ષ હવામાં જ જીવનું હિત છે. અર્થ અને કામ સાધ્ય નથી. પરંતુ તે પ્રાપ્યની કટિમાં છે.. પ્રાપ્ય એટલે મળી જતી ચીજ. ધર્મપુરૂષાર્થથી અર્થ અને કામ મળી જતાં હોવા છતાં તે સાધ્યપણામાં લેવાય નહિં. ખેડુત અનાજ વાવે ત્યારે વચમાં ઘાસ તે થાય જ. અને પછી દાણે થાય. અહિં અનાજ વાવ્યા પછી વચમાં ઘાસ થવાનું છે. પણ તેને ધારણમાં ન લેવાય. ધારણામાં તે દાણું જ લેવાય. તેવી રીતે ધર્મપુરૂષાર્થથી અર્થ અને કામ. પ્રાપ્ય હોવા છતાં ધારણું તે મોક્ષની જ રખાય. મેક્ષ એટલે અનાદિકાળથી સંબંધિત રહેલા રાગ અને દ્વેષથી આત્માને સર્વથા અને સદાના માટે છૂટકારે.
માટે ધર્મ તે રાગ-દ્વેષને હટાવવામાં જ રહે છે. જેનાથી રાગદ્વેષ મંદ પડે, હટી જાય યા સર્વથા આત્મામાંથી છૂટી જાય, તેવી બાહ્ય યા આંતરિક કોઈપણ રીતની પ્રવૃત્તિને–પુરૂષાર્થને જ ધર્મ કહેવાય છે. સારી કહેવાતી યા ધર્મરૂપે મનાતી બાહ્યપ્રવૃત્તિ ગમે તેટલી કાયકષ્ટવાળી હોય, પણ તે જે રાગ-દ્વેષને હટાવવાના લક્ષ્યવાળી ન હોય તે તે પ્રવૃત્તિને ધર્મ કહી શકાય જ નહિ. માટે જ કેઈપણ પ્રવૃત્તિ યા પુરૂષાર્થને ધર્મ સ્વરૂપે ઓળખવા કે માનવા કે આદરવા પહેલાં રાગ-દ્વેષને બુરા માની તેને હટાવવાનું લક્ષ્ય પહેલું હોવું જોઈએ,
રાગદ્વેષને પાપસ્થાનકમાં બતાવી શાસ્ત્રોમાં તેને ત્યા
રતાથી
એ
જ અને
