________________
એક અજેન વિચારકની વિચાર દષ્ટિ
અજ્ઞાનદશામાં પણ સદાચાર પ્રાપ્ત થાય, અનાચાર ન દેખાય તે તમામ ઉત્તમ કુળને આભારી છે. ઘરે આવેલ અતિથિને દાન દેવાથી શું લાભ છે? તેનું જ્ઞાન–સમજ નાનાં બાળકને નહિં તેવા છતાં ઘરઆંગણે સંતપુરૂષનાં પગલાં થતાં દેખીને નમસ્કાર કરે છે. આદરમાન દીએ છે. તે ઉત્તમ કુળના સંસ્કારે છે. અજાણપણે પણ ઉત્તમ આચાર પ્રાપ્ત થવાથી સુસંસ્કારી કુટુંબનાં બાળકે માંસ દારૂથી દૂર નાસે છે. માટે ઉત્તમ આચારમાં ટકાવનાર કે વધારનાર ઉત્તમકુળ છે. માટે જ જ્ઞાની મહષિઓએ ઉત્તમકુળને પુણ્યપ્રકૃતિમાં ગણ્યું છે. ઉચ્ચકુળના સંસ્કારે ધર્મને અંગે સહાયક છે. જલદી ફળે છે. સંસ્કાર અને સદાચારને પિષક અનુકૂળતા અને પ્રતિકૂળતાના હિસાબે ઉચ્ચ-નીચના ભેદ છે.
રાજાને ઘેર જમેલ પુત્ર રાજ્યને તથા શ્રીમંતના. ઘેર જમેલ પુત્ર પૈસાને મેળવવા ગયા નથી; રાજ્યને તથા ધનને વારસે તે જન્મતાં જ ઉચ્ચ ગેત્રમાં મળે છે. સાધુ ભગત વગેરેને ત્યાં રહેલ પિપટ “રામરામ-સીતારામ” વગેરે બેલતે શીખે હાય, જ્યારે ચોર-લૂંટારાને ત્યાં રહેતે પિપટ “મારે-લૂટો” એમ બોલે છે. કેમકે તે તેવું બોલતાં શીખે છે. ઉચ્ચકુળમાં સારા સંસ્કારે છે, જ્યારે નીચ કુળમાં નરસા સંસ્કારે છે. નીચ કુળમાં સુસંસ્કાર–સદાચાર–ધર્મ વગેરે પામે જ નહિં એમ સમજી લેવાનું નથી. પણ પામવામાં મુશ્કેલી છે.
૧૧
