________________
પુષ્ય-પાપ સ્વરૂપે કમ નું વિભાજન
૧૪૩ અન્ય ભોમાં વર્તતા ઉદય પ્રસંગે (ફળ પ્રાપ્તિના સમયે) મોહના ઉદયની મંદતા હોય છે. તેથી અંતરાત્મામાં સમ્ય દશન વગેરે સદ્દગુણેનું સ્થાન હોવાથી એ આત્મા, પુણ્યદયથી પ્રાપ્ત થયેલ માનવ જીવન, શારીરિક બળ, ધન, દોલત વગેરે સામગ્રીને ગુલામ બનતું નથી. પરંતુ શકય હોય તેટલે તે સામગ્રીને વધુ ને વધુ પ્રમાણમાં સદુપયેગ કરે છે. જેના પરિણામે જીવ અપસંસારી બની સદ્ગતિને ભાજન થાય છે.
સુવિહિત ધર્માચરણ, ભૌતિક હેતુઓને લક્ષ્યમાં રાખી કરવામાં આવે, ત્યારે એગમાં તે શુભપણું છે, પણ ઉપ
ગમાં અવિશુદ્ધિ, મલિનતા હોય છે. તેથી શુભ ગના કારણે પુણ્ય બંધાતું હોવા છતાં ઉપગની મલિનતા તે મેહનીય કર્મની સ્થિતિ અને રસમાં તીવ્રતા પેદા કરતી હોવાથી, તે સમયે બંધાતા પાપાનુબંધિ પુણ્યના, અન્ય ભમાં વર્તતા ઉદય સમયે મેહનીયકર્મના ઉદયની પ્રબળતા હોય છે. તેથી અંતરમાં મિથ્યાત્વાદિ દેષનો ગાઢ અંધકાર હોવાથી એ આત્મ, પુણ્યદયજન્ય સુખસંપત્તિનો ગુલામ બની જાય છે. જેથી મળેલી અનુકુળ સામગ્રીને દુરૂપયોગ કરી સંસાર વૃદ્ધિ થવા દ્વારા દુર્ગતિમાં ચાલ્યો જાય છે.
પાપના અનુબંધવાળા પુણ્યકાર્યમાં બદલાની આશા છે. હું અમુક સારા કર્મો કરું કે જેનાથી પુણ્ય બંધાય, અને પુણ્યના ફળમાં હું આગળ સુખી થાઉં. આવાં પુણ્ય કાર્યો તે બદલ માંગવા જેવાં હોવાથી લેવડદેવડના વ્યાપાર
