________________
જીવની વિવિધ દશા સર્જક તત્વ
૧૩૫
વગણા”ની પુદ્ગલ રજકણે તે દ્રવ્ય કર્મ છે. ચામડાનું આ શરીર તે કર્મ છે. આ રીતે આ ત્રણ કર્મકાંડ છે.
ભાવકર્મોદ્વારા આ આત્મા. દ્રવ્યકર્મોને બાંધે છે. અને દ્રવ્યક દ્વારા કર્મને ધારણ કરે છે. તેનાથી જન્મ, મરણ, રોગ, કાદિને પામીને આ આત્મા દુઃખી થાય છે.
જેવી રીતે સર્પ, પિતાની મેળે જ પિતાની જાતને વીંટી દે છે. તેવી રીતે આત્મા પણ તે તે ભાવમાં પરિણમવાના. કારણે પિતે પોતાની મેળે કર્મથી બંધાય છે.
ફાટિકમણ જાતે શુદ્ધ છે, ઉજજ્વલ છે, પણ તે બીજા રંગની ઉપાધિને લઈને કાળો, રાત વગેરે રૂપે દેખાય છે. તેવી રીતે આત્મા જાતે નિર્મલ છે, નિર્વિકારી છે, પણ પુણ્ય અને પાપના સંસર્ગથી રાગી અને દ્વેષી થાય છે.
આ રીતે આત્મા, પુનર્જન્મ, પુન્ય, પાપ, વગેરે હકીકતે સત્ય જ છે. કોઈ કરાગ્રહી મનુષ્ય, સત્યવસ્તુને કદાગ્રહથી અસત્ય માને, તેથી કરીને સત્ય વસ્તુ, અસત્યરૂપે કદાપી થઈ જતી નથી.
જે મનુષ્ય, ધન-શરીર આદિ બાહ્ય વિભૂતિમાં જ આત્મબુદ્ધિવાળા છે, અર્થાત્ જડમાં જ અહંત્વ માની બાહ્યદ્રષ્ટિવંત બની રહ્યા છે, તેવા બહિરાત્મભાવ સંસ્કારોથી વાસિત મનુષ્યને કર્મવિષયનું વિજ્ઞાન રૂચિકર ન હોય, તેથી કરીને કર્મની સત્યતામાં તે કંઈ પણ ફેર પડતું જ નથી.
