________________
આત્મવિજ્ઞાન
ખાધેલ આહારાક્રિને પકવવામાં કારણભૂત જે શરીર તે તજસશરીર કહેવાય છે. શરીરમાં રહેલી ગરમી યા જઠરાગ્નિ તે જ આ તેજસશરીર છે.
૧૧૪
મીઠુ', અનાજ, પાણી કે અન્ય કોઈ આહારરૂપ પદાર્થના - સાત ધાતુ રૂપે થતા પરિણમન કા માં આપણે વિચારવું પડશે કે શરીરમાં પરિણામાન્તર કરનાર કાઈ પાક ક્રિયા છે. પકવવાની તાકાતવાળી ચીજ જ પરિણામાન્તર કરી શકે. જેમ અગ્નિમાં પકાવ્યા વિના, માટીને ઘડા પાણીને ભરવા ચોગ્ય થઈ શકતા નથી, તેવી રીતે પકવવાની તાકાતવાળી વસ્તુ વિના મૂલપટ્ટાનું પરિપકવપણુ થઈ શકતુ નથી. જો પકવવાની તાકાતવાળી ચીજ ન હૈાય તે શરીરમાં પડેલું મીઠું તે મીઠુ જ રહે છે. માટી તે માટીપણે જ રહે. સંગ્રહણીના વ્યાધિ જેને થયા હાય તે ખેારાક લે છે, પણ પચાવી શકાતા નથી. કેમકે દુન્યવી દ્રષ્ટિએ કહેવાય છે કે તેની જઠરમાં અગ્નિનું જોર નથી.
પકવવાની તાકાતવાળી ચીજ હાય તે જ શરીરમાં ગયેલ આહાર પરિણામાન્તર પામે અને સાત ધાતુ રૂપે પરિણમે. આવું પરિણામાન્તર કરનાર તેજ તેજસ શરીર છે. લીધેલ ખારાકને પકવ દશામાં લાવવું, પરિણામાન્તર કરવું તે કામ, તેજસ શરીરનુ` છે. આ તૈજસ શરીર તે જીવની સાથે વળગેલી ભઠ્ઠી છે. દરેક સંસારી જીવની સાથે તેજસ ભઠ્ઠી રહે જ છે. જેમ અગ્નિના સ્વભાવ છે કે બળતણને પકડે, અને પાતે ટકે છે પણ બળતણથી જ. તેવી રીતે જીવની
