________________
પુન્યકર્મની શુભાશુભતા
૧૫૫ દાનદેવું જોઈએ એમ સમજીને દેશ-કાળ અને પાત્રમાં, સામે ઉપકાર નહિં કરનારને જે દાન દેવાય છે, તેને સાત્વિક કહેલું છે.
પરંતુ જે દાન સામા ઉપકાર માટે અથવા ફળને ઉદ્દેશીને અને કલેશપૂર્વક દેવાય છે, તે દાનને રાજસ કહ્યું છે.
અને અગ્ય દેશકાળમાં અપાત્રને, સરકાર વિના, અવજ્ઞાવાળું જે દાન દેવાય છે, તેને તામસ કહેલું છે.
આ પ્રમાણે શુભાશુભ લક્ષ્યપૂર્વક થતા તપ, દાનાદિનું વર્ણન સમજાવી તે ધર્માનુષ્ઠાને કેવા લક્ષયપૂર્વક કરવાં જોઈએ તેને ગીતાના અધ્યયન અઢારમાના છઠ્ઠા શ્લેકમાં નીચે મુજબ નિર્દેશ છે.
एता न्यापि तु कर्माणि, संग त्यक्त्वा फलानि च । कर्तव्यानीति मे पार्थ, निश्चितं मतमुत्तमम् ॥
અર્થ–આ કર્મો પણ ફળ તથા આસક્તિ તજીને કરવાં જોઈએ, હે પાર્થ ! એ મારે નિશ્ચિત ઉત્તમ મત છે.
સાત્વિક વૃત્તિથી કરાતાં શુભ કાર્યો વડે બંધાતા પુણ્ય કર્મનું ફળ, દૈવી સંપદા પ્રાપ્ત કરાવવાવાળું, અને તેથી વિપરીત વૃત્તિથી કરાતાં શુભ કાર્યો વડે બંધાતા પુણ્યનું ફળ, આસુરી સંપદાને પ્રાપ્ત કરાવવાવાળું બતાવી, તે બન્ને સંપદાઓનું ફળ બતાવતાં ગીતાના સોળમા અધ્યાયના પાંચમા ક્ષેકમાં કહ્યું છે કે –
