________________
સુખ દુ:ખ પ્રાપ્તિની સાચી સમજ
૧૭૩ નેતરાં (રસી–દોરી) ની ખેંચતાણથી રચે, છાશની ગેળીમાં ઘૂમ્યા જ કરે છે, તેમ જીવાત્મા પણ રાગ-દ્વેષરૂપી બે નેતરાંથી ખેંચાઈને આ ભવાબ્ધિમાં (સંસાર સમુદ્રમાં) અજ્ઞાનતાથી ઘૂમ્યા જ કરે છે. ભવભ્રમણ કર્યા જ કરે છે. જેવી રીતે સર્ષ પિતાની મેળે જ પિતાની જાતને વીંટી દે છે, તેવી રીતે આત્મા પણ રાગ-દ્વેષના ભાવમાં પરિણમવાના કારણે પોતે પિતાની મેળે કર્મથી બંધાય છે. જેમ રેશમને કીડે પિતાના તંતુઓથી પિતાને બાંધે છે, તેવી રીતે આત્મા, પિતાના રાગાદિ પરિણામથી પિતાને બાંધે છે. અર્થાત્ કર્મથી બંધાઈને દુઃખી થાય છે. જેથી જન્મ મરણ–રોગ-શેકાદિને પામી દુઃખી બની રહી આ સંસાર ચક્રમાં ફર્યા જ કરે છે.
કર્મ જન્ય સુખ અને દુઃખ એ તે બદલાતી સાપેક્ષ સ્થિતિ છે. આવા સુખ અને દુઃખને માનવ પિતાની જાતે જ તૈયાર કરે છે. સુખ મેળવવાની અને દુઃખને ટાળવાની ઈચ્છા હોવા છતાં પ્રમાદના કારણે સુખ મળતું નથી, અને અજ્ઞાનના કારણે દુઃખ ટળતું નથી. પરંતુ સુખની પાછળ દુઃખની પ્રાપ્તિની તૈયારી થતી જ રહે છે. પુણ્ય અને પાપના સંબંધ વિનાના, સ્વાધીન અને શાશ્વત એવા આત્મિક સુખની પ્રાપ્તિ પછી જ સદાને માટે દુખને અંત આવશે. માટે અંતર્મુખ થઈને જ્યાં સુખનું મૂળ છે, ત્યાં ચિત્તને લગાડી, માત્ર તે સુખ પ્રાપ્તિના જ લક્ષ્યવાળા બની પ્રયત્ન શીલ થવું જોઈએ.
