________________
એક અજૈન વિચારકની વિચાર દૃષ્ટિ
૧૬૩ અનુકૂળતા, પુણ્યના અનુબંધવાળા પુણ્યના કારણે, અને નીચકુળવાળાની એ અનુકૂળતાએ તે પાપના અનુબંધવાળા પુણ્યના કારણે હેઈ, તે અનુક્રમે (૧) પુણ્યાનુબંધિ પુણ્ય અને (૨) પાપાનુબંધિ પુણ્ય તરીકે ઓળખાય. | ઉચ્ચકુળમાં જન્મેલા કે હીનકુળમાં જન્મેલા, એ બન્નેને જાતિ, બળ, રૂદ્ધિ, સાહ્યબી, આદિની પ્રાપ્તિ તે પૂર્વકૃત પુણ્યદયથી જ હેવા છતાં ઉચ્ચકુળના સંસ્કારી જ્ઞાનદષ્ટિવાળાને તે પુણ્યસામગ્રી બંધનકર્તા નથી. પણ હીનકુળના સંસ્કારી અવિવેકીને તે પુણ્યદય બંધનકર્તા થાય છે.
ઉચ્ચકુળના સંસ્કારી હંમેશાં સારી પરિણતિવાળા રહેવા જોઈએ અને તેમાં નીચપરિણતિ ન જ હોય એમ તે સર્વેમાં ન પણ બને. પરંતુ તેવામાં અવિવેક, દુરાચાર, દુર્વ્યસનના સંસ્કારે ઉડતા આવેલા છાંટારૂપે હોય. મૂળરૂપે હેય નહિં. હીરાની ખાણમાં ઉગ્યા છતાં બધા કંઈ હીરા નથી હોતા. પત્થરે પણું હોય છે. તેમ છતાં તે ખાણ, હીરાની જ કહેવાય છે. તેમ ઉચ્ચકુળ અંગે પણ સમજી લેવું.
ઉચ્ચકુળની જીવન સંસ્કૃતિ, ધર્મ–અર્થ–કામ અને મિક્ષ એ ચારે પાયા ઉપરની હેાય છે. માત્ર અર્થ અને કામને જ અનુસરતું જીવન, ઉચ્ચકુળમાં હેતું નથી. ધર્મ– અર્થ–કામ અને મોક્ષ એ ચારે પુરૂષાર્થના જીવનના ધોરણે જીવતા ઉચ્ચકુળવાળાની જીવન વ્યવસ્થા, આધ્યાત્મિક આદર્શને સુવ્યવસ્થિત રાખવા પૂર્વક જ શેઠવાયેલી હોય છે. એટલે જ
